ĐỀ CƯƠNG
Môn: Quản lý hành chính Nhà nước (TC.239)
**********
Tài liệu môn Quản lý hành chính nhà nước
Tài liệu nhiều nguồn gom lại thành 1 file nên khả năng có câu trùng nhau,
nếu trùng thì xem như tham khảo:
- Phần in đậm là thông tin nên chép (vì đó là ý chính). Phần in
nghiêng không cần phải chép, nhưng nếu câu hỏi thay đổi thì có thể
tham khảo để có thêm ý.
- Lưu ý mang theo các văn bản pháp luật liên quan để giải quyết câu nhận
định đúng sai.
- Trang 63 đến 79 là phần bài tập tình huống
- Trang 89 đến 101 là cấu trúc các đề thi
Câu 1: Tại sao nói “Quản lý hành chính nhà nước là hoạt động thực
thi quyền hành pháp”? Anh (chị) hãy giải thích và cho ví dụ minh họa?
Trả lời:
1. Khái niệm
a) Quản lý: Là sự tác động có định hướng và tổ chức của chủ thể quản lý
lên đối tượng quản lý bằng các phương thức nhất định để đạt tới những mục tiêu
nhất định.
b) Quản lý nhà nước là hoạt động thực thi quyền lực nhà nước do các cơ
quan nhà nước tiến hành đối với tất cả mọi cá nhân và các tổ chức trong xã hội,
trên tất cả các mặt của đời sống xã hội bắng cách sử dụng quyền lực nhà nước
có tính cưỡng chế đơn phương nhằm mục tiêu phục vụ lợi ích chung của cả
cộng đồng, duy trì ổn định, an ninh trật tự và thúc đẩy xã hội phát triển theo một
định hướng thống nhất của nhà nước.
c) Quản lý hành chính nhà nước là sự tác động có tổ chức và điều chỉnh
bằng quyền lực pháp luật nhà nước đối với các quá trình xã hội và hành vi hoạt
động của công dân, do các cơ quan trong hệ thống hành pháp từ trung ương đến
cơ sở tiến hành để thực hiện chức năng và nhiệm vụ của nhà nước, phát triển
các mối quan hệ xã hội, duy trì trật tự, an ninh, thỏa mãn các nhu cầu hợp pháp
của công dân trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.
- Quản lý hành chính nhà nước là sự tác động có tổ chức và điều chỉnh
bằng quyền lực pháp luật nhà nước đối với các quá trình xã hội và hành vi hoạt
động của con người để duy trì và phát triển các mối quan hệ xã hội và trật tự
pháp luật nhằm thực hiện những chức năng và nhiệm vụ của Nhà nước, do các
1
cơ quan trong hệ thông quản lý hành chính từ Chính phủ ở Trung ương xuống
Uỷ ban nhân dân các cấp ở địa phương tiên hành.
- Chính phủ với tư cách là cơ quan hành pháp cao nhất (cơ quan chấp
hành của Quốc hội) thực hiện quyền hành pháp cao nhất đối với toàn dân, toàn
xã hội. Nhưng, Chính phủ thực hiện chức năng của mình thông qua hệ thống
thể chế hành chính của nền hành chính nhà nước cao nhất. Quản lý hành chính
nhà nước là thực thi quyền hành pháp, nó phục tùng và phục vụ trực tiếp quyền
hành pháp. Quản lý hành chính nhà nước là yếu tố đặc trưng của hoạt động
thực thi quyền hành pháp.
- Quản lý hành chính nhà nước là hoạt động mang tính dưới luật: Tính
dưới luật thể hiện ở chỗ bản thân hoạt động quản lý là hoạt động chấp hành
pháp luật và điều hành trên cơ sở luật. Các quyết định ban hành trong hoạt
động quản lý nhà nước phải phù hợp với pháp luật và các văn bản của các cơ
quan nhà nước cấp trên, nếu mâu thuẫn sẽ bịđình chỉ và bãi bỏ.
