CÂU 1
CÁC Y U T C B N Đ NH HÌNH VĂN HÓA C TRUY N VI T LÀ N N VĂNẾ Ố Ơ Ả Ị Ổ Ề Ệ Ề
HÓA VĂN MINH NÔNG NGHI PỆ
1.V TRÍ Đ A LÝỊ Ị
1.1.Trung tâm khu v c đông nam áự
Đ c tr ng sinh thái t nhiênặ ư ự
a)Đ a hìnhị
-Ch y u 3 d ng:đ i núi,đ ng b ng và bi nủ ế ạ ồ ồ ằ ể
-Phù h p v i công vi c tr ng tr t chăn nuôi,hái l m,nông nghi p làợ ớ ệ ồ ọ ượ ệ
chính
b)Khí h uậ
Nóng m nhi t đ i m a nhi u; phù h p v i s phát tri n c a h sinhẩ ệ ớ ư ề ợ ớ ự ể ủ ệ
thái ph t p v i đ c đi m phong phú v gi ng loài,h n ch v sổ ạ ớ ặ ể ề ố ạ ế ề ố
l ng,th c v t phát tri n h n đ ng v tượ ự ậ ể ơ ộ ậ
c)Quê h ng c a cây lúaươ ủ
Hình thành n n văn minh nông nghi p tr ng lúa n c,có kĩ thu t nôngề ệ ồ ướ ậ
nghi p cao,dân s nông thôn đông,tinh th n c ng d ng có nh h ng c aệ ố ầ ộ ồ ả ưở ủ
đ n v làng xãơ ị
*Đi u ki n kinh t s n xu tề ệ ế ả ấ
Đ t n c vi t nam s m hình thành n n văn minh nông nghi p tr ng lúaấ ướ ệ ớ ề ệ ồ
n cướ
Đ c đi m s n xu t ngh nông nghi pặ ể ả ấ ề ệ
+)S n xu t theo th i v ,tác phong nông nghi p ch m dãi,coi th i gian làả ấ ờ ụ ệ ậ ờ
vòng tròn tu n hoànầ
Tác phong nông nghi p đã nh h ng đ n quan ni m s ng c a ng i dânệ ả ưở ế ệ ố ủ ườ
-S ng hòa đ ng ,hòa đi u v i thiên nhiên,h tôn tr ng thiên nhiên,trongố ồ ệ ớ ọ ọ
tín ng ng h tôn sung thiên nhiên (xà h i phong ki n có l t tr i,c uưỡ ọ ộ ế ễ ế ờ ầ
cho m a thu n gió hòa)ư ậ
-S ng tình c m , a n đ nh,tr ng văn ,tr ng đ c,tr ng ph n .Chính vìố ả ư ổ ị ọ ọ ứ ọ ụ ữ
đ i s ng nông nghi p h tôn tr ng s n đ nh(an c l c nghi p).Khi đãờ ố ệ ọ ọ ự ổ ị ư ạ ệ
n đ nh thì trong h có tình “tình làng nghĩa xóm,an hem gia đình”luôn cóổ ị ọ
l i khuyên tri t lí v tình c m.ờ ế ề ả
-Tính c ng đ ng cao,trong nông nghi p có s ph i h p c a nhi u ng iộ ồ ệ ự ố ợ ủ ề ườ
thì quá trình th c hi n công vi c nhanh h nự ệ ệ ơ
d)Quê h ng c a ngh thu t đ ng và điêu kh c đ ngươ ủ ệ ậ ồ ắ ồ
1.2.Đ t vi t c nh trung hoaấ ệ ở ạ
VI T NAM nh h ng t t ng nho giáo c a trung hoa . mô hình bỆ ả ưở ư ưở ủ Ở ộ
máy nhà n c,t t ng v nhân -l -nghĩa –chí –tínướ ư ưở ề ễ
Tam c ng là 3 m i quan h gi ng c t c a đ t n c(vua tôi-cha con-ươ ố ệ ườ ộ ủ ấ ướ
v ch ng) ợ ồ
Đ i s ng tinh th n c a ng i Kinh d a trên c s sinh ho t v t ch t màờ ố ầ ủ ườ ự ơ ở ạ ậ ấ
xã h i c dân nông nghi p lúaộ ư ệ n c. Ch a hình thành đ c m t h th ngướ ư ượ ộ ệ ố
ch vi t riêng; ph i dùng ch Hán r i t o thân ch Nômữ ế ả ữ ồ ạ ữ
Văn hóa Ph t giáo VN ch u nh h ng văn hóa Ph t Giáo TQ:ậ ị ả ưở ậ
- V m Th c: Ban đ u Ph t giáo VN đ c truy n t phía Nam, Ph tề Ẩ ự ầ ậ ở ượ ề ừ ậ
giáo mà các nhà truy n giáo khi đó theo ki u Ti u th a, t c là Ph t giáoề ể ể ừ ứ ậ
nguyên th y, h ko ăn chay, ngày ăn ch m t l n tr c gi ng , kh t th c,ủ ọ ỉ ộ ầ ướ ờ ọ ấ ự
Ph t t cúng gì thì ăn n y..v.v. Tuy nhiên Ph t giáo truy n t TQ (Ph tậ ử ấ ậ ề ừ ậ
giáo Nam tông) l i theo con đ ng đ i th a (c xe l n, c u v t đ cạ ườ ạ ừ ỗ ớ ứ ớ ượ
nhi u ng i) l i khác h tuy t đ i ăn chay, phong t c này có t th i nhàề ườ ạ ọ ệ ố ụ ừ ờ
Minh.
