1
ĐÊ CƢƠNG BÀI GIẢNG
PHƢƠNG PHÁP DẠY HỌC
SINH HỌC I
2
PHƢƠNG PHÁP DẠY HỌC SINH HỌC I
(3 tín chỉ: 2 LT + 1 TH)
* Mục tiêu:
- Giải thích được vị trí, nhiệm vụ, mục tiêu của chương trình Sinh học ở
trường phổ thông (lớp 6, 7, 8, 9).
- Trình bày được cấu trúc, nội dung, các thành phần kiến thức cơ bản của
chương trình Sinh học các lớp 6, 7, 8, 9.
- Vận dụng được các phương pháp dạy học thích hợp vào dạy học các thành
phần kiến thức trong chương trình.
* Chuẩn bị:
- Vật chất: Máy tính, máy chiếu; các phương tiện, mẫu vật, hóa chất thực hành
phù hợp với các bài thực hành.
- Người học: Tài liệu, các phương tiện, dụng cụ học tập.
- Địa điểm: Giảng đường (giờ học lý thuyết); Phòng thí nghiệm (giờ học thực
hành).
* Phƣơng pháp dạy học:
- Lý thuyết: Giáo viên (GV) giao nhiệm vụ học tập cho sinh viên (SV) hoạt
động theo nhóm (hoặc cá nhân) tùy theo nội dung học tập; SV nghiên cứu tài liệu,
thảo luận nhóm, hoàn thành nhiệm vụ được giao; GV tổ chức thảo luận, tổng kết
vấn đề.
- Thực hành: SV được giao nhiệm vụ chuẩn bị nội dung thực hành ở nhà; Giờ
lên lớp, 1 SV lên thực hành tổ chức và sử dụng thí nghiệm trong dạy học Sinh học,
các SV khác đóng vai học sinh (HS) và tiến hành thực hành; GV nhận xét, rút kinh
nghiệm và giao nhiệm vụ; SV hoàn thiện báo cáo thực hành và nhận nhiệm vụ mới.
* Sản phẩm ngƣời học phải nộp: Báo cáo thực hành (3 - 4 trang).
* Nội dung:
3
Chƣơng 1
DẠY HỌC THỰC VẬT HỌC Ở TRƢỜNG PHỔ THÔNG
MỤC TIÊU:
- Giải thích được vị trí, nhiệm vụ, mục tiêu của chương trình Thực vật học ở
trường phổ thông.
- Trình bày được cấu trúc, nội dung, các thành phần kiến thức cơ bản của
chương trình Thực vật học.
- Vận dụng được các phương pháp dạy học thích hợp vào dạy học các thành
phần kiến thức trong chương trình Thực vật học.
NỘI DUNG (5 tiết LT + 2 tiết TH):
1.1. Vị trí, nhiệm vụ dạy học Thực vật học ở trƣờng phổ thông
1.1.1. Vị trí dạy học Thực vật học ở trƣờng phổ thông
- Được bố trí dạy học trong chương trình Sinh học 6, mở đầu cho chương trình
Sinh học ở trường phổ thông.
- Thực vật là một trong những đối tượng sinh vật gần gũi với HS, dễ kiếm, dễ
đưa vào lớp học, HS dễ sử dụng làm đối tượng để khám phá là đối tượng nghiên
cứu hiệu quả.
Theo quan điểm tiến hóa- sinh thái, thực vật là đối tượng xuất hiện trước, là
mắt xích đầu tiên của chuỗi thức ăn.
1.1.2. Nhiệm vụ dạy học Thực vật học ở trƣờng phổ thông
1.1.2.1. Nhiệm vụ trí dục
- Chương trình trang bị cho HS có hệ thống những kiến thức cơ bản, phổ
thông, hiện đại và thực tiễn về cây xanh có hoa cùng một số nhóm thực vật và sinh
vật khác. Đó là những kiến thức về:
+ Hình thái, cấu tạo cơ thể thực vật thông qua các đại diện điển hình trong mối
quan hệ với môi trường sống.
+ Đặc điểm sinh học và tầm quan trọng của những thực vật có giá trị trong nền
kinh tế đất nước.
+ Sự phát triển tiến hoá của giới thực vật.
+ Các khái niệm sơ bộ về phân loại và hệ thống phân loại.
4
Những kiến thức đó liên hệ với thực tiễn sản xuất của Việt Nam, nhất là với
thực tiễn địa phương
Giáo viên thường xuyên cập nhật những thông tin về thành tựu mới của khoa
học và gắn vào nội dung bài giảng đảm bảo tính hiện đại của kiến thức.