- Nội dung của quản lý hành chính nhà nước gồm các hoạt động: Hoạt
động lập quy hành chính; hoạt động ban hành và tổ chức thực hiện các quyết
định hành chính; hoạt động kiểm tra, đánh giá; hoạt động cưỡng chế hành chính
d) Mối quan hệ giữa quản lý hành chính nhà nước và quản lý nhà nước:
Hoạt động quản lý nhà nước là hoạt động có phạm vi rộng, trong khi hoạt
động quản lý hành chính nhà nước là hoạt động có phạm vi hẹp hơn (chỉ trong
lĩnh vực hành chính, chủ thể, phạm vi, đối tượng…); hoạt động quản lý nhà
nước do cơ quan nhà nước tiến hành trong khi đó, hoạt động quản lý hành chính
nhà nước do cơ quan hành chính nhà nước thực hiện. Quản lý nhà nước diễn ra
trên lĩnh vực lập pháp, hành pháp, tư pháp trong khi đó quản lý hành chính là
nước chỉ là hoạt động thực thi quyền hành pháp.
2. Giải thích “Quản lý hành chính nhà nước là hoạt động thực thi
quyền hành pháp”
a) Cơ quan hành chính nhà nước phục vụ trực tiếp quyền và lợi ích hợp
pháp của nhân dân, do đó thực thi quyền hành pháp. Trong hệ thống các cơ
quan Nhà nước thì hệ thống các cơ quan hành chính là nơi giải quyết phần lớn
các yêu cầu của nhân dân trong phần lớn các lĩnh vực của đời sống kinh tế-văn
hóa-xã hội, an ninh, quốc phòng. Phần đông người dân liên hệ với các cơ quan
hành chính thông qua việc giải quyết thủ tục hành chính cũng như những quyền
khác (khiếu nại, tố cáo…)
b) Quyền hành pháp là một trong ba quyền của quyền lực nhà nước: lập
pháp, hành pháp, tư pháp. Quyền hành pháp là việc tổ chức, hướng dẫn thực
2
thi pháp luật, đưa pháp luật vào đời sống. Quyền hành pháp tức là việc chấp
hành và điều hành, trong đó cơ quan hành pháp chấp hành các chủ trương,
chính sách, pháp luật của cơ quan lập pháp để điều hành, đưa các chủ trương,
chính sách pháp luật vào cuộc sống và trực tiếp giải quyết các vấn đề phát
sinh từ thực tiễn liên quan đến người dân.
c) Quyền hành pháp bao gồm quyền lập quy và quyền hành chính
- Quyền lập quy: Là quyền xây dựng các văn bản quy phạm pháp luật
dưới luật để điều hành.
Các cơ quan quản lý hành chính nhà nước có thẩm quyền ban hành văn
bản quy phạm pháp luật dưới luật để cụ thể hóa quy định pháp luật do cơ quan
lập pháp ban hành. Hoạt động lập quy hành chính tạo cơ sở pháp lý cho hoạt
động quản lý, điều hành của các cơ quan quản lý hành chính nhà nước.
- Quyền hành chính: Là quyền tổ chức, quản lý điều hành giải quyết các
mối quan hệ phát sinh trong quản lý hành chính nhà nước trên các lĩnh vực của
đời sống xã hội dựa trên quy định của pháp luật, bao gồm: các hoạt động ban
hành và tổ chức thực hiện các quyết định hành chính; hoạt động kiểm tra, đánh
giá; hoạt động cưỡng chế hành chính. Trong đó:
+ Hoạt động ban hành và tổ chức thực hiện các quyết định hành chính
giúp hệ thống hành chính vận hành và phát triển theo yêu cầu chung của xã hội,
đồng thời, duy trì sự vận động và phát triển của các đối tượng tham gia vào quá
trình kinh tế, xã hội theo mục tiêu quản lý đã định trước.