- V Ki n trúc: D i th i kỳ đô h c a TQ ki n trúc đã b tr n l n vàề ế ướ ờ ộ ủ ế ị ộ ẫ
theo ki u m u c a TQ, cho đ n th i kỳ đ c l p t ch tuy có nhi uể ẫ ủ ế ờ ộ ậ ự ủ ề
nh ng nét riêng bi t, nh ng v n b nh h ng m nh m do VN ch là m tữ ệ ư ẫ ị ả ưở ạ ẽ ỉ ộ
đ t n c nh bé trong khi TQ l i là m t đ t n c r ng l n, c ng th nh...ấ ướ ỏ ạ ộ ấ ướ ộ ớ ườ ị
CÂU 2 TÍN NG NG C B N C A NG I VI TƯỠ Ơ Ả Ủ ƯỜ Ệ
1.1.Tín ng ng dân gianưỡ
- Tín ng ng là ni m tin tâm linh,là m t cách th hi n tâm linh,tâm cáchưỡ ề ộ ể ệ
c a con ng i nguyên th yủ ườ ủ
-Các tín ng ng c b n c a ng i vi t c truy nưỡ ơ ả ủ ườ ệ ổ ề
+) V n v t h u linh : ạ ậ ữ Đó là quan ni m đa th n, v n v t h u linh - t c làệ ầ ạ ậ ữ ứ
v n v t đ u có linh h n.ạ ậ ề ồ
Th các v th n nông nghi pờ ị ầ ệ
Tín ng ng th T Pháp là tín ng ng th b n v th n t nhiên có nhưỡ ờ ứ ưỡ ờ ố ị ầ ự ả
h ng quy t đ nh đ n đ i s ng nông nghi p đang tình tr ng l thu cưở ế ị ế ờ ố ệ ở ạ ệ ộ
hoàn toàn vào thiên nhiên. Đó là b n v : th n M a (Pháp Vũ), th n Mâyố ị ầ ư ầ
(Pháp Vân), th n S m (Pháp Lôi), th n Ch p (Pháp Đi n).ầ ấ ầ ớ ệ
Th các v th n sông n cờ ị ầ ướ
T c th các v th n sông n c có các đ n L nh, C a Sông, Lê Chân,ụ ờ ị ầ ướ ở ề ả ử
Vũ Đi n, đình Đá Tiên Phong, v.v.ệ
Xu t phát t quan ni m v n v t h u linh, th th y th n là m t t c thấ ừ ệ ạ ậ ữ ờ ủ ầ ộ ụ ờ
có s m và ph bi n các vùng có đ a bàn sông n cớ ổ ế ở ị ướ
Th đ ng v t v i các con v t ph bi n nh : long,ly,ờ ộ ậ ớ ậ ổ ế ư
quy,ph ng,voi ,ng a…ượ ự
Th th c v t ờ ự ậ
Đ i v i ng i Vi t, cây c i là lo i sinh th đ c bi t, có đ i s ng tr cố ớ ườ ệ ố ạ ể ặ ệ ờ ố ự
giác tâm linh y nh con ng i; có năng l ng phát ra và t ng tác đ cư ườ ượ ươ ượ
v i năng l ng c a con ng i. Vì v y, cây c i đ c ng i Vi t s d ngớ ượ ủ ườ ậ ố ượ ườ ệ ử ụ
trong phép đi u hòa môi tr ng s ng (phong th y) nh là nh ng n i dungề ườ ố ủ ư ữ ộ
ch đ o (cùng đá, n c, núi, ph ng h ng..). M t khác, cây còn đ củ ạ ướ ươ ướ ặ ượ
coi là n i trú ng c a các v th n linh hay ma qu .ơ ụ ủ ị ầ ỷ
Dân gian ng i Vi t có câu:ườ ệ
"Th n cây da, ma cây g o, cú cáo cây đ ".ầ ạ ề
Th cúng t tiênờ ổ
Th cúng t tiên đã tr thành m t t p t c truy n th ng, có v trí h t s cờ ổ ở ộ ậ ụ ề ố ị ế ứ
đ c bi t trong đ i s ng tinh th n c a dân t c Vi t Nam, là m t trong cácặ ệ ờ ố ầ ủ ộ ệ ộ
thành t t o nên b n s c văn hóa Vi t Nam. Tín ng ng th cúng t tiênố ạ ả ắ ệ ưỡ ờ ổ
