Đề cương Triết học (Ôn thi Mac)

Ề ƯƠ Ọ Ế Đ  C NG TRI T H C (ÔN THI M.A)

ề ơ ả ủ ấ Câu 1: V n đ  c  b n c a Tri ế ọ t h c

ơ ả ủ ộ 1.1. N i dung vde c  b n c a Tri ế ọ t h c

ơ ả ệ ế ọ ệ ề ạ t là Tri t h c hi n đ i, là vde v  mqhe gi a t ữ ư

ế ọ ự ồ ạ ầ ­ Vde c  b n và t duy và t n t ủ ố i cao c a Tri ữ i, gi a tinh th n và t ặ t h c, đ c bi  nhiên

ơ ả ủ ế ọ ồ ươ ể ậ ả ệ pdien b n th  lu n *Vde c  b n c a Tri t h c g m 2 ph ng di n:

ứ ậ ậ và pdien nh n th c lu n

ể ậ : ả ­ PD B n th  lu n

ả ờ ặ ỏ Đ t ra và tr  l i các câu h i:

ồ ạ ư ự ầ + TG dc hthanh t ừ ế ố  y u t nào, t n t i hay t duy, t nhiên hay tinh th n?

ế ồ ạ ư ễ + N u t n t i sinh ra và qdinh t duy thì qtrinh đó di n ra ntn? và ng ượ ạ c l i?

ườ ầ ẵ ầ ừ ớ ầ i là gì? Tinh th n đó có s n trong đ u óc hay t đâu t i? Tinh th n có

ầ + Tinh th n con ng qhe voi TG bên ngoài ntn?

ứ ậ ậ ­ PD Nh n th c lu n

ả ờ ặ ỏ Đ t ra và tr  l i các câu h i:

ớ ả ữ ủ ấ + Nh ng suy nghĩ c a cta ve TG xquanh ta có qhe ntn v i b n thân TG  y?

ư ự ệ ậ + T  duy chúng ta có nh n thúc dc TG hi n th c ko?

ắ ủ ủ ệ ề ả ả

+ Trong các quan ni m và k/n c a cta v  TG hthuc, cta có ph n ánh dc h. nh đúng đ n c a  hthuc ko?

ứ ứ ễ ậ ườ ứ ậ i có k.năng nh n th c

ậ ậ ả + Bchat c u nh n th c là gì? Qtrinh nh n th c di n ra ntn? Con ng ầ ủ ạ đ y đ  v n v t trong TG hay ko?

ơ ả ủ ế ọ ứ ớ ệ → 2 pdien trong vde c  b n c a Tri t h c có qhe bi n ch ng v i nhau

ươ ả ơ ả ủ ế 2. Các ph ng án gi i quy t vde c  b n c a Tri ế ọ t h c

ậ ấ ị ậ A. Nh t nguyên lu n và nh  nguyên lu n

ấ ậ ấ a. Nh t nguyên lu n hay CN nh t nguyên

1

ướ ế ọ ỉ ừ ậ ặ ậ ấ ồ ố

­

ng tri t h c công nh n TG dc hthanh ch  t ặ    1 ngu n g c, ho c v t ch t ho c

Là khuynh h tinh th nầ .

ướ ườ ậ Duy v t và Duy tâm Khuynh h ng này chia làm 2 tr ng phái:

*CN Duy V tậ

ừ ự ậ ớ  đó TG dc hthanh v i muôn vàn s  v t

ệ ượ ạ ­ Quan ni m r ng: có 1 d ng vchat nào đó có trc, t hi n t ệ ằ ng khác nhau

ừ ơ ữ ơ ­ TG h u c  sinh ra t TG vô c

ả ậ ủ ộ ứ ườ duy và ý th c là s n v t c a b  óc ng i và

→ Trên quan đi m DVBC, Engels k/d r ng t ằ ể ớ ự ườ ả i t b n thân con ng ả ậ ủ i là s n v t c a gi ừ  nhiên

ị ử ư ­ CNDV ptrien qua các hthuc l ch s  nh :

ơ ờ ổ ạ ế ố ạ ở ữ  vchat h u hình

(1) CNDV m c m c­ngây th  th i c  đ i : k/d kh i nguyên TG là các y u t ư ấ nh  đ t, n ộ ướ ử c, l a, ko khí.

ậ ạ i, ko

ứ ự ệ ế ẫ ậ ẩ ạ (2) CNDV máy móc – sieu hình (TK XVI – XVIII), nhìn nh n TG trong tr ng thái tĩnh t ộ có mqh bi n ch ng l n nhau, n u có v n đ ng thì o s  thúc đ y bên ngoài

ạ

ộ ạ ự ậ ừ ừ ậ ộ ộ ề ả (3) CNDVBC Marxist: Gthich TG trên n n t ng DV và phép BC, nhìn nh n TG trong tr ng  ấ thái v n đ ng ko ng ng, s  v n đ ng đó xu t phát t ẫ  mâu thu n n i t ậ i

*CN Duy Tâm

ệ ằ ầ ­ Quan ni m r ng, tinh th n có trc sinh ra và qdinh vchat

ủ ­ CNDT chia thành Duy tâm ch  quan và Duy tâm khách quan

● CNDTCQ:

ứ ề ề ậ ậ ở ỉ + Ko bàn sâu v  vde kh i nguyên TG mà ch  thiên v  nh n th c lu n

ườ ủ ể ứ ậ i DTCQ (Hume, Berkeley), ch  th  đóng vai trò qtrong trong nh n th c,

ữ ế ị ể + Theo nh ng ng ể có th  quy t đ nh khách th .

ự ồ ạ ủ ụ ộ ườ + S  t n t i c a TG ph  thu c vào con ng i

ổ ợ ồ ạ ườ ả ậ + Vchat là t ả  h p các c m giác, t n t i nghĩa là dc con ng i c m nh n

●CNDTKQ

ạ ằ ấ ả ạ

ậ t th y v n v t trong TG, t ầ ừ ạ ệ ủ ầ ạ

ạ ệ ố ầ  d ng tinh  ­ Cho r ng có 1 d ng tinh th n nào đó sinh ra trc t ậ th n nguyên th y đó v n v t dc sinh ra. Theo Plato d ng tinh th n đó là “ý ni m” và theo  ệ Hegel là “ý ni m tuy t đ i”

2

ườ ữ ệ ầ ớ ờ ỉ i DTKQ có quan ni m g n v i tôn giáo (chúa tr i dc sinh ra ch

→  Nhìn chung nh ng ng trong sáu ngày – Kinh thánh)

ậ ị ị b. Nh  nguyên lu n hay CN Nh  nguyên

ừ ế ố ể ướ

­

2 y u t vchat và tinh th n, ng cho r ng, TG dc hthanh t ầ  đi n hình là các

Là khuynh h ế ọ nhà Tri ằ t h c Aristole, Descartes, Kant.

ậ ả ậ ấ ả B. Kh  tri lu n và b t kh  tri lu n

ậ ả a. Kh  tri lu n

ồ ả ậ ằ ườ ậ ả Duy v t và Duy tâm, t hoc cho r ng con ng i có kh  năng nh n

­ Bao g m c  các nhà Tri ạ

ứ ậ ế th c dc v n v t trong TG.

ế ọ ộ

­ Các nhà Tri ủ ể ể ủ ể ằ ộ

ụ ộ ạ ự ế ệ ế ậ ậ ứ t h c DV siêu hình cho r ng: nh n th c là qtrinh cái khách th  tác đ ng vào  ể ậ ự ủ ể ế ch  th  và ch  th  ti p nh n s  tác đ ng đó 1 cách th  đ ng, trong ch  th  cái khách th   dc tái hi n 1 cách r p khuôn mà ko có s  ti p bi n, sáng t o.

ứ ầ ế ố ơ ả ể ằ ậ

­ Các nhà Tri

t hoc DVBC Marxist cho r ng, đ  nh n th c c n 3 y u t c  b n : (1) khách

ế ủ ể ể ạ th , (2) ch  th , (3) k/n và ph m trù

ả ủ ứ ự ằ ậ ượ ế ự ồ

­ Các nhà Tri

t h c DTKQ cho r ng: nh n th c là s  mách b o c a Th ng Đ , s  h i

ủ ấ ử ế ọ ồ ng c a linh h n b t t ưở t

ủ ả ứ ủ ằ ầ ư ­ CNDTCQ cho r ng, nh n th c là 1 htuong ch  quan, là sp thu n túy c a c m giác, t duy,

ứ ủ ậ ờ ườ ậ ả nh n th c có dc nh  kh  năng tiên thiên c a con ng i.

ấ ậ ả b. B t kh  tri lu n

ế ọ ứ ể ậ ấ t h c ko th a nh n là có th  nh n th c dc TG, hay ít nh t cũng ko ng Tri

ướ ­ Là khuynh h ứ ậ ể ể ậ ừ ầ ủ th  nh n th c dc TG 1 cách đ y đ , đi n hình là Hume, Kant, Hexley.

ỉ ậ ườ ầ ả ượ ớ ạ i ch  nh n th c dc nh ng gì trong t m c m tính, v t ra ngoài gi h n

ủ ậ ự ữ ề ự ­ Theo Kant, con ng đó là TG c a v t t ứ  nó, đây là lĩnh v c ni m tin.

ậ ụ ự ễ ứ ữ ứ Câu 2: vchat và ý th c. Mqh gi a vchat và ý th c.V n d ng xem xét th c ti n VN

ươ ứ ồ ạ ủ ậ I. Vchat và các ph ng th c t n t ấ i c a v t ch t

ủ 1. D/N Vchat c a Lê­nin

3

ạ ế ọ ạ i ­

ả i cho con ng ệ ồ ạ ụ ạ ả i khách quan , dc đem l i, ch p l i, ph n ánh và t n t i ko l ườ

ả ộ ể ỉ ự ạ t h c dùng đ  ch  th c t “Vchat là 1 ph m trù tri ạ ả trong c m giác, dc c m giác cuat chúng ta chép l thu c vào c m giác”.

ể ụ ể ể ệ ạ ậ ườ ả i c m

Vchat bi u hi n đa d ng, phong phú thông qua các v t th  c  th  mà con ng ậ ế ủ ậ → nh n dc thông qua các giác quan nh n bi t c a mình.

ủ b. Y nghĩa d/n vchat c a Lê­nin

ế ọ ọ t h c: Lê­nin k/d vchat có trc sinh ra và

ơ ả ủ ứ ậ ườ ­ Giai quyet 1 cách khoa h c vde c  b n c a tri ứ qdinh ý th c, con ng i có k.năng nh n th c dc TG vchat.

ụ ệ ề

ự ậ ả ề ắ ế ề ­ D/n đã kh c ph c dc tính tr c quan, siêu hình of các quan ni m trc đó v  vchat, cho cta  ể hi u bi t v  tính vô t n c  v  pdien vĩ mô và vi mô of vchat.

ỏ ớ ả ệ ầ ấ

ủ ằ ồ ả ­ Bác b  hoàn toàn quan ni m sai l m of CNDT khi đ ng nh t vchat v i c m giác (Lê­nin  ả cho r ng, vchat là cái k/quan bên ngoài, c m giác là h. nh tâm lý ch  quan bên trong.

ứ ồ ạ ủ ậ ộ ờ 2. Hai phuong th c t n t i c a vchat : v n đ ng, ko gian – th i gian

ủ ậ ộ a. K/n các hthuc, bhien c a v n đ ng

ộ ậ ­ ng th c t n t

ể ố ữ ủ ứ ồ ạ ủ ọ ươ ổ ễ

ồ ả ơ “ V n đ ng hi u theo nghĩa chung nh t t c là 1 ph tính c  h u c a vchat thì bao g m t ổ ị ể ả ự k  c  s  thay đ i v  trí đ n gi n đ n t ấ ứ ộ i c a vchat, là 1 thu c  ấ ả ự ụ t c  s  thay đ i và m i quá trình di n ra trong vũ tr ,  ế ư  duy.

ể ệ ậ ộ ộ ớ ỉ ­ Vchat t n t ự ồ   ậ i b ng cách v n đ ng và ch  thông qua v n đ ng vchat m i bi u hi n dc s  t n

ồ ạ ằ ư ơ ả ủ ộ ạ t i cũng nh  các thu c tính c  b n c a mình.

ứ ơ ả ủ ậ ộ : ­ Các hình th c c  b n c a v n đ ng

ậ ủ ậ ể ấ ấ ả ấ ơ ị ự ơ ọ : th p nh t, đ n gi n nh t, là s  di chuy n v  trí c a v t trong không

ộ (1) v n đ ng c  h c gian

ậ ậ ự ệ ộ (2) v n đ ng v t lý ộ : s  dao đ ng phân t ử ướ  d i hthuc nhi t, cá dòng ánh sáng, t ừ ườ  tr ng,…

ủ ậ ậ ộ ử ử ả ứ ọ ộ (3) v n đ ng hóa h c ọ : v n đ ng c a cá nguyê t , phân t ,ph n  ng hóa h c, ….

ọ ọ ự ơ ể ự ấ ậ ổ ề ọ : s  trao đ i ch t trong c  th  sinh v t, ch n l c t nhiên, di truy n,

ị ộ ậ (4) v n đ ng sinh h c bi n d ,…ế

ậ ứ ạ ề ấ ắ ườ ư ạ ộ : là hthuc vdong ph c t p nh t, g n li n voi d/s xh con ng i nh  ho t

ế ộ ớ ủ ả ế ộ ự ế ằ ộ (5) v n đ ng xã h i ộ đ ng sx ra c a c i vchat, s  thay th  các ch  đ  xh cũ b ng ch  đ  m i,….

4

ự ể ẫ ậ ấ ộ

ộ ậ ề ề ậ ộ ơ ơ ộ → Giua các hthuc vdong có s  tác đ ng, chuy n hóa l n nhau; hthuc v n đ ng th p làm  ấ ti n đ  cho hthuc v n đ ng cao h n, hthuc vdong cao h n bao hàm hthuc v n đ ng th p

ứ ­ Vdong và đ ng im:

ệ ố ễ + vdong là tuy t đ i, vĩnh vi n

ứ ự ể ự ổ ứ ệ ằ ị ươ ố ng đ i

ư ẫ + đ ng im là s  bi u hi n vdong trong thăng b ng t c vdong trong s   n đ nh t ế ủ ự ậ c a s  v t, khi svat v n là nó, ch a bi n thành cái khác.

ờ b. Không gian, th i gian

ớ ả ủ ạ ấ ồ ờ ườ ­ CNDTCQ đ ng nh t không gian­ th i gian v i c m giác và tr ng thái tâm lý c a con ng i.

● Không gian:

ố ượ ấ ồ ớ ỏ ­ CNDV Siêu hình đ ng nh t không gian v i kh i l ng v t th , tách ko gian, tgian kh i

ư ộ ỗ ậ ể ứ ậ ấ ố vchat, coi ko gian nh  1 cái h p tr ng r ng trong đó có ch a v t ch t

ằ ể ể

­ CNDVBC Marxist cho r ng,

ị ko gian là k/n dùng đ  bi u th :

ồ ạ ự ệ ữ (1): S  cùng t n t i và tách bi ự ậ t gi a các s  v t

ứ ộ ế ấ ủ ự ậ (2): Quy mô và m c đ  k t c u c a s  v t

ố ủ ị ậ ự phân b  c a svat trong TG nói chung và trong 1 hthong vchat nào đó nói

(3): V  trí và tr t t riêng

: ● Th i gian ờ

ế ạ ổ là k/n ph n ánh tr ng thái không ng ng bi n đ i,

th i gian ọ ờ ủ ế ế ậ ọ ụ ừ ễ ả ằ ­ CNDV Marxist cho r ng,  ệ ượ nhanh, ch m, k  ti p nhau c a m i svat, hi n t ng, m i qtrinh vchat di n ra trong vũ tr

ự ễ ế ủ ư ự ấ ự ệ  di n bi n c a cá s  ki n cũng nh  trình t xu t

ả ủ ệ ệ ọ không gian ờ ­ Th i gian ồ ạ hi n, t n t ạ  là ph m trù ph n ánh trình t i và di t vong c a m i qtrinh vchat trong

ậ ể ệ ệ ượ ộ ậ ư ậ t không gian và tgian thành 2 hi n t ng đ c l p, nh  v y là roi

→ Do v y, ko th  tách bi vào qdiem siêu hình

ế ọ ể ễ ứ ủ ằ ộ ở ­ Tri đâu khác

ự ậ ự t h c MLN k/d d t khoát r ng, s  v n đ ng c a vchat không th  di n ra   tgian. ngoài trong không gian và theo trình t

ủ * Các t/c c a ko gian và tgian

­ KG VÀ TG mang tính khách quan

5

ử ậ ­ KG và TG mang tính vĩnh c u, vô t n

ề ủ ề ủ ­ Tính ba chi u c a KG và 1 chi u c a TG

ề ộ + KG có 3 chi u: dài, r ng, ngang

ề ừ + TG có 1 chi u: t qkhu qua htai t ớ ươ i t ng lai

ươ ­ KG và TG mang tính t ố ng đ i

ệ ụ ổ ớ ụ ể ế

­ Khoa h c hi n đ i: KG và TG có đi m bdau (Thuy t “v  n  l n” – Big Bang và “v  co

ọ ạ ớ l n” – Bigcrunch)

Ứ Ạ II. PH M TRÙ Ý TH C

ứ ồ ố ủ 1. Ngu n g c c a ý th c

ồ ố ự ườ ộ ứ : b  óc ng i và TG KQ

a. Ngu n g c t

ủ  nhiên c a ý th c

ủ ộ ườ ệ ượ ứ ở ườ ỉ ễ i: ý th c là hi n t ỉ ng ch  có con ng i và ch  di n ra trong

­ Ý th c là sp c a b  óc ng ườ i ứ ộ b  óc ng

ư ả ế ề ầ ặ ả ọ ố

ả ủ i c a Lê­nin thì “h t th y m i vchat đ u có 1 đ c tính g n gi ng nh  c m giác,  ả ­ Theo lý gi ặ đ c tính ph n ánh

ủ ừ ấ ươ ứ ớ ế  th p đ n cao, t ế   ng  ng v i qtrinh ti n

ự ả ủ ự ả ạ + S  ph n ánh c a vchat tuân theo 1 qtrinh ptrien t hóa c a cá d ng vchat có năng l c ph n ánh:

ề ẫ ắ ạ ớ ơ (1) p.ánh v t lýậ : mang tính sao chép nguyên m u, g n li n v i các d ng vchat vô c

ọ ọ ị ướ ư ề ấ ắ ậ ớ ệ ng, g n li n v i svat b c th p, ch a có h

ươ ầ (2)p.ánh sinh v tậ : mang t/c ch n l c và đ nh h th n kinh trung ng

ệ ầ ớ ạ ề ắ ậ ộ ộ

ứ ộ ươ (3) p.ánh tâm lý: mang tính b n năng, b t phát, g n li n v i d ng đ ng v t có h  th n kinh  trung ả ậ ng, t c b  óc loài v t

ủ ộ ạ ộ ề ạ ắ ườ ằ (4) p.ánh b ng ý th c ớ ứ  là p.ánh sáng t o, g n li n v i ho t đ ng c a b  óc con ng i

ố ượ ớ + TGKQ v i t/c là đ i t ả ng ph n ánh

ồ ố ộ ủ ứ b. Ngu n g c xã h i c a ý th c

ủ ệ ộ ứ : ­ Vai trò c a lao đ ng trong vi c hình thành ý th c

ư ườ t hái l m, nh ng con ng i

ậ ế ạ ế ả ườ ỏ ắ ữ i l m thì cũng ch  bi ư ệ + Theo quan đi m Marxist, loài v t gi thì bi ể ấ t s n xu t, con ng ượ ỉ ế ạ  li u sx và sinh ho t i ch  t o ra nh ng t

6

ộ i tác đ ng vào gi ớ ự i t nhiên làm cho gi

ộ ặ ậ ậ ườ ủ ườ

ể ử ụ ộ ự ụ ặ ậ ộ nhiên đ  s  d ng và m c đích đ/s. M t khác, trong qtrinh lao đ ng con ng ớ ộ   i TN b c ứ i nh n th c dc các  ườ   i

ng t ẫ ạ ứ ư ạ ộ + Trong qtrinh lao đ ng, m t m t con ng ộ ộ ữ  nh ng thu c tính, qui lu t v n đ ng c a mình, thông qua đó con ng l ệ ượ hi n t ộ tác đ ng l n nhau t o nên các mqh xh nh  qh sx, qh đ o đ c, tôn giáo,….

ơ ả ủ ầ ộ ộ ườ ộ i, lao đ ng đã sáng

ư ậ ả → Nh  v y, lao đ ng là dk c  b n, đ u tiên c a toàn b  đ/s loài ng ạ t o nên b n thân con ng ườ . i

ủ ệ ứ : ữ ­ Vai trò c a ngôn ng  trong vi c hthanh ý th c

ầ ộ ổ ư ả tình c m,

→ ệ + Trong qtrinh lao đ ng con ng ớ kinh nghi m v i nhau ườ ả i n y sinh nhu c u trao đ i thông tin, tâm t ờ ữ  ngôn ng  ra đ i

ế ủ ự ữ ộ

ở ạ ộ ư ủ ộ ề ữ t mình, ngôn ng  tác đ ng tr  l i b  óc và qtrinh t

ứ ư ứ ộ ữ + Ngôn ng  và ý th c là tác đ ng 2 chi u: ngôn ng  là sp gián ti p c a lao đ ng và sp tr c  ế ượ ế ủ ộ ti p c a b  óc, đ n l  duy c a nó làm  ủ ộ ộ cho b  óc và sp c a b  óc t c t duy ngày càng pt.

ệ ố ữ ứ ệ ể + Theo Pavlov, ngôn ng  là h  th ng tín hi u th  2, là ptien đ  gtiep.

ự ế ủ ư ưở t ng.

ờ ệ ư  duy c a mình (l i nói bên trong) và

ủ ư ỏ i th  hi n dc quá trình t ườ ể ệ ư ữ + Theo Marx, ngôn ng  là cái v  vchat c a t Thông qua ngôn ng , con ng th  hi n qtrinh t ữ ườ  duy đó cho ng ự  duy, là hi n th c tr c ti p c a t ủ i nói bên ngoài) ể ệ i khác bi ế ờ t (l

ấ ủ ả ứ 2. B n ch t c a ý th c

ứ ủ ả a. Y th c là h. nh CQ c a TGKQ

ứ ể ơ ự ồ ạ ượ i đ ứ c ý th c”, ý

ứ ự ộ ờ ườ có th  là cái gì khác h n là s  t n t ộ ạ ­ Marx và Engels k/d “ý th c ko bao gi th c là s  p.ánh TGKQ vào b  óc ng i 1 cách năng đ ng, sáng t o

ủ ả ỉ ả ­ Lê­nin k/d “c m giác c a chúng ta, ý th c c a cta ch  là h. nh c a TG bên ngoài; và dĩ nhiên

ị ứ ủ ủ ế n u ko có cái b  p.ánh thì cũng ko có cái p.ánh

ứ ồ ạ ườ ư ủ ả ý th c cũng t n t ộ i trong b  óc con ng i, nó là h. nh CQ c a TGKQ,

ỉ ồ ạ i nh ng ch  t n t ứ ủ → ứ trong đó TGKQ là cái dc p.ánh, ý th c là cái p.ánh. TGKQ qdinh ndung p.ánh c a ý th c

ứ ư

b. Ý th c p.ánh TGKQ nh ng ko p.ánh 1 cách nguyên xi, th  đ ng, tùy ti n hay xuyên

ạ ủ ộ ạ ộ i ệ ể ệ ườ , th  hi n qua 2

ụ ộ ạ t c mà p.ánh thông qua ho t đ ng sáng t o c a b  óc con ng ể đi m sau:

ế ứ ả ể

ể ượ ườ ắ i thành cái tinh  ậ ườ ắ ộ ng, k/n, ph m trù giup con ng i n m b t b/c và quy lu t

ứ ộ + Y th c c i bi n cái vchatdc di chuy n vào trong b  óc con ng ầ th n – đó là các bi u t ủ ố ượ ậ v n đ ng c a đ i t ạ ậ ng nh n th c.

