ƯỜ
Ề ƯƠ
Ậ Ọ
Ớ
TR
NG THPT UÔNG BÍ
Đ C
NG ÔN T P H C KÌ I L P 10
Ổ
Ữ
Ọ
Ữ
T NG VĂN MÔN NG VĂN NĂM H C 20192020
Uông Bí, ngày 25 tháng 11 năm 2019
ụ ầ A. M c đích yêu c u
Giúp HS:
ươ ủ ọ ữ ớ ng trình môn Ng văn c a h c sinh l p 1 0 h cọ
ố ki n th c, kĩ năng trong ch ủ C ng c ế ừ ế ti kì I (t ứ ế ế t 01 đ n ti t 49)
ể ọ ứ ể ả ọ ụ t ế v n d ng ki n th c, kĩ năng đã h c đ đ c hi u văn b n và vi ế đo nạ văn nghị t
ậ Bi lu nậ và bài văn t ế sự ự.
ậ ế ụ ụ ể ậ ấ ậ ơ ị ế t, thông hi u, v n d ng th p, v n d ng cao các đ n v ki n C thụ ể: Nh n bi
ứ th c sau:
ế ứ ề ụ ế ể ậ ể ả đ ể đ c hi u ọ
ộ ả ứ ề ọ hi u văn b n: v n d ng các ki n th c v văn b n + Ki n th c v đ c ả m t văn b n ngoài sách giáo khoa
ế ậ ủ ộ ố ệ ả
ộ ạ ứ ề + Ki n th c v văn h c: N i dung và hình th c ngh thu t c a m t s văn b n văn ạ ệ h c ọ dân gian Vi ứ ọ ệ ơ , Hi l p; th trung đ i Vi t Nam. t Nam
ị ậ ứ ụ ạ t
ả ợ ớ ọ ế ữ (tích h p v i văn b n đ c – hi u) ộ kho ng 200 ch ể ế đo n văn tế ể . Rèn kĩ năng vi
ự ự ạ + Kĩ năng làm văn: V n d ng ki n th c, kĩ năng làm văn ngh lu n đ vi ị ậ ngh lu n xã h i bài văn t ậ ả ế ố s có y u t sang t o.
ị
ả ự ủ ọ ng hình thành các năng l c c a h c sinh nh : n ự ế t bài văn t ự ự ăng l c gi s ; n ư ăng l c ự đ cọ ế ả i quy t
ưở ư ế ụ ướ Ti p t c đ nh h ẩ ụ ả ể hi u, c m th tác ph m, phân tích, bình gi ng, vi ạ , th ề, t v n đấ duy sáng t o ng th c ứ ...
ộ B. N i dung
ể ầ ọ I. Ph n đ c hi u
ế ề ả ậ Nh n bi t đúng, chính xác v văn b n:
ế ề ươ ạ ự ự ứ ể ả ị ậ ể ả t v các ph ng th c bi u đ t: t s ; miêu t ế ; bi u c m; ngh lu n; thuy t
ậ Nh n bi minh; hành chính công vụ
ế ề ữ ữ ứ ạ ọ ậ Nh n bi t v phong cách ch c năng ngôn ng đã h c: phong cách ngôn ng sinh ho t.
ế ề ừ ừ ự ẩ ụ ậ Nh n bi ệ t v các bi n pháp tu t ụ v ng ( n d , hoán d ) t
1
ả ể Thông hi u văn b n:
ể ượ ộ ả Hi u đ c n i dung văn b n.
ộ ừ ữ ủ ể ế ả ả Hi u ý nghĩa c a m t t ng , chi ti t, hình nh trong văn b n.
ụ ệ
ừ t ệ ươ ừ ấ trên các ph
ắ ọ ố ượ ủ ầ ủ Phân tích tác d ng c a các bi n pháp tu t ệ ủ c a các bi n pháp tu t ả b n; góp ph n kh c h a đ i t ư v ng ự ạ ể ệ ả ng và th hi n c m xúc, t ụ ừ ự . (L u ý: Nên phân tích tác d ng ẫ ộ ng di n: t o nên s sinh đ ng, h p d n cho văn ả ng c a tác gi ư ưở t .)
ầ II. Ph n làm văn
ộ ị ậ 1. Ngh lu n xã h i
ủ ả ữ ề ộ ấ t m t đo n văn ngh lu n (200 ch ) trình bày suy nghĩ c a b n thân v m t v n
ừ ể ả ế Vi ề ượ ợ đ đ ộ ạ c g i ra t ị ậ ọ văn b n đ c hi u.
ề ộ ấ ề ộ ư ưở ị ậ ạ ặ t ề ộ ng, đ o lí ho c ngh lu n v m t
ệ ượ ạ D ng bài: ngh lu n v m t v n đ thu c t hi n t ị ậ ờ ố . ng đ i s ng
Yêu c u: ầ
ả ở
ả ấ ạ ượ ế ầ ể ề ạ ạ ị ậ ủ ượ ể ấ c v n đ , phát tri n đo n tri n khai đ ữ Có đ các ph n m đo n, phát tri n ể ề ấ c v n đ ,
ậ ượ ấ ế ạ ạ + Đ m b o c u trúc đo n văn ngh lu n 200 ch : ạ ở ạ đo n, k t đo n. M đo n nêu đ ề ế c v n đ . k t đo n k t lu n đ
ề ầ ị ị ậ ấ + Xác đ nh đúng v n đ c n ngh lu n
ẻ ề ấ ể ệ ễ ề ạ ạ ắ ớ ị ậ + Có cách di n đ t sáng t o, th hi n suy nghĩ sâu s c, m i m v v n đ ngh lu n
ả ắ ả ả ừ ặ + Đ m b o quy t c chính t , dùng t , đ t câu
ư ậ ầ ạ t d ng i ki n th c v cách làm
ọ bài t p này, h c sinh c n ôn l ề ộ ạ ệ ượ ố ạ ể L u ý: Đ làm t ề ộ ư ưở ị ậ bài văn ngh lu n v m t t ế ị ậ ng đ o lí và ngh lu n v m t hi n t t ề ứ ờ ố ng đ i s ng
2. Làm văn t sự ự
ế ộ ế ố ứ ụ ế Vi t m t bài văn ấ ự ự h p d n, t ẫ có y u t s sáng t o, ạ giàu s c thuy t ph c.