r t gi n d : tin r ng t tiên mình là thiêng liêng, h đi vào cõi vĩnh h ngấ ả ị ằ ổ ọ ằ
nh ng v n s ng c nh con cháu, h phù h cho con cháu khi g p tai ách,ư ẫ ố ạ ọ ộ ặ
khó khăn; vui m ng khi con cháu g p may m n, khuy n khích cho conừ ặ ắ ế
cháu khi g p đi u lành và cũng qu trách con cháu khi làm nh ng đi u t iặ ề ở ữ ề ộ
l i... Đ o lý u ng n c nh ngu n, m t m t con cháu bày t lòng bi t nỗ ạ ố ướ ớ ồ ộ ặ ỏ ế ơ
đ i v i các b c sinh thành, lúc h đã ch t cũng nh khi còn s ng. M tố ớ ậ ọ ế ư ố ặ
khác, nó cũng th hi n trách nhi m liên t c và lâu dài c a con cháu đ iể ệ ệ ụ ủ ố
v i nhu c u c a t tiên. Trách nhi m đ c bi u hi n không ch trong cácớ ầ ủ ổ ệ ượ ể ệ ỉ
hành vi s ng (gi gìn danh d và ti p t c truy n th ng c a gia đình, dòngố ữ ự ế ụ ề ố ủ
h , đ t n c) mà còn trong các hành vi cúng t c th .ọ ấ ướ ở ế ụ ể
T tiên theo quan ni m c a ng i Vi t Nam, tr c h t là nh ng ng iổ ệ ủ ườ ệ ướ ế ữ ườ
cùng huy t th ng, nh cha, m , ông, bà, c , k v.v... là ng i đã sinh raế ố ư ẹ ụ ỵ ườ
mình. T tiên cũng là nh ng ng i có công t o d ng nên cu c s ng hi nổ ữ ườ ạ ự ộ ố ệ
t i nh các v "Thành hoàng làng" các "Ngh t ". Không ch th , t tiênạ ư ị ệ ổ ỉ ế ổ
còn là nh ng ng i có công b o v làng xóm, quê h ng, đ t n c kh iữ ườ ả ệ ươ ấ ướ ỏ
n n ngo i xâmạ ạ
1.2.Tín ng ng ph n th c c a ng i Vi tưỡ ồ ự ủ ườ ệ
Do n c ta là m t n c nông nghi p ,con ng i luôn s ng d a vàoướ ộ ướ ệ ườ ố ự
nh ng s n ph m nông nghi p c a mình nên luôn c u mong có đ cữ ả ẩ ệ ủ ầ ượ
nh ng v mùa t t t i và c u mong s sinh sôi n y n ,duy trì nòi gi ngữ ụ ố ươ ầ ự ả ở ố
t đó đã xây d ng nên tín ng ng ph n th c. Ph n th c là m t lo i tínừ ự ưỡ ồ ự ồ ự ộ ạ
ng ng v s sinh sôi n y n ,c u mong s sinh sôi n y n ,duy trì nòiưỡ ề ự ả ở ầ ự ả ở
gi ng.ố
Bi u hi n c a tín ng ng ph n th cể ệ ủ ưỡ ồ ự
+)Th sinh th c khíờ ự : Các c quan sinh s n đ c đ c t đ nói v cơ ả ượ ặ ả ể ề ướ
v ng ph n sinh. Ng i x a, qua tr c giác, tin r ng năng l ng thiêng ọ ồ ườ ư ự ằ ượ ở
thiên nhiên hay con ng i có kh năng truy n sang v t nuôi và câyở ườ ả ề ậ
tr ng. Vi c th sinh th c khí còn th hi n vi c th các lo i c t (c t đáồ ệ ờ ự ể ệ ở ệ ờ ạ ộ ộ
t nhiên ho c c t đá đ c t c ra, có th có kh c ch d ng tr c c ngự ặ ộ ượ ạ ể ắ ữ ự ướ ổ
đ n mi u, đình chùa) và các lo i h c (h c cây, h c đá trong các hangề ế ạ ố ố ố
đ ng, các k n t trên đá).ộ ẽ ứ Vi c th sinh th c khí đ c tìm th y trên cácệ ờ ự ượ ấ ở