ứ ạ ứ

→ ố ượ ườ + Trên c  s  nh ng tri th c đã có, ý th c t o ra tri th c m i p.ánh đ i t ữ  con ng giúp con ng ớ ứ ự ế ượ ng ra nh ng cái ko có trong th c t ơ ở ữ ườ ưở i t ng t ứ ng, ý th c  ể ự  i có th  d

7

ữ ươ ễ ể ạ ề ạ ữ ng lai, có th  t o ra nh ng huy n tho i, tôn

ữ ế ế ả ắ báo dc nh ng gì s p di n ra trong t giáo, nh ng gi ọ  thuy t, lý thuy t khoa h c

ứ ử ị c. Y th c là 1 htuong l ch s  ­ xh

ứ ứ ủ ứ ữ

ng mà ý th c luôn là ý th c c a nh ng con  ị ị

ừ ượ ­ Không có ý th c chung chung, ý th c tr u t ử ử ứ ỗ ng l ch s  ­ xh nh t đ nh. M i cá nhân trong xh luôn ch u  ươ ườ ừ ữ ừ ừ ị ườ ố i s ng trong nh ng môi tr ộ  2 phía: t ng tác đ ng cùng 1 lúc t ấ ị  phía xh đ phía l ch s  và t ạ ng đ i

ế ấ ủ ứ 3. K t c u c a ý th c

ứ ồ ề ự ứ ứ ề ọ a. Theo chi u d c: ý th c g m: t ứ  ý th c, ti m th c và vô th c

ự

­

T  ý th c ứ :

ề ả ủ ọ ị

ỗ ứ ủ + ý th c c a m i cá nhân v  b n thân mình giúp h  xdinh v  trí, vai trò c a mình trong xh,  ự năng l c trong cv

ể ề ư ế ể ỉ

ọ ể ể ự ế ứ ủ ứ ề ớ ả ộ ậ ợ + ý th c c a 1 g/c, đ ng phái nào đó v  chính h  đ  hi u rõ  u khuy t đi m, đ  đi u ch nh nh n th c và hành đ ng cho phù h p v i dk th c t

ủ ể ứ ứ ủ ề ậ ỉ → ự  t ý th c giúp ch  th  nh n th c và đi u ch nh hành vi c a mình

ề

­

ứ : Ti m th c

ự ể ạ ộ ứ ễ ậ ả

ữ + Là nh ng ho t đ ng tâm lý, nh n th c, hành vi và b n năng di n ra bên ngoài s  ki m  ứ ủ soát c a ý th c

ạ ộ ứ ọ ọ ỏ Ti m th c đóng vai trò qtrong tr ng ho t đ ng khoa h c đòi h i tính chính xác cao c a t ủ ư

→ ề duy

­ Vô th cứ :

ạ ề ề ỉ

ộ ứ  duy, hành vi, thái đ   ng x  c a con ng ủ ử ủ ể ự ứ ệ

ủ ặ ả ự ỡ ờ ự ố ườ ư i  + Là tr ng thái tâm lý mi n sâu, đi u ch nh t ậ ủ ộ ư mà ko có s  tham gia c a ý th c, tranh lu n c a n i tâm và ktra c a lý trí , bi u hi n nh   ứ ậ ụ ham mu n tình d c, m c c m, s  l i, nh n th c tr c giác. l

ạ ộ ủ ọ ị

ể ế ứ ấ ộ → Y th cứ , theo quan đi m MLN, đóng vai trò qtrong, quy đ nh m i ho t đ ng c a đ/s con  ị ng lao đ ng sx đ n đ u tranh chính tr  và nghiên c u KH. ườ ừ i t

ọ ỏ

ư ạ ơ ố ế ố ế ả ữ ạ ộ    qdinh ho t đ ng con ệ ứ hành vi đ n gi n nh t nh  ăn u ng, sinh ho t gi i tính đ n c  nh ng vi c ph c

Vô th cứ  đóng vai trò ko nh  trong đ/s, là y u t  Theo tâm lí h c hdai,  ả ườ ừ i t ư ệ ề ạ ậ ậ → ớ ấ ng ạ t p nh  sáng t o KH, ngh  thu t, xác l p ni m tin tôn giáo.

ứ ồ ứ ề ả ả b. Theo chi u ngang, ý th c g m: tri th c, c m xúc, tình c m, ý chí.

­

Tri th cứ :

8

ủ ườ ứ ề ự ủ i nh n th c v  TG, là s  p.ánh mang tính lsu – xh c a TG bên

ầ + Là kq c a qtrinh con ng ngoài vào trong đ u óc con ng ậ ườ i.

ủ ứ ạ ộ ị ướ i, là h t nhân quy đ nh n i dung c a ý th c, th c đo trình

ứ ồ ạ ng th c t n t ườ ề ứ + Tri th c là ph ế ủ ộ ể đ  hi u bi ươ t c a con ng i v  TG xquanh.

ỷ ứ ạ  Ngày nay, nhân lo i đang ti n d n đ n ể  thì tri th c đóng vai trò

ầ ế ơ ở ự ễ ế k  nguyên trí tu  quy n ể ứ ọ ệ KT tri th cứ → quan tr ng, tri th c là c  s  th c ti n đ  xdung nên

­

Tình c mả :

ử ủ

ể ệ ả ồ ộ ứ ườ ươ ườ ố ớ ấ ướ i đ i v i 1) thiên  ẹ i), 3) quê h c, 4) cái đ p (tình ng, đ t n

ẩ ầ ỹ + là htuong tâm lý xh th  hi n c m xúc, thái đ   ng x  c a con ng ạ nhiên (t.y thiên nhiên), 2) đ ng lo i (t/y con ng ả c m th m m ), 5) th n thánh (tcam tôn giáo),v.v…

ả ấ ế ạ ộ ủ ọ ườ t y u tham gia vào m i ho t đ ng c a con ng i và

ộ ủ ữ ề → Tình c m là htuong thuong xuyên, t ỉ  vai trò đi u ch nh thái đ  c a nó gi

Ý chí: ­

ự ố ắ ầ

ỗ ự ả ề ể ấ ữ ư ộ ượ ụ ằ ư ở t qua tr  ng i

ụ ề ầ ủ   + Là s  c  g ng, lòng kiên trì, tinh th n qtam, n  l c c  v  th  ch t cũng nh  tinh th n c a ạ ắ ồ ỗ m i cá nhân cũng nh  c ng đ ng xh nh m kh c ph c nh ng khó khăn, v ể ạ đ  đ t m c đích đ  ra trong c/s.

ơ ở ủ ự ệ ơ ả ứ ủ ữ t c  b n gi a đ/s có ý th c c a con

ườ ủ ả ậ + Ý chí là c  s  c a ni m tin, ý chí p.ánh s  khác bi ng ề i và đ/s theo b n năng c a loài v t.

ồ ộ ớ ỗ ứ ả

ồ ạ ệ ứ ứ ớ

i và pt trong s  th ng  ệ ộ ớ ở i tri th c fai dc chuy n thành tcam, ý chí thì tri th c đó m i tr  thành đ ng l c c i

ệ ấ ượ ạ c l ệ ứ ế ứ ở ứ ự ứ ỉ → V i m i cá nhân và c ng đ ng, tri th c, tình c m và ý chí fai t n t ự ố ả ề ả ự nh t bi n ch ng.t/c và ý chí fai d a trên n n t ng tri th c thì vi c làm m i có hi u qu ,  ự ả ể ng ạ t o hi n th c, n u ko ch  là tri th c suông, tri th c sách v

Ứ Ứ Ệ III. Ữ QH BI N CH NG GI A VCHAT VÀ Ý TH C

ế ị ứ 1. Vchat quy t đ nh ý th c

ậ

­ V  pdien lý lu n chung

: vchat có trc sinh ra và qdinh ý th cứ , TGTN sinh ra trc con ng

ổ ứ ộ ủ ứ i, ườ  ch c cao – b  óc con i TN. Ý th c là sp vchat có t

ế ủ ủ ả ớ ườ i là sp ti n hóa cao c a gi i, là h. nh ch  quan c a TGKQ ề con ng ườ ng

ể ệ ứ ồ ạ

­ V  pdien đ/s xh

nguyên lý t n t i xh qdinh ý : nguyên lý vchat qdinh ý th c th  hi n thành

ề ứ th c xh (đ/s vchat qd đ/s tinh th n)ầ

9

ườ ử ằ

ề ạ ộ ạ ộ ạ i làm nên l ch s  b ng các  ứ ớ ị ủ ầ Vai trò qdinh c a vchat v i ý th c

ể ệ ạ ộ ườ ể ự ễ ­ V  pdien ho t đ ng th c ti n: Theo qdiem Marxist, con ng ủ ả ho t đ ng sáng t o ra c a c i vchat và cá gtri tinh th n.  ự ễ ủ trong ho t đ ng th c ti n c a con ng i dc th  hi n trong các đi m sau:

ưở ự ế ủ ụ ườ ề ự ữ ọ + M i ý t ng, m c đích, d  ki n c a con ng i đ u d a trên nh ng dk vchat

ữ ụ ề ườ ầ ậ ể ộ ỹ i c n sdung ptien vchat, k  thu t đ  tác đ ng

ố ượ ể ạ + Đ  đ t dc nh ng m c đích đ  ra con ng vào đ i t ng

ứ ổ ộ ườ nhiên, nh  quá trình này, con ng i

ươ ả ậ ấ + Sx là ph ng th c trao đ i ch t gi a xã h i và t ậ nh n các s n v t, các dòng năng l ự ữ ờ ồ ượ ng và các ngu n thông tin t ừ ự  t nhiên.

ở ạ ủ ứ ố ớ ậ ự ộ 2. S  tác đ ng tr  l ấ i c a ý th c đ i v i v t ch t

ứ ự ả ở ạ ố ộ

­

i

ự ả ồ ạ ộ ậ ươ ộ i đ c l p t ở ạ ứ ng đ i, tác đ ng tr  l ộ ự b n thân ý th c ko th  tác đ ng tr  l i vchat mà s  tác đ ng đó fai thông

ư ạ ộ ự ễ ủ ể ườ Y th c là s  ph n ánh vchat song nó có tính t n t vchat, nh ng t qua ho t đ ng th c ti n c a con ng i.

ị ườ ứ ề ả ậ ậ ữ ấ c h t, ý th c trang b  cho con ng ộ   i nh ng tri th c v  b n ch t và qui lu t v n đ ng

ứ ầ ả ạ ướ ế + Tr ủ ố ượ c a đ i t ng c n c i t o

ế ườ ố ượ ươ ướ ế + Ti p đ n, con ng i xdinh đ i t ng và ph ng h ạ ộ ng ho t đ ng

ứ ố ớ ứ ộ ầ ư ủ ằ ộ ộ

ứ + tuy nhiên c n l u ý r ng, m c đ  tác đ ng c a ý th c đ i v i vchat tùy thu c vào năng  ậ ự l c nh n th c.

ậ ủ ữ ệ ắ ứ ứ 3. Ý nghĩa pp lu n c a vi c nghiên c u đúng đ n mqh gi a vchat và ý th c

ắ ủ ơ ở ứ ệ ề ậ

a. Quan ni m đúng đ n c a CNDVBC v  mqh giua vchat và ý th c là c  s  lý lu n và  ể ữ ể ề ậ ầ pp lu n đ  cta phê phán nh ng quan đi m sai l m v  vde này

ệ ố ứ ­

ồ ạ ộ ậ ủ ộ i đ c l p c a ý th c, coi ý  ủ ự ậ ứ ư ự ể Phê phán qdiem DTKQ (Hegel, Plato), tuy t đ i hía tính t n t th c nh  1 th c th  có trc TG, sinh ra và qdinh s  v n đ ng c a TG

ớ ả ự ổ ấ ­

ọ ả ồ Phê phán qdiem DTCQ (Hume, Berkeley), đ ng nh t vchat v i c m giác, vchat là s  t ng  hòa m i c m gaics con ng ườ i

ườ ụ i là 1 qtrinh th ­

ậ ớ ồ ạ ư ữ ạ Phê phán qdiem DV Siêu hình (Hobbes, Feuerbach), coi nh n th c con ng ị ộ đ ng, ch a phân đ nh r ch ròi gi a gi nhiên v i t n t ứ i xh. ớ ự i t

ứ ề ả ậ ị ­

ệ ề ự ữ ắ Phê pahns qdiem Nh  nguyên (Aristole, Descartes), coi c  v t chát và ý th c đ u sinh thành  t v  nguyên t c gi a 2 htuong đó. cùng 1 lúc, ko có s  phân bi

ầ ứ ầ

­

ứ ư ưỡ ứ ấ ệ   ng, thành ph n th c ăn đóng vai trò qtrong trong vi c qdinh ượ ườ   ng cho c u truc i vì th c ăn làm tăng hàm l ng dinh d

ườ  duy con ng ứ ậ ơ Phê phán qdiem CNDV t m th ủ ndung c a ý th c, t ộ b  não là c  quan nh n th c.

10

ộ ổ ứ ủ ả ớ b. S  v n d ng nguyên lý vchat qdinh ý th c c a Đ ng ta trong công cu c đ i m i

ự ậ ụ ệ hi n nay

ớ ả ướ ệ ủ ư ưở ủ

­

c th i k  đ i m i, Đ ng ta có bi u hi n c a t t

ứ ờ ỳ ổ ủ ể ầ ủ ẹ ệ ố    chí khi tuy t đ i ư ưở ng   t

ỉ

→ ọ ạ ủ ế ấ ấ ng ch  quan duy ý ơ ở ệ ộ  sx trì tr , năng su t lao đ ng th p, đ/s vchat c a

ơ ế ặ ườ Tr hóa vai trò c a ý th c, c a đ/s tinh th n mà xem nh  nhung dk c  s  vchat (CM t văn hóa). Trong sx, ko chú tr ng pt LLSX mà ch  chú ý hoàn thi n QHSX (CM QHSX) , duy  ệ trì quá lâu c  ch  KT K  ho ch hóa  ề i dân g p nhi u khó khăn. ng

ớ ổ ấ ủ ứ ứ ậ ả ậ ả

­

Sau đ i m i, Đ ng đã nh n th c đúng b n ch t c a nguyên lý vchat qdinh ý th c do v y  đã:

ướ

ng XHCN,  ướ ị ng đ nh h  nhân,  KTTB nhà n pt KT nhi u ề ạ c,…, đa d ng hóa

ổ ơ ế ầ ở ữ ư ỗ ậ ụ c  ch  KT th  tr ị ườ ơ ế + Thay đ i c  ch  KT, v n d ng  ư ể ậ ướ c, KT t p th , KTTB t thành ph n (KT nhà n ợ ư ữ ữ  h n h p  h u, công t hthuc s  h u công h u, t

→ ẩ ố ấ năng su t sx

con ng ả ủ ữ ầ + Thúc đ y LLSX pt, phát huy nhân t tăng, đ/s vchat c a nhân dân dc nâng cao, gi ườ ả ế i, c i ti n CCLD, pt KHCN  ẫ ế i quy t dc mâu thu n gi a cung và c u

ự ạ ạ ẩ ướ ệ + Đ y m nh CN hóa, hi n đ i hóa, xây d ng nhà n ề c pháp quy n XHCN

ủ ự ố ấ ướ ướ ớ c là h ng t i 1 xh dân giàu,

ụ ủ ằ ạ → Đ ng ta đã xdinh, m c đích cu i cùng c a s  pt đ t n ướ n ả c m nh, xh dân ch , công b ng, văn minh.

11

ơ ả ủ ậ ụ ự ễ Câu 3:  Hai nguyên lí c  b n c a phép BCDV. V n d ng xem xét th c ti n VN

I. Phép BCDV

1. K/n

ổ ế ẳ ậ

­

ọ ề ữ ủ ư ủ ự ườ ủ ỉ Phép BCDV dc Engels d/n “PBC ch ng qua ch  là môn khoa h c v  nh ng quy lu t ph  bi n  ộ ộ ủ ự ậ c a s  v n đ ng và pt c a t nhiên, c a xã h i loài ng i và c a t duy.

ơ ả ủ ư ữ ặ 1. Nh ng đ c tr ng c  b n c a PBCDV.

ề ả ậ ậ ­ PBCDV Marxist dc xác l p trên n n t ng TG quan duy v t KH

ả ạ ứ ậ ­ ụ ể PBCDV Marxist là công c  đ  nh n th c và c i t o TG

ơ ả ủ II. Hai nguyên lý c  b n c a PBCDV

ệ ổ ế ề ố 1. Nguyên lý v  m i liên h  ph  bi n

ề ố ổ ế ệ a. K/n v  m i liên h  ph  bi n

ấ ằ ấ ở ậ

ừ  quan ni m cho r ng, th  gi ấ ậ

ệ ộ ố ấ ố i th ng nh t  ồ ạ ạ ậ “V n v t trong TG ko t n t ạ ẫ ệ ố ủ ậ    tính v t ch t và tính tuy t đ i c a v n ệ ậ t l p, tách  i 1 cách bi ề ồ ạ ề ế ớ ệ Xu t phát t ằ ộ đ ng v t ch t, PBCDV Marxist k/d r ng:  ờ r i nhau mà có m i liên h  tác đ ng qua l i l n nhau, theo nghĩa, làm ti n đ  t n t i cho nhau,

12

ự ệ ư ậ ự ể ẫ ẩ ố ng t a, chuy n hóa l n nhau, thúc đ y ho c kìm hãm s  pt c a nhau”.M i liên h  nh  v y

ủ ổ ế ặ ọ ụ ệ ố ươ n ủ ạ ậ c a v n v t trong vũ tr  nói chung PBCDV g i là m i liên h  ph  bi n

ổ ế ư ữ ệ ặ ố ơ ả ủ b. Nh ng đ c tr ng c  b n c a m i liên h  ph  bi n

ặ ố

­

ủ ả ậ ớ

ữ ộ ậ ế ự ủ ơ ế ờ ắ ố ơ ư ụ ư ư ơ ễ , sinh m a, m a t/đ đ n s  sinh tr i. Vdu: tr i n ng nc b c h i, h i nc ng ng t

ườ ự ậ ề ẽ ư ậ Tính khách quan: MLHPB là đ c tính v n có c a b n thân TG dc hthanh theo nh ng quy lu t  ứ khách quan tuân th  c  ch : lý, hóa, sinh, xh, do v y di n ra 1 cách kquan, đ c l p v i ý th c  ưở con ng ng  ủ c a th c v t,m a nhi u s  sinh lũ

ắ ườ ẽ ứ ậ ộ i s  nh n th c và hành đ ng đúng,t/đ

ữ ả ế ư ắ ủ ậ ệ ồ → N m v ng dc tính khách quan c a MLHPB, con ng ừ ,….. hi u qu  đ n sx và đ/s nh  đ p đ p, tr ng r ng

ổ ế ữ ọ ộ ớ ộ ọ

­

ổ ế : MLH gi a các svat, htuong g i là ph  bi n vì nó tác đ ng r ng l n trong m i

Tính ph  bi n lĩnh v c:ự

ị ậ ấ ấ ằ ậ nhiên

ự ị ự ấ ạ ế ụ ệ ắ ị

ẫ ủ ớ ế ệ ậ ọ

ọ ể ề ọ ồ ỉ : 1) Đ nh lu t v n v t h p d n c a Newton, c/m r ng, v n v t trên trái đ t  ư ể ả i. Đ  b o  ủ  ăn, ng ,

ậ ạ ấ ị ậ ề ụ ố ở ể ở ở ẫ ủ + Trong t ọ ch u l c h p d n c a trái đ t. 2) Sinh lý h c c/m nh p đi u vũ tr  (ngày đ m, mùa, n ng, m a,  ườ ọ ủ lũ, bão, v.v.) t/đ l n đ n nh p đi u sinh h c c a m i sinh v t, trong đó có con ng ồ ự ố ư ờ ồ t n s  s ng m i sinh v t đ u có đ ng h  sinh h c đ  đi u ch nh các hành vi nh  gi ờ th i đi m sinh n …Ví d , mùa xuân cây c i n  hoa, các côn trùng sinh n .

ệ ệ ố ậ ấ

ề ự

ổ ứ ủ ệ ữ ự ố i. 2) m i liên h  gi a ng

ề ữ ồ ộ ữ ộ ể ặ ẽ  ch c ch t ch , th   ậ  nhiên. T  nhiên là môi sinh c a xh vì v y bve  ườ ườ ớ ủ i v i  ị ạ ứ i: gi a cá nhân và c ng đ ng, c ng đ ng và c ng đ ng, gi a KT và chính tr , đ o đ c →

ự ố ồ ộ ự ứ ạ ủ ng t ữ ả ườ + Trong xã h iộ : Theo quan ni m Marxist, xh là 1 h  th ng v t ch t có t ự ệ ữ ệ hi n trong qhe 2 chi u: 1) liên h  gi a xh và t ườ  nhiên là bve s  s ng b n v ng c a con ng môi tr ồ ườ ng i và mang tính kquan qhe xh ph n ánh s  ph c t p c a đ/s và tâm lý con ng

ườ ỗ ừ ấ duy c a loài ng i nchung, m i con ng i riêng là 1 qtrinh pt t th p

duyư ừ ơ ư : b/chat t ế ả ủ ứ ạ ụ ủ ế ộ ườ ự + Trong t ế đ n cao, t đ n gi n đ n ph c t p, ti n trình đó ph  thu c vào s  pt c a dk vchat hay kt.