ợ
ớ ủ ệ ậ ả
ự ệ ể ệ
ế ủ ệ ể ế ả ậ ộ
ậ ặ ắ ế G i ý cách làm: ở @M bài: Gi i thi u nhân v t, hoàn c nh c a truyên. ễ ế ữ t tiêu bi u theo di n bi n câu chuy n. @Thân bài: Nh ng s vi c, chi ti ặ ế @K t bài:K t thúc câu chuy n (có th nêu c m nghĩ c a nhân v t, ho c m t chi t th t đ c s c, có ý nghĩa) ti
2
ư ả ầ ả C n đ m b o kĩ năng: L u ý:
ệ ượ ộ ể ậ ể Đúng ngôi k , bi u hi n đ c n i tâm nhân v t.
ế ợ ượ ế ố ả K t h p đ c y u t miêu t ể ả , bi u c m.
ế ợ ượ ạ ộ ữ ố ạ ộ K t h p đ c ngôn ng đ i tho i và đ c tho i n i tâm.
ở ộ ế ố ượ ủ ệ Ti p n i và m r ng đ c ý nghĩa c a câu chuy n.
ứ ọ ầ văn h c dân gian
ể ạ s thiử
ẩ ử ụ ớ , s d ng ngôn ng
ữ ể ể
ề ư ờ ổ ạ ộ ồ
ễ ắ ế Chi n th ng Mtao Mxây”
ế ớ
ớ ạ ả ự ắ ữ ả ấ
ệ ả ế ậ III. Ôn t p ki n th c ph n III.1. S thiử 1. Th lo i ữ có v n và ể ạ ầ ự ự ử dân gian có quy mô l n s S thi là th lo i tác ph m t ề ộ ậ ệ ượ ự ị ng ngh thu t hoành tráng, hào hùng đ k v m t xây d ng nh ng hình t nh p, ủ ờ ố ế ố ớ ặ ho c nhi u bi n c l n di n ra trong đ i s ng c ng đ ng c a c th i kì c đ i. ạ 2. Đo n trích “ ộ a. N i dung: ộ ố ọ t tha v i cu c s ng bình yên Tr ng danh d , g n bó v i h nh phúc gia đình và thi ế ấ ế ị ộ ủ c a th t c, đó là nh ng tình c m cao c nh t thôi thúc Đăm săn chi n đ u và chi n ẻ ắ th ng k thù. ậ ệ b. Ngh thu t: ọ . ữ Ngôn ng trang tr ng ị ệ . ả Giàu hình nh, giàu nh p đi u ạ ượ ử ụ Phép so sánh, phóng đ i đ .
ử ạ 3. Đo n trích : Uylítx tr v c s d ng có hi u qu cao ạ ) ơ ở ề (Trích Ôđixê. S thi Hi L p
ộ
ồ ệ ủ ụ ể ủ ạ ơ ố a. N i dung: ẻ ẹ i Hi L p, c th là c a Uylítx và Pênêl p th ể
ệ ụ ợ ồ
ườ v ch ng sau 20 năm xa cách. ả ự ủ ẹ ả ồ ộ
ọ V đ p tâm h n và trí tu c a ng ả hi n qua c nh đoàn t ạ ứ ườ ượ i v ợ t qua m i khó khăn. S c m nh c a tình c m v ch ng, tình c m gia đình cao đ p là đ ng l c giúp con ng
ậ ệ b. Ngh thu t:
ử ụ ạ ộ ắ ố ạ ể S d ng đ i tho i đ kh c ho n i tâm.
ở ộ So sánh m r ng.
ế ề III.2. Truy n thuy t
ề ể ạ
ự ự ậ ị s dân gian
ầ ớ ộ ẩ ng hóa, qua đó th hi n s ng
ng lí t ườ ữ ự ệ ưỡ ặ ộ ớ ấ ướ ộ ồ ử ể k vê s ki n và nhân v t l ch s ể ệ ự ủ ng m và tôn vinh c a ư ộ c, dân t c ho c c ng đ ng dân c m t i có công v i đ t n
ế 1. Th lo i truy n thuy t ế là tác ph m t Truy n ệ truy n thuy t ề ưở ướ ph n l n theo xu h ớ nhân dân v i nh ng ng vùng.
3
ươ ươ ọ ị ỷ ng và M Châu, Tr ng Thu 2. Truy nệ An D ng V
ộ
ươ ộ ị ả i thích nguyên nhân
ệ ạ a. N i dung: ề ươ Truy n thuy t An D ng V ng và M Châu là m t cách gi ấ ướ vi c m t n ế c Âu L c.
ọ ề ệ ữ ử ứ ố
ầ ả ữ ớ ẻ ữ ắ ữ ướ ả ộ Bài h c v tinh th n c nh giác v i k thù; cách x lí đ ng đ n m i quan h gi a cái riêng cái chung, gi a nhà n ồ c, gi a cá nhân c ng đ ng, gi a tình c m lí trí.
ậ ệ b. Ngh thu t:
ữ ế ố ị ử ế ố ầ ự ệ Có s hoà quy n gi a y u t l ch s y u t th n kì.
ự ượ ữ ề ẩ ố Xây d ng đ ả c nh ng hình nh giàu ch t t ấ ư ưở t ng th m mĩ, có s ng lâu b n.