+ Hoạt động kiểm tra, đánh giá: trong quá trình quản lý, điều hành hành
chính, các cơ quan quản lý hành chính nhà nước phải thực hiện kiểm tra và
đánh giá hiệu quả hoạt động của các đối tượng quản lý. Việc kiểm tra và đánh
giá hiệu quả hoạt động phải được tiến hành thường xuyên đối với mọi mặt hoạt
động của đối tượng quản lý. Thực hiện tốt hoạt động này sẽ đảm bảo cho hoạt
động của các đối tượng quản lý được thực hiện theo đúng quy định, đồng thời
phát hiện kịp thời những sai lệch, vi phạm để có biện pháp xử lý và khắc phục
hậu quả. Kiểm tra, đánh giá là biện pháp bảo đảm hiệu lực, hiệu quả hoạt động
của các đối tượng quản lý, góp phần vào sự ổn định và phát triển bền vững của
xã hội.
+ Hoạt động cưỡng chế hành chính: trong quá trình điều hành, nhiều
trường hợp đề các đối tượng quản lý chấp hành các quy định của pháp luật, các
cơ quan quản lý hành chính nhà nước phải tiến hành cưỡng chế hành chính.
- Quyền lập quy và quyền hành chính có mối quan hệ chặt chẽ với nhau,
trong đó:
3
+ Muốn cho hoạt động quản lý hành chính nhà nước đạt hiệu quả, các cơ
quan quản lý hành chính nhà nước phải thực hiện tốt cả 2 quyền lập quy và
quyền hành chính.
+ Quyền lập quy sẽ ảnh hưởng đến quyền hành chính, là căn cứ, tiền đề,
công cụ pháp lý cho quyền hành chính
+ Quyền hành chính tác động ngược trở lại đến quyền lập quy, là sự cụ
thể hóa quyền lập quy vào thực tiễn; muốn lập quy tốt phải căn cứ vào thực tiễn,
dựa trên thực tiễn; quyền hành chính là thước đo của quyền lập quy, quyền hạn
quản lý đến đâu thì việc xây dựng quy định đến đó.
Câu 2: Phân tích Quản lý hành chính nhà nước là sự tác động có tổ
chức và điều chỉnh bằng quyền lực nhà nước. Cho ví dụ minh họa.
Trả lời:
1. Khái niệm
Quản lý hành chính nhà nước là sự tác động có tổ chức và điều chỉnh
bằng quyền lực pháp luật nhà nước đối với các quá trình xã hội và hành vi hoạt
động của công dân, do các cơ quan trong hệ thống hành pháp từ trung ương đến
cơ sở tiến hành để thực hiện chức năng và nhiệm vụ của nhà nước, phát triển
các mối quan hệ xã hội, duy trì trật tự, an ninh, thỏa mãn các nhu cầu hợp pháp
của công dân trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.
Quản lý hành chính nhà nước có một số đặc điểm sau đây:
- Quản lý hành chính nhà nước là sự tác động có tổ chức và điều chỉnh
bằng quyền lực pháp luật nhà nước đối với các quá trình xã hội và hành vi hoạt
động của con người để duy trì và phát triển các mối quan hệ xã hội và trật tự
pháp luật nhằm thực hiện những chức năng và nhiệm vụ của Nhà nước, do các
cơ quan trong hệ thông quản lý hành chính từ Chính phủ ở Trung ương xuống
Uỷ ban nhân dân các cấp ở địa phương tiên hành.
- Chính phủ với tư cách là cơ quan hành pháp cao nhất (cơ quan chấp
hành của Quốc hội) thực hiện quyền hành pháp cao nhất đối với toàn dân, toàn
xã hội. Nhưng, Chính phủ thực hiện chức năng của mình thông qua hệ thống
thể chế hành chính của nền hành chính nhà nước cao nhất. Quản lý hành chính
nhà nước là thực thi quyền hành pháp, nó phục tùng và phục vụ trực tiếp quyền
hành pháp. Quản lý hành chính nhà nước là yếu tố đặc trưng của hoạt động
thực thi quyền hành pháp.