ủ ậ ạ ạ ị

­

ướ ề Tính đa d ngạ : Tính đa d ng c a MLH do tính đa d ng c a TG quy đ nh. V n v t trong TG liên  ệ ớ h  v i nhau d ủ ạ i nhi u hthuc:

ậ ợ ụ  c a 1 t p h p mang tính h  th ng. Ví d

ơ ể ậ ị ướ ầ ử ủ ệ ữ ệ ố + M i liên h  bên trong : Là liên h  gi a các ph n t ữ ự ồ s  đ ng hóa và d  hóa trong c  th  sinh v t, qhe gi a các gcap trong 1 nhà n ệ ố c

ố ụ ố : Là liên h  gi a các svat, htuong, các cá nhân khác nhau. Ví d , m i

ườ ệ + M i liên h  bên ngoài ữ ơ ể l.he gi a c  th  svat và môi tr ệ ữ ố ng s ng

ụ ề : Là m i liên h  gi a các svat, htuong v  không gian. Ví d ,

ệ ữ ớ ố ợ ố ấ ự ố ả ệ ề ặ + M i liên h  v  m t không gian ặ ờ trái đ t cách m t tr i 1 kho ng cách h p lí nên m i có s  s ng

ờ : M i s  v t, htuong có 1 tgian t n t

ồ ạ i nh t đ nh, trong ti n trình ề ọ ự ậ ố ấ ị ủ ườ ụ ạ ỗ ệ ề ặ ố + M i liên h  v  m t th i gian ữ ồ ạ t n t ế ấ ị i đó, gi a các giai đo n có m i l.he nh t đ nh. Ví d , khi nói v  đ/s c a m i con ng i,

13

ư ấ ế ơ ưở i ta phân thành các gdoan nh   u th , niên thi u, thanh niên, tr

ề ồ ạ ề ả ố ặ ng thành, trung niên, già  ẩ i cho nhau, thuc đ y ho c kìm

ườ → ữ ự ủ ng lão  gi a các gdoan đó có m i l.he nhân qu , làm ti n đ  t n t hãm s  pt c a nhau.

c. Y nghĩa pp lu nậ

ự ệ ­ Khi xem xét các svat, htuong fai d a trên qdiem toàn di n vì:

ề ề ả ỗ ố ớ + M i svat, htuong có nhi u m i qhe v i TG xung quanh, tr i qua nhi u gdoan pt

ự ế ể ứ + xem xét khách quan và căn c  dk th c t đ  đánh gía đúng dtuong

ầ ơ ả ệ ỏ ứ ­ Qdiem toàn di n đòi h i khi nghiên c  dtuong fai tuân theo các yêu c u c  b n:

ế ố ấ ố ứ + Nghiên c u các y u t c u thành dtuong, tìm m i l.he bên trong và bên ngoài

ề ề ụ ề ộ

ừ ườ ạ ứ ự ậ ặ ề ọ + Xem xét dtuong t đánh giá 1 con ng nhi u chi u, nhi u phía, nhi u goác đ  và hcanh khác nhau. Ví d  khi  ư ể ự i fai nhìn nh n m i m t nh  th  l c, trí l c, đ o đ c, qhe xh,…

ố ượ ề ầ ạ ổ ế ng ko nên có t t

ư ưở  t ọ ụ ự ể ự ườ ế ầ ng giàn đ u mà c n làm n i rõ 1 khía c nh c n thi ườ i làm i công nhân thì chú ý đ n th  l c, ng

ứ + Khi xem xét đ i t ự ễ nào đó cho th c ti n. Ví d , khi l a ch n ng ự ế nghiên c u thì chú ý đ n trí l c

ề ậ ụ ứ ứ ề ệ ậ : khi nghiên c u dtuong fai v n d ng nhi u pp khác nhau (bi n ch ng, siêu

+ V  pdien pp lu n hình, mô hình hóa,…)

ề ả ự ễ ầ ế ợ ế ề ươ i quy t các vde th c ti n c n k t h p nhi u b.pháp và ph ng

ự ễ : khi gi ạ ự ệ + V  pdien th c ti n ti n khác nhau (b o l c, đàm phán hòa bình)

ữ ể ệ ầ ­ Quan đi m toàn di n giúp cta tránh dc nh ng sai l m:

ư ưở ổ ậ ế ố ề + T  t ng giàn đ u: ko làm n i b t dc y u t ủ  chính c a dtuong

ố ượ ệ ỉ ự ạ ồ ổ ồ ế ng phi n di n: Đánh giá đ i t ng ch  d a trên 1 khía ch n nào đó r i th i ph ng lên

ư ưở + T  t ầ (th y bói xem voi)

ế ố ụ ữ ệ ậ ấ ơ ả ế ố ơ ả ủ + Thu t ng y bi n, ch  quan: L y nh ng y u t ko c  b n thay cho y u t c  b n

ể ự ễ ư ậ ỉ ự ứ ữ ậ

ậ ệ ủ ậ ả ờ + Quan đi m xa r i th c ti n: Nh n th c dtuong ch  d a trên lý lu n, d  lu n xh,theo nh ng  suy lu n ch  quan, c m tính, tùy ti n

ậ ụ ể ệ ạ ả Trong qtrinh lãnh đ o c/m VN, Đ ng ta đã v n d ng quan đi m toàn di n ntn? ­

14

ậ ụ ề

ế : V n d ng nhi u pp dtranh khác nhau (vũ trang, đàm phán hòa  ứ ế ượ ằ ặ ậ ọ ọ ề   c b ng nhi u

ứ ộ + Trong 2 cu c kháng chi n ị ề ậ ụ bình), v n d ng nhi u th  quân, đánh đ ch trên m i m t tr n, m i vùng chi n l th  vũ khí khác nhau

ệ ổ ị ệ ớ : Đ i m i 1 cách toàn di n (kte, chính tr , vhoa, gduc), đa

ậ ụ ệ ớ ạ ng hóa, đa d ng hóa trong công tác ngo i giao. V n d ng chính sách gduc toàn di n, pt

ươ ề ộ ổ + Trong công cu c đ i m i hi n nay ạ ph nhi u ngành KH khác nhau

ề ự ể 2. Nguyên lý v  s  phát tri n

a. K/n pt

ướ ủ ộ ọ

ướ ng đi  ế ừ ấ ả

­ Theo qdiem MLN, pt là khuynh h ế  th p đ n cao 2) t

ừ ơ  đ n gi n đ n ph c t p 3)t ằ → ả

ủ ự ủ ứ ấ ề ơ ng  ng. Ví d , khi 1 cây xanh pt v  c

ể ơ ng chung c a m i svat, htuong, là s  v n đ ng có h ệ ứ ạ ế lên theo 3 k.năng: 1) t ơ ế ố hoàn thi n ệ ươ ứ khi 1 c u trúc pt thì ch c năng c a nó cũng pt 1 cách t ế ả th  (thân, cành, lá) thì cây đó có kh  năng đ m hoa, k t trái, cho g  t ự ậ ừ ư  ch a hoàn thi n đ n  ấ ứ ẫ  c  3 k.năng trên c a s  pt n m trong 1 c  ch  th ng nh t, hàm ch a l n nhau,  ụ ỗ ố t.

ủ ự b. T/chat c a s  pt

ừ ề ấ ẫ

­

mâu thu n trong lòng svat, htuong, do v y s  pt

ụ ậ

ứ ườ ụ ễ ụ ự ộ ủ ỷ ọ ự Tính khách quan: m i s  pt đ u xu t phát t ủ ạ ấ ế ễ c a v n v t trong TG di n ra 1 cách t ườ i. Ví d , s  hthanh vũ tr  di n ra hàng t ng ậ ự t y u, khách quan không ph  thu c vào ý th c con  ự  năm trc khi có s  xhien c a con ng i

ướ ệ ượ ủ ậ ự

­

ọ ng chung c a m i suej v t hi n t ng trong t nhiên,

Tính ph  bi n c a s  pt xh và t ổ ế ủ ự : Pt là khuynh h  duyư

ế ế ủ ự ố ằ ố ồ ừ nhiên : thuy t ti n hóa c a Darwin c/m r ng s  s ng này có ngu n g c chung và t

ự ố ự + Trong t ố ồ ngu n g c đó s  s ng sinh thành và pt

ơ ể ữ ơ ệ ố ư ấ

ệ ắ + Trong xh: xh là 1 h  th ng vchat có c u trúc dbiet nh  1 c  th  h u c , tuân theo nguyên lý  ệ pt: xh săn b t – xh nông nghi p – xh công nghi p – xã hôi tiêu dùng

ủ ự ủ ự ủ    duy c a m i cá th  pt theo s  pt c a tgain và trình đ  văn hóa 2) s  pt c a

duyư : 1) t ạ ư ể ệ ỗ ự ế ộ ễ + Trong t ư t ể ộ ủ  duy nhân lo i th  hi n qua s  ti n b  c a KHCN, dbiet là CNTT và vi n thông

ạ ể ệ ở ủ ạ ị

­

ủ ự : do tính đa d ng, phong phú c a TG quy đ nh và th  hi n

Tính đa d ng, phong phú c a s  pt ch :ỗ

ự ủ ứ ỗ + M i lĩnh v c c a TG khác nhau, có cách th c pt khác nhau

ố ả ề ướ ữ + Trong nh ng b i c nh không gian – tgian khác nhau, svat có chi u h ng pt khác nhau

ạ ả ố ả ị ự ủ ự ủ ọ ộ ị ử + S  pt c a m i svat ch u s  tác đ ng c a dk ngo i c nh, b i c nh l ch s

15

ậ ủ c. Y nghĩa pp lu n c a nguyên lý pt

ứ ệ ụ ể ử ị Khi nghiên c u dtuong fai quán tri t qdiem pt và qdiem l ch s  ­ c  th

ủ ỏ ­ Qdiem pt:  đòi h i cta khi xem xét dtuong  fai tuân th  các y/c sau:

ế ả ừ ậ ộ ổ ờ ế 1) Xem xét dtuong trong qtrinh v n đ ng, bi n đ i và pt ko ng ng fai chú ý đ n c  3 th i kì

ươ pt : qkhu, htai và t ng lai

ả ấ ế ộ ạ ủ 2) Ph i nghiên c u tính t t y u và logic pt n i t i c a các gdoan pt trong qtrinh pt chung cua

ứ dtuong, dbiet trong lĩnh v c xhự

ự ễ ứ ậ ớ + Qdiem pt có ý nghĩa to l n trong nh n th c và th c ti n:

ự ắ ủ ệ ng b o th , siêu hình, trì tr  trong csong và k/d s  th ng l ợ ấ i t t

ụ ư ưở  t ệ ạ ả ự ắ ớ 1) Giup cta kh c ph c t ế ủ y u c a cái m i – đ i di n cho s  pt

ự ặ

ướ ị ấ ạ ả ị ữ ụ ặ ả ạ ng chung,  i. Ví d , phong trào c/m có khi b  th t b i ho c

ầ ạ 2) Cta fai có tinh th n l c quan, ko n n chí khi g p khó khăn vì s  pt là khuynh h bao quát c  1 gdoan dài nên có lúc b  ch ng l thoái trào

ạ ả ệ ậ ụ ể ắ + Trong qtrinh lãnh đ o c/m, Đ ng ta đã quán tri t và v n d ng 1 cách đúng đ n quan đi m pt:

ườ ặ , m c dù g p muôn vàn khó khăn (vũ khí, đ

ng l ắ ế ưở ườ ẽ ế ả ỳ i c/m) song  ợ ặ ộ 1) Trong 2 cu c chi n tranh ằ ẫ ng r ng “tr Đ ng ta v n tin t ố ng k  kháng chi n” c/m s  có ngày th ng l i

ộ ổ ệ ủ ấ ả : m c dù CNXH đang lâm vào kh ng ho ng, kte đ t

2) Trong công cu c đ i m i hi n nay ẫ

ưở ụ ng vào m c tiêu, lý t ấ ng, kiên trì l y CNMLN

ươ ưở ộ ặ c còn nghèo, song Đ ng ta v n tin t ậ ư ưở  t ớ ả ề ả ng HCM làm n n t ng lý lu n và ph ướ n và t ng châm hành đ ng.

ử ể ụ ể ị ­ Quan đi m l ch s  ­ c  th :

ọ ồ ạ ề ề ồ ạ ọ

i đ u h p lý, m i cái h p lý đ u t n t ọ ự ệ i” (Hegel), ko có svat, htuog nào sinh ra   ử ề ợ ả ị ợ ậ ử ễ ị

ấ ế + “M i cái t n t ụ trong vũ tr  là phi lý c . L ch s  cũng v y, m i s  ki n di n ra trong l ch s  đ u có nguyên  ễ nhân và di n ra 1 cách t t y u

ủ ể ỏ + Quan đi m này đòi h i cta khi xem xét dtuong fai tuân th  các y/c sau:

ụ ể ắ ớ 1) Xem xét dtuong g n v i không gian­ tgian c  th

ủ ươ ị ậ 2) Trong công tác l p pháp, hành pháp, t ư ạ  phapscungx nh  ho ch đ nh các ch  tr ng chính

ứ ị ư ử ụ ể sách fai căn c  vào các dkien l ch s  c  th

16

ị ừ ượ ng, siêu hình, tách dtuong nghiên

ỏ ơ ở ồ ạ ủ ử ể + Quan đi m l ch s  ­ c  th  giúp cta phê phán qdiem tr u t ứ c u kh i c  s  t n t ụ ể i c a nó

ạ ả ệ ử ể + Trong qtrinh lãnh đ o c/m, Đ ng ta đã quán tri ụ ể ị t quan đi m l ch s  ­ c  th :

ươ ử 1) Đ a ra nh ng ph và

ướ ế ượ ng châm chi n l ự ị ưở ứ ồ ự ệ ữ ữ ự ế c, không thoát ly hi n th c, ko tô h ng th c t ố ế ụ ể c căn c  vào nh ng dkien l ch s  ­ c  th  qu c t ệ ng hóa hi n th c, ko , ko lý t

ư trong n ệ ạ ch y theo b nh thành tích.

ệ ạ ả

ị ặ ứ ễ

ộ ổ 2) Trong công cu c đ i m i hi n nay ế ự ụ ả ấ ủ , m c dù CNXH lâm vào tình tr ng kh ng ho ng, chính  ụ ể ủ ấ ướ c (tài nguyên thiên  ự ấ i), Đ ng ta đã đ a ra m c đích ph n đ u xây d ng 1 xh dân giàu,

ủ ằ ạ ớ ứ ạ ư ườ c m nh, dân ch , công b ng, văn minh. tr  TG di n bi n ph c t p, song căn c  vào tình hình c  th  c a đ t n nhiên, năng l c con ng ướ n

ặ ậ ụ ự ễ ứ ự ệ ạ ả ộ

Câu 4: C p ph m trù: n i dung và hình th c, hi n th c và kh  năng. V n d ng xem xét vde th c ti n   VNở

ạ 1. K/n ph m trù

ạ ữ ặ ệ ữ ­ Ph m trù là k/n r ng nh t, ph n ánh nh ng m t, nh ng thu c tính, nh ng m i liên h

ả ấ ộ ấ ủ ự ậ ữ ấ ị ộ ệ ơ ả ự ự ộ ố chung, c  b n nh t c a s  v t và htuong thu c 1 lĩnh v c hi n th c nh t đ nh

ạ ứ ủ ườ ự ư ệ ạ ­ ủ i, nh ng ndung p.ánh c a ph m trù là hi n th c

ậ Ph m trù là sp nh n th c c a con ng khách quan.

ặ ạ ứ ộ 2. C p ph m trù n i dung và hình th c

a. K/n ndung và hthuc

17

ạ ạ

­ Ndung là ph m trù dùng đ  ch  s  t ng h p t

t c  các đ c tr ng, các quá trình t o nên

ể ỉ ự ổ ố ặ ư ề ậ ủ ề ấ ị ủ ụ ủ

ợ ấ ả ự   ả svat, htuong. Ví d , ndung c a 1 cu n sách là ph n ánh, đ  c p 1 ch  đ  nh t đ nh c a th c ế ủ t , c a KH.

ể ể ứ ạ ị ­ Hình th c là ph m trù dùng đ  bi u th :

ẻ ệ ạ ủ ự ậ 1) Dáng v  bên ngoài hay di n m o c a s  v t

ươ ứ ồ ạ 2) Ph ng th c t n t ủ ự ậ i và pt c a s  v t

ệ ố ệ ươ ố ố ề ữ ế ố ữ 3) H  th ng các m i liên h  t ng đ i b n v ng gi a các y u t ự ậ  trong s  v t

ứ ổ ứ ế ấ ủ 4) Cách th c t ch c và k t c u c a svat

ứ ổ ứ ể ế ấ ­ Hthuc bi u hi n c  th  trên 2 pdien: hthuc bên trong (cách th c t

ứ ổ ứ ế ấ ch c và k t c u bên  ủ ệ ụ ể trong và hthuc bên ngoài (cách th c t ch c và k t c u bên ngoài c a svat)

ữ ộ ệ ệ ứ ứ b. Quan h  bi n ch ng gi a n i dung và hình th c

ự ố i trong s  th ng

­ Ndung và hthuc là 2 m t khác nhau c a cùng 1 svat, htuong, chúng

ấ ữ ơ ấ ặ ờ ủ ự ố ồ ạ t n t ể nh t h u c  ko tách r i nhau ể ệ , s  th ng nh t đó th  hi n trong các đi m sau:

ọ ự ậ ứ ự ấ ị

ộ ậ ầ

ờ  cũng ch a đ ng 1 ndung nh t đ nh và ndung đó luôn dc  ươ ứ ng  ng. Ko có ndung thu n túy tr n tr i, đ c l p tách  ầ ụ ầ ứ ấ ỳ ố

ỗ ộ ủ ố ộ

ạ ạ ệ ượ + M i s  v t, hi n t ng bao gi ể ệ ằ th  hi n qua hay b ng 1 hthuc t ỏ kh i hthuc và cũng ko có hthuc thu n túy tr ng r ng, ko hàm ch a b t k  1 ndung nào. Ví  ụ ấ d , c u thành c a 1 PTSX là 2 nhân t  LLSX (n i dung) và QHSX (hthuc), chúng tác đ ng  i t o nên ndung QLSX qua l

ợ ự ữ ố ở

ề ể ệ ữ ươ ố ể ề ỉ ộ ụ ấ ẫ

ể ể ứ ự ượ ạ c l

ể ở ụ ề ể ng đ i b i vì, cùng ndung có th  dc th  hi n  + S  phù h p gi a ndung và hthuc ch  là t ằ qua nhi u hthuc khác nhau. Ví d : m t cu n sách có th  dc in  n b ng nhi u m u ch  và  ề ổ kh  sách khác nhau; ng i, cùng 1 hthuc có th  ch a đ ng nhi u ndung khác nhau. Ví  ụ d : 1 căn nhà có th  sdung vào nhi u công d ng khác nhau: đ , cho thuê, làm vp,…

ố ớ ế ị ọ ườ ờ ợ ủ ­ Vai trò quy t đ nh c a ndung đ i v i hình th c ứ : trong m i tr ng h p, ndung bao gi

ữ ế ố ộ ớ  vai trò quy t đ nh so v i hthuc. Ndung là y u t cũng   đ ng, nó luôn luôn thay đ i, còn hthuc

ổ ổ ủ ế ị ị ự ộ ổ ổ ớ gi mang tính  n đ nh, khi ndung đ i thì s m mu n gì cũng kéo theo s  thay đ i c a hthuc.

ụ ự ế ệ ố ổ ư ườ , khi KT thay đ i thì quan ni m s ng (hthuc t ủ  duy c a con ng i)

ươ ứ Ví d , trong đ/s th c t ổ cũng thay đ i theo 1 cách t ng  ng.

ư ở ị

­

i c a hthuc đ i v i ndung: hthuc b  qdinh b i ndung, nh ng nó cũng có

ở ạ ủ ố ở ạ ộ ướ ộ ự S  tác đ ng tr  l ộ ậ ươ tính đ c l p t ố ớ ng đ i, tác đ ng tr  l i ndung theo 2 h ng:

ụ ầ ợ ớ ẩ 1) N u hthuc fu h p v i ndung thì s  thúc đ y ndung pt. Ví d : trong gdoan đ u khi PTSX

ế ớ ẩ ợ ớ ẽ m i hình thành, QHSX fu h p v i LLSX nên thúc đ y LLSX pt nhanh

18

ế ẽ ả ở ự ợ

ớ ợ ế ạ ụ ớ

ủ   ạ ậ 2) N u hthuc ko fu h p (tân ti n quá hay l c h u quá) so v i ndung thì s  c n tr  s  pt c a ự   ndung. Ví d : trong giai đo n sau, khi QHSX ko còn fu h p v i LLSX nên kìm hãm s  pt ủ c a LLSX

c. Ý nghĩa pp lu n ậ

ứ ộ

ổ ậ ơ ở ự ứ ố

ấ ượ ụ ọ ệ b nh thành tích ổ ủ ọ ko coi tr ng ch t l ỉ ng giáo d c mà ch  coi tr ng thành

ự ố ­ Vì ndung qdinh hthuc nên trong nh n th c và hành đ ng, cta fai d a trên ndung. Khi mu n  ụ ể ủ ch  nghĩa hình th c, c  th   thay đ i hthuc thì fai d a trên c  s  thay đ i c a ndung. Ch ng  ụ trong giáo d c là  tích  o.ả

ệ ể ầ

­ Cùng 1 ndung có th  bi u hi n qua nhi u hthuc, b i v y, c n sdung m i hthuc đ  chuy n

ể ể ủ ề ủ ệ ể ự ễ ậ ả ố ở ậ Ch ng ch  nghĩa b o th , b nh giáo đi u ọ ứ ề  trong nh n th c và th c ti n. i n i dung. ả ộ t

ộ ở ạ ầ ữ i ndung nên c n chú ý đ n s  phù h p gi a ndung và hthuc. Khi

ợ ủ ủ ả Ch ng ch  nghĩa b o th , thói trì tr ệ, khi

­ Vì hthuc tác đ ng tr  l ổ ầ ệ

ế ự ố ạ ậ ộ ẫ ạ ố ố ổ ớ ổ ndung đã thay đ i, c n năng đ ng thay đ i hthuc.  ữ đ/s đã pt, xh đã hi n đ i mà v n mu n gi cái l c h u ko mu n đ i m i.

ộ ạ ẫ ố ­ Ndung và hthuc tác đ ng qua l

i và pt 1 cách cân đ i, hài hòa nên c n lên  ồ ệ ầ ng ba, da hàng ng. Câu chuy n “h n tr

ự ắ ọ ằ ươ ủ ệ ắ ị

ể ấ ư ọ ắ ủ ằ ồ ạ i l n nhau, t n t ễ ưỡ án và phê phán s  l p ghép chúng 1 cách mi n c ủ th t” nói lên bài h c r ng ko th  l y ndung c a svat này l p ghép 1 cách ch  quan tùy ti n  ẫ vào hthuc c a svat khác nhau nh  dân gain v n nói “râu ông n  c m c m bà kia”

ự ả ặ ạ ệ 3. C p ph m trù hi n th c và kh  năng

a. K/n hthuc và k.năng

ấ ả ữ ồ ạ ủ ậ ấ t c  nh ng gì đang t n t i 1 cách khách quan (v t ch t) hay ch  quan (tinh

ệ ầ ự ồ ­ Hi n th c là t th n) g m:

ự ấ ả ữ ồ ạ ườ ể : là t t c  nh ng gì t n t ầ i bên ngoài đ u óc con ng i, có th  coi

ệ ư ồ ấ ớ + Hi n th c khách quan ạ nh  đ ng nh t v i ph m trù vchat.