ấ ắ ớ ị ậ G n v i các di tích v t ch t, di tích l ch s , l ử ễ ội. h
III.3. C tíchổ ể ạ ổ 1. Th lo i c tích
ự ự ượ ệ
ẩ ậ ườ ng đ ể ệ ượ ư ố s dân gian mà c t truy n và hình t c h ộ ườ ng trong xã h i, th hi n tinh
ệ ổ ủ ị ạ ủ
ấ . Truy n c tích là tác ph m t ể ề ố ấ i bình th c u có ch đ nh, k v s ph n con ng ộ . ạ ầ th n nhân đ o và l c quan c a nhân dân lao đ ng 2. C tíchổ T m Cám
ộ a. N i dung
ẫ ấ ẫ ộ
ộ ờ ổ ệ ẻ ả ặ ụ ữ ệ ề ẫ
Mâu thu n và xung đ t trong truy n T m Cám ph n ánh mâu thu n và xung đ t trong ệ ồ gia đình ph quy n th i c (dì gh con ch ng), đ c bi t là mâu thu n gi a cái thi n và cái ác.
ộ ủ ủ ệ ắ ướ c cái ác, cái ác tr
ả ả ả ệ ẽ ượ ác báo”, cái thi n s đ ướ c ở ề c tôn vinh, “ hi n
ế ẫ Ý nghĩa xã h i c a mâu thu n: Chi n th ng c a cái thi n tr sau cũng ph i tr giá đích đáng, “ác gi ặ g p lành”.
ậ ệ b. Ngh thu t
ự ữ ế ẫ ộ Xây d ng nh ng mâu thu n, xung đ t ngày càng tăng ti n.
ố ậ ồ ạ ự ế ậ ể Xây d ng nhân v t theo hai tuy n đ i l p cùng t n t i và song song phát tri n..
ế ố ầ ủ ế ố ầ ừ th n kì song vai trò c a y u t th n kì cũng khác nhau trong t ng ề Có nhi u y u t giai đo n. ạ
ườ ổ ấ ạ ả ề i nghèo kh , b t h nh tr i qua nhi u
ế ấ ạ ạ ố ổ ệ ộ ủ K t c u quen thu c c a truy n c tích: ng ạ ng h nh phúc. ho n n n cu i cùng đ ượ ưở c h
4
ệ ườ III.4. Truy n c i.
ể ạ 1. Th lo i truy n c ệ ườ i
ệ ườ ự ự ắ
ẩ i là tác ph m t ự ệ ấ ẽ ế ằ ặ ườ ớ ự ụ ế ấ ấ s dân gian ng n, có k t c u ch t ch , k t thúc b t ụ i, nh m m c đích nhiên, có tác d ng gây c
Truy n c ờ ể ề ữ ả i trí, phê phán ng , k v nh ng s vi c x u, trái v i t gi .
ạ ả ằ ư ệ ườ Tam đ i con gà và Nh ng nó ph i b ng hai mày 2. Truy n c i
ộ a. N i dung:
ư ậ ấ ự ủ ẽ ỏ ỉ t x u, s ích k nh nhen, tính khoe m ,… c a con ng ườ i
ộ ữ Phê phán nh ng thói h t ộ ố trong cu c s ng xã h i.
ả ằ ủ ạ ầ ả ấ v ch tr n b n ch t tham nhũng c a hàng ngũ
ạ ư Truy n ệ Nh ng nó ph i b ng hai mày quan l ư i x a.
ậ ệ b. Ngh thu t:
ố ụ ẽ ệ ậ ặ ắ ấ ẫ ọ ườ ọ ườ Truy n ít nhân v t, b c c ch t ch , ng n g n h p d n ng i đ c, ng i nghe.
ặ ắ ữ ự ạ ẫ ố ệ Xây d ng và t o tình hu ng truy n đ c s c qua nh ng mâu thu n.
ể ạ
ộ ằ ữ ủ ườ ễ ả ờ ố i. đ i s ng n i tâm c a con ng
ộ ườ ươ ng là l
ẩ ả ườ ươ ng, tình nghĩa. ờ ủ i c a ng ề ậ ế ườ i ph n trong xã h i phong ki n. ấ ủ ế i lao ụ ữ ữ ng tình nghĩa đ c p đ n nh ng tình c m, ph m ch t c a ng
ệ ề
ả ử ụ ứ ệ ậ ể ượ ủ ể ơ ụ ụ ẩ
ụ ộ ộ ệ “thân em” mô típ quen thu c trong ca dao, kèm theo m t âm đi u
ụ ữ ườ ổ
ẻ ẹ ủ ể ự ụ ư ấ c tu i xuân và v đ p c a mình (so sánh nh t m l a đào). ủ ng lai c a chính ế ị quy t đ nh đ ượ ươ c t
ụ ữ ấ ạ ườ ề ỗ ị i ph n trong xã h i cũ, ch u nhi u b t h nh, đau i than c a ng
ắ ế ượ ượ ệ ầ
c nh c đ n đ u tiên và đ ậ ệ ạ c đi p đi đi p l ớ ế ề ầ ộ ừ ả ắ III.5. Ca dao 1. Th lo i ca dao ẩ Ca dao là tác ph m tr tình dân gian nh m di n t 2. Ca dao than thân yêu th Ca dao than thân th Ca dao yêu th ộ đ ng . ề ố Ca dao s d ng nhi u bi n pháp ngh thu t mang tính truy n th ng c a sáng tác dân ở ầ ng, cách so sánh, n d , th th l c bát, gian: Công th c m đ u, hình nh bi u t ấ ụ song th t l c bát. a. Bài 1: ừ ở ầ M đ u: c m t ậ ng m ngùi, xót xa. ứ ượ i ph n ý th c đ Ng ậ ậ ạ ư i th t xót xa khi không th t Nh ng thân ph n l ơ ữ ợ ế ấ mình (ph t ph gi a ch bi t vào tay ai). ủ ờ Bài ca dao là l ổ kh , xót xa. b. Bài 4: Cái khăn đ ậ ỉ ệ là v t k ni m, v t trao duyên. Hình nh chi c khăn g n v i các đ ng t ở i nhi u l n b i nó th ư nh : th ườ ng ươ ng
5
ổ ố ạ ắ ắ ướ ố ủ c m t… nói lên tâm tr ng ng n ngang trăm m i c a
i con gái.
