Tóm tắt Luận án Tiến sĩ: Nghiên cứu phát triển các mô hình sinh kế bền vững dựa vào canh tác nông nghiệp của người dân ở vùng đệm Vườn quốc gia Tà Đùng

Nghiên cứu này tập trung vào vấn đề sinh kế bền vững, một chủ đề cấp thiết toàn cầu, đặc biệt trong bối cảnh phát triển và giảm nghèo. Vườn Quốc gia Tà Đùng, một khu bảo tồn quan trọng ở Tây Nguyên, đang đối mặt với nhiều thách thức do hoạt động sinh kế của cộng đồng địa phương và biến đổi khí hậu, dẫn đến suy giảm đa dạng sinh học. Luận án này nhằm mục đích nghiên cứu và phát triển các mô hình sinh kế bền vững dựa trên canh tác nông nghiệp cho người dân vùng đệm Vườn Quốc gia Tà Đùng, hướng tới nâng cao đời sống, đảm bảo khai thác nông nghiệp bền vững và bảo vệ môi trường.

Nghiên cứu này hướng đến các nhà hoạch định chính sách, các nhà quản lý tài nguyên và môi trường, các tổ chức phát triển cộng đồng, và cộng đồng dân cư sinh sống tại các vùng đệm vườn quốc gia, đặc biệt là Vườn Quốc gia Tà Đùng, nhằm cung cấp cơ sở khoa học và thực tiễn cho việc phát triển sinh kế bền vững và bảo tồn tài nguyên.

Luận án tiến sĩ này đi sâu vào nghiên cứu và phát triển các mô hình sinh kế bền vững dựa trên canh tác nông nghiệp cho cộng đồng dân cư tại vùng đệm Vườn Quốc gia Tà Đùng, nhằm giải quyết các thách thức về kinh tế, xã hội và môi trường trong bối cảnh biến đổi khí hậu. Nghiên cứu tổng quát nhằm phân tích các mô hình canh tác nông nghiệp hiện hữu, xác định các yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả kinh tế, xã hội và môi trường, từ đó đề xuất các mô hình sinh kế bền vững giúp giảm thiểu tác động tiêu cực đến tài nguyên rừng. Các mục tiêu cụ thể bao gồm khảo sát hiện trạng sử dụng đất nông nghiệp và xu hướng thay đổi thảm thực vật, phân tích tác động của hoạt động sinh kế đến tài nguyên rừng và môi trường, xây dựng vùng sinh thái nông nghiệp và đánh giá thích nghi đất đai, cũng như đề xuất các mô hình canh tác nông nghiệp bền vững cùng giải pháp hỗ trợ. Về mặt khoa học, luận án đóng góp vào việc hoàn thiện lý thuyết và phương pháp luận về phát triển sinh kế bền vững, đặc biệt cho các vùng đệm vườn quốc gia, thông qua việc đánh giá ưu nhược điểm của các mô hình canh tác hiện có kết hợp với điều kiện tự nhiên và các tiêu chí bền vững (kinh tế, kỹ thuật, xã hội, môi trường). Đây là một cách tiếp cận mới, nhấn mạnh lợi ích hài hòa giữa người dân và rừng. Về mặt thực tiễn, nghiên cứu đã xác định các yếu tố cần thiết cho mô hình sinh kế hiệu quả, đề xuất bổ sung cây cà phê và mắc ca vào cơ cấu cây trồng phù hợp với vùng đệm VQG Tà Đùng. Kết quả này cung cấp cơ sở quan trọng giúp các nhà quản lý xây dựng chính sách quy hoạch và chiến lược khai thác tài nguyên hợp lý, thúc đẩy phát triển sinh kế bền vững, tăng cường lợi ích kinh tế cho nông dân và bảo tồn sinh thái. Luận án cũng có tính mới khi xác định biến đổi khí hậu là yếu tố tiêu cực ảnh hưởng đến cây trồng và khoanh định ba vùng sinh thái nông nghiệp khác nhau (vùng trồng cà phê tại Đắk Som, vùng trồng cà phê trung tâm tại Phi Liêng và Đạ K'Nàng, và vùng trồng cà phê kết hợp cây gỗ lớn Đông - Bắc tại Phi Liêng) để đề xuất các mô hình sinh kế phù hợp.