ủ ệ ỉ ồ ạ ầ ườ ự + Hi n th c ch  quan : ch  t n t i trong đ u óc con ng i

ệ giáp ranh gi a HTKQ và HTCQ cũng gây nên

ự ệ ắ

ự ằ ở ấ ấ ự ế ả ở

ệ ữ ự ả : là nh ng hi n th c n m  ữ ư ợ ư ự ư ả ả ạ ơ ả ụ . Ví d , các gi c m ,  o giác dc t o ra b i các kích thích sinh –hóa,  ở ự ả ạ + Hi n th c  o ả c m giác,  o giác nh  s  h ng ph n, s  hãi, lo l ng nh ng b n thân hi n th c này là  o, ko có th c trong th c t hình  nh dc t o nên b i KHCN

ả ấ ạ ầ ị ồ ạ ướ ạ i d

ố ẩ i d ng m m m ng,  n gi u bên  ẽ ế ể ể ế ự ệ ệ ợ

­ Kh  năng là 1 ph m trù dùng đ  bi u th  cái t n t ủ ữ trong svat, htuong (hi n th c) mà n u có đ  nh ng dkien thích h p thì s  bi n thành 1 hi n

19

ự ệ ề ẩ ụ ả Ví d , trong qu  tr ng (hi n th c) ti m  n kh  năng sinh thành 1 con gà

ả ứ ủ ự ớ ế ấ ợ ớ ớ th c m i khác. ự ệ m i (hi n th c m i) n u có đ  dkien  p thích h p.

ộ ể ả ự ề ệ ề ở

ạ Tùy thu c vào ti n đ  và dkien đ  kh  năng tr  thành hi n th c, ngta phân k.năng nói  chung thành các d ng sau:

ể ấ ế ủ ữ ả ả t nhiên hay kh  năng th c t ự ế : là kh  năng có đ  nh ng dkien đ  t

ế   t y u bi n ầ ấ ự ứ ế ả

ả + Kh  năng t ệ thành hi n th c (kh  thi), căn c  vào tgian bi n thành hthuc ngta chia làm k.năng g n và  k.năng xa

ả ẫ ự ệ ưở ứ : là k.năng khó thành hi n th c (ko t ng),

ả ế ố ẫ ặ ở ặ + Kh  năng ng u nhiên hay kh  năng hình th c ờ ho c tr  thành hthuc nh  có y u t ng u nhiên hay g p may.

ả ố ữ ữ ự ệ ả ể ấ : là nh ng kh  năng có th  sinh thành nh ng hi n th c

t và kh  năng x u ự ự ả + Kh  năng t mang ý nghĩa tích c c hay tiêu c c.

ả ạ ừ ữ ệ ả : là kh  năng sinh thành ra nh ng hi n

ự ạ ừ ả ả ồ ạ + Kh  năng cùng t n t ồ ạ ể th c có th  cùng t n t i và kh  năng lo i tr  nhau i hay ph i lo i tr  nhau.

ả ậ ị ự ệ ồ

ự ạ  (kh  năng tác thành hi n th c, r i trong hi n th c l ấ ệ ự ồ ứ ệ ả ị ả ậ không thu n ngh ch i bao hàm 1   (kh  năng tác thành hi n th c r i ch m d t, ko còn

ả ả ớ + Kh  năng thu n ngh ch kh  năng khác), và  kh  năng m i khác)

ứ ạ ầ ả ­ Khi nghiên c u ph m trù kh  năng, cta c n chú ý:

ớ ề ề ầ 1) C n pbiet k.năng v i ti n đ  và dkien

ệ ự kh  năng trong quan h  v i hi n th c ầ 2) C n pbiet

ả ệ ớ

ự  (cái ti m  n trong hi n th c này s   ệ ẽ ể ả ự ng d  báo  (cái có th  x y  ồ ả ả ả ử ở ụ ồ đây kh  năng đ ng nghĩa

ệ ớ ớ kh  năng trong hi n t ấ ố ặ ớ ạ

ở ề ẩ ệ ượ ự sinh thành hi n th c m i khác) v i  ỉ ra). Ví d , khi gieo đ ng xu ch  có kh  năng s p ho c ng a,  ả ươ ể ả ớ v i cái có th  x y ra trong t ng lai, không gi ng v i h t thóc bao hàm trong nó kh   ạ năng tr  thành cây m .

ứ ữ ự ệ ệ ả b. Qhe bi n ch ng gi a hi n th c và kh  năng

ấ ả ệ ặ ủ ồ ạ ệ ấ

­ Hi n th c và kh  năng là 2 m t c a 1 v n đ , chúng t n t ủ

i trong s  th ng nh t bi n  ề ẩ ự ố ầ ố

ệ ủ ự ể ẽ ệ ả

ự ạ ự ệ ấ ủ ế ượ ự ệ ả ạ ấ ớ

ự ả ớ

ể ở ộ ị ặ ụ ư ề ả ch ngứ  t o thành qtrinh pt c a svat, htuong. Kh  năng là cái ti m  n, m m m ng trong lòng  ị hi n th c,do b n ch t c a hi n th c quy đ nh, khi có đ  dkien thì k.năng đó s  chuy n  ự ữ ệ t mình, trong hi n th c m i này l thành hi n th c. Đ n l i xu t hi n nh ng kh  năng  ệ ấ ả m i khác. Ví d : nhà máy có kh  năng s n xu t ra sp (hi n th c), sau đó bán các sp này thu  giái tr  th ng d , tích lũy đ  m  r ng sx.

ế ả ỉ

­

S  l

ứ ứ ủ ự ứ ự ệ ệ ộ ộ ả ng kh   ụ ở ườ  ng i

ủ ẻ ổ ổ ườ ề ả ơ ố ượ ề Trong 1 svat, cùng 1 lúc có th  có nhi u kh  năng ch  ko fai ch  có 1 k.năng.  năng c a hi n th c tùy thu c vào l a tu i, đ  sung s c c a svat (hi n th c). Ví d   tr  tu i có nhi u kh  năng h n khi ng ở i đã tr  nên già

20

ả ỉ ế ự ầ ế  thân bi n thành

ủ  kh  năng ko t ự ệ ­ Kh  năng ch  bi n thành hi n th c khi có dkien c n và đ : ế ụ ả ạ ủ ấ ộ ố

ạ ả ố ầ ậ ự ợ ế ậ hthuc mà c n có s  tác đ ng c a dkien ngo i c nh. Ví d , 1 h t gi ng n u gieo vào đ t  ằ c n, khí h u ko h p thì cây sinh ra cũng ko pt t ế t th m chí còn y u ch t

ứ ạ ạ ả ộ ế ­ Kh  năng bi n thành hi n th c là m t qtrinh ph c t p, đa d ng, có c  dkien khách quan và

ệ ề ơ ả ố ủ ạ ả nhân t ự  ch  quan. V  c  b n, phân thành 3 d ng:

ạ ả ự ệ ượ ụ ự ấ phát. Ví d : các hi n t ng t nhiên s m,

ớ ế + D ng kh  năng bi n thành hthuc 1 cách t ư ch p, mây, m a

ạ ự ế

ệ ủ ố ự ạ ả ụ ệ ế ề ọ ổ ồ   i. ườ Ví d : công ngh  sinh h c đã t o ra đ t bi n gen làm thay đ i nhi u gi ng cây tr ng

+ D ng kh  năng bi n thành hthuc d a trên dkien khách quan và có s  can thi p c a con  ộ ng ậ và v t nuôi.

ạ ự ệ ự ườ ệ i can thi p

ổ giác:  ệ

ế KHCN pt, con ng ự ố ạ ủ ứ ể ủ sinh quy n, KT Tri Th c là 1 trong ệ    nhiên, làm thay đ i hoàn toàn di n m o c a nó. S  s ng dc can thi p ạ ể ) là giai đo n ti p theo c a

ể ệ ể ế ả + D ng kh  năng bi n thành hi n th c hoàn toàn t ủ ự vào chu trình pt c a t ệ ằ ệ trí tu  quy n b ng trí tu  ( ệ ủ ữ nh ng bi u hi n c a trí tu  quy n.

c. Ý nghĩa pp lu nậ

ồ ạ ả ầ ỉ

ủ ế ệ ứ ố i th c s , còn kh  năng ch  là cái đang m m m ng trong nó, cho nên  ự ễ c n d a ch  y u vào hi n th c ch  ko

­ Vì hthuc là cái t n t ậ ờ

ả i, ko th  đ ng,  ủ ụ ộ ạ ự ệ ố ầ ự ể ỷ ạ  l ch ng b nh duy ý chí, ch  nghĩa l c quan Quan đi m này giúp cta

ự ự ứ trong nh n th c và th c ti n  trông ch  vào kh  năng.  thái quá

ế ố ể ệ ướ ụ ủ ủ ự ệ ệ ườ th  hi n xu h ng pt c a hi n th c nên nhi m v  c a con ng i là ­ Vì kh  năng là y u t

ả ph i:ả

→ ự ệ ố ị ứ ấ  xác đ nh đúng k.năng v n có trong hi n th c Tránh t ư ưở  t ự ẫ ng d a d m,

ờ ự ợ + Th  nh t, trông ch  s  tr  giúp bên ngoài

→ ự ạ ả ọ ọ ố ệ  ch ng b nh thành

ầ ứ + Th  hai,  c n phân lo i kh  năng và l a ch n k.năng 1 cách khoa h c  ự ả ưở tích, s   o t ng.

ầ

ế ộ ờ ơ ự ụ ộ ự ấ ả ố ủ ầ ứ + Th  ba,   ch  quan, ti n hành th c hi n kh  năng khi có dkien c n và c n phát huy nhân t → ố ủ đ , nh t là trong lĩnh v c xh   ch ng thái đ  th ả ệ ổ ỗ , th  đ ng, đ  l i cho hoàn c nh.

ệ ờ ạ ườ ệ

ả ệ ữ khi con ng ự ộ ệ ủ ớ ự ệ

ể ể ệ ể

ấ ớ ể ệ ậ

KL: Trong th i đ i KHCN hi n nay,  i can thi p ngày càng sâu r ng vào TG thì  ươ   ứ ạ ở vde quan h  gi a kh  năng và hi n th c tr  nên ph c t p. V i s  can thi p c a các ph ng ậ ầ ti n CN cao thì sinh quy n (Biosphere) đang chuy n d n sang trí quy n (Nosphere) và th m  ứ ườ ủ chí là minh quy n (Sophiosphere) thì vai trò c a con ng i là r t l n trong vi c nh n th c  ả ạ và c i t o TG.

21

ữ ố ượ ệ ệ ứ ấ ượ ề ự ễ ậ ụ ấ Câu 5: Quan h  bi n ch ng gi a s  l ng và ch t l ng. V n d ng xem xét v n đ  th c ti n VN

ấ ượ ố ượ I. K.n ch t l ng và s  l ng

22

ấ ượ ệ 1. Khái ni m ch t l ng

ế ọ ủ ọ ự t h c dùng đ  ch  tính quy đ nh khách quan v n có c a m i svat, htuong, là s ­

ấ ữ ơ ữ ể ỉ ộ ị ế ố ấ ố ạ  Là ph m trù tri th ng nh t h u c  gi a các thu c tính, các y u t ố  c u thành svat, htuong

ộ ế ố ả ấ ặ đó ph n ánh b n ch t và tính đ c thù c a s  v t, nói lên svat là cái gì

ồ ạ ể i; ví d : n c là

ả ậ ụ ấ ỏ ướ ố ố ủ ự ậ Các thu c tính và y u t ệ thông qua đó chúng ta có th  nh n di n svat trong muôn vàn cái đang t n t ể ố ch t l ng trong su t, có công d ng hòa tan các mu i khoáng, dùng đ  u ng, t ụ ướ i tiêu,…

ố ượ ệ 2. Khái ni m s  l ng

ể ủ ọ ị t h c dùng đ  tính quy đ nh khách quan v n có c a m i svat, hi n t ­

ố ượ ệ ượ ề ủ ự ậ ng di n: quy mô c a s  v t (to hay nh ), s  l

ỏ ậ ủ ấ ậ ố ị ở ượ ủ ể ố ề ng v   ng c a svat (ít hay nhi u), v n t c,  ng còn dc bi u th  b i

ự ậ ấ ộ ế ọ ạ Là ph m trù tri ệ ươ các ph ộ ậ ộ trình đ  v n đ ng và pt c a svat (nhanh hay ch m, cao hay th p). L ố các con s , các thu c tính c u thành s  v t.

ệ ệ ấ ượ ứ ữ ố ượ II. Quan h  bi n ch ng gi a ch t l ng và s  l ng

ề ượ ế ự ẫ ự ặ ả 1. S  tăng lên ho c gi m đi v  l ổ ề ấ ng d n đ n s  thay đ i v  ch t

ồ ạ ấ ặ ượ ộ i 2 m t ch t và l ng, chúng có tác đ ng

ệ ượ ưở ả ạ ị ẫ ấ ỳ ­ Trong b t k  1 svat hi n t i, quy đ nh và  nh h qua l ng nào cũng luôn t n t ng l n nhau.

ề ả ủ ế ề ­ M i s  thay đ i v  l ng đ u có  nh h ng ít nhi u đ n tr ng thái c a ch t và ng i,

ọ ự ư ổ ề ượ ấ ỳ ự ổ ưở ủ ượ ạ ậ ứ ấ ấ nh ng ko fai b t k  s  thay đ i nào c a l ượ ạ c l ổ ng cũng ngay l p t c làm cho ch t thay đ i.

ổ ủ ượ ứ

­ N u s  thay đ i c a l

ớ ạ ủ Đ  ộ (Measure), t c gi i h n c a

ế ự ẩ ằ ng còn n m trong gi ự ậ ẫ ư

ụ ế ả ặ ộ ộ ớ ạ ổ ể c m t vài đ  thì n ấ ủ ệ ộ ủ ướ t đ  c a n

ạ ỏ i h n hay tiêu  ẫ chu n cho phép mà trong đó s  v t v n còn là nó thì ch t c a svat ch a th  thay đ i, svat v n  ướ ẫ ở còn nguyên là nó. Ví d : n u cta tăng ho c gi m nhi c v n  tr ng thái l ng

ưỡ ẩ ế ự ớ ạ ủ Độ, t c v

ả ứ ượ t quá ng ự ố ơ ự ả ng hay tiêu chu n  ộ ầ i h n c a  ự ổ ủ ượ ­ N u s  thay đ i c a l ẽ ễ t quá gi c Nh y ng v B ộ   ả  (s  nóng ch y, s  b c h i,s  n y m m, cu c c/m, cu c

cho phép, lúc đó s  di n ra  ả c i cách,…) ượ ướ làm cho svat có thể:

ổ ứ ồ ạ ừ ạ ơ ắ ể ể ỏ ỏ ụ ề  d ng l ng chuy n sang h i, r n chuy n sang l ng), ví d  v i (t

+ Thay đ i hình th c t n t ướ N c….

ổ ụ ấ ườ ướ ọ ừ ố ướ ọ ng vào n c l c, t c c n ị ở c l c ko v  tr  thành có

+ Thay đ i tính ch t. Ví d : khi cta pha đ ọ ị v  ng t

ổ ạ ạ ộ ấ ấ + Thay đ i tr ng thái ho t đ ng (tăng năng su t, công su t).

ế ợ ụ ể ể ấ ớ ớ

ự ậ ấ ấ ỏ ẽ + S  v t có th  chuy n thành 1 cái hoàn toàn khác v i nó. Ví d : H (ch t khí) k t h p v i O2  (ch t khí) s  cho ta H2O (ch t l ng)

23

ấ ủ

­

ướ ạ ể ả c nh y.B

ồ ạ ủ ấ ộ

ấ ạ c nh y k t thúc 1 d ng, 1 tr ng thái t n t ấ ạ ế ụ ứ ế ụ ướ ỡ Đ m i ớ ộ ớ , làm phát sinh B i ti p t c thay đ i đ n m c ti p t c phá v ng l

ư ậ ạ ổ ừ ạ ườ ậ ọ ệ ượ ng g i là  ớ ạ ể i c a svat đ  chuyên sang d ng m i  ở b i vì khi ch t m i hình thành, trong lòng svat  ớ , c  ứ i ả c nh y m i ồ ạ ạ  d ng nay sang d ng t n t vô t n, làm cho svat thay đ i t

ự S  chuy n hóa ch t c a svat ko fai “im lìm”, ko nhìn th y mà fai thông qua 1 hi n t ả ế ướ b ứ ự ậ ư nh ng không ch m d t s  v n đ ng nói chung,  ổ ế ượ l Đ ng nút nh  v y t o thành 1  ỉ ừ ụ khác 1 cách liên t c ko ng ng ngh .

ậ ượ ấ ổ ổ ộ ự ư ­ Quy lu t l ng đ i – ch t đ i tác đ ng trong t nhiên, xh và t duy.

ự ặ ắ ừ ỏ ể ả nhiên t

ự : s  chuy n hóa t ế ế ả ệ ờ ự ơ  l ng sang h i ho c r n nh  s  tăng lên hay gi m đi nhi ế ế  bào (Schleiden và Schwan), B ng h  th ng

ữ ượ ụ ứ ữ ứ ệ + Trong t ộ ủ đ  c a nó. Thuy t ti n hóa (Darwin), Thuy t t ầ tu n hoàn (Menledev) là nh ng ví d  ch ng minh cho bi n ch ng gi a l ệ ố ấ ng và ch t

ượ ở ng

ế ừ ấ  th p đ n cao. L ả ự ậ ồ ướ ư ộ li u sx và KHCN), b

ự ủ ể ị ủ ộ + Trong xh: s  v n đ ng c a xh qua các hình thái KTXH t ườ ư ệ i, t LLSX (bao g m con ng ế ộ ề ấ c/m vs đã làm chuy n hóa v  ch t (qhsx, ch  đ  chính tr , thành t u văn hóa) c a xh loài ng đây chính là c nh y chính là cu c c/m xh nh  c/m ts,  ườ i

ụ ượ ứ ể duyư : giáo d c là qtrinh con ng ộ ng tri th c đ  làm thay đ i trình đ

ậ ạ i tích lũy l ướ ả

ứ ủ ướ ả ớ ườ ể ở ứ ủ c nh y to l n ph n ánh 1 qtrinh tích lũy lâu dài tri th c c a loài ng ổ ộ c nh y là các kì thi TNPT, DH,…Cu c CM KHCN i đ  m  ra 1

ườ + Trong t nh n th c c a mình thông qua 1 lo t các b ả ữ là nh ng b ớ ỷ k  nguyên KH m i.

ở ạ ủ ấ ố ớ ượ ự ộ 2. S  tác đ ng tr  l i c a ch t đ i v i l ng

ấ ẽ ặ ả ­ Khi ch t m i hình thành do qtrinh tăng lên ho c gi m đi v  l ng, ch t s  tác đ ng tr  l i

ộ ấ ả ộ

ề ẻ ứ ệ ả

ặ ế ng trình sinh đ  có k  ho ch, t c làm gi m l ấ ượ ộ ượ ở ạ ng c/s tăng tác đ ng tr  l

ề ượ ở ạ ấ ớ ướ ượ ủ ố ộ ậ l ng làm tăng ho c gi m đi v  quy mô, t c đ , v n đ ng, năng su t,…c a svat.  ng theo h ươ ụ ấ ố ạ ự Ví d : khi xh th c hi n ch ng dân s  thì ch t  ấ ượ ố ố ố ượ ng dân s  (ch t l ng dân s  tăng lên, ch t l l i làm cho s   ị ặ ổ ả ố ế ụ ượ ng dân s  ti p t c gi m ho c  n đ nh. l

ệ ấ ượ

­

ờ ạ ả ớ ế ụ ầ ư ở ộ công ngh  mà sp sx ra có ch t l ti p t c đ u t ng,   m  r ng sx, tăng quy

ồ ố ấ ố ộ ự ầ ư ờ Trong th i đ i CNH, HDH ngày nay , nh  có s  đ u t  → ậ ợ i nhu n cao  bán v i giá c  cao, thu h i v n nhanh, l ộ . mô và t c đ  sx, tăng năng su t lao đ ng

3. Ý nghĩa pp lu nậ

ự ả ể ế ặ ổ ề c nh y đ  bi n đ i v ề ượ  thông qua b

ả ự ễ ng ố ứ

ả ướ ổ ề ấ ư ưở  t khuynh ng t ự ế  → ố ch ng t ,

tăng lên ho c gi m đi v  l ­ Vì s  pt tuân theo qtrinh  ở ậ ậ ượ ế ả ể ượ ổ ề ấ ể ả ch t; ấ  b i v y, trong nh n th c và th c ti n, n u mu n có s  bi n đ i v  ch t thì fai chú ý đ n ế   ế ụ pdien l ố mu n bi n đ i v  ch t mà ko tích lũy hay gi m thi u l ng tùy dkien và m c đích mà có th  tăng hay gi m  ng.

ự ổ ề ượ ữ ế ế ệ ẫ

­ Trong đ/s xh, s  thay đ i v  l

ầ ộ ự ố ủ  ch  quan nhân t ữ dkien khách quan (dkien c n) mà còn thông qua ỉ ụ ổ ề ấ ng d n đ n nh ng bi n đ i v  ch t dc th c hi n ko ch  ph    (dkien đ ) ủ thu c vào nh ng

24

ữ ộ ờ ơ ụ ộ ộ

­

, thái đ  th , th  đ ng, thói ỷ ạ  l i, ko nhanh chóng hành đ ng

→ ư ưở  t t  Tránh  ệ ướ ể ự đ  th c hi n b ng h u khuynh ả c nh y, b  l ỏ ỡ ơ ộ  c  h i

ẫ ế ự ổ ề ượ

­

ự ớ ơ ễ ệ ộ

ằ ố ự ng  ượ t quá Đ , di n ra B c nh y làm  ự i suy nghĩ 1 chi u cho r ng, c  thay đ i v  l ng t

ứ ẹ ấ ượ ố ượ ệ S  thay đ i v  l ấ thông qua 1 qtrinh bi n ch ng (v i ch t) mà   → ấ ổ thay đ i ch t. ấ ẽ ế nhiên ch t s  bi n đ i, ổ ề ấ ứ  L ượ ố ch ng qdiem siêu hình , l ọ ổ b nh thành tích , coi tr ng s  l ầ ủ ượ ng d n đ n s  thay đ i v  ch t ko fai là s  gán ghép đ n thu n c a l ướ ả ổ ng đ i, v ổ ề ượ ề ng mà xem nh  ch t l ng

ổ ề ấ ứ

­ Trong th c tự ế, s  bi n đ i v  ch t ko ch  có duy nh t ph

ng th c thay đ i v  l

ề ỉ ổ ấ ươ ổ ả

ấ ư thay đ i c u trúc, thay đ i hoàn c nh.  ứ ổ ề ượ ụ  Ví d : năng l c t ố ượ ạ ộ ả ủ ứ ể ệ ậ ng mà còn  ự ổ   ng thành

ể ự ế ứ có nhi u cách th c khác nhau nh ự ch c nhân s  có ý nghĩa qdinh tính hi u qu  c a ho t đ ng t p th , ch  ko fai s  l ậ viên trong t p th  đó.

ẽ ọ

ớ ạ ầ ẽ ạ ưỡ ệ ỉ t quá nó s  làm cho svat thay đ i v  ch t nên trong c/s m i cái ch   ả ng s  t o nên h  qu

ế ượ ớ ạ i h n mà n u v ứ ộ ạ ở  1 m c đ  hay gi i  ử ứ

­ Đ  ộ là gi ừ nên d ng l ượ ạ c l ng

ế i h n c n thi ớ ự ế i dbiet là trong  ng x , giao ti p v i t ổ ề ấ ượ t quá ng t nào đó, v  nhiên và xh.