ỗ ọ ả ớ ươ ớ ơ ườ ỗ ng c a cô gái còn th hi n qua hình nh ng n đèn đó là n i nh đ
ị ờ ắ ả ọ ử ể ệ ẳ ớ ượ c t hay chính là ng n l a tình trong lòng cô
ỗ ở ề ườ ươ ớ ủ i con i chính là trong ni m th ng n i nh c a ng
ượ ự c xây d ng
ộ ậ ụ ể ỉ khăn, đèn chính là cô gái), còn hình nhả m tắ đ ể ậ ữ
ượ ừ ữ ệ ả ậ ả
ừ ị
ờ ố ơ ố ố
ự c xây d ng t ệ ữ ố ấ ừ ộ ố ươ ư ừ ậ ị ặ ườ ị ủ ng v c a tình ng
ắ ượ ể ơ ư Có cách t b ng th th song th t l c bát nh ng câu bát phá cách ( c vi
ườ
) kéo dài t ẳ ừ ạ ộ ự ớ ị ế
ợ ồ
ượ ữ
ể ả ể ệ ữ i trí và phê phán nh ng ế c th hi n tríthông minh, khi u
c là nh ng bài ca dao đ ộ ố i trong cu c s ng . Ca dao hài h ờ ủ ướ ườ ồ ạ ệ ượ ướ ườ nh , r i xu ng, v t lên, chùi n ng ủ N i nh th tr i dài ra theo nh p th i gian. Đèn ch ng t ắ ố gái đang th p sáng su t đêm thâu. ả ờ ớ ươ ắ M t th ng nh ai? Câu tr l gái đang yêu. ậ ệ Ngh thu t nhân hóa ( ằ b ng phép hoán d (dùng b ph n đ ch toàn th – nhân v t tr tình). c. Bài 6: Mu iố và g ngừ là hai hình nh ngh thu t cũng đ nh ng hình nh có ị ữ ữ ự th c trong đ i s ng (nh ng gia v trong b a ăn, thu c ch a b nh). G ng có v cay ư ồ ượ c n ng nh ng th m, mu i có v m n đ m đà. T hai ý nghĩa y, g ng và mu i đã đ ủ ể ể ọ i trong cu c s ng – tình nghĩa th y ch n đ bi u tr ng cho h ắ chung g n bó s t son. ấ ụ ế ằ Bài ca dao đ ư ế ớ ạ ữ xa nhau đi n a cũng ba v n sáu ngàn ngày m i xa i m i ba ti ng nh là ị ề ữ ừ ạ m t s luy n láy v a t o ra tính nh c cho câu, v a kh ng đ nh cái giá tr b n v ng ủ không phai c a tình nghĩa v ch ng. cướ 2. Ca dao hài h Ca dao hài h ng đángc c, tâm h n l c quan, yêu đ i c a ng c sáng tác đ gi ướ ộ i lao đ ng. hi n t hài h
ế a. Bài 1 – Ti ng c ườ ự i t trào
ư ự ủ
ộ ộ ự ủ ồ ờ ỉ ể ệ í do khách quan, chính đáng, th hi n rõ s chu đáo c a chàng trai s thông minh, hóm h nh c a chàng
Chàng trai đ a ra l ố ớ đ i v i gia đình nhà gái, đ ng th i cũng đã b c l trai này.
ệ ươ ậ ỉ
ả ị
ạ ệ ừ ầ ạ ng, phóng đ i và cách l p lu n tài tình, thông minh, hóm h nh, ạ ầ đã t o cho bài ca ự ế, cách nói gi m d n ườ ờ ủ i đó, th hi n tinh th n l c quan, yêu đ i c a ng ỏ c, dí d m, t
ậ ậ Ngh thu t khoa tr ữ ố ậ cách nói đ i l p gi a ý đ nh và vi c làm th c t ườ ể ệ ướ ế dao ti ng c i hài h ướ ả ộ c c nh nghèo lao đ ng tr .
ờ ướ ướ ề ư i và l i đ u th t hóm h nh, hài h c, vô t
i thách c ề ỉ ằ
ướ ớ ả ở ấ ả ỏ
ẻ ớ ệ ẹ ủ ườ ặ ộ
ậ ờ ẫ mà chân thành. L i d n c ể ấ ặ ả ả C chàng trai và cô gái đ u không m c c m mà b ng lòng v i c nh nghèo, th u hi u, ồ ế ả đ ng c m, chia s v i nhau. T t c đã khi n cho bài ca dao tr nên dí d m, đáng yêu ơ ủ ể ệ th hi n quan ni m nhân sinh cao đ p c a ng i lao đ ng: đ t tình nghĩa cao h n c a c i. ả
6
ế ườ b. Bài 2: Ti ng c i phê phán
ố ượ ế ễ ố ườ ế ạ ộ Đ i t ng ch gi u: lo i đàn ông y u đu i, l i nhác trong xã h i.
ứ ư ạ ố ố khom l ng ch ng hông đáng s c trai, không đáng nên trai:
ế ạ ừ + Lo i đàn ông y u đu i, k ố g i gánh hai h t v ng.
ạ ế ợ ố ậ ệ ậ Ngh thu t: phóng đ i k t h p đ i l p:
ố ậ ả ế ứ ỉ ể ư ố ố ạ khom l ng ch ng g i (ráng h t s c) ch đ “gánh hai h t
+ Đ i l p trong hình nh: ừ v ng”.
ố ậ ồ ườ ữ + Đ i l p gi a “ch ng ng ồ i” – “ch ng em”.