c t đá có niên đ i hàng ngàn năm tr cộ ạ ướ công nguyên. Ngoài ra nó còn
đ c đ a vào các l h i, l h i làngượ ư ễ ộ ễ ộ ở Đ ng Kồ ỵ (b c ninhắ) có t c r cụ ướ
c p sinh th c khí b ng g vào ngày 6 tháng giêng, sau đó chúng đ c đ tặ ự ằ ỗ ượ ố
đi, l y tro than chia cho m i ng i đ l y may.ấ ọ ườ ể ấ
+) Bên c nh vi c th sinh th c khí gi ng nh nhi u dân t c nông nghi pạ ệ ờ ự ố ư ề ộ ệ
khác, c dân nông nghi p lúa n c v i l i t duy chú tr ng t i quan hư ệ ướ ớ ố ư ọ ớ ệ
còn có t c th hành vi giao ph i, t o nên m t d ng tín ng ng ph n th cụ ờ ố ạ ộ ạ ưỡ ồ ự
đ c đáo, đ c bi t ph bi n khu v c Đông Nam á.ộ ặ ệ ổ ế ở ự
Trên n p th p đ ng tìm đ c Đào Th nh (Yên Bái, niên đ i 500ắ ạ ồ ượ ở ị ạ
năm tr.CN), xung quanh hình m t tr i v i các tia sáng là t ng 4 đôi namặ ờ ớ ượ
n đang giao h p có niên đ i 500 tr c Công nguyên. Ngoài hình t ngữ ợ ạ ướ ượ
ng i, c các loài đ ng v t nhườ ả ộ ậ ư cá s u,gà,cócấ... cũng đ c kh c trên m tượ ắ ặ
tr ng đ ng Hoàng H (ố ồ ạ Hòa Bình).
+)Sum xuê hoa trái
+)Tr ng đ ng – bi u hi n c a tín ng ng ph n th c:ố ồ ể ệ ủ ưỡ ồ ự
Vai trò c a tín ng ng ph n th c l n t i m c ngay c chi c tr ng đ ng,ủ ưỡ ồ ự ớ ớ ứ ả ế ố ồ
m t bi u t ng s c m nh c a quy n l c, cũng là bi u t ng toàn di nộ ể ượ ứ ạ ủ ề ự ể ượ ệ
c a tín ng ng ph n th c:ủ ưỡ ồ ự
• Hình dáng c a tr ng đ ng phát tri n t c i giã g oủ ố ồ ể ừ ố ạ
• Cách đánh tr ng theo l i c m chày dài mà đâm lên m t tr ng mô ph ngố ố ầ ặ ố ỏ
đ ng tác giã g oộ ạ
• Tâm m t tr ng là hình M t Tr i bi u tr ng cho sinh th c khí nam, xungặ ố ặ ờ ể ư ự
quanh là hình lá có khe rãnh gi a bi u tr ng cho sinh th c khí nở ữ ể ư ự ữ
• Xung quanh m t tr ng đ ng có g n t ng cóc, m t bi u hi n c a tínặ ố ồ ắ ượ ộ ể ệ ủ
ng ng ph n th cưỡ ồ ự
1.3.Tín ng ng th m uưỡ ờ ẫ
Xu t phát t s tin t ng ng ng m cac n th n mà h cho r ng các nấ ừ ự ưở ưỡ ộ ữ ầ ọ ằ ữ
th n có kh năng che tr b o v cho con ng i.ầ ả ở ả ệ ườ
Tín ng ng th M u Vi t Nam là m t tín ng ng b n đ a cùng v iưỡ ờ ẫ ệ ộ ưỡ ả ị ớ
nh ng nh h ng ngo i lai tữ ả ưở ạ ừ đ o giáoạ, tín ng ng l y vi c tôn th M uưỡ ấ ệ ờ ẫ
(M ) làm th n t ng v i các quy n năng sinh sôi, b o tr và che ch choẹ ầ ượ ớ ề ả ữ ở
con ng i. Tín ng ng mà đó đã đ c gi i tính hoá mang khuôn hìnhườ ưỡ ở ượ ớ
c a ng i M , là n i mà đó ng i ph n Vi t Nam đã g i g m nh ngủ ườ ẹ ơ ở ườ ụ ữ ệ ử ắ ữ
c v ng gi i thoát c a mình kh i nh ng thành ki n, ràng bu c c a xãướ ọ ả ủ ỏ ữ ế ộ ủ