ậ ượ ả ổ ề ượ

­

ề ấ ng và bdoi v  ch t trong quy lu t l ượ ổ ủ ể ế ợ ể Có th  thay đ i c a chính l ể ng đó, có th  thay đ i l ể ấ ng – ch t ph i dc hi u 1 cách năng  ổ ượ ng ngoài svat, có th  k t h p

ề ượ ự S  thay đ i v  l ộ đ ng.  nhi u l ng khác nhau

ề nhiên, xh cho đ n t

ậ ỉ

ế ư ừ ự  t ệ t trong TG hi n đ i, con ng ươ ắ ề ộ ệ ấ ộ  duy đ u v n đ ng và pt theo quy  ườ ể i ko ch  am hi u sâu s c v  tác  ơ ể ng ti n CN cao đ  tác đ ng vào c ặ ng và ch t mà còn có nh ng ph

ủ ệ ạ

ạ ữ ứ ỹ ư ế ủ ậ ả ờ ổ

ọ KL: M i svat và htuong trong TG t ổ ệ ấ ổ ậ ượ ng đ i ch t đ i. Đ c bi lu t l ộ ữ ượ ứ ệ đ ng bi n ch ng gi a l ơ ụ ể ự ế ch  đó đ  th c hi n m c đích c a mình, làm cho b c tranh TG phong phú và đa d ng h n  ệ ớ ề nhi u so v i th i nguyên th y nh  bi n đ i Gen, k  thu t nhân b n (cloning), công ngh   NANO.

ự ễ ở ậ ụ ự *V n d ng th c ti n VN (t chém e nhé, hehe! )

ọ ượ ư ệ ề ấ ọ ươ ế ng mà ch a chú tr ng nhi u đ n ch t: b nh thành tích, phô tr ng hình

ứ ụ ­ Còn quá coi tr ng l th c (giáo d c)

ả ố ờ ng ch ng ch y theo thành tích, thói i, trông ch  vào khách quan tác

ể ế ỷ ạ  l ổ ề ấ ạ ệ ư ưở ­ Đ ng quán tri  t t t ổ ề ượ ủ ộ ể ộ đ ng đ  pt, ko ch  đ ng thay đ i v  l ng đ  bi n đ i v  ch t….

25

26

ậ ụ ứ ủ ứ ệ ậ ớ

ự ễ ầ ồ ố ự ễ ữ Câu 6: Th c ti n và vai trò c a th c ti n v i nh n th c.V n d ng trong vi c nghiên c u ngôn ng   ữ (xem qua ph n ngu n g c ngôn ng )

ự ễ ự ễ ạ 1. Th c ti n (Practice) và các lo i hình th c ti n

ự ễ a. K/n th c ti n

ủ ự ễ ấ ộ ụ ạ ộ th c ti n là toàn b  ho t đ ng v t ch t có tính m c t h c MLN,

­ Theo qdiem c a Tri ị

ự ườ ế ự ằ ậ ộ    nhiên, xây d ng xã h i ả i nh m c i bi n t

ệ ế ọ ộ ủ ử đích và mang tính l ch s  xã h i c a con ng ả và hoàn thi n chính b n thân mình.

ạ ộ ự ễ ủ ề ấ ơ ớ ho t đ ng mang tính loài c a con ng i ườ , khác v  ch t s  v i

­ Ho t đ ng th c ti n là 1  ế

ạ ộ ả ủ ậ hành vi ki m ăn mang tính b n năng c a loài v t.

ữ ự ươ ủ ể ạ ộ ­ B n ch t c a ho t đ ng th c ti n là s  t

ả ể ự ễ ứ ự

ụ ắ ng tác gi a ch  th  (con ng ể ấ .B ng s c m nh th  ch t và năng l c trí tu  con ng ứ ế i đã bi

ể ạ ườ i) và khách  ộ ườ ệ i tác đ ng  ầ ồ ạ ố i và duy trì nòi gi ng  ậ ạ ơ t khai s n phá th ch, đ p đ p khai  ự ng th c cho c/s. Trong th i hi n đ i, con

ệ ơ ứ ủ ớ ờ ự ề i sx c a cai vchat nhi u h n, đáp  ng s ng t

ế ụ ố ầ ớ ấ ủ ằ ạ th  (TG xung quanh) ướ ả ọ ng đáp  ng nhu c u t n t vào khách tyheer, c i t a nó theo h ủ ườ ừ ầ  đ u con ng c a mình. Ví d : ngay t ấ ươ ệ ươ m ng đ  làm nông nghi p, cung c p l ướ ạ ườ ẫ i v n ti p t c sáng t o KHCN h ng ưở ng dân s  và nhu c u m i. tăng tr

ự ễ ạ b. Các lo i hình th c ti n

ạ ộ ạ ộ : là d ng ho t đ ng th c ti n đ u tiên và đóng

ự ễ ờ ạ ầ ề ề ồ ố

ạ ự ễ ọ ạ ộ ế ạ ạ ủ ả ộ ­ Ho t đ ng sx c a c i vchat (lao đ ng) ủ ả ấ vai trò quan tr ng nh t, vì t o ra c a c i nuôi s ng xh, đ ng th i t o ti n đ  vchat cho  các d ng ho t đ ng th c ti n ti p theo.

ờ ủ ủ ấ ấ ỉ ướ

­ Ho t đ ng chính tr

c, góp

ự ị ­ xh: Ch  xu t hi n khi có s  ra đ i c a giai c p, c a nhà n ộ ệ ấ ạ ộ ầ ả ế ế ố ph n c i bi n các m i QHXH, thúc đ y ti n b  xh.

ự ủ ự

­

ả ị ự ầ ố i t o ra g n gi ng v i mtruog t

ể ườ ạ ậ đ nh  ứ ứ ụ ị

ế ố ằ ử ệ ể ồ ữ   ệ Th c nghi m KH và thí đi m các mô hình xh  c a các nhà KH: Dc th c hieenjtrong nh ng ặ ớ  nhiên ho c mt xh gi dkien dbiet do con ng ủ ổ nh m xác đ nh các quy lu t bi n đ i và pt c a dtuong nghiên c u. Ví d , nghiên c u và  th  nghi m cây tr ng, con gi ng, vác­xin, thí đi m các mô hình KT,…

ự ễ ố ớ ủ ậ ứ 2. Vai trò c a th c ti n đ i v i nh n th c

ơ ở ủ ự ễ ậ ứ a. Th c ti n là c  s  c a nh n th c

ậ ự ễ ứ ự th c ti n và do th c ti n quy đ nh

ừ ự ễ ­ Nh n th c luôn xu t phát t ớ ấ ườ ế ễ ộ ị ộ ộ i ti p xúc v i TG bên ngoài làm cho TG b c l ti n, con ng ạ ộ . Trong ho t đ ng th c  ủ  các thu c tính c a mình,

27

ườ ậ

ừ ượ ườ ệ ạ ạ

đó con ng ụ ộ ử ừ ạ i khái quát hóa, tr u t t ng hóa thành các nguyên lý, quy lu t, k/n, ph m  ề trù,… Ví d : qua làm ngh  nông, ng i Hy L p sáng t o ra cách tính chu vi, di n tích  ọ ơ ở ủ các th a ru ng – c  s  c a môn hình h c

­

ườ ứ ấ ự ễ ệ ố ơ . Vi c con ng

ườ ườ duy con ng ệ ườ ậ i ngày càng hoàn thi n giúp nh n th c và  ơ ở ủ ế ớ ự ổ i t i bi n đ i gi  nhiên là c  s  ch  y u nh t và  ọ ệ ệ i và trí tu  con ng ớ i pt song song v i vi c ngta h c

ế ự Thông qua th c ti n các giác quan con ng ế ạ sáng t o KH t t h n ấ ủ ư ự ế tr c ti p nh t c a t ả  nhiên c i bi n t

ể ự ễ ơ ở ể

­ Theo quan đi m MLN,

ườ i khái quát hóa, tr u t ng hóa các hi n t

ở ấ ủ ư ỏ ậ ụ ư ứ ự ễ ữ Trong th c ti n con  ứ ạ ủ ạ ng phong phú, đa d ng, ph c t p c a  t mình các k/n tr  thành ptien   duy, là

duy. Mác cho r ng  ự ủ ư ưở ậ ươ ệ th c ti n là c  s  đ  hình thành ngôn ng . ệ ượ ừ ượ ng ế ượ ậ ạ TG xquanh thành các k/n, ph m trù, quy lu t. Đ n l ữ ngôn ng  là cái v  v t ch t c a t nh n th c, công c  t ệ ng. ph ng ti n gtiep, là hi n th c c a t ằ  t

(cid:0) ậ ụ ứ ệ ữ V n d ng trong vi c nghiên c u ngôn ng

ơ ở ấ

ự ­ Do ngôn ng  dc hình thành trên c  s  ho t đ ng sx, đ u tranh chính tr  ­ xh và th c  ữ ế ạ ộ ổ ạ ộ ị ẩ ự ộ ệ nghi m KH ữ , các ho t đ ng này luôn bi n đ i, chính là đ ng l c thúc đ y ngôn ng  pt.

ạ ộ ữ ầ ộ

­ Ngôn ng  là sp ho t đ ng th c ti n

nhu c u lao đ ng và c/s,

ộ ậ ự ễ , ngôn ng  xu t phát t ổ ừ ự ễ

ể ộ ỉ ữ ấ ổ ủ ậ

ử ữ ự t  ng  và  p.ánh sinh đ ng c/s và thay đ i theo s  thay đ i c a th c ti n xh, do v y có  sinh ng . ữ Văn hóa các dân t c ch  có th  xâm nh p, giao thoa thông qua vi c giao l u  ư ệ ngôn ng .ữ

ử ữ ọ ừ

­ L/s  pt c a ngành ngôn ng  h c cho th y,

ế ủ ữ ẽ ủ

ẽ ự ự ế ng t .

ự ễ ứ ữ ữ ứ ớ ấ ngôn ng  loài ng ổ ườ i bi n đ i ko ng ng qua   ngử ữ c a th i đ i sau,và  ờ ạ ờ ạ . Sinh ngữ c a th i đ i trc s  thành  t ờ ọ ủ ộ i nói (Words) và    Th c ti n sinh đ ng c a c/s s  l a ch n nh ng l ạ ả ư , và đào th iả  nh ng d ng th c ngôn  ể b o l u

t (Script) nào thích  ng v i nó đ   ờ ứ ớ ộ ủ ờ ạ các th i đ i khác nhau → ươ ti p theo t ữ ế Ch  vi ữ ng  ko thích  ng v i th i cu c.

ự ễ ự ủ ộ ậ ứ b. Th c ti n là đ ng l c c a nh n th c

ườ ữ ự ớ ỏ i làm phát sinh nh ng nhu c u m i đòi h i

ạ ộ ứ ậ ủ ự ễ ứ ờ ị ầ Ho t đ ng th c tu n hàng ngày c a con ng ờ ủ nh n th c fai đáp  ng k p th i. S  ra đ i c a các ngành KH đã c/m vde này:

ấ ạ ầ ộ ị ượ ồ ứ ủ ọ ­ Do nhu c u đo đ c ru ng đ t, xác đ nh dung l ng c a các đ  ch a mà môn hình h c

đã ra đ iờ

ầ ệ ­ Nhu c u ch a b nh đã làm hình thành d ọ c h c và sau đó là y h c, dbiet là li u pháp

ẩ ằ ị ữ ệ ờ ượ ọ ệ ữ gene trong th i hdai nh m ch a tr  các b nh nan y, b m sinh.

ướ ạ ổ ừ ờ ầ ­ B c sang th i hi n đ i, nhu c u v  tính toán và trao đ i thông tin t ẩ ự  xa đã thúc đ y s

ễ ề ệ hình thành và pt CNTT – Vi n thông

28

ư ậ ự ễ ỏ ủ ả ạ ầ

ự ế → Nh  v y, n u ko có đòi h i c a th c ti n, dbiet là nhu c u sx c i t o thiên nhiên thì  ế ộ ủ ko có s  ti n b  c a KHCN

ự ễ ủ ụ ậ ● Th c ti n là m c đích c a nh n th c ứ

ậ ườ ể ế i ko fai là htuong phù phi m, tiêu khi n mà luôn h

ữ ự ễ ữ ầ

ạ ọ ứ

ớ ướ ng t i  ươ   ớ i ph ng ng t ờ ườ ng “Đ i h c  ng d ng” ra đ i ngày  ự ứ ầ ạ ồ ứ ủ ­ Nh n th c c a con ng ụ ướ ề nh ng m c đích, nh ng nhu c u do th c ti n đ  ra. Ngày nay, GD fai h ự ụ ụ châm th c d ng (Pragmatic Education) nên các tr ề càng nhi u, đáp  ng nhu c u đào t o ngu n nhân l c cho sx.

ả ữ ự ệ ậ

ọ ả ạ ướ ứ ủ ệ ể ọ ­ Ngay c  lĩnh v c văn h c, văn h c ngh  thu t cũng fai bám sát đ  tài c/s, p.ánh nh ng  vde b c xúc c a c/s đ  phê phán, c i t o c/s theo h ề ng ngày càng hoàn thi n

ự ễ ẩ ủ ● Th c ti n là tiêu chu n c a chân lý

ọ ậ ắ ạ ố ị

ứ ủ ở ề ớ ườ ự ễ

ử ơ ả ủ ề ự ễ ủ ậ ứ ề ề ậ

ẩ i mu n th m đ nh dc đúng hay sai, nông c n hay sâu s c  ­ M i nh n th c c a con ng ự ề  nhiên là hòn đá th  vàng c a PBC” (Engels),  đ u fai quay tr  v  v i th c ti n. “Gioi t ứ ấ “qdiem v  th c ti n, v  đ/s fai là qdiem th  nh t và c  b n c a lý lu n v  nh n th c”  (Lê­nin)

ụ ế ả ủ ử ệ ệ ạ t tính hi u qu  c a các lo i vac­xin thì fai th  nghi m chúng trong các

ố ủ Ví d : mu n bi ỳ k  tiêm ch ng.

ả ủ ứ ể ệ ệ ệ

ể ự ễ ế ằ ấ ọ → Ngày nay đ  nâng cao tính hi u qu  c a nghiên c u KH thì vi c ki m nghi m lý  thuy t b ng th c ti n là r t quan tr ng

ơ ở ồ ạ ấ ậ ấ ả ệ ớ ủ ệ ở Câu 7: S n xu t v t ch t – c  s  t n t i, pt c a xh. Liên h  v i vde sx vchat hi n nay VN

ủ ấ ả I. S n xu t vchat (SXVC) và vai trò c a SXVC

1. K/n SXVC (Material Production)

ậ ừ Theo qdiem MLN, SXVC dc nhìn nh n t ộ  2 góc đ :

ả ộ

­

ứ ấ , quá trình con ng ạ   i s  d ng CCLD, tác đ ng vào GTN, c i bi n các d ng

ệ ườ ử ụ ạ ủ ả ậ ầ ấ

ứ ạ ườ ấ ạ ộ ồ i

ợ ệ ụ ợ ế Th  nh t ủ ồ ủ nguyên li u thô c a GTN t o ra c a c i v t ch t, đáp  ng nhu c u sinh t n c a  ể ườ mình. Ví d , ng i nông dân c y cày trên đ ng ru ng t o nên lúa g o đ  ăn, ng th  d t, th  xây,…

29

ườ ườ ộ

­

, quá trình con ng i tác đ ng đ n con ng i thông qua tình yêu – hôn nhân –

ả ố

ế ệ ự ầ ệ ố ồ Th  haiứ ế ổ gia đình, sinh ra th  h  con cái đáp  ng nhu c u tình c m, duy trì nòi gi ng và b   ả sung ngu n nhân l c cho sx, l c l ứ ự ượ ng b o v  qu c phòng.

ư ệ ự ặ ạ ẩ ạ B n thân s  sx có 2 lo i: m t m t sx ra t ự  li u sinh ho t: th c ph m, qu n áo,

ở ư ệ ả ặ ườ ự ầ ố → ả nhà ộ  li u sx, m t khác là sx ra b n thân con ng , t ề i, là s  truy n nòi gi ng

ạ ờ ạ ứ ế ề tri th c

­ Trong th i đ i ngày nay, khi nhân lo i đang h

ng t i

ớ N n kinh t ứ

ổ ấ ượ ậ ọ

ấ ượ ự ị ng cao đ

ướ ự ấ ườ ớ ng cao và gduc toàn  i v i ch t l ượ ặ ủ c đ t vào v  trí trung tâm c a  ố ệ ọ ế ọ (Knowledge­based economy) thì k/n SXVC có s  thay đ i. Tri th c đóng vai trò r t  quan tr ng trong sx, do v y, vde sx ra con ng ồ ạ di n, đào t o ngu n nhân l c có ch t l m i chính sách kinh t ậ ủ  ­ xh và pháp lu t c a m i qu c gia.

ủ 2. Vai trò c a SXVC

ử ầ ủ ị ườ ậ ỏ ộ i thoát kh i đ ng v t ­

ườ i, giúp con ng ồ ể ạ ạ ố ộ SXVC là hành vi l ch s  đ u tiên c a con ng ộ ầ và tr ng thái s ng b y đàn đ  t o nên c ng đ ng xã h i

ơ ộ ể ườ i có c  h i đ  rèn luy n nhi u đ c tính t

ầ   ố t nh  tinh th n ẫ ề ứ ầ ư ạ ế ầ ợ ộ Trong lao đ ng sx con ng ệ ộ ỷ ậ k  lu t lao đ ng, ti ệ t ki m, tinh th n h p tác, tính kiên trì, c n cù, nh n n i,…

ầ ấ ế ồ SXVC là y/c u t ủ ự t y u khách quan c a s  sinh t n và pt xh ­

ườ ầ ộ ố i mu n duy trì nòi gi ng và nâng cao ch t l ng cs c n fai lao đ ng, tái

ố ủ ả ậ ấ ượ ọ ệ ả ấ ằ ư ồ

+ Con ng ứ ạ t o ra c a c i v t ch t b ng các hình th c nh  tr ng tr t, chăn nuôi, d t v i, làm  nhà.

ị ủ ườ ệ ữ i là vi c sx ra nh ng t

ườ ử ồ ư ệ ị

ầ ư ủ ề ủ ế ườ ế ặ ể ỏ  li u đ  th a mãn  i đã c/minh các n n văn minh b  suy vong là do  ng (ch  y u do thiên tai ho c chi n

ử ầ + Hành vi l ch s  đ u tiên c a con ng ị nhu c u sinh t n. L ch s  loài ng dân c  c a chúng ko duy trì dc sxvc bình th tranh)

ơ ở ể ườ ớ ư i v i t cách là thành viên xh, 1 ­

SXVC là c  s  đ  hình thành các QHXH và con ng công dân nhà n c.ướ

ể ụ ể ư ệ ướ ạ ị

ể phát mà là sp

ậ ườ ớ ữ ộ i trong quá trình lao đ ng sx. Đ n l ự t mình, các QH i v i ng

i d ng c  th  nh  QHSX, qhe KT, QH chính tr , QH tôn  ạ ườ ườ ạ ở ạ ộ ườ ớ ư i v i t cách 1 thành viên xh, 1 công i, t o nên con ng i con ng

Các QHXH bi u hi n d giáo, QH pháp lu t,…Các d ng QHXH này ko th  hình thành 1 cách t ế ượ tác đ ng gi a ng ộ đó tác đ ng tr  l dân nhà n c.ướ

ọ ự ế ơ ở ủ ộ SXVC là c  s  c a m i s  ti n b  xh (kte, v.hóa, gduc) ­

ủ ả ậ ẩ ự ề ấ ế ị ụ , d ch v

ề ạ SXVC t o ra c a c i v t ch t và ti n đ  KT thúc đ y s  pt văn hóa, y t xh, gduc

30

ố ấ ế 3. Các nhân t t t y u cho sx và đ/s xh

ườ ự )

a. Môi tr

ng t nhiên (MTTN

ổ ợ ế ố ­ MTTN là t ng h p các y u t :

ị ị ự ỗ ố + V  trí đ a lý t ị ủ  nhiên và chính tr  c a m i qu c gia

ự ả ả ả ặ ủ ả + C a c i mà t nhiên ban t ng: khoáng s n, h i s n,…

ề ả ắ ị ự + Ti m năng du l ch sinh thái: th ng c nh t nhiên

ủ ­ Vai trò c a MTTN trong sx và đ/s:

ủ ồ ủ ả ồ ố ủ

ườ ể ở ả ồ ướ ể ố ườ i, là ngu n c a c i vô giá, là ngu n s ng c a con  ể c đ  u ng, ko khí đ  th , phong c nh thiên nhiên đ

ả + MTTN là môi sinh c a con ng ấ i, nó cung c p ngu n n ng ơ vui ch i, gi i trí.

ậ ệ ặ ạ ấ ấ

+ MTTN cung c p đ t đai, nguyên – nhiên – v t li u cho sx và đ/s. MTTN t o m t  ằ b ng cho sx.

ị ử ờ ặ i. tuy nhiên 2 m t đó ko tách r i

ừ ủ ự ơ ồ ạ i còn t n t ườ ủ ọ i thì l/s c a h  và l/s c a t ẫ  nhiên v n quy

+ MTTN có l ch s  riêng và lâu dài h n l/s loài ng ườ nhau. Ch ng nào loài ng ẫ ị đ nh l n nhau

ề ả ệ ệ ấ ở VN: ­ V n đ  b o v  MTTN hi n nay trên TG và

ườ ố ớ ữ ệ ả

i nên gi ị ộ

ệ ở ễ ạ ộ

ế ấ ạ ị ổ bi n đ i khí h u

ậ ấ ư ệ ề ạ

ư ậ ầ Do MTTN có t m qtrong nh  v y đ i v i con ng  gìn và b o v  MTTN  ị ầ ệ ụ ặ là nhi m v  đ t lên hàng đ u hi n nay, khi MTTN đang b  tàn phá, b  khai thác vô đ ậ ộ ệ t ô nhi m m t cách đáng báo đ ng. Do v y cta đang fai  và tr  nên suy thoái, c n ki ậ (h n hán, lũ  ặ ả ủ ữ gánh ch u nh ng h u qu  c a MT mà n ng n  nh t là  ạ ụ l t, sa m c hóa đ t đai và kéo theo là hàng lo t vde khác nhau nh  b nh tât, đói  nghèo,…

b. Dân số

ố ể ớ ng dân c  c a TG và c a

­ Dân s  là 1 k/n dc hi u v i ndung: 1) s  l ự ấ ượ ng và ch t l ọ ổ ư ủ ậ ộ ố ố

ư ố ố ủ ố ượ ư ơ ỗ m i qu c gia 2) S  gia tăng dân s  hàng năm và tu i th  TB 3) M t đ  dân c , c   ự ấ c u dân s  và s  phân b  dân c

ố ớ ỗ ố

→ ổ ố ấ ự ố ng bv qu c phòng.