ủ ậ ư ậ ỉ
ộ ỉ ế ả ằ i bình dân th t thông minh, hóm h nh nh ng không ườ ể ở ộ ẹ ắ + Ngh ệ thu t trào l ng c a ng ườ nh m đ kích mà ch dùng ti ng c i đ nh c nh m t cách nh nhàng.
ứ ơ ả ọ ế ậ ạ ẩ ệ ộ ố IV. Ôn t p ki n th c c b n m t s tác ph m văn h c trung đ i Vi t Nam
ỏ ạ IV.1. Tác ph m ẩ T lòng ậ (Thu t hoài Ph m Ngũ Lão)
ể I. Tìm hi u chung
1. Tác giả
ạ ề ớ Ph m Ngũ Lão (1255 1320) là ng
(cid:0) ộ ế ố i văn võ toàn tài, có nhi u công l n trong ầ ượ ậ ườ (cid:0) Nguyên, đ c các vua Tr n tin c y và nhân dân
cu c kháng chi n ch ng quân Mông kính tr ng.ọ
ể ơ ấ ứ 2. Tác ph mẩ ể ạ Th lo i : th th th t ngôn t ệ tuy t.
ờ ẽ ế ố ộ ờ ỏ ơ T lòng có l ra đ i trong cu c kháng chi n ch ng Mông
ả ầ (cid:0) Hoàn c nh ra đ i : Bài th ứ Nguyên l n th hai (1285)
ệ
ơ ầ ả ườ ế ầ ờ ộ ậ ộ II. N i dung, ngh thu t ộ 1. N i dung Hai câu th đ u miêu t ả hình nh ng i tráng sĩ và khí th quân đ i th i Tr n:
ủ ườ ớ ầ i v i t m vóc, t
ẩ ớ ộ ọ ư ế ộ ộ ứ ứ ề th , hành ạ ớ n ch a m t s c m nh ti m tàng, m t ý chí
ẻ ẹ ể ệ + Câu th đ u tiên th hi n v đ p c a con ng và m t khát v ng l n ể ế ổ ơ ầ ộ đ ng l n lao. kì vĩ ộ ắ s t đá, m t quy t tâm không gì lay chuy n n i.
ữ ề ầ ộ
ơ ứ ứ ả ộ ứ ế ạ ầ ấ ớ + Trong câu th th hai, hình nh ba quân nói v quân đ i nhà Tr n nh ng cũng ế Đ iộ ể ượ ng cho s c m nh dân t c đ ng lên chi n đ u v i tinh th n đoàn k t. là bi u t
7
ả ướ ẽ ượ c đã và s đánh tan quân xâm l c hung
ấ ế ớ ấ ậ ờ .
ớ ấ i lúc b y gi ỏ ỗ ủ ả ủ quân anh hùng y cùng v i nhân dân c n hãn b c nh t th gi ơ Hai câu th sau bày t n i lòng c a tác gi , cũng là cái chí, cái tâm c a ng ườ i
anh hùng.
ơ ứ ệ ậ i s nghi p), l p danh (đ
ề ậ ủ ệ ở + Câu th th ba nói v chí làm trai: l p công (đ l i ti ng th m). Quan ni m l p công danh này đã tr thành lí t
ượ ế
ợ ờ ớ ụ ớ ờ ơ ờ ợ ể ể ạ ự ậ ưở ng, hoài bão c a trang ả ả ủ ẻ c coi là món n đ i ph i tr c a k làm trai. ể ệ ớ ướ c th hi n ý
ả ứ ệ ơ ạ ế l nam nhi th i phong ki n. Công danh đ Tr xong n công danh là hoàn thành nghĩa v v i đ i, v i dân, v i n ắ ớ th c trách nhi m v i giang s n xã t c.
ủ
ơ ế ạ + Câu th k t l ẹ ỗ ư
ướ ứ ẹ ờ ơ ớ ẻ ẹ i bài th v i v đ p cái tâm c a ng ẹ gi c, c u n ẻ ẹ ấ i anh hùng. V đ p y ầ ư c l n nh Vũ h u ượ c giang
ườ ư ượ ớ ụ ư c. Th n vì ch a khôi ph c đ ườ ạ ể ừ ặ ẹ ượ ấ ướ ủ ể ệ th hi n qua n i th n. Ph m Ngũ Lão th n vì ch a có tài m u l Gia Cát L ơ s n đ t n ng đ i Hán đ tr ỗ c. Đó là n i th n nâng cao nhân cách c a con ng i.
ữ ọ ậ ệ 2. Ngh thu t (cid:0) Ngôn ng cô đ ng, hàm súc
ượ Hình t ơ ng th kì vĩ.
ợ ạ ấ ượ ủ Th pháp g i t o n t ng…
ứ ưở ớ Bài th kh c h a v đ p c a con ng ng l n lao, nhân 3. Ý nghĩa văn b nả ắ ọ ẻ ẹ ủ ơ ả ờ ạ ớ ạ ườ ẻ ẹ ủ i có s c m nh, có lí t ế cách cao c và v đ p c a th i đ i v i khí th hào hùng.
ả ả ả ớ i bài 43, IV.2. Tác ph m ẩ C nh ngày hè (B o kính c nh gi ễ Nguy n Trãi )
ể I. Tìm hi u chung
1. Tác giả
ộ ộ ộ ư ưở t ờ ồ ng l n, đ ng th i
ơ ớ ở ế ỉ ớ ự ệ ộ ớ ạ th k XV v i s nghi p sáng tác phong phú, đa d ng.
ễ Nguy n Trãi là m t anh hùng dân t c, m t nhà văn hóa t là m t nhà th l n 2. Tác ph mẩ
ể ơ ấ ể ạ ơ ụ ườ ậ Th lo i : th th th t ngôn bát cú Đ ng lu t (đan xen câu th l c ngôn).
