DDC ấn bản 14 rút gọn và công việc phân loại tài liệu khoa học xã hội
Trong xu thế số hóa kí hiệu phân loại tài liệu tại các thư viện khoa học và
chuyên ngành, trung tâm lưu trữ thông tin, việc ứng dụng khung phân loại
khoa học nhất, thỏa mãn tương đối yêu cầu phân loại tài liệu và mang tính
phổ cập là việc cần thiết. Qua thời gian dài sử dụng khung phân loại UDC tại
hệ thống thư viện công cộng, chúng ta đã nhận ra nhiều điều bất cập khi dung
lượng và nội dung môn ngành tri thức của tài liệu ngày càng phong phú, đa
dạng. UDC chưa đảm đương việc tạo lập chỉ số cơ bản phản ánh nội dung,
hình thức và công dụng của tài liệu. Ngay cả việc được ghép thêm bằng cách
cộng hơn hai chỉ số cơ bản đã tạo ra không ít bối rối cho việc tạo lập bộ máy
tìm tin và thuật ngữ tìm tin. Tuy nhiên UDC đã giải quyết một số vướng mắc
khi phân loại tài liệu về Đảng và về Chủ tịch Hồ Chí Minh hay một số chủ đề
chuyên ngành khác. Với xu thế chung, DDC đã trở lại với hệ thống thư viện
công cộng bằng việc Bộ Văn hóa - Thông tin (nay là Bộ Văn hoá, Thể thao
và Du lịch) và Thư viện Quốc gia Việt Nam đã ban hành các văn bản liên
quan về việc sử dụng thống nhất và phổ biến áp dụng DDC cho toàn hệ thống
thư viện. Cái khó của DDC là việc chọn lọc và xác định chỉ số phân loại duy
nhất cho mỗi tài liệu. Trong khi thế giới DDC là phong phú thì việc quy định
xác lập chỉ số phân loại càng “đắt giá” và tạo không ít “bâng khâng” cho cán
bộ biên mục.
Đặc điểm chung nhất là một số đề mục, phân mục của các lớp chính trong
DDC quá chi tiết chưa thật sự phù hợp với điều kiện xuất bản tại Việt Nam.
Ngược lại một số chủ đề, chuyên ngành lại không nhiều đề mục, phân mục
phản ánh, cán bộ biên mục có "cảm giác" thiếu chỉ số phân loại cơ bản hoặc
chỉ số được ghép thêm để phân loại. Bài viết đề cập một số vấn đề về việc
phân loại tài liệu khoa học xã hội và chủ đề về Đảng Cộng sản Việt Nam,
Chủ tịch Hồ Chí Minh.
Trong lớp 300 - Khoa học xã hội có nhiều nội dung đề mục liên quan với
nhau, tùy thuộc vào đối tượng, chủ thể phản ánh. Ví dụ: Vấn đề giới, nếu
được xét góc độ xã hội thì khác với chủ thể kinh tế và cả luật pháp, có khi
liên quan đến vấn đề tâm lý học và cả hành chính công. Tuy nhiên, ở lớp 300,
nhiều chỉ số phân loại nên dừng lại ở mức độ chung, ví dụ: đề mục 305 - Các
nhóm xã hội chỉ dùng các chỉ số cơ bản 305.23 - 305.26 để chỉ nhóm tuổi;
305.81 - 305.89 để chỉ nhóm sắc tộc và dân tộc cụ thể (không mở rộng các
chỉ số chi tiết). Đề mục 340 - Luật pháp và 350 - Hành chính công và khoa
học quân sự có nhiều mối quan hệ mật thiết. Ở đây, chúng ta tạm chấp nhận
điều kiện tài liệu về Luật và các văn bản dưới luật như Nghị định của Quốc
Hội, Văn bản chỉ đạo thực hiện của Chính phủ, các Bộ, cơ quan ngang Bộ về
việc thực hiện chế tài, bộ luật cụ thể đều được sử dụng chỉ số phân loại cơ
bản tương thích với nội dung chủ đề luật. Với những tài liệu bao gồm nhiều
bộ luật, việc vận dụng nguyên tắc ưu tiên, ứng dụng là cần thiết. Có thể chọn
chỉ số cơ bản bao hàm các nội dung liên quan của các bộ luật có trong tài
liệu. Ví dụ: Tài liệu về thuế, thu nhập, luật kinh doanh bất động sản và luật
xây dựng có thể chọn chỉ số chung là 343; Các luật và pháp lệnh trong lĩnh
vực văn hóa, xã hội, giáo dục, thể thao, du lịch, khoa học công nghệ và môi
trường: 344.597; Những qui định về cầm cố, thế chấp tài sản (tập hợp văn
bản hiện hành): 346.597 04. Như vậy, bạn đọc có thể tìm đến nội dung chính
văn và các văn bản liên quan đến ngành luật cụ thể. Đề mục 350 chỉ dành
những tài liệu về công tác tổ chức, quản lý Nhà nước, về việc ban hành và
thực hiện các chính sách phát triển kinh tế xã hội trong giai đoạn hiện đại và
dự báo tương lai.
Đề mục 390: Phong tục, nghi thức, văn hóa dân gian, chuyển tải và phản ánh
những vấn đề về nghiên cứu dân gian với khía cạnh văn hoá vật thể, phi vật
thể, phong tục, nghi thức dân gian. Những vấn đề chuyên sâu nghiêng về nội
dung nghệ thuật kiến trúc, bày trí, nghệ thuật âm nhạc - vũ thuật dân gian đưa
về lớp 700. Và khi sử dụng chỉ số cơ bản của lớp 700, hạn chế các chỉ số
phân loại chi tiết, tuỳ thuộc rất nhiều vào dung lượng tài liệu theo chuyên đề,
chuyên ngành mà thư viện hiện có (nhất là đối với thư viện cấp huyện). Ví
dụ: Ca dao, tục ngữ thành ngữ, câu đố Chăm: 398.209 597; Văn hóa ứng xử
của người Giẻ - Triêng: 395. 095 97; Dân ca Cao Lan: 782.421 62. Dùng
bảng phụ thứ 2 trong việc ghép thêm vào chỉ số cơ bản, đối với các thư viện
tỉnh nên hướng đến khu vực địa lý các châu, các nước, đặc biệt là của Việt
Nam nói chung. Tránh việc chia nhỏ chỉ số phân loại đầy đủ bằng cách sử
dụng chi tiết bảng phụ thứ 2 như đã có trong DDC. Điều này tạo cơ sở tập
hợp các thông tin chuyên đề, tạo điều kiện bạn đọc tra tìm tài liệu. Ví dụ: Tài
liệu về dân ca Việt Nam; Phong tục các nước Đông Nam Á; Các hình thức
nghi lễ các nước Nam Mỹ...
Trong lớp 300 - Khoa học xã học còn rất nhiều vấn đề cần bàn luận và đưa ra
những giải pháp thiết yếu giúp cho cán bộ biên mục dễ dàng hơn trong việc
chọn lựa các chỉ số phân loại như: vấn đề tổ chức đoàn thể chính trị - xã hội,
nghề nghiệp ở Việt Nam và các nước khuynh hướng xã hội chủ nghĩa...