BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM HÀ NỘI
NGUYỄN MINH THUẦN
TỔ CHỨC H ẠT ĐỘNG DẠY HỌC V T
“XÂY DỰNG VÀ SỬ DỤNG THIẾT BỊ TH NGHIỆ
T NH ĐIỆN NH ỒI DƢỠNG N NG ỰC GIẢI
UYẾT VẤN ĐỀ CỦ HỌC SINH ỚP 11
Chuyên ngành: Lí luận và Phương pháp dạy học bộ môn Vật lí
Mã số: 9.14.01.11
TÓM TẮT LUẬN ÁN TIẾN SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC
Hà Nội – 2022
Công trình được hoàn thành tại:
TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM HÀ NỘI
Người hướng dẫn: 1. PGS.TS. Nguyễn Ngọc Hưng
2. TS. Dương Xuân Quý
Phản biện 1: PGS. TS. Phạm Kim Chung
Phản biện 2: PGS. TS. Tô Văn Bình
Phản biện 3: TS. Cao Tiến Khoa
Luận án sẽ được bảo vệ trước Hội đồng chấm luận án cấp
Trường họp tại trường Đại học Sư phạm Hà Nội vào
hồi……giờ…….ngày……tháng……năm……
Có thể tìm hiểu luận án tại thư viện:
- Thư viện Quốc gia Hà Nội
- Thư viện Trường Đại học Sư phạm Hà Nội
1
MỞ ĐẦU
1. LÍ DO CHỌN ĐỀ TÀI
- Nghị quyết 29 của Hội nghị Trung ương 8 khóa XI xác định
phải đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục (GD) và đào tạo, đáp ứng
yêu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa trong điều kiện kinh tế thị
trường định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế. Quan điểm
chỉ đạo của Nghị quyết là: “Phải chuyển mạnh quá trình GD từ trang
bị kiến thức sang phát triển toàn diện phẩm chất và năng lực (NL)
người học”.
- Hiện chỉ có thiết bị thí nghiệm (TBTN) giúp thực hiện một
số thí nghiệm (TN) ở dạng định tính, minh họa những kiến thức đơn
giản về tĩnh điện. Hiện chưa có thiết bị (TB) để thực hiện TN định
lượng gắn với định luật cơ bản của tĩnh điện, đồng thời cũng chưa có
những TB gắn với các ứng dụng kĩ thuật (ƯDKT) về tĩnh điện.
- Chưa có các nghiên cứu cụ thể và đồng bộ để xây dựng
TBTN gắn với tiến trình DH giải quyết vấn đề (GQVĐ) các kiến
thức về tĩnh điện và các ứng dụng thực tiễn của các kiến thức đó
trong cuộc sống để từ đó bồi dưỡng NL GQVĐ của học sinh (HS).
Với mong muốn góp phần vào công cuộc đổi mới GD nước
nhà, thông qua việc tìm cách khắc phục những khó khăn nêu trên,
chúng tôi chọn nghiên cứu đề tài: h h g D
dựng và sử dụng thiết bị h ghi h i h ồi dưỡ g g
ự gi i ế h i h .
2. MỤC Đ CH NGHIÊN CỨU
Xây dựng quy trình tổ chức HĐNK chủ đề “Xây dựng và sử
dụ g B N h i n”, đặc biệt là việc xác định nội dung, phương
pháp DH và hình thức tổ chức DH chủ đề ngoại khóa nhằm bồi
dưỡng NL GQVĐ của HS.
2
3. KHÁCH THỂ VÀ ĐỐI TƢỢNG NGHIÊN CỨU
- Khách thể nghiên cứu của đề tài là quá trình DH trong
HĐNK chủ đề đã lựa chọn.
- Đối tượng nghiên cứu là sự hình thành và phát triển NL
GQVĐ của HS.
4. GIẢ THUYẾT KHOA HỌC
Nếu xây dựng và vận dụng hợp lí quy trình tổ chức HĐNK chủ
đề (nội dung phong phú, có tính thực tiễn, được nghiên cứu dưới dạng
các nhiệm vụ học tập có tính vấn đề, áp dụng phương pháp DH
GQVĐ, hình thức tổ chức đa dạng, linh hoạt) thì HĐNK chủ đề có thể
bồi dưỡng NL GQVĐ của HS.
5. CÁC NHIỆM VỤ NGHIÊN CỨU
Để đạt được mục đích nghiên cứu đã đề ra, đề tài có các nhiệm
vụ nghiên cứu sau:
- Nghiên cứu cơ sở lí luận về DH vật lí (VL) nói chung và về
HĐNK VL nói riêng theo hướng bồi dưỡng NL GQVĐ của HS, về
việc thiết kế, chế tạo và sử dụng TBTN thực tập của HS trong tiến
trình DH GQVĐ. Đây là cơ sở lí luận để xây dựng quy trình tổ chức
HĐNK chủ đề mà đề tài đề cập.
- Nghiên cứu chương trình VL, sách giáo khoa (SGK) hiện hành
và chương trình VL 2018, các tài liệu liên quan đến tĩnh điện ở lớp 11,
dùng làm cơ sở để xây dựng nội dung cụ thể của chủ đề ngoại khóa.
- Tìm hiểu thực tế DH Chương “Điện tích- Điện trường” ở
trường THPT gồm: phương pháp dạy của GV, phương pháp học của
HS, thực tế TBTN và cách thức sử dụng chúng trong DH, các khó
khăn trong DH Chương và những sai lầm về mặt kiến thức hay mắc
phải của HS.
3
- Thiết kế, chế tạo các TBTN đáp ứng yêu cầu TBTN thực
tập. Tổ chức cho HS HĐNK chế tạo các TBTN về tĩnh điện theo
kiểu DH GQVĐ.
- Xây dựng quy trình tổ chức HĐNK chủ đề, bao gồm xác
định những nội dung DH trong chủ đề (được soạn thảo dưới dạng các
nhiệm vụ học tập có tính vấn đề), xác định phương pháp, hình thức
tổ chức DH cụ thể ứng với từng nhiệm vụ học tập, việc phân chia
nhiệm vụ cho các nhóm HS, thời lượng thực hiện từng nhiệm vụ.
- TNSP quy trình tổ chức HĐNK chủ đề đã xây dựng để đánh
giá tính khả thi và hiệu quả của quy trình này đối với việc bồi dưỡng
NL GQVĐ của HS lớp 11. Từ đó, chỉnh sửa, bổ sung cho hoàn thiện
hơn quy trình tổ chức HĐNK chủ đề.
6. CÁC PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
Để thực hiện được các nhiệm vụ trên, chúng tôi đã sử dụng
những phương pháp nghiên cứu sau:
- Phương pháp nghiên cứu lí luận: Nghiên cứu các tài liệu
(sách, báo, tạp chí, luận án, luận văn cao học) về DH GQVĐ, bồi
dưỡng NL GQVĐ theo hình thức DH ngoại khóa; nghiên cứu
chương trình VL ở trường THPT, sách giáo khoa (SGK), sách giáo
viên (GV), sách về TN tĩnh điện, tài liệu bồi dưỡng GV và các thông
tin trên mạng internet.
- Phương pháp khảo sát (KS) thực tế về DH Chương “Điện
tích - Điện trường” ở một số trường trung học phổ thông (THPT)
tỉnh Đồng Tháp.
- Phương pháp nghiên cứu trong phòng TN: Thử nghiệm việc
chế tạo các TB và tiến hành các TN liên quan tới các nội dung trong
chủ đề ngoại khóa.