ả ả ể ễ ờ ờ có th ra đ i trong th i gian Nguy n Trãi
(cid:0) Hoàn c nh ra đ i : Bài th ơ C nh ngày hè ờ ơ ề ở ẩ ạ i Côn S n. n t cáo quan v
8
ộ ệ ậ II. N i dung, ngh thu t
ộ 1. N i dung
ộ ố
ế ủ ở ư a. V đ p b c tranh thiên nhiên và cu c s ng Câu th đ u tiên m ra tâm th c a nhà th tr ẻ ẹ ứ ơ ầ ữ ế ườ ờ ủ ộ
ả ướ ấ ứ ộ ễ ẵ ấ c thiên nhiên, r t th thái, thanh i m t lòng lo cho ở ậ
ơ ướ ộ nhàn. Đó là nh ng giây phút hi m hoi trong cu c đ i c a m t ng ư c. Nh ng dù trong b t c hoàn c nh nào, Nguy n Trãi luôn s n sàng m dân cho n ậ ả lòng đón nh n c nh v t thiên nhiên. ế ộ ứ ậ ẹ ở
ầ ứ ố ấ
ộ ắ ườ ữ
ầ ị ươ ồ
ữ ự ố ư ứ
ế ớ ả ộ ứ Ba câu ti p theo m ra m t b c tranh thiên nhiên mùa hè th t đ p: m t b c ượ ạ ứ ở ự ế ố c t o nên b i s k t ả ề ờ ậ i và c nh v t. V th i gian, c nh ố ng), cu i ngày (l u t ch i, nh có cái gì đó bên trong đang a căng, ế ớ ng lên, ph i phun ra h t l p này đ n l p ạ ừ ng). Nh ng s s ng thì không d ng l ả ươ c, ph i tr ạ ượ i đ
tranh cu i mùa hè r t sinh đ ng và đ y s c s ng. B c tranh đ ườ ả ợ h p gi a đ ng nét, màu s c, âm thanh, con ng ở ậ vào gi a mùa (Sen h ng trong ao đã ngát mùi h v t đang ư ươ d ầ đang tràn đ y, không kìm l khác
ầ ứ ố ấ ượ ự c s ậ ộ c a nhà th v i c nh v t.
ứ ạ ẽ giao c m m nh m , tinh t ơ ứ ườ ủ Qua b c tranh thiên nhiên sinh đ ng và đ y s c s ng, chúng ta th y đ ả ơ ớ ả Câu th th 5 là m t nét v trong b c tranh đ i s ng c a ng
ẽ ợ ả ứ ậ ề ế
ườ ị i ng
i chen chúc lao xao nói c ấ ả ợ i, mua và bán ườ ủ ấ ướ ộ ố ủ ế ủ ộ ấ Âm thanh “lao xao ch cáợ ” g i c nh t p n p trên b n d ườ ườ ng ứ ố s c s ng. T t c g i cu c s ng c a ng ờ ố i dân làng chài. ợ ọ ướ i thuy n, ch h p đông vui, - m t không khí nh n nh p, đ y ầ ộ ộ i dân no đ , đ t n c thái bình.
ẻ ẹ ễ ồ b. V đ p tâm h n Nguy n Trãi.
ộ ồ ờ M t tâm h n yêu thiên nhiên, yêu đ i.
ấ ữ ươ ướ ả c, th
ẫ ủ ế
ả ướ ượ ượ ư T m lòng yêu n ả ẹ i dân chài lam lũ nh ng đ ố c có đ
ể ả
ấ ủ ủ ả ế ả ắ ọ
ễ ủ c yên vui, no đ , Nguy n Trãi ợ ả ố ể ệ ự ồ ạ ượ ấ ễ ạ
ấ ng dân. Ngay trong nh ng giây phút thanh th n nh t ữ ữ gi a c nh đ p thiên nhiên, lòng ông v n nghĩ đ n dân. Nhìn c nh s ng c a nh ng ế ườ c chi c đàn ng ơ ủ c a vua Thu n đ g y khúc Nam Phong ca ng i c nh s ng thái bình, yên vui. Câu th ố ế cu i cùng c a bài có sáu ti ng ng n g n, th hi n s d n nén c m xúc c a c bài, k t ọ ụ ồ c m no, h nh phúc h nh phúc cho m i h n th Nguy n Trãi: mong cho dân đ t ườ ng ơ ọ ơ i, m i n i.
ể ơ ế ệ ụ ấ t: th t ngôn xen l c ngôn. ậ ệ 2. Ngh thu t ộ ạ Sáng t o m t th th ti ng Vi
ử ụ ả ầ S d ng hình nh g n gũi, thân quen.
ị ữ Ngôn ng bình d .
3. Ý nghĩa văn b nả
9
ứ ễ ồ c nh ngày hè cho th y tâm h n Nguy n Trãi chan ch a tình yêu thiên
ơ ả ả Bài th t ờ ấ ấ ướ nhiên, yêu đ i, yêu nhân dân, yêu đ t n c.
ễ ỉ IV.3. Tác ph mẩ Nhàn Nguy n B nh Khiêm
ể I. Tìm hi u chung
1. Tác giả
ỉ ễ ự Nguy n B nh Khiêm là ng
ơ ớ ủ ế ậ ấ ấ
ủ ẻ ữ ề ộ ọ ấ ộ ườ i có h c v n uyên thâm, tính tình b c tr c, nhân cách ơ ộ ợ t lí, giáo hu n, ng i thanh cao. Là nhà th l n c a dân t c. Th ông mang đ m ch t tri ấ ờ ồ ca ý chí c a k sĩ, thú thanh nhàn, đ ng th i phê phán nh ng đi u x u xa trong xã h i.