h iộ nho giáo phong ki nế
M u thiên (đ i di n cho tr i đ t)ẫ ạ ệ ờ ấ
M u th ng ngàn (đ i di n cho núi r ng)ẫ ượ ạ ệ ừ
M u tho i (đ i di n cho sông n c)ẫ ả ạ ệ ướ
M u đ a (đ i di n cho đ t đai)ẫ ị ạ ệ ấ
1.4.Tín ng ng th t b t tưỡ ờ ứ ấ ử
- Th Thánh T n là tôn th và tin c y vào s c m nh thiêng liêng, vàoờ ả ờ ậ ứ ạ
đ c nhân nghĩa, tin vào n l c sinh t n c a con ng i.ứ ỗ ự ồ ủ ườ
- Thánh Gióng, v thánh b t t th hai là b n hùng ca th n tho i v s cị ấ ử ử ả ầ ạ ề ứ
m nh vĩ đ i c a dân t c tr c gi c ngo i xâmạ ạ ủ ộ ướ ặ ạ
- Ch Đ ng T , v th n b t t th 3, sinh ra xã D Tr ch, huy nử ồ ử ị ầ ấ ử ứ ở ạ ạ ệ
Khoái Châu, t nh H ng Yên. c u mong m t cu c s ng h nh phúc, ph nỉ ư ầ ộ ộ ố ạ ồ
vinh
- Th m u li u h nh:ờ ẫ ễ ạ Th Bà Chúa Li u th hi n ni m tôn kính ng iờ ễ ể ệ ề ườ
M vĩ đ i, quy n năng và đ c đ vô l ng.ẹ ạ ề ứ ộ ượ
CÂU 3
CÁC Đ C ĐI M V T CH C Đ I S NG C NG Đ NG C AẶ Ể Ề Ổ Ứ Ờ Ố Ộ Ồ Ủ
NG I VI T C TRUY NƯỜ Ệ Ổ Ề
1.1.GIA ĐÌNH
1.1.1.Khái ni mệ
Gia đình là m t t ch c c s g m nh ng ng i lien k t v i nhau b ngộ ổ ứ ơ ở ồ ữ ườ ế ớ ằ
huy t th ng và tình nghĩaế ố
1.1.2.L ch s gia đìnhị ử
-Là t ch c th t c m u h ,v sau do s phát tri n c a nông nghi p đã raổ ứ ị ộ ầ ệ ề ự ể ủ ệ
đ i các công xã nông thôn d a trên quan h huy t th ng ph heejvowisờ ự ệ ế ố ụ
lo i hình gia đình gia tr ng ph quy nạ ưở ụ ề
-Do tác đ ng c a luân lí nho giáo,ch đ gia tr ng gia t c ph quy nộ ủ ế ộ ưở ộ ụ ề
ngày càng đ c đ caoượ ề
1.1.3.h giá tr c a gia đình vi t namệ ị ủ ệ
-Gia tr ng :ng i đi u hành gia đình,th ng la ng i đàn ông,ng i chaưở ườ ề ườ ườ ườ
ho c có th là m góaặ ể ẹ
-N n p,hi u l :ng i d i ph i vâng l ng i trên,con cái c n hi uề ế ế ễ ườ ướ ả ờ ườ ầ ế
th o v i ông bà cha m ,m i ng i trong gia đình có trách nhi m quan tâmả ớ ẹ ọ ườ ệ
chăm sóc l n nhau,xây d ng gia đình đ m m h nh phúc.ẫ ự ầ ấ ạ
-Hôn nhân :là đ u m i c a gia đình và đ th c hi n đ o hi u v i gia tiênầ ố ủ ể ự ệ ạ ế ớ
nên là vi c h tr ng trong gia đìnhệ ệ ọ
-Quan ni m ch Phúc :nhà có phúc là nhà có đ c cu c s ng bình an,thanhệ ữ ượ ộ ố
th n ,đ c bi t có h u v n t t,con cháu đ t đ c công tích nh t đ nh làmả ặ ệ ậ ậ ố ạ ượ ấ ị
v vang gia đình dòng h .ẻ ọ
-T p t c :th cúng th n linhậ ụ ờ ầ
-M m bói toán :ch lành tránh dồ ả ọ ữ
1.1.4.Đ c tr ng tính ch t gia đình Vi t Namặ ư ấ ệ
-Ph n đông gia đình vi t nam là bình dânầ ệ
+) Hòa thu n : thu n v thu n ch ng tát bi n đông cũng c nậ ậ ợ ậ ồ ể ạ