ế ố ẽ ả ưở ặ ố ớ ­ Dân s  có vai trò qtrong đ i v i sx và v i đ/s c a m i qu c gia. Duy trì nòi gi ng,  ố  n u dân s   ng đ n an ninh qu c gia. N u dân s  tăng quá

ố ả ấ

ế ễ ấ ượ ữ ấ ế ệ ả ở ủ ự ượ ồ cung c p, b  sung ngu n nhân l c cho sx, l c l ế ko tăng ho c suy thoái thì s   nh h nhanh thì gây nên bùng n  dân s  gây nên nh ng h u qu : ô nhi m MT, thi u đ t  canh tác, thi u nhà ậ ố ệ ạ  n n xh và th t nghi p, gi m ch t l ổ , gia tăng t ế ng c/s.

31

ố ề ố ượ ố ầ i) cũng nh  t ư ỷ

ng dân s  (g n 100 tri u ng ư ớ ệ ườ ư ấ ợ ự

ầ ậ ộ ố ố ể ả ọ ợ ự ả ầ Do → c pt dân s  khoa h c h p lý đ  b o đ m s  pt b n v ng và

ộ VN là qu c gia thu c top đ u v  s  l ầ ệ l  gia tăng dân (g n 2%), m t đ  dân c  l n, s  phân b  dân c  b t h p lý  ề ữ ế ượ ậ v y, c n có chi n l công tác bv ANQP

ươ (The mode of production) C. Ph ứ ng th c sx

ươ ứ ­ K/n ph ng th c sx (PTSX):

ủ ả ậ ấ ấ i ti n hành sx ra c a c i v t ch t trong 1 gdoan l/s nh t

ườ ế ứ ườ ố ớ ữ ng  ng v i cách th c sx đó, con ng ấ ị i có nh ng qh nh t đ nh đ i v i GTN

. T ữ ứ + Là cách th c con ng ớ đ nhị ươ ứ ố ớ và nh ng qhe đ i v i nhau trong sx

ị CXNT, CHNL, PK, TBCN và

ế ệ ờ cũng ti n b  h n , hi u qu  và nhân

ả ự ế ế ơ

ộ ơ ả ộ ổ ứ ự ế ế ả ch c – qu n lý

ẽ ả ườ ử i đã đang và s  tr i qua 5 PTSX: + L ch s  loài ng ậ CSCN. Theo quy lu t thì PTSX theo sau bao gi → ộ ằ ự  s  thay th  PTSX này b ng PTSX khác ph n ánh s  ti n b   văn h n PTSX trc  ộ ủ ườ ủ c a l/s xh loài ng i, trc h t là s  ti n b  c a KHKT và trình đ  t sx

ọ ấ ộ ­ PTSX đóng vai trò r t quan tr ng trong sx và đ/s xã h i

ế ị ấ

ế ấ ấ ỳ ư ơ ấ ủ ủ ả

ự ườ ầ ế ị ố ế ị

ố

ệ ị ả + PTSX quy t đ nh t/chat và k t c u xh . B n ch t KT, chính tr  cũng nh  c  c u giai  ế ộ ấ c p và s  phân t ng xh c u b t k  1 ch  đ  xh nào ko fai do ý mu n ch  quan c a  Cái c i ố ế i quy t đ nh mà do PTSX đang ti n hành trong xh đó quy t đ nh. “ con ng ơ ạ ằ ư ạ ằ xay quay b ng tay đ a l ướ ư ạ i xh có nhà t c đ a l n ế i xh có lãnh chúa phong ki n, cái c i xay ch y b ng h i  ư ả  b n công nghi p” (Marx)

ầ ủ ế ị ấ ậ + PTTSX quy t đ nh đ/s v t ch t và đ/s tinh th n c a xh :

ạ

ề ủ ả ậ ầ ế ẽ ấ ủ ộ ủ ẫ ế ậ

ộ ộ ấ M t xh có PTSX tiên ti n s  có năng su t lao đ ng cao, t o ra nhi u c a c i v t  ấ ch t, làm cho đ/s v t ch t c a nhân dân no đ , d n đ n đ/s tinh th n phong phú, thúc ế ẩ đ y ti n b  xh

ự ố ế ố ữ ứ ệ : LLSX và QHSX ấ ­ PTTSX là s  th ng nh t bi n ch ng gi a 2 y u t

ợ ấ ả ọ ế ố ậ t c  m i y u t ữ ệ ể ị ườ i  i v i GTN và

ủ ả ậ ủ ườ ừ ấ ộ ự ổ + LLSX (Productive forces) là s  t ng h p t ấ ử ụ s  d ng đ  sx ra c a c i v t ch t. LLSX bi u th  mqh gi a con ng ụ trình đ  chinh ph c GTN c a con ng ấ  v t ch t mà con ng ườ ớ ế ố : i. LLSX dc c u thành t 3 y u t

ạ ộ

1) Con ng

iườ : v i toàn b  s c m nh c  b p, trình đ  chuyên môn, k  năng, kinh

ệ ộ ứ ộ

ự ượ ườ ế ế ơ ắ ự ị Con ng ủ

ể ớ ỹ ủ ả ả ỷ ậ nghi m và k  lu t lao đ ng, năng l c qu n lý sx, kh  năng làm ch  KHCN, văn  ầ ủ ng sx hàng đ u c a xh, là ch i là l c l hóa giao ti p, k.năng ti p th .  th  sx và tiêu dùng.

32

ự ố

2) T  li u sx (TLSX – Means of Production):  là s  th ng nh t h u c  gi a các đ i  ể ấ

ấ ữ ơ ữ ộ ố ng lao đ ng (đ t đai, r ng núi, sông bi n) và công c  lao đ ng (cày cu c,

ừ ế ố ụ ế ố ộ ư ệ ộ ượ t máy móc). ĐTLĐ là y u t ố ả ế  đ ng, luôn dc c i ti n. tĩnh, còn CCLĐ là y u t

ệ ố ứ ề ự ả

3) Khoa h c CN:

là 1 h  th ng tri th c v  các gi

ự ế ễ ấ ở

ọ ậ ế ị ộ ế ệ i pháp th c hi n quá trình ch   bi n v t ch t và thông tin. Ngày nay KHCN đang tr  thành 1 LLSX tr c ti p,  ấ ượ ấ quy t đ nh năng su t lao đ ng và ch t l ng sp.

ườ

ườ ớ ố ớ i v i ng ọ ư vai trò quy t đ nh đ i v i m i QHSX khác nh  QH pháp lu t, chính tr ,

ệ ữ ế ị ậ ọ

ướ ể ừ c  c u KT k  ho ch hóa ơ i trong quá trình sx. Đây là qh KT c   ậ ị ả ấ ế t y u ph i   sang c  ơ ổ

ơ ấ ị ị ườ ế + QHSX: là quan h  gi a ng ữ ả b n gi ấ giai c p,…Chính vì v y, khi QHSX thay đ i thì m i QHXH khác t ổ thay đ i theo. Ví d : khi n ọ ị ườ ch  KT th  tr ụ c ta chuy n t ng  thì m i QHXH khác cũng b  th  tr ạ ế ng hóa

ừ ể ệ  1) QH s  h u v  TLSX 2) QH t

3 ti u quan h : ố ở ữ ề ế ị ả ề ả ộ ch c –  ườ i

ổ ứ ấ QHSX dc c u thành t ề qu n lý sx 3) QH v  phân ph i sp lao đ ng (quy t đ nh tr  ti n công cho ng lao đ ng)ộ

ị ở ữ ề ồ ạ ư ữ ừ i 2 hthuc s  h u v  TLSX: ế  1) T  h u (trong các ch

ế ộ ữ ử Trong l ch s  đã t ng t n t ộ đ  CHNL, PK, TBCN) 2) Công h u (trong ch  đ  CXNT, XHCN và CSCN)

ợ ớ ủ ộ ấ ậ 4. Quy lu t QHSX phù h p v i tính ch t và trình đ  pt c a LLSX

ủ ế ộ a. Th  nào là t/chat và trình đ  pt c a LLSX

ủ ị

­

i quy đ nh . Khi CCLĐ còn thô

ơ ắ ườ ườ ả ế ơ ớ i ch  yeu dùng c  b p, khi CCLĐ dc c i ti n sx c  gi ờ i ra đ i và

ộ ế ủ T/c c a LLSX do trình đ  ch  tác CCLĐ c a con ng ủ ơ s  con ng chuyên môn hóa sx

­

ọ ủ ả ộ ủ ủ ự ổ ứ ệ ạ ệ ch c sx và phân công lao d ng c a ng

ạ : 1) Trình đ  c a CCLĐ  ườ ộ i lao ủ ủ ự ề ệ

ấ ệ ụ ể Trình đ  c a LLSX bi u hi n c  th  trong các khía c nh ơ (đ n gi n hay hi n đ i) 2) Năng l c t ỹ ệ ộ đ ng 3) Kinh nghi m chuyên môn k  năng ngh  nghi p và s  làm ch  KHCN c a  ườ ng i LĐ 4) Năng su t LĐ

ự ế ộ ổ ự  năng đ ng, luôn có s  bi n đ i, chính s

ế ố ậ ợ ớ ấ ộ

→ T/c và trình đ  c a LLSX là 1 y u t ộ ủ ị ổ ế bi n đ i này quy đ nh n i dung quy lu t QHSX pahir phù h p v i tính ch t và trình  ủ ộ đ  pt c a LLSX

ậ ệ ủ ứ ữ b. Ndung c a quy lu t (bi n ch ng gi a LLSX và QHSX)

ệ ữ ứ ệ ố ­ Quan h  gi a LLSX và QHSX là m i qh th ng nh t bi n ch ng, trong đó LLSX

ế ị ộ quy t đ nh QHSX và QHSX tác đ ng tr  l ố ấ ở ạ i LLSX

33

ộ ộ

ặ ủ ứ

ươ ứ ẽ ậ + LLSX và QHSX là 2 m t c a m t PTSX, trong đó LLSX đóng vai trò n i dung v t  ấ ch t, còn QHSX là hình th c xh.Theo qdiem DVBC, ndung qdinh hthuc, có nghĩa là  ấ ị ớ v i 1 LLSX nh t đ nh s  có QHSX t ng  ng.

ộ ậ ươ ộ ố i LLSX, theo nghĩa: QHSX quy

ộ ặ i LĐ (kích thích ho c kìm hãm

ủ ạ ế ấ ả ế ự ứ ng đ n s  phân công LĐ,  ng

ở ạ ng đ i, tác đ ng tr  l + QHSX có tính đ c l p t ộ ườ ế ụ ị đ nh tính m c đích c a sx, tác đ ng đ n thái đ  ng ưở ả năng su t LĐ, sáng t o, c i bi n CCLĐ),  nh h ụ d ng KHCN

ữ ẫ ấ ố ố ­ QH gi a LLSX và QHSX là m i qh th ng nh t bao hàm mâu thu n, th  hi n ể ệ ở ỗ  ch :

ề ỹ

đ ng ả ườ ộ ủ ả ề ệ ế ố ộ , luôn pt (con ng i ngày càng hoàn thi n v  k  năng LĐ, v    ch c – qu n lý sx và trình đ  làm ch  KHCN; CCLĐ ngày càng dc c i

ế ổ + LLSX là y u t ự ổ ứ năng l c t ti n, KHCN luôn thay đ i)

ổ ư ự ậ ả

ủ ế ố ấ ả

ỏ

tĩnh ắ ẫ → ộ  cu c CMXH bùng n  v i s  m nh xóa b  QHSX cũ, thi ớ ợ ổ ớ ứ ệ ủ ộ ấ ớ ề ợ + QHSX là y u t i  , thay đ i ch m (do năng l c qu n lý sx cũng nh  quy n l ữ ế KT c a giai c p n m trong tay TLSX). Đ n 1 lúc nào đó n y sinh mâu thu n gi a  ế ậ LLSX và QHSX  t l p  QHSX m i, phù h p v i tính ch t và trình đ  pt c a LLSX đang lên

ử ậ ủ ủ ể ậ ộ ị + L ch s  v n đ ng c a các PTSX đã c/m lu n đi m c a Marx

ồ ề   t l p PTSX CHNL, r i sau đó đ n QHSX PK, khi n n

ễ ợ ơ ớ ế ậ ấ ế ộ i ra đ i, ch  đ  ru ng đ t ko còn fu h p thì di n ra cu c CMTS làm cho

ỏ ể ế ậ ỏ ể ị •PTSX CXNT b  phá b  đ  thi ế ộ ộ ờ sx c  gi ị QHSXPK b  phá b  đ  thi t l p QHSX TBCN

ế ượ ậ ư ử ị c ti n v t b c trong l ch s  xong v n ch a xóa b

ườ ộ ẫ ỏ ể ướ i ỏ ch  đ   ế ộ ế t ườ – đó là nguyên nhân CMXHCN, xóa b  PTSX TBCN đ  thi

• QHSX TBCN  là b ng t ng i bóc l ậ l p QHSX CSCN

ế ẫ ủ ậ ượ ậ ấ S  thay th  l n nhau c a các PTSX tuân th  các quy lu t l ng ch t, quy lu t

ủ ủ ị ủ ị ủ ậ ẫ → ự mâu thu n và quy lu t ph  đ nh c a ph  đ nh

ậ ở ự ủ ộ c. Ý nghĩa và s  tác đ ng c a quy lu t VN

ậ ủ ả ộ

ủ ị ệ

ế ậ ế ượ ủ ớ ợ ố ớ ạ ư ươ ượ ấ ­ Quy lu t QHSX ph i phù h p v i tính ch t và trình đ  pt c a LLSX do Marx nêu ra  ử có ý nghĩa pp lu n to l n đ i v i vi c nghiên c u ti n trình v n đ ng c a l ch s   cũng nh  ph ớ ị ướ ng ho ch đ nh sách l ộ c c a gcap CN ứ c, chi n l ậ ng h

ưở ủ ủ

­

ả ớ , do  nh h ng c a CN ch  quan duy ý chí, nên Đ ng ta v n

ấ ậ ả ế ậ ậ t l p 1 QHSX

ổ trc Đ i M i ư ợ ế ưở ủ ề ả ấ t đ n năng su t

ở  VN,  ớ ụ d ng ch a h p lý quy lu t này. V i 1 LLSX còn th p, chúng ta đã thi ố ế ự ng ko t quá tiên ti n, đi u này kìm hãm s  pt c a LLSX,  nh h ớ ổ ộ LĐ, đ/s nhân dân khó khăn, đó là nguyên nhân công cu c Đ i M i

34

ả ở ữ ạ ổ ổ ­ B n ch t công cu c Đ i M i làđ i m i v  QHSX:

ớ ộ ấ ộ  Đa d ng hóa hthuc s  h u và  ủ ừ  đó tác đ ng tích c c đ n s  pt c a LLSX, làm cho năng su t LĐ

ề ấ ặ ấ ọ ấ ớ ề ầ ự ế ự thành ph n KT, t ơ ủ ả ậ tăng, c a c i v t ch t sx ra nhi u h n, đ/s nhân dân no  m, xh pt m i m t.

ậ ụ ự ễ ườ ỏ ng đi lên CNXH ntn? b  qua CNTB

ạ ạ Câu 8: Hình thái KTXH. V n d ng xem xét th c ti n VN (con đ ra sao? Là sáng t o hay ko sáng t o?)

ệ ấ 1. Khái ni m và c u trúc hình thái KT­XH

a. K/n hình thái KH­ XH (Socio – Economic Formation)

ể ử ấ ị ạ ề ấ

ể ỉ t h c MLN dùng đ  ch  1 ki u hay mô hình  ạ ị ữ ứ ặ ộ

ủ ế ọ ­ Hình thái KT­XH là 1 ph m trù c a tri ồ ạ ụ ể ở ừ ị  t ng giai đo n l ch s  nh t đ nh i c  th   xh có tính xác đ nh v  ch t và t n t . Mô  ệ ấ ự ố ậ hình xã h i đó v n hành trong s  th ng nh t bi n ch ng gi a 3 m t: LLSX, QHSX  và KTTT

ế ố ấ b. Các y u t c u thành hình thái KT­XH

ụ ể ấ ộ ừ ế ố ơ ả M t hình thái KT­XH c  th  dc c u thành t 3 y u t c  b n:

ườ ệ ộ ế ố ơ ả

­

c  b n

ọ i lao đ ng, TLSX và khoa h c công ngh . Đây là y u t ậ ự ậ ủ ị ồ LLSX bao g m ng ề ả ạ t o thành n n t ng v t chaatsquy đ nh s  v n hành c a sx và đ/s

ồ ố ộ

­ QHSX bao g m quan h  v  s  h u TLSX, v  t

ệ ề ở ữ ơ ấ ề ổ ư ư ơ ấ ấ ế ị ch c slao đ ng và phân ph i sp lao  ị ệ ủ t c a xh, quy đ nh c  c u giai c p

ấ ả ộ đ ng. QHSX quy t đ nh c  c u KT và tính  u vi và b n ch t các QHXH khác.

ồ

ướ

­ KTTT bao g m các hình thái YTXH và các thi ệ

ứ ề ệ ộ ư ả ế ng  ng nh  Đ ng phái,  c, giáo h i, các hi p h i ngh  nghi p và các vi n nghiên c u chuyên ngành

ươ ứ ế t ch  xh t ệ ệ ế ộ ự ế ặ ả ộ

ả ạ ậ ộ nhà n → ệ ứ  KTTT th c hi n ch c năng qu n lí KT, duy trì, b o v  ch  đ  xh ti n b  ho c  ỏ ế ộ ấ đ u tranh xóa b  ch  đ  xh l c h u

ế ố ấ ự ố ứ ấ Các y u t

ệ ậ ự ẩ ặ ộ

ẫ ậ ậ ủ ộ →  c u thành hình thái KT­XH tác dong trong s  th ng nh t bi n ch ng  ủ bao hàm mâu thu n, thúc đ y ho c kìm hãm s  pt c a nhau, làm cho xh v n đ ng đi  lên theo quy lu t v n đ ng c a các hình thái KT XH

ự ủ 2. S  pt c a các hình thái KT­XH

ử ự ự ị a. S  pt các hình thái KT­XH là 1 quá trình l ch s  ­ t nhiên

35

ử ị

ở ằ ủ

ư i ko làm nên l ch  ự  do tùy ti n mà tuân theo các  ấ ợ ộ ơ ườ ườ i, nh ng con ng ệ ộ t y u khách quan: Quy lu t QHSX fai fu h p v i tính ch t và trình đ  sx,

ộ ố ậ ấ ế ậ ấ ậ ề ự ữ ấ ợ ị + L ch s  xã h i dc làm nên b i chính con ng ữ ử ằ s  b ng ý mu n ch  quan, b ng nh ng hành đ ng t ậ quy lu t t quy lu t đ u tranh giai c p, quy lu t v  s  phù h p gi a CSHT và KTTT.

ổ ệ ủ ằ

ẫ ở ớ

ữ ẫ ể ẫ

ơ ề ặ ấ ấ ế ể ấ ấ

ệ ướ ộ ừ ự + Nguyên nhân c a vi c thay đ i hình thái KT­XH này b ng hình thái KT­XH khác  ế ỗ ỗ cao h n là mâu thu n gi a LLSX tiên ti n đang pt v i QHSX đã tr  nên già c i, l i  ẫ ệ th iờ , v  m t xh, mâu thu n đó bi u hi n thành mâu thu n giai c p, mà mâu thu n  ỉ ẫ ấ giai c p làm phát sinh đ u tranh giai c p, đ u tranh giai c p pt đ n đ nh đi m d n  ớ ể ớ  hình thái cũ sang hình thái m i t ấ c chuy n xã h i t i CMXH, CMXH th c hi n b

ế ọ ế ế ọ i thích h c thuy t hình thái KT­XH liên quan đ n H c thuy t

ệ ấ ế ọ → ư ậ ả  Nh  v y, vi c gi ấ đ u tranh giai c p và H c thuy t CMXH

ị ị ố ẳ

­ Kh ng đ nh tính th ng nh t c a quá trình l ch s

ấ ấ ủ ạ ế ố ộ

ị ể ề ả ủ ấ ử, song các nhà kinh đi n MLN cũng     khác ng chính tr  gi a các giai c p, đ ng phái trong

ươ ố ướ ủ

ạ ộ

ỗ ộ ề ể ỏ ủ ạ ậ ố

ự ế ơ ự ủ ko đánh giá th p tính đa d ng c a quá trình đó do s  tác đ ng c a nhi u y u t ị ữ ự ượ ệ ư ng quan l c l nh  đki n đ a lý, t ồ ủ ề ấ ờ đ u tranh, truy n th ng văn hóa c a m i c ng đ ng, xu h ng pt chung c a th i  ị ố ạ ạ đ i. Các nhân t  này tác đ ng cùng chi u đã t o nên tính đa d ng c a quá trình l ch  ể ộ ố ử s , làm cho m t s  qu c gia có th  “b  qua” 1 hình thái xh (đã l c h u) nào đó đ   xây d ng 1 hình thái tân ti n h n.

ủ ọ ế ị b. Giá tr  KH c a h c thuy t HTKT­XH

ệ ứ ể ế ọ ố

ư Qua vi c nghiên c u ndung h c thuy t này, chúng ta có th  rút ra 1 s  KL nh   sau:

ơ ở ủ ế ị ọ ươ ủ ệ ng di n khác c a đ/s ­

Sx vchat là c  s  c a đ/s xh, PTSX vchat quy t đ nh m i ph xh

ự ế ợ ữ

­ Xh ko fai là s  k t h p ng u nhiên, máy móc gi a các cá nhân mà là 1 c  th  sinh  ả

ơ ể ế ị ơ ả ệ

ệ

ệ ủ ộ ư ế ộ ể ẩ ơ ở t c a 1 ch  đ  xh, là c  s

ờ ỳ ị ị ẫ ề ả ộ đ ng hình thành trên n n t ng QHSX . QHSX là quan h  KT c  b n quy t đ nh b n  ạ ứ ấ ư ấ ch t các quan h  khác nh  qhe giai c p, qhe dân t c, qhe đ o đ c, qh tôn giáo.  QHSX là tiêu chu n khách quan đ  đánh giá tính  u vi ử phân đ nh các th i k  l ch s .

ị ủ ứ

­

ậ ấ ế ườ ủ ậ ố ố ứ ử

ậ ủ ứ ử L ch s  xh pt theo quy lu t t ủ ể ủ ị ặ ầ iườ , m c d u con ng con ng đúng đ/s xh thì fai đi sâu nghiên c u các quy lu t t y u khách quan ch  ko fai theo ý mu n ch  quan c a  i là ch  th  c a l ch s . Do v y, mu n nh n th c  ộ ậ v nậ  đ ng c a nó

ự

ế ậ ủ ử ộ ỉ i

ố ố ự ồ ồ ộ

ế ớ ờ ẫ ế ỏ ọ ộ ­ H c thuy t hình thái KT­XH c a Marx đã ch  rõ ngu n g c, đ ng l c và khuynh  ẫ ườ . Ngu n g c đó chính là mâu thu n  ủ ị ướ ng v n đ ng, pt c a l ch s  xh loài ng h ớ ỗ ữ gi a LLSX đang trên đà pt v i QHSX đã l i th i. Đ ng l c chính là đ u tranh giai  ể ả ấ i CMXH đ  gi c p và ti n t ấ ế ậ i quy t mâu thu n, xóa b  QHSX cũ, thi t l p QHSX

36

ướ ủ ị ử ừ ng pt c a l ch s  là đi lên t hình thái KT­

ớ ạ ấ ị ế m i, t o đ a bàn cho LLSX pt. Khuynh h XH th p đ n hình thái KT­XH cao.