2. Tác ph m ẩ
ể ơ ấ ườ Th lo i: ậ ể ạ th th th t ngôn bát cú Đ ng lu t
ơ ố ậ ơ ữ ạ ố B ch Vân qu c ng thi. (cid:0) Là bài th s 73 trong t p th Nôm
ộ ệ ậ II. N i dung, ngh thu t
ộ 1. N i dung
ộ ố ẻ ẹ ủ
ầ ậ ấ
a. V đ p c a cu c s ng thanh nhàn ộ ố ể ộ ộ ộ ố ộ ố Hai câu th đ u th hi n m t cu c s ng thu n h u, ch t phác. Đó là cu c s ng lao đ ng đ nuôi s ng b n thân và đóng góp cho xã hôi –
ể ệ ự t ủ ộ ố ườ ườ ả ụ ủ ộ ơ ầ i nông dân i làm ch cu c s ng c a mình, không ph thu c vào ai. ủ c a m t ng ộ m t con ng
ạ ạ ạ ạ
ộ ố ứ ư ở ư ự ạ ạ ấ ỗ
ạ ổ ứ ắ
ứ ự ở ề ớ ủ quê nhà đ m b c mà thanh cao. S đ m b c là Cu c s ng c a B ch Vân c sĩ ữ nh ng th c ăn quê mùa, dân dã nh măng trúc, giá đ . Các món ăn đ m b c y là mình ộ ố ạ ạ ủ ự t lo, là công s c c a chính mình. Đ m b c ch không kh c kh , đó là cu c s ng thanh cao trong s tr v v i thiên nhiên
ơ ữ ủ ễ ỉ
ố ệ ữ ộ ị là s ngố ố thu c vào ai, không b nh ng ham mu n
ố ệ Nh ng câu th đã hé m quan ni m s ng nhàn c a Nguy n B nh Khiêm ượ thanh nhàn, đ ấ ầ ậ v t ch t t m th ở ủ ả c làm ch b n thân, không l ộ ườ ng ràng bu c, chi ph i.
ẻ ẹ ủ ệ b. V đ p c a nhân cách và trí tu .
ố ả ề ẽ ố ở ờ ơ Hai câu th ba và b n, tác gi ậ bàn lu n v l ạ s ng d i, khôn đ i.
ơ ườ ầ ạ
ườ ơ ắ ơ ắ ơ
ả ế ủ ế i
ẻ ầ ủ ơ ồ
ề ạ ấ ạ ạ ọ ố ơ ắ ể ẻ ẻ là tìm n i không có ng Ta tìm n i v ng v ẻ ạ c nh ng i. N i v ng v là n i tĩnh t ồ tâm h n, không bon chen, không th đo n. Ng quy n, là n i có k h u ng ph t r t nguy hi m. Tác gi ả ầ i c u c nh và cũng không ph i c u ơ ủ ơ ạ ủ i c a thiên nhiên và cũng là n i th nh th i c a ử ố ố ườ đ n ch n lao xao ạ là đ n ch n c a ậ t sát i h , th đo n thì có bon chen, lu n cúi, giành gi ả ể nh n mình d i, ch n s ng n i v ng v , không ph i đ ườ ạ ả ự ậ t
10
ộ ờ ầ ể ợ ầ ườ ng tinh th n, tránh xa danh l
ậ ố ả hai câu th
ưỡ ể ữ ọ ạ
ừ ợ ỉ
ể ệ ố ầ ọ ơ ả ự ấ ự ả ỉ
tr n tránh cu c đ i mà đ di d ng, không i t m th ể ể ở ơ t, đ gi ph i đua tranh giành gi tr n nhân cách thanh cao. Có th hi u, ượ ả ừ ạ dùng cách nói ng này tác gi c, d i mà hóa khôn, khôn mà thành d i. Cách nói v a ố ố ự ạ ề tin m a mai l hào, t i s ng bon chen, ch y theo danh l i, v a ng m th hi n ni m t ừ ủ trí vào b n lĩnh c a nhà th . B n lĩnh, t nh táo trong l a ch n cách s ng là xu t phát t tu .ệ
ộ ố ợ ầ ườ ế ộ
ộ ậ Cu c s ng nhàn d t, tránh xa danh l ệ i t m th ủ ả ệ ậ ỉ
ơ ừ ỏ ộ ố ể ề ệ
ạ ạ ả ủ ng là k t qu c a m t nhân ấ ề cách, m t trí tu . Trí tu nh n ra công danh, c a c i quy n quý ch là gi c chiêm bao. ộ ố ở ề Trí tu nâng cao nhân cách đ nhà th t b cu c s ng quy n quý tr v cu c s ng thanh cao, đ m b c.
ễ ỉ
ệ ố ề ể ấ ả ơ ớ
ớ ườ ả ư ợ ầ i t m th
ọ ộ ố ớ ự ợ ố
ướ ươ ề ố ủ ư ậ Nh v y, quan ni m s ng nhàn c a Nguy n B nh Khiêm không ph i là tr n ấ ả ự tránh v t v , c c nh c v th ch t. V i nhà th , nhàn không ph i là quay l ng v i xã ả ủ ả ỉ ộ ng, h i, ch lo cho cu c s ng nhàn t n c a b n thân. Nhàn là xa lánh danh l ẫ ỉ ễ nhiên. Nguy n B nh Khiêm nhàn thân mà không nhàn tâm, v n là s ng hòa h p v i t ỗ canh cánh n i ni m yêu n ng dân. c th
ạ ả ậ ệ 2. Ngh thu t (cid:0) Ngôn ng m c m c, gi n d , t ị ự ữ ộ ạ . nhiên, linh ho t
ệ ượ ậ ố Ngh thu t đ i, cách nói ng c.
ắ ố ị
ượ ủ ệ ẳ i tâm s thâm tr m, sâu s c, kh ng đ nh quan ni m s ng nhàn là ộ ợ i, làm ch cu c t lên trên danh l ự ầ ữ ố c t cách thanh cao, v
3. Ý nghĩa văn b n ả ư ờ ơ Bài th nh l ớ ự ợ nhiên, gi hòa h p v i t ủ ố s ng c a mình.