- Dạy học thực vật học cần phải quán triệt phương châm học đi đôi với hành, lí
luận gắn liền với thực tiễn, cần chú ý tăng cường thực hành. Quán triệt tinh thần trí
dục kỹ thuật tổng hợp và hướng nghiệp được thể hiện trong các nội dung sau:
+ Các khâu chủ yếu của quá trình trồng trọt, cơ sở khoa học của các biện pháp
kỹ thuật nông- lâm nghiệp.
+ Bồi dưỡng một số kỹ năng thực hành sản xuất và sử dụng công cụ sản xuất
thông thường và vừa sức.
+ Hướng những thực tập bộ môn vào thực tập sản xuất về một số nghề phổ
biến có liên quan đến nông - lâm nghiệp ở địa phương như trồng hoa, trồng rau,
trồng cây gây rừng,...
1.1.2.2. Nhiệm vụ phát triển
Chương trình rèn luyện và phát triển cho HS những kỹ năng cơ bản sau đây:
- Các kỹ năng nghiên cứu môn học (Kỹ năng Sinh học):
+ Kỹ năng quan sát, mô tả, nhận biết các cây thường gặp, kỹ năng xác định vị
trí và đặc điểm cấu tạo các cơ quan, hệ cơ quan.
+ Kỹ năng thực hành sinh học: Sưu tầm, bảo quản vật mẫu, làm các bộ sưu tập
nhỏ, sử dụng các thiết bị, dụng cụ thí nghiệm, đặt và theo dõi thí nghiệm đơn giản.
+ Các kỹ năng vận dụng kiến thức vào việc trồng một số cây phổ biến ở địa
phương và các cơ sở khoa học kĩ thuật chăm sóc cây trồng.
- Các kỹ năng học tập: kỹ năng tự học, biết sử dụng sách giáo khoa và sách
tham khảo về Sinh học để hiểu sâu, mở rộng kiến thức, biết hệ thống hoá kiến thức
dưới dạng sơ đồ, hoạt động nhóm, giải quyết vấn đề...
- Các kỹ năng tư duy: so sánh, phân tích, tổng hợp, khái quát hoá các sự kiện,
rút ra kết luận khoa học.
1.1.2.3. Nhiệm vụ giáo dục
5
- Bồi dưỡng thế giới quan duy vật biện chứng: Quan điểm duy vật biện chứng
được thể hiện thông qua việc tìm hiểu mối quan hệ qua lại giữa cấu tạo và chức
năng của các bộ phận, các cơ quan trong cơ thể thực vật, mối quan hệ gắn bó, thống
nhất giữa thực vật với môi trường sống, sự thích nghi của sinh vật với các môi
trường sống khác nhau. Đó là: Cơ thể thực vật và mọi hoạt động sống của chúng
đều có cơ sở vật chất; Cơ thể thực vật là toàn bộ thống nhất; Cơ thể thực vật quan
hệ khăng khít với môi trường; Giới thực vật có quá trình phát triển lịch sử; Con
người có khả năng nhận thức được các quy luật chi phối sự hoạt động, tồn tại và
phát triển của thực vật.
- Giáo dục đạo đức: Bồi dưỡng HS ý thức trách nhiệm với quê hương; Rèn
luyện những đức tính của người lao động mới, các đức tính của người làm công tác
khoa học; Có ý thức đấu tranh, phòng chống, bài trừ các tệ nạn xã hội.
- Giáo dục môi trường, định hướng nghề nghiệp: Bảo vệ, chăm sóc và tích cực
trồng cây; Vận dụng những kiến thức đã học vào sản xuất ở địa phương
1.2. Cấu trúc, nội dung, các thành phần kiến thức cơ bản của chƣơng trình
Thực vật học ở trƣờng phổ thông
1.2.1. Cấu trúc chƣơng trình
- Thực vật học nằm trong chương trình Sinh học 6. Chương trình Sinh học 6
gồm 70 tiết: 64 tiết lí thuyết và thực hành; 6 tiết ôn tập và kiểm tra.
Chương trình Sinh học 6 gồm 3 phần: Mở đầu Sinh học; Đại cương về giới
thực vật; Vi khuẩn, nấm, địa y.
“Phần Thực vật” bắt đầu bằng “Đại cương về giới Thực vật”. Từ chương I đến
chương VII nghiên cứu về cấu tạo và chức năng của cơ thể Thực vật có hoa: Tế bào
thực vật; Rễ; Thân; Lá; Sinh sản sinh dưỡng; Hoa và sinh sản hữu tính; Quả và hạt.
Bài tổng kết về cây có hoa kết thúc toàn bộ kiến thức về cơ thể Thực vật.
Chương VIII: Các nhóm Thực vật
Chương IX: Vai trò của Thực vật
- Cấu trúc theo hướng riêng lẻ về cấu tạo và chức năng sinh lí các bộ phận ở
một cơ thể thực vật có hoa điển hình nhận thức cái chung về sự sống của giới
thực vật nghiên cứu vào các nhóm phân loại theo trình tự tiến hoá.