ọ ế ọ ố ớ ế

ử ư ọ ị → H c thuy t này ko ch  có ý nghãi tri ỉ ị t h c mà còn có giá tr  KH đ i v i các ngành  ả ổ ọ ọ khác nh : KT h c, XH h c, L ch s , Kh o c  h c

ậ ụ ự ọ ế ở c. V n d ng h c thuy t HTKT­XH trong xây d ng CNXH VN

ụ ể ộ ậ ủ ả ộ ­ V n d ng ch  nghĩa MLN vào dkien c  th  VN, Đ ng ta đã k/đ: đ c l p dân t c

ậ ụ ớ ề ắ g n li n v i CNXH

ụ ể ủ ấ ướ ứ ờ ạ ư ủ ế

­ Căn c  vào tình hình c  th  c a đ t n

c cũng nh  xu th  chung c a th i đ i,

ư ấ ướ ạ ỏ c ti n lên CNXH b  qua giai đo n pt TBCN, đây là

ị Đ ng ta xác đ nh đ a đ t n ể ệ ự ả ậ ể ế ạ ủ ả lu n đi m th  hi n s  pt sáng t o c a Đ ng

­

ả ế ế ệ ớ ơ ế ổ c  ch  kinh t ộ ầ ữ ạ  k  ho ch hóa ạ ộ  duy năng đ ng sáng t o  ị ị ườ ơ ế   ng đ nh c  ch  KT th  tr ể ệ ư , m t l n n a th  hi n t  b ng ằ

ộ ổ Trong công cu c đ i m i hi n nay ủ c a Đ ng khi thay đ i  ướ h ng XHCN

ệ ụ ủ ạ ộ ệ ­ Hi n nay, đ  th c hi n m c đích “dân giàu, n

ể ự ả ướ ệ ướ ạ ạ ẩ

ề ả ắ ớ

ệ ổ ứ ề ị ế ả

ớ ệ ố ủ ệ ể ầ ằ c m nh, xã h i dân ch , công b ng,  ự c pháp   văn minh”, Đ ng ta đã đ y m nh CN hóa – hi n đ i hóa và xây d ng nhà n ổ ừ ớ ơ ế quy n XHCN. G n li n v i vi c đ i m i c  ch  KT, Đ ng ta cũng ko ng ng đ i  ạ ạ m i h  th ng chính tr , phát huy s c m nh đ i đoàn k t toàn dân và vai trò ph n  bi n xh c a các đoàn th  qu n chúng.

ồ ờ ớ ổ ị ả pt đ/s văn

­ Đ ng th i v i đ i m i KT, ki n toàn h  th ng chính tr , Đ ng ta ko quên

ớ ự ệ ề ế ậ

ự ể ộ ệ ạ ồ

ộ ố ế ạ ớ ấ ả ắ ậ ố ắ “VN mu n làm b n v i t

ầ ố ế ướ ộ ệ ố hóa – tinh th nầ , xây d ng 1 n n văn hóa tiên ti n đ m đà b n s c dân t c, pt gduc   và hòa  toàn di n, nâng cao dân trí, đào t o ngu n nhân l c đ  h i nh p KT qu c t t cá  chung vào làn sóng c a toàn c u hóa theo nguyên t c:  các n ủ ồ c trong c ng đ ng qu c t ”

37

ệ ệ ồ ạ ữ ứ ậ ụ ự ễ ứ Câu 9: Quan h  bi n ch ng gi a ý th c xh và t n t i xh.V n d ng xem xét th c ti n VN

ế ố ấ ồ ạ 1. K/n và các y u t c u thành t n t i xh

ồ ạ a. K/n t n t i xh (TTXH)

ủ ế ọ ứ ấ

­

t h c MLN dùng đ  ch  ph

ạ ậ ấ ệ ậ ể ỉ ươ ả ng th c và dk sinh ho t v t ch t cu   ồ   Trong đó, g m 2 d ng quan h  v t ch t p.ánh qhe

ử ấ ị ữ ườ ớ ữ ườ ớ TTXH là k/n c a Tri ạ ị xh trong 1 giai đo n l ch s  nh t đ nh.  gi a con ng i v i GTN và gi a con ng i v i con ng ạ ườ i

38

ệ ủ ộ TTXH p.ánh trình đ  pt toàn di n c a 1 xh ­

ế ố ấ b. Các y u t c u thành TTXH

ủ ứ ườ ử ấ ị ừ ị

­ PTSX:  là cách th c sx c a con ng

i trong t ng gdoan l ch s  nh t đ nh

ườ ố ượ ấ ơ i, n i cung c p đ i t ư ng LĐ cũng nh  nguyên – nhiên

­ ĐK TN: là môi sinh c a con ng

ậ ệ ủ – v t li u cho sx và đ/s

ấ ế ồ ổ ấ t y u cho sx và đ/s, cung c p và b  sung ngu n nhân

­ Dân số: là dkien th ự ượ ự l c cho sx, l c l

ườ ng xuyên và t ố ng bv qu c phòng

ế ố ấ ứ 2. K/n và các y u t c u thành ý th c xh

ứ a. K/n ý th c xh (YTXH)

ậ

­

ư ế ố ầ ủ ng t

ề ả ồ  nh  tâm lý, tình c m, t p quán, truy n  ụ ể ư ưở  dc đúc k t 1 cách c  th  trong các hình thái  ệ ố h  th ng các qdiem t ậ ị ư ạ ứ ộ YTXH bao g m toàn b  đ/s tinh th n c a xh th ng và  YTXH nh : Chính tr , Pháp lu t, KH, Đ o đ c, Tôn giáo, Văn hóa, Tri ế ọ t h c

ệ ệ ứ ẫ ồ ạ i trong quan h  bi n ch ng, bao hàm l n nhau, thâm ­

ậ ứ YTXH và ý th c cá nhân t n t nh p vào nhau

ế ố ấ b. Các y u t c u thành YTXH

ồ ườ ủ

­

ng ộ ữ th  hi u ị ế  th ng ngày c a xh

ườ : bao g m toàn b  nh ng  ẩ ứ ờ ặ ư ị ế ề ỹ Tâm lý xh hay ý th c đ i th nh  th  hi u v  ăn, m c, th m m ,…

ộ ữ ứ ữ ệ ậ

ọ ị ư ưở  dc h  ệ ng  t ấ ậ theo

ấ ị ườ ấ ệ ư ưở ng hay ý th c lý lu n: là toàn b  nh ng quan ni m, nh ng t ­ H  t  t ế ố th ng hóa và đúc k t thành các h c thuy t KH, chính tr , xh p.ánh đ/s v t ch t xh  ậ l p tr ế ng giai c p  nh t đ nh

ộ ủ ồ ạ ậ

ệ ư ưở  Tâm lý xh và h  t  t ấ ự ố ứ ệ ế ạ ấ ng là 2 c p đ  c a qtrinh p.ánh YTXH, do v y chúng t n t Tâm lý xh t o dkien cho vi c ti p thu h  t ệ ư ưở  t i  ng, còn

ệ ầ ủ ố → trong s  th ng nh t bi n ch ng.  ệ ư ưở h  t  t ng góp ph n c ng c  tâm lý xh

ữ 3. QHBC gi a TTXH và YTXH

ế ị a. TTXH quy t đ nh YTXH

ậ ủ ế ị ơ ở ● C  s  lý lu n c a nguyên lý TTXH quy t đ nh YTXH

ư ể ế ả

ế ọ ứ ậ

ủ ụ ắ ự i quy t đúng đ n  ấ t h c, theo đó v t ch t quy t đ nh ý th c. “N u nói chung CNDV l y  ườ i ệ ế ế ị i, thì khi áp d ng vào đ/s c a xh loài ng ấ ượ ạ c l

ứ i thích ý th c ch  ko fai ng ể ả ­ Khi đ a ra nguyên lý này, các nhà kinh đi n MLN đã d a trên vi c gi ơ ả ủ vde c  b n c a Tri ồ ạ ể ả i đ  gi t n t ấ ộ nó bu c fai l y TTXH đ  gi ứ i thích YTXH” (Lê­nin)

39

● ộ ế ị ủ N i dung c a nguyên lý TTXH quy t đ nh YTXH

ố ồ ơ ở ủ ộ

ự ả ụ ộ ớ ỉ

ủ ổ ộ ự ự ­ TTXH là ngu n g c, c  s , dkien và đ ng l c cho s  hình thành, pt c a YTXH, còn YTXH  ổ ch  là s  ph n ánh c a TTXH, pt ph  thu c vào TTXH.  Khi TTXH thay đ i thì YTXH s m  mu n cũng fai thay đ i theo.

ế ị ­ Do TTXH quy t đ nh YTXH nên :

ị ố ẩ ấ

ẽ ơ ế ạ ấ ừ ữ  nh ng dkien  ủ quy k t1 cách ch  quan, võ

ả + Khi mu n th m đ nh, đánh giá 1 hình thái YTXH nào đó, ph i xu t phát t ế ậ v t ch t phát sinh ra hình thái đó. N u ko s  r i vào tình tr ng  đoán

ọ ự ị ủ ề ấ ơ ở ự ễ   ề ậ i đ u fai d a trên ti n đ  v t ch t, c  s  th c ti n.

ủ ườ ề ự c, d  đ nh c a con ng ế ạ ệ ch  quan duy ý chí, b nh l c quan t u + M i mong  ư ưở  t Tránh t ướ ng

ả ệ ượ ể ệ ạ ng này

ề ợ ụ ậ ấ ộ

ự ễ i đ c l p t ng đ i c a YTXH. Tuy ph n ánh TTXH song YTXH cũng có th  p.ánh xuyên t c, sai l ch, có hi n t ứ ủ  Ví d : Tôn giáo nói chung là h  t ng

ầ ủ ồ ạ ộ ậ ươ ệ ố ủ ề ụ ư ứ ậ

→ là do: Nhu c u c a th c ti n, quy n l i, m c đích giai c p, trình đ  nh n th c c a con  i, ườ tính t n t ệ ư ưở ng  t ả ph n ánh 1 cách sai l ch TG, do nhi u nguyên nhân nh  KT – XH, nh n th c, tâm lý và  chính trị

ộ ậ ươ ố ủ b. Tính đ c l p t ng đ i c a YTXH

ườ ạ ậ ớ ●YTXH th ơ ng l c h u h n so v i TTXH

ế ị ự t y u s  kéo theo s

ế ư ế ạ ệ ữ ư ợ ổ ấ ế ẽ ng h p ngo i l ­ đó là TTXH

ổ ủ ổ ồ ạ ế ườ ụ i 1 tgian dài m i m t đi.Ví d : dk kt – xh hình thành Nho

ưở ả ẫ ng Nho giáo v n còn  nh h ng trong

ườ ệ ợ ớ ờ ở ­ Theo nguyên lý TTXH quy t đ nh YTXH thì khi TTXH thay đ i t  cũng có nh ng tr bi n đ i c a YTXH. Nh ng trong th c t ớ ấ ẫ đã bi n đ i song v n còn t n t ệ ư ưở  t giáo đã lùi vào dĩ vãng hàng ngàn năm, song h  t ơ ạ ậ ạ th i hi n đ i. S  dĩ có tr ng h p YTXH l c h u h n so v i TTXH là do:

ủ ấ ả ế ố ủ và quán tính c a phong t c t p quán, “truy n th ng c a t ế ệ t c  các th  h  đã ch t

ụ ậ ữ ứ ỳ ặ ư ả ầ ề ố ườ 1) S c  đè n ng nh  qu  núi lên đ u óc nh ng ng i đang s ng” (Marx)

ề ợ ủ ườ ủ ắ ấ i, c a Đ ng phái và giai c p n m trong tay h  t ệ ư ưở  t ọ ng, h  ko

ấ ố ả i c a nhóm ng 2) Quy n l ề ợ ợ ổ i mu n thay đ i vì s  đánh m t quy n l

ớ ự ạ ậ ủ ể ệ ở ỗ

ườ ể ậ

ậ ụ ướ ướ ch : YTXH th ớ ng XHCN và nhà n

ẫ ớ

ề ặ ủ ữ ộ ậ ơ ng pt ch m h n so  ­ S  l c h u c a YTXH so v i TTXH còn th  hi n  ụ ở ả ớ v i TTXH. Khi TTXH đã hình thành và pt thì YTXH m i hình thành đ  lu n gi   i.Ví d :  ề ị ị ườ ướ c pháp quy n XHCN  ng đ nh h n c ta, đã v n d ng KT th  tr ư ắ ậ ẫ ậ ề nhi u năm nay, song v  m t lý lu n thì v n còn lúng túng, gi   i lý lu n v n ch a c t nghĩa 1 cách rõ ràng n i hàm c a nh ng k/n này

40

ủ ● Vai trò tiên phong c a YTXH

ng

ướ ự ế ự ữ ư ưở ạ ậ  t ậ ng v n đ ng c a th i đ i nên đã xây d ng nh ng h c thuy t đóng

ự

ụ ể ờ ạ ở ườ ng, m  đ ướ ộ ố , có m t s  nhà t ọ ế ự ễ ạ ị ơ ở ổ ủ ộ ng v n đ ng c a l/s nhân lo i trong quá

ự ụ ổ ấ ế ủ ứ ự ờ

ể ậ ậ ọ

ữ ấ ả ng cho phong trào th c ti n. CN MLN  ậ t y u c a CNTB và s  ra đ i CNXH,  ọ ng cho phong trào công nhân. Khoa h c  ự ễ i pháp th c ti n ẫ ườ ề ng lai, qua đó đ  xu t nh ng gi

ự ố i CM d n đ ng l ủ ươ ẽ ả ườ ự ữ ể ố ợ ớ ơ ề ơ ả ­ V  c  b n, YTXH l c h u h n so v i TTXH, song trong th c t ủ ộ ắ ắ do n m b t dc xu h ướ vai trò tiên phong đi trc d  báo, đ nh h là 1 ví d  đi n hình, trên c  s  t ng quát xu h kh , các nhà kinh đi n MLN đã d  báo s  s p đ  t do v y, h  đã sáng l p ra đ ự m i ớ “Futurology” – d  báo s  pt c a t ớ thích h p đ  đ i phó v i nh ng gì s  x y ra

ế ừ ự ủ ● YTXH có tính k  th a trong s  pt c a nó

ấ ủ ệ ự ế ệ

thân mà  ể ỗ ế ượ ấ ụ ả ệ ạ

ự ố ế ủ ờ ạ ạ ữ ề ờ ạ ế ừ  c a ủ k  th a ế ệ i có nhi m v  ph i chuy n giao cho th  h ,  ố ầ Truy n th ng

ỗ ­ L/s cho th y, YTXH c a m i th  h , m i th i đ i ko xu t hi n t ờ ạ th  h , c a th i đ i trc và đ n l t mình, l th i đ i ti p theo. S  n i ti p c a đ/s tinh th n gi a các th i đ i t o nên k/n  → ả ắ ữ ộ ế ệ ủ ờ ạ ế  b n s c văn hóa dân t c dc gìn gi và phát huy

● ự ạ ữ ộ S  tác đ ng qua l i gi a các hình thái YTXH

ữ ự ự ủ ẩ ặ ộ ­ Gi a các hình thái YTXH có s  tác đ ng thúc đ y ho c kìm hãm s  pt c a nhau.

ị ỗ ấ ủ ử ồ ạ ộ

ả ụ ể ờ ạ ứ ụ ổ ầ ầ

ự ố ớ ữ ạ

ứ ầ ạ ị

ọ ị

ờ ố ị ả ọ ị

ự ễ   ­ L ch s  t n t i và pt c a YTXH cho th y, trong m i th i đ i, ph  thu c nhu c u th c ti n ố   ữ và tùy theo hoàn c nh l/s c  th  có nh ng hình thái ý th c nào đó n i lên hàng đ u, chi ph i, ạ ổ ạ ế ọ ụ ở  Hy L p c  đ i, tri i. Ví d :  gây áp l c đ i v i nh ng hình thái còn l t h c là hình thái ý  ờ ở ầ ọ  Tây Âu th i trung đ i, tôn giáo  th c có v  trí quan tr ng hàng đ u trong đ/s tinh th n xh.  ờ ạ ọ đóng vai trò quan tr ng trong đ/s văn hóa chính tr . Trong th i đ i ngày nay, Khoa h c đang  ế ưở   ấ ỳ chi m 1 v  trí quan tr ng trong đ i s ng, b t k  1 hình thái YTXH nào cũng ch u  nh h ng ả cu  KH.

● ự ở ạ ủ ố ớ ộ S  tác đ ng tr  l i c a YTXH đ i v i TTXH

ố ủ ứ ộ ự

i đ c l p t ộ ở ạ ủ ậ i TTXH. “S  pt c a chính tr , pháp lu t, tri

ng đ i c a YTXH ch ng t ự ơ ở ự ư ấ ả ưở ả ứ ố  r ng, YTXH có s c s ng, n i l c pt  ế ọ t h c, tôn giáo, văn  ẫ   ng l n t c  chũng cũng có  nh h

ậ ưở ệ ả ỏ ằ ồ ạ ộ ậ ươ ­ Tính t n t ị ấ ị nh t đ nh và tác đ ng tr  l ề ự ọ h c, ngh  thu t,…đ u d a trên c  s  s  pt kte. Nh ng t ế ơ ở nhau và  nh h ng đ n c  s  kte” (Engels)

ở ạ ủ ự ướ ộ ­S  tác đ ng tr  l ố ớ i c a YTXH đ i v i TTXH theo 2 h ng:

ẽ ớ ị ướ ng,

ả ẩ ự ủ ế + N u YTXH ph n ánh đúng TTXH, pt hài hòa v i TTXH thì s  đóng vai trò đ nh h ỉ ườ ch  đ ng, thúc đ y s  pt c a TTXH

ả ế ẽ

ự ự ệ ạ ử ướ ệ ề ả ắ ị ủ ng l ch s  và nhi u khi xh fai tr  giá đ t cho s  ch ch

ệ + N u YTXH ph n ánh sai l ch, xuyên t c, ko chính xác TTXH thì s  kìm hãm s  pt c a  TTXH, d n TTXH đi ch ch h ướ h ẫ ng đó.

41

ự

ườ ạ ậ ậ ờ i, th m chí đi gi

ự ế ạ ủ ụ ỷ ướ t lùi 1 thiên niên k . B c sang th i k  Ph c  ớ ữ i ch ng l ị ờ ỳ ạ ụ ọ

ế ộ ữ ụ Ví d : nh ng giáo lý tôn giáo th i trung đ i đã kìm hãm s  pt c a KH, làm cho s  ti n b   ủ c a loài ng ạ ư h ng, khi các giá tr  văn hóa – khoa h c Hy L p, La Mã dc khôi ph c thì nhân lo i m i có  ơ ộ c  h i pt ti p.

c. Ý nghĩa pp lu nậ

ế ị ứ ậ ậ ậ

● Nguyên lý TTXH quy t đ nh YTXH là c  s  lý lu n và pp lu n cho nh n th c và th c ti n, ơ ở ự ễ   ấ ỉ ộ n i dung nguyên lý ch  ra cho chúng ta th y:

ầ ự ủ ủ ố ọ ạ ệ trong vi c ho ch

ệ ch ng ch  nghĩa ch  quan duy ý chí ­ C n tôn tr ng hi n th c khách quan,  ậ ị đ nh các chính sách kte – xh và pháp lu t

ả ạ ứ ạ

ự ệ ấ ề ậ ệ t h c, trào l u văn h c ­ ngh  thu t,…đ u fai xu t phát t

ể i thích các quan ni m đ o đ c, lo i hình KH, hình thái tôn giáo, s  ki n l/s, th   ừ ọ   ộ ả ờ ạ ủ ế ữ ủ

ệ ế ọ ị ế ố ng phái tri ố ả ấ ữ ố ủ ờ ch  nghĩa duy tâm, siêu hình ệ ­ Vi c gi ị ườ ư ch  chính tr , tr ử ạ ậ nh ng dkien v t ch t, b i c nh l ch s , tr ng thái sinh s ng c a th i đ i, c a dân t c s n  ẽ ơ  này s  r i vào  sinh ra chúng. Tách r i nh ng y u t

ầ ố ự ộ ng đ i, s  tác đ ng qua l

ể ậ ộ

→ ộ ậ ươ  đó nh n ra r ng, YTXH có th  tác đ ng tr  l ứ i TTXH, thúc đ y s  pt c a sx  ệ ở ạ ế ấ ể ừ  ý th c dc v n đ  này, chúng ta fai quan tâm đ n vi c thi

ơ ở ữ ạ ậ ồ ị ­ C n xem xét các hình thái YTXH trong tính đ c l p t ằ chúng, đ  t ề và đ/s  ộ ố th ng YTXH v ng m nh, đ ng b  làm c  s  KH và lý lu n đ nh h ạ ủ i c a  ủ ẩ ự ự ệ ế ậ t l p, xây d ng 1 h   ự ướ ng cho s  pt KT

ế ị ơ ở ể ậ ồ ờ

ế ị ể ề ­ Nguyên lý TTXH quy t đ nh YTXH đ ng th i là c  s  lý lu n đ  chúng ta phê phán các  ằ quan đi m duy tâm, siêu hình v  l/s cho r ng YTXH sinh ra và quy t đ nh TTXH.

ế ị ủ ộ ở ● Tác đ ng c a nguyên lý TTXH quy t đ nh YTXH ệ  VN hi n nay

ờ ạ ở

ự ộ ủ ự ố ự ế ­ Trong th i đ i ngày nay, khi KHCN đang tr  thành LLSX tr c ti p, văn hóa dc coi là  ọ ộ đ ng l c n i sinh c a s  pt YTXH đang dc các qu c gia chú tr ng

ộ ố ấ ị ữ ư ế ạ c đang pt, TTXH có nh ng h n ch  nh t đ nh nh  tài

ỡ

ạ ậ ố

ả ng dân s  ko cao, PTSX còn l c h u (LLSX  ậ ề ư ẹ ấ ượ i, dân s  đông, ch t l ế ề ể ự i còn h n ch  v  th  l c, đào t o ngh  ch a dc quan tâm, CCLĐ ch m

ố ạ ạ ậ ấ ợ ướ ­ VN là qu c gia thu c các n ấ nguyên thiên nhiên nghèo (đ t đai h p, kém màu m , khoáng s n không phong phú), khí  ậ ậ ợ h u ko thu n l ạ ườ ấ th p: con ng ả ế c i ti n, KHCN l c h u, QHSX còn b t h p lý)

ạ ạ ữ

ề ậ ủ ế ề ng th c làm ăn nh , t

ươ ố

ư ế ế ư ệ ượ ệ ấ ậ ế ả  ch a nhi u nên KH kém pt, văn hóa làng xã còn  ị ng mê tín d làng), hi n t

ể ủ     Bên c nh nh ng h n ch  v  TTXH đó, thì YTXH c a VN cũng còn nhi u b t c p  ỏ ư ưở ứ ể nh  tâm lý ti u nông, ph ng b o th , pháp lu t còn y u,   t ầ ư ư ồ ề ộ thi u và ko đ ng b , do v n đ u t ế ệ ố ố i s ng và quan h  (phép vua thua l chi m  u th  trong l ư ổ ế đoan còn ph  bi n, ch a dc ki m soát,…

ự ả ớ ữ ườ ế Do

­ T t c  nh ng h n ch  trên đang là nh ng l c c n l n trên con đ

ng pt KT – XH.