- Quản lý hành chính nhà nước là hoạt động mang tính dưới luật: Tính
dưới luật thể hiện ở chỗ bản thân hoạt động quản lý là hoạt động chấp hành
4
pháp luật và điều hành trên cơ sở luật. Các quyết định ban hành trong hoạt
động quản lý nhà nước phải phù hợp với pháp luật và các văn bản của các cơ
quan nhà nước cấp trên, nếu mâu thuẫn sẽ bịđình chỉ và bãi bỏ.
Nội dung của quản lý hành chính nhà nước gồm các hoạt động: Hoạt
động lập quy hành chính; hoạt động ban hành và tổ chức thực hiện các quyết
định hành chính; hoạt động kiểm tra, đánh giá; hoạt động cưỡng chế hành chính
Mối quan hệ giữa quản lý hành chính nhà nước và quản lý nhà nước:
Hoạt động quản lý nhà nước là hoạt động có phạm vi rộng, trong khi hoạt
động quản lý hành chính nhà nước là hoạt động có phạm vi hẹp hơn (chỉ trong
lĩnh vực hành chính, chủ thể, phạm vi, đối tượng…); hoạt động quản lý nhà
nước do cơ quan nhà nước tiến hành trong khi đó, hoạt động quản lý hành chính
nhà nước do cơ quan hành chính nhà nước thực hiện. Quản lý nhà nước diễn ra
trên lĩnh vực lập pháp, hành pháp, tư pháp trong khi đó quản lý hành chính là
nước chỉ là hoạt động thực thi quyền hành pháp.
2. Phân tích: Quản lý hành chính nhà nước là sự tác động có tổ chức
và điều chỉnh bằng quyền lực nhà nước
a) Quản lý hành chính nhà nước là sự tác động có tổ chức:
- Quản lý hành chính Nhà nước thiết lập các mối quan hệ xã hội giữa cá
nhân với cá nhân, cá nhân với tổ chức, giữa tổ chức với tổ chức. Trong mối quan
hệ này đã xác định vị trí, trách nhiệm của từng thành viên trong hệ thống.
Ví dụ: trong hoạt động của Ủy ban nhân dân thì đó là sự thiết lập mối
quan hệ giữa Ủy ban nhân dân với các tổ chức, cá nhân (quan hệ giữa chủ thể
quản lý với đối tượng quản lý); sự thiết lập giữa Ủy ban nhân dân với cấp trên,
cấp dưới (mối quan hệ quản lý trong cùng hệ thống); mối quan hệ giữa Chủ tịch,
Phó Chủ tịch Ủy ban nhân dân với các phòng, ban trong Ủy ban nhân dân (mối
quan hệ nội bộ).
- Trong quản lý hành chính nhà nước: Có sự liên kết, phối hợp giữa các
cơ quan hành chính nhà nước với nhau, giữa cơ quan hành chính nhà nước với
cơ quan nhà nước khác, giữa cơ quan hành chính nhà nước với tổ chức, cá nhân.
Ví dụ như: Thủ tục liên thông cấp giấy khai sinh, hộ khẩu và bảo hiểm xã hội
được thực hiện bởi sự phối kết hợp của 03 hệ thống cơ quan là Tư pháp, Công
an và Bảo hiểm xã hội
- Quản lý hành chính nhà nước đảm bảo tính thứ bậc. Là sự tác động
mang tính trật tự, tính thứ bậc hành chính điều này đòi hỏi địa phương phải phục
tùng Trung ương, cấp dưới phục tùng cấp trên, nhân viên phục tùng thủ trưởng
và hoạt động trên nguyên tắc mệnh lệnh phục tùng. Nếu ở đâu đó có tình trạng
5