ể ộ ể ọ IV.4. Tác ph m ẩ Đ c Ti u Thanh kí (Đ c Ti u Thanh kí ễ Nguy n Du)
ể I. Tìm hi u chung
1. Tác giả ễ ườ ừ ừ ộ Nguy n Du (1765 1820) là ng
ư ữ
ươ ườ ườ ư ệ ờ nhiÒu i v a có tài v a có tâm nh ng cu c đ i ữ thăng tr mầ , vÊt v¶. Sù nghiÖp phong phó, ®å sé (sáng tác c ch Hán và ch Nôm) chan ch a tình yêu th ả ụ ữ i ph n . ng con ng ặ i, đ c bi t là ng
ể ơ ấ ườ 2. Tác ph mẩ Th lo i: ậ ể ạ th th th t ngôn bát cú Đ ng lu t.
11
ơ ế ề ộ ờ ể ộ t v cu c đ i và s ph n nàng Ti u Thanh, m t cô gái ng
ố ứ ủ ữ ễ ề ạ ả ố i Trung Qu c ắ ườ i tài s c mà
ườ ậ Bài th vi ằ và cũng n m trong m ch c m h ng chung c a Nguy n Du v nh ng ng ấ ạ b t h nh.
ộ ệ ậ II. N i dung, ngh thu t
ộ 1. N i dung
ườ ả ả ề ộ ờ ơ ụ ữ ậ ậ a. Nghĩ v cu c đ i ng M đ u bài th , tác gi ề ắ ấ ạ i ph n tài s c mà b t h nh. ổ ủ ả ề ự ướ ề ẽ ổ ạ ố ế ẹ đ i thay c m nh n v s thay đ i c a c nh v t, v l ị ủ c cái đ p b h y ho i, cho ệ ườ ể ệ ạ ủ c a cu c đ i, qua đó th hi n ni m xót xa, nu i ti c tr ng
ươ ồ ấ ạ ườ ế
ng cho nàng Ti u Thanh, ng ậ ụ ữ ầ ấ ạ ể ẻ ữ
ườ ắ i ph n tài s c mà b t h nh, ọ Nguy n Du b t bình, oán trách nh ng k đã vùi d p, đ a đ y, gây ra b t h nh cho ng
ơ ầ ạ ẹ
ị ườ ạ đó tài năng con ng ở ầ tâm tr ng xót xa, nu i ti c cho cái đ p và giá tr tinh th n ở i b h y ho i; lên án cái xã h i mà i không ả ố ế ộ ọ ượ ệ ẹ đ p đ c a con ng ượ ả đ c trân tr ng, b o v . i không đ
ườ ễ ở ầ ờ ộ ụ ữ i ph n tài hoa mà b c m nh. ả Đ ng c m, ti c th ễ ấ ụ ữ i ph n : ỏ ố B n câu th đ u bày t ườ ị ủ ẽ ủ ị c n y n , giá tr con ng ự ủ b. Tâm s c a Nguy n Du
ễ ướ ế c h t Nguy n Du nghĩ v n i h n c a ng Tr ủ ườ ề ỗ ậ ủ ờ ạ
ủ ơ ươ
ộ ể ề ấ ố ườ ườ ư i x a và ng ủ ữ ị ờ ấ ậ ả
ậ
ả ữ
ườ ễ i, Nguy n Du chuy n sang th ươ ươ ụ ữ ố ườ ể
ễ ợ ố ộ c, Nguy n Du ch t lo l ng, băn khoăn cho s ph n t ơ ướ ơ
ắ ườ ọ ươ ề i đ c t ng v ng ớ ả ồ ế ỉ ồ ả
ừ ơ ủ ỏ ế ư ấ ỗ ố
ờ ng th i.
ừ ỗ ậ i nay. T n i h n ị ắ i có s c, có đó, nhà th đã khái quát thành bi k ch c a th i đ i, bi k ch c a nh ng ng ị ự ấ ễ ng thì luôn ch u s b t công, ganh ghét c a tr i đ t. Nguy n Du coi mình tài văn ch ở ớ ậ ườ i cùng h i cùng thuy n v i Ti u Thanh b i ông nh n th y s ph n b n thân có là ng ồ ụ ữ ắ ườ ớ ố ể ỗ ươ i ph n tài s c. Do đó, ông khóc Ti u Thanh cũng ng đ ng v i s ph n ng ch t ư ậ ủ ố ươ ng c m cho chính s ph n c a nh ng nhà nho nh mình. là cách th ơ ế ừ ệ ể ừ ươ vi c ng mình. Hai câu th k t, t T th ng ng ơ ơ ế i ph n s ng cách nhà th h n ba trăm th ng ti c, xót xa cho Ti u Thanh, m t ng ủ ậ ươ ề ướ ng lai c a chính năm v tr ỏ ằ ả ng lai xa h n ba th k mà h i r ng: b n thân mình. Nhà th h ư ế ươ ậ có ai trong h u th th ng khóc, đ ng c m v i ông nh ông đã t ng đ ng c m, khóc ể cho Ti u Thanh. Câu h i k t bài vang lên càng cho th y n i cô đ n c a T Nh trong ộ ươ xã h i đ ậ ệ 2. Ngh thu t ữ ể ả Ngôn ng hàm súc, giàu bi u c m
3. Ý nghĩa văn b nả
ươ
ả s đ ng c m v i ng ế ơ Bài th bày t ệ ớ ộ ộ ng trong xã h i ễ ạ ủ ể ườ ỏ ự ồ ệ ộ ấ ư x a, bi u hi n m t d u hi u ti n b trong t i ph n có tài văn ch ư ưở t ụ ữ ng nhân đ o c a Nguy n Du.
Ổ Ữ T NG VĂN