ạ ấ ả ữ ậ ể ộ ậ v y, đ  h i nh p và pt, cta fai:

42

ạ ể ạ ệ

ư ầ ư ả

ườ ườ ế ạ ề ộ ạ ề ườ ồ ẩ ệ ớ i cùng v i vi c  ạ ng đào t o  ng vi c sáng t o KHCN, ch  t o máy móc,

ẩ ạ ề ể ự + Đ y m nh s  pt TTXH,  u tiên pt LLSX, nâng cao th  tr ng con ng ự  c  chi u sâu và chi u r ng cho các tr đào t o ngu n nhân l c, đ u t ế ngh .Thúc đ y cái ti n CCLĐ, tăng c ệ chuy n giao công ngh .

ừ ệ ế

t ki m, v a fai có quá trình b o v , tái  ự ạ ợ ả ủ ả ừ ế ệ ả ậ ệ ủ ồ

+ V a khai thác tài nguyên thiên nhiên h p lý, ti ừ ạ t o thiên nhiên (tr ng r ng, nuôi th  th y s n), h n ch  vi c xây d ng các đ p th y  đi n.ệ

ạ ẩ ậ

ậ ề ờ ề KT th  tr ị ườ ộ ậ ị ng đ nh h ườ lý lu n v  th i kì quá đ  và con đ ướ ng  ng đi lên

ệ ứ + Đ y m nh vi c nghiên c u lý lu n, dbiet là lý lu n v   ề ướ c pháp quy n XHCN,  XHCN và Nhà n ươ ở  VN trong t CNXH ng lai.

ệ ố ự ậ

ậ ủ ậ ươ ế ố + Hoàn thành h  th ng pháp lu t, nâng cao đ/s văn hóa pháp lu t c a nhân dân, th c  ệ hi n ph ệ ng châm : “S ng và làm vi c theo hi n pháp, pháp lu t”

ả ồ ầ ấ ậ ị ướ ớ ng t i 1 xh

ề ữ + B o t n, trùng tu và pt các giá tr  văn hóa v t ch t và văn hóa tinh th n, h pt hài hòa, b n v ng.

ả ề ả ạ ộ

ệ , thúc đ y vi c đăng ký b n  ự ẩ ế ế ẩ ả ộ

ủ ệ ố ế + Truy n bá hình  nh VN r ng rãi cho b n bè qu c t ề ệ ệ quy n và b o h  sp trí tu , các sp công – nông nghi p, ch  bi n th c ph m. Nâng cao  ấ ượ ch t l ng c a ngành “Công nghi p không khói”.

43

ề ườ ề ự ễ ậ ụ ườ ấ i. V n d ng xem xét v n đ  th c ti n con ng ồ i (b i

ế ọ t h c MLN v  con ng ự Câu 10: Quan ni m Tri ưỡ d ệ ườ i, nhân l c,…) ng con ng

ự ố ể ấ ấ ươ ọ ệ ươ ng di n sinh h c và ph ng

1. Con ng ệ ườ i – th c th  (Substance) th ng nh t nh t ph ộ di n xã h i.

ươ ệ ả ự ● Ph ọ ng di n sinh h c hay b n tính t nhiên th  hi n ể ệ ở ỗ  ch :

ố ề ủ ế ế ả

ườ ưở ơ ườ i là sp ti n hóa c a GTN ườ ng) – Homo Habilis (Ng , l/s ti n hóa đó kéo dài kho ng h n 2  i đi  i khéo léo) – Homo Erestus (Ng

ệ ẳ ườ ồ ­ Xét v  ngu n g c, con ng tri u năm: Gorilla (Linh tr th ng) – Homo Sapiens (Ng i khôn ngoan)

ẫ ề ả ể ấ ấ

ườ ườ ọ ủ ằ ậ ớ ng t

ế ệ ế ệ ặ

i có c u trúc tuân theo nguyên lý “c u trúc – ch c  ướ i dc sinh ra và ti n hóa trong l/s nh m h ả ấ ớ ổ ấ ị ữ ự ể ố ứ ­ Xét v  gi i ph u sinh lý, hình th  con ng năng”. M i b  ph n sinh h c c a con ng i  ơ th c hi n ch c năng nh t đ nh. M c dù đã tr i qua hàng tri u năm ti n hóa, song c u trúc c   th  con ng ỗ ộ ứ ườ ẫ i v n còn nh ng nét khá gi ng v i t ủ  tiên c a nó.

ầ ề ể ầ ệ i c n th c hi n các nhu c u

ư ủ ồ ỉ ồ ử ể ở ể ặ ườ ườ ầ . Con ng

ố

ệ ể ồ ạ i tính (sex) nh m th a mãn nhu c u tâm – sinh lý, duy trì nòi gi ng. Đ  t n t ả ề ự ệ ả ạ ồ ự ự i cũng fai th c hi n các  ầ i bên  ệ ự ả  b o v , b n năng quy n l c, thói quen b o v ằ ả ườ ầ i c n b n năng t

ậ ­ Xét v  nhu c u sinh t n và t p tính loài, đ  sinh t n con ng ầ ố nh  ăn, u ng, ng , ngh , có qu n áo đ  m c, nhà c a đ   ỏ ớ hành vi gi ạ c nh đ ng lo i con ng không gian sinh t n.ồ

ậ ư ủ ư i fai tuân th  các quy lu t t nhiên nh  sinh

ệ ử ườ ị ế ề ổ , di truy n, bi n d , ti n hóa. S ng trong MTTN, con ng

ế ủ ư ậ ớ

ậ ấ ế ủ ự ộ ấ ọ ử ậ ế

ọ ự ố ườ ặ ổ ề ả ậ ệ ườ ầ ậ + Cũng nh  các sinh v t khác, con ng – lão – b nh – t ươ t ệ bi ấ đó có sinh v t thì v n đ  b o v  môi tr t y u c a t ườ ố i bu c fai trao đ i,  ặ   ộ ờ ế ủ t c a nó nh  lũ, bão, đ ng đ t, núi l a. Đ c ng tác v i GTN và tuân th  các quy lu t th i ti ủ ơ ộ   t ngày nay, khi bi n đ i khí h u đang là m t nguy c  đe d a s  s ng c a m i sinh v t, trong ị i đ t lên v  trí hàng đ u ng đang dc loài ng

ệ ế ố ộ

ng di n hay b n tính xh trong con ng ươ ườ : Chính trong qtrinh lao đ ng, các y u t ệ ườ ệ ầ ● Ph ươ ộ thu c ph ả ng di n xh trong con ng i i hoàn thi n d n, đó là:

ứ ệ ượ ư ở ườ ặ ng đ c tr ng t

con ng ộ ậ ộ ồ ệ ấ ự i, đánh d u s  khác bi ơ ở ồ ạ ủ i c a

ủ ườ i và đ ng v t. Ngu n g c hình thành c a chúng là lao đ ng, song c  s  t n t ộ ộ ơ ữ ữ: là nh ng hi n t ư ­ T  duy, ý th c, ngôn ng ố ữ gi a ng chúng là b  óc và các c  quan sinh lý, còn n i dung p.ánh mang tính xh.

44

ậ ẩ ỹ ị

ư ộ ở ạ ườ ữ ệ ệ ồ ờ ộ ạ ứ i và đ ng th i chúng tác đ ng tr  l i , hoàn thi n nhân

­ Các qhe KT – XH nh  QHSX, qhe đ o đ c, chính tr , pháp lu t, tôn giáo, qhe th m m ,… Các  quan h  này là sp tác đ ng gi a ng cách con ng iườ

ầ ồ ơ ả ọ ậ ầ i trí, h c t p, nhu c u tâm linh, nhu

ẩ ỹ ­ Các nhu c u xhầ ầ c u th m m , th  hi n lòng cao th ế ộ : Nhu c u giao ti p c ng đ ng, vui ch i gi ượ ể ệ ng

ể ế ố ụ ế

ế ệ ữ ề ờ ố

Các y u t  th  h  này sang th  h  khác nh  có dòng ch y c a truy n th ng. Do v y, gi ệ ộ ả ủ ể ậ ườ ả ể  xh k  trên hình thành thông qua lao đ ng, giáo d c, giao ti p, chúng chuy n giao  ả ư    gìn và b o l u ề ấ i, đánh m t truy n

ạ ố → ừ ế ệ t ố ề truy n th ng có ý nghĩa qtrong trong vi c chuy n giao b n tính xh con ng th ng là làm phai nh t giá tr  ng ị ườ i

ả ệ ườ ệ ấ ọ ố

­

ng di n sinh h c và xã h i th ng nh t trong 1 con ng ọ ự ể

ườ ệ ệ ệ ỗ ng di n xh ko tách bi

ng di n sinh h c và ph ệ ộ i,  ườ ở i tr  thành 1 th c th  sinh h c – xã  ươ t, phân đôi,  ấ ọ ự ố ồ ạ ứ ứ ệ ươ Theo quan ni m MLN, c  2 ph ủ ể ạ t o nên th  xác và nhân cách c a nó, làm cho con ng ươ h i. ộ Trong m i con ng i, ph ấ ự ố mà t n t ể ệ ụ ể i trong s  th ng nh t bi n ch ng. S  th ng nh t bi n ch ng đó th  hi n c  th :

ọ ấ ề ơ ở ự ể ệ i th c hi n

ứ ườ ế ề ấ

ế ế ị ậ ườ ứ ụ ế ế ớ ị i khi m thính, khi m th , d  t

ẽ ề ơ ả + Các c u trúc sinh h c là ti n đ  c  b n, là c  s  sinh lý đ  trên đó con ng ế ậ ủ các ch c năng xh c a mình. Do v y, n u 1 cá nhân nào đó có khi m khuy t v  c u trúc sinh ưở ả ẽ ọ h c thì s  có  nh h t, ng l n đ n ch c năng xh. Ví d , ng ạ …s  khó khăn trong sinh ho t

ườ ầ ẫ ọ ộ

ữ i nh ng  ứ ừ ự ư ọ

ạ  nhiên , v a mang tính xh nh  khát v ng quy n l c, t.y đôi l a,  ồ ọ ạ ệ ả ả ở ầ + Các nhu c u sinh h c và nhu c u xh tác đ ng l n nhau t o nên trong con ng ừ ề ự khát v ng v a mang tính t ưỡ ự ng, b o v , che ch  cho con cái và tình c m đ ng lo i. s  nuôi d

ộ ề ế ố ọ ủ ế ị ướ xh có tác đ ng tr  l

ườ ạ ộ ậ ở ạ i ki m ch , đ nh h ễ i, làm cho các hành vi này di n ra 1 cách có văn hóa ng ng các ho t đ ng sinh h c c a con  i. Do v y ngày nay đã hình

ộ ố ạ ữ ự ẩ ọ

ạ ộ ư ọ ườ ụ ủ ớ ườ ộ ằ ng. V i nghĩa đó, Marx cho r ng, m i ho t đ ng c a con

ườ ề ậ ủ ẹ + Các y u t ng thành m t s  lo i hình văn hóa đan xen gi a sinh h c và xã h i nh : Văn hóa  m th c, Văn  hóa tình d c, Văn hóa môi tr ễ ng i đ u di n ra theo quy lu t c a cái đ p

ả ưở ế ự ọ ủ ớ ườ ng l n đ n s  pt sinh h c c a con ng i nh ư

ố ể ứ ỏ ọ + Theo th ng kê xh h c thì MTXH có  nh h ạ ộ hình th , s c kh e, ho t đ ng tâm – sinh lý

ệ ấ ả ườ ổ ọ ệ ự ủ 2. Trong tính hi n th c c a nó, b n ch t con ng i là t ng hòa m i quan h  xh

ớ ỉ ở ườ ỉ

i ch  tr  thành ng ườ ườ ỉ ồ ộ ọ i khi m i sinh ra ch  là con ng ố  này khi nó s ng hòa đ ng trong c ng đ ng xh. Ch  khi đó, con ng ườ i theo nghĩa  ớ i m i dc “h c

ọ i sinh h c, con ng ồ ọ ọ ọ ở ở ườ Con ng ậ ủ ừ th t c a t ọ ăn, h c nói, h c gói, h c m ” và “đi 1 ngày đàng, h c 1 sàng khôn”. B i vì:

ộ ớ ườ ự ả i t ế i giao ti p v i

­ Khi gia nh p và s ng trong c ng đ ng, con ng ạ ậ ạ ủ ế ề ể ườ ấ ủ ả ệ  tr i nghi m, con ng t v  TG xung quanh, làm nên b n ch t xh c a con

ồ ố ồ đ ng lo i c a mình, t o nên hi u bi iườ ng

45

ườ ệ ề ­ ị i luôn ch u áp l c t

ườ ộ ự ừ ộ ố ấ ị 2 phía: phía truy n th ng, và phía hi n  ể i bu c fai suy nghĩ và hành đ ng theo 1 khuông phép nh t d nh mà ko th

ố S ng trong MTXH, con ng ạ đ i và con ng làm khác dc.

ố ớ ế ả

ườ ệ ườ ả ệ ấ ấ i, Marx vi t: “B n ch t con ng i ko fai là 1  ự ủ t. Trong tính hi n th c c a nó, b n ch t con

ệ ủ ộ ề ự Nói v  s  tác đ ng c a xh đ i v i con ng ố ữ ủ ừ ượ ng c  h u c a cá nhân riêng bi cái tr u t ố ữ ổ ườ i là t ng hòa nh ng m i quan h  xh” ng

ườ ừ ủ ể ừ ủ 3. Con ng i v a là ch  th  v a là sp c a l/s

ủ ườ ủ ớ

­ Ch  nhân c a l/s xh ko ai khác ngoài con ng

i i m i làm nên l/s c a mình

ủ ả ậ ấ ằ ị ỉ ườ . Ch  có con ng ạ ủ ộ

ằ b ng lao đ ng làm ra c a c i v t ch t, b ng sáng t o ra KHCN và các giá tr  văn hóa tinh  th n. ầ

ộ ế ạ ườ ố

­

i đã ki n t o nên các m i QHXH

ư ế ượ . Đ n l ẩ ị i

ườ tác đ ng lên con ng

ẩ Trong quá trình lao đ ng sx, con ng t mình, các  ạ ứ ạ ậ ỹ QHXH nh  QHSX, qh đ o đ c, qh pháp lu t, qh chính tr , qh tôn giáo, qh th m m ,…l ữ ộ ờ hàng ngày, hàng gi i, làm cho nó fai suy nghĩ và làm theo nh ng  ắ ự chu n m c, quy t c chung.

ủ ờ ạ ự ỗ i là sp pt c a l/s t nhiên và l/s xh, nên trong m i th i đ i khác nhau có nh ng

ạ

ấ ấ ấ ữ ờ ạ  →  ổ

ệ ố ự ở ả ẫ ồ ạ ủ ườ ườ ­ Do con ng ữ ườ ớ ẫ ữ i v i nh ng nhân cách khác nhau, t o nên nh ng cá nhân mang d u  n th i đ i m u ng ườ ấ ả i ko fai là 1 cái gì đó đóng kín, mà là 1 h  th ng m , b n ch t đó luôn b B n ch t con ng ả ở ỉ sung và hoàn ch nh b i dkien t n t nhiên l n dkien xh) i c a con ng i (c  dkien t

ả ạ

ườ ồ ừ ườ ạ ưở ượ ứ ằ ắ ạ Kh  năng sáng t o đó b t  i t o ra TGKQ ko fai b ng ý th c trí t

ả ng. Con ng ộ ừ ậ ủ ễ

ể ự i là 1 th c th  bao hàm trong mình kh  năng sáng t o.  ự ư  duy, t ng t  năng l c t ủ ộ ơ ở ệ ấ

­ Con ng ngu n t mà thông qua hành đ ng “v t hóa” c a mình, hành đ ng đó cũng ko di n ra 1 cách ch  quan, ậ tùy ti n mà trên c  s  dkien v t ch t – khách quan cho phép.

ứ ệ ậ ủ 4. Ý nghĩa pp lu n c a vi c nghiên c u

ứ ả ấ ườ ộ ố ứ ậ ự ễ   i, chúng ta rút ra m t s  KL cho nh n th c và th c ti n

ệ Qua vi c nghiên c u b n ch t con ng ư nh  sau:

ấ ườ ầ ­ Vì b n ch t con ng

i dc hình thành t ệ ố ừ  2 phía: sinh h c và xh, nên trong c/s cta c n chú ý c ặ ọ ẹ ặ

ệ ể ấ ả  ồ   ng di n này, ko tuy t đ i hóa m t này, xem nh  m t kia. Bên c nh c n quan tâm b i ẩ   ng ph m

ọ ậ ườ ưở ố ả ươ ệ ư ể ng th  ch t, rèn luy n thân th , chúng ta fai h c t p, rèn luy n t ệ ể ở i pt toàn di n v i 1 l ệ ng s ng đ  tr  thành 1 con ng ầ ạ ồ ưỡ  duy, b i d ố ố ớ i s ng cân

2 ph ưỡ d ấ ạ ứ ch t đ o đ c và lý t ằ b ng, hài hòa.

ệ ườ ắ i g n bó máu th t v i TN, vì , con ng

ườ ồ ạ ủ ấ ợ ộ t gia

ớ ổ ạ ữ ệ ầ ủ i trong quan ni m MLN là 1 ph n c a GTN ể i c a nó v i l/s GTN là m t. Quan đi m “thiên nhân h p nh t” c a các tri ự ế ậ ươ ng c  đ i có ý nghĩa tích c c đ n t n ngày nay trong vi c gi ị ớ ế ủ  gìn và bv MT sinh

­ Con ng l/s t n t Đông ph ệ thái hi n nay.

46

ả ộ ế ự ­ Vì MTXH tác đ ng l n đ n s  hình thành b n ch t con ng

ậ ợ ế ự ườ i, nên xh c n quan tâm đ n s   ệ ứ ậ ườ ấ i cho con ng ầ ạ i góp s c sáng t o ngh  thu t và

ụ ớ ụ ạ ị pt văn hóa, giáo d c, t o dkien thu n l ưở h ng th  các giá tr  văn hóa

ể ặ

­ Con ng

ườ ố i s ng trong xh dù thu c giai c p nào thì cũng mang đ c đi m loài  ự ậ tính toàn nhân  ệ ườ ể ấ ấ ệ ố ộ ặ ạ lo iạ , vì v y ko tuy t đ i hóa m t giai c p trong con ng i đ  ko t o nên s  phân bi t xh

ả ấ ứ ậ

ọ ­ M i ch  tr ườ ớ ự ủ ụ ể ầ ấ ố

ụ ủ ươ ng, chính sách kt –xh, pháp lu t và m c đích nghiên c u KH ph i l y con  ữ ặ ườ ề ề ề i v i nh ng nhu c u đ/s hi n th c c a nó làm xu t phát đi m và m c đích cu i cùng.  ư i, cũng nh  KH v  con

ườ ẽ ọ ệ ng Marx đã căn d n: “v  sau, KHTN, bao hàm trong nó KH v  con ng ng i bao hàm trong nó KHTN: đó s  là 1 khoa h c”

ườ ế ượ ườ ủ ả ướ ấ ề ­ V n đ  con ng i VN và chi n l c pt con ng i c a Đ ng và Nhà n ệ c ta hi n nay:

ướ i VN: ấ   c NN l c h u, KT pt th p,

ứ Trong quá kh , VN là 1 n ế ạ ậ ườ ưở ề ả ế ườ ng l n đ n tunhs cách, l i. Do chi n

+ Đkien l/s hình thành con ng ố ố ế ớ đi u này  nh h i s ng, n p nghĩ và tâm lý con ng ụ ư ề tranh tri n miên, VN ch a có dkien pt giáo d c

ể ể ườ ế ủ ố i VN:

ộ ầ 1) Ng ầ ng ái,

ầ ạ ộ ậ ọ ạ

ữ ế ế ề i VN có truy n th ng yêu  ươ ng thân t ườ i VN có  ệ ế ể ư ưở  t

ng ti u nông d n đ n trì tr , làm ả

ạ ưở ng, t ộ ủ ườ ế ề ể ự ườ i VN th ng có tâm lý an ph n th  th

ự ứ ặ ng, nh n th c n ng n  v  c m  ườ ẫ ườ ề ả ứ ử ể ế ậ ề ề ả ệ  làng”, d n đ n coi th ng

ữ ườ + Nh ng đi m m nh và đi m y u c a con ng ế ươ ồ ộ ướ n c, tinh th n đ c l p dân t c, tính c ng đ ng và tinh th n đoàn k t, t ầ có tinh th n hi u h c, c n cù, thông minh, sáng t o,…. Bên c nh đó, con ng ẫ ứ ặ ể nh ng đi m y u sau: Mang n ng ý th c gia tr ỏ ạ ề ọ ấ ăn nh . H n ch  v  th  l c, v  h c v n, trình đ  chuyên môn, năng l c qu n lý, văn hóa  ậ ế giao ti p. Ng tính, thiên v  c m tính, nên  ng x  theo ki u “phép vua thua l pháp lu tậ

ồ ự ườ ự ệ ệ ạ i pháp phát huy ngu n l c con ng i trong s  nghi p hi n đ i hóa, công

ả ữ + Nh ng gi ệ nghi p hóa:

ả ự i pháp trên lĩnh v c KT: • Các gi

ắ ụ ộ

i lao đ ng ra kh i t ể ệ ỏ ư ệ ạ ệ ứ ạ ề ệ ề

1) Nhanh chóng kh c ph c tình tr ng tách ng ệ ư ệ ạ ả ườ  li u sx.C i thi n đ/s  và đi u ki n làm vi c. T o nhi u công ăn, vi c làm đ  tránh tình tr ng lãng phí s c lao  ộ đ ng cũng nh  t ạ  n n xh.

ệ ể ả ể ạ ấ ả ế 2) S p x p, phân công LĐ h p lý, nh t là LĐ trí tu  đ  gi m thi u tình tr ng ch y máu

ắ ấ ạ ợ ch t xám, lãng phí đào t o.

ầ ạ ứ ệ ệ ề

3) Nêu cao tinh th n trách nhi m, đ o đ c và l ự ế ươ ng tâm ngh  nghi p trong sx, kinh doanh,  ườ ế ư ụ ề ệ ế i nh  sx – ch

ụ ế ị d ch v , dbiet là các ngh  liên quan tr c ti p đ n sinh m nh con ng ế bi n tp, y t , giáo d c.

ả ệ ắ

ị ủ ộ ự ơ ộ ườ ủ ệ ự ọ • Các gi dkien cho ng i pháp trên lĩnh v c chính tr  ­ xh i dân có c  h i ch  đ ng