Luận án Tiến sĩ: Nghiên cứu phát triển các mô hình sinh kế bền vững dựa vào canh tác nông nghiệp của người dân ở vùng đệm Vườn quốc gia Tà Đùng

Sinh kế bền vững là một chủ đề quan trọng trên toàn cầu và tại Việt Nam, đặc biệt trong bối cảnh biến đổi khí hậu và áp lực lên tài nguyên thiên nhiên. Luận án này tập trung vào việc nghiên cứu các mô hình sinh kế bền vững dựa trên canh tác nông nghiệp cho người dân tại vùng đệm Vườn Quốc gia Tà Đùng, nhằm giải quyết các thách thức về thu nhập thấp và tác động tiêu cực đến môi trường.

Luận án hướng đến cung cấp cơ sở khoa học và thực tiễn cho các nhà quản lý, hoạch định chính sách, và cộng đồng địa phương trong việc xây dựng các mô hình sinh kế nông nghiệp bền vững, quản lý tài nguyên hiệu quả, và phát triển kinh tế - xã hội tại vùng đệm Vườn Quốc gia Tà Đùng, góp phần bảo tồn đa dạng sinh học và giảm thiểu tác động tiêu cực đến môi trường.

Luận án tiến sĩ này nghiên cứu phát triển các mô hình sinh kế bền vững dựa vào canh tác nông nghiệp cho người dân tại vùng đệm Vườn Quốc gia Tà Đùng, một khu vực quan trọng về bảo tồn nhưng đang đối mặt với thách thức thu nhập thấp từ cây cà phê và áp lực lên tài nguyên rừng. Mục tiêu nghiên cứu bao gồm đánh giá thực trạng sử dụng đất và xu thế thảm phủ thực vật, phân tích tác động của sinh kế đến tài nguyên rừng và môi trường, phân vùng sinh thái nông nghiệp và đánh giá thích nghi đất đai cho canh tác bền vững, cũng như đề xuất các mô hình và giải pháp hỗ trợ. Nghiên cứu đã thu thập dữ liệu hiện trạng sử dụng đất, quy hoạch, và khảo sát nông hộ về các yếu tố kinh tế, xã hội, môi trường. Phương pháp đánh giá bao gồm phân tích hoạt động sinh kế, xu thế thảm phủ, phân vùng sinh thái nông nghiệp và đánh giá thích nghi đất đai theo FAO (1976, 2007), kết hợp ý kiến chuyên gia, kỹ thuật AHP-GDM và GIS. Kết quả cho thấy biến đổi khí hậu, đặc biệt là nhiệt độ tăng, có tác động tiêu cực đến năng suất cây trồng, làm tăng bốc thoát hơi nước và tình trạng hạn hán. Nghiên cứu đã xác định ba vùng sinh thái nông nghiệp khác nhau: Vùng 1 (trồng cà phê Đắk Som), Vùng 2 (trồng cà phê trung tâm tại Phi Liêng và Đạ K'Nàng), và Vùng 3 (trồng cà phê, cây gỗ lớn Đông - Bắc). Dựa trên đánh giá thích nghi đất đai bền vững, luận án đề xuất các mô hình sinh kế bền vững như trồng cà phê, mắc ca và xen canh cà phê - mắc ca, phù hợp với từng vùng sinh thái. Cụ thể, Vùng 1 thích hợp xen canh cà phê với mắc ca (6.271,92 ha); Vùng 2 có diện tích lớn thích hợp xen canh cà phê và mắc ca (2.015,25 ha) và chuyên canh cà phê (627,01 ha); Vùng 3 phù hợp xen canh cà phê và mắc ca (3.197,48 ha). Cuối cùng, nghiên cứu đề xuất các giải pháp hỗ trợ phát triển sinh kế bền vững nhằm giảm thiểu tác động tiêu cực đến tài nguyên rừng, đồng thời nâng cao hiệu quả kinh tế để ổn định đời sống người dân và bảo vệ Vườn Quốc gia Tà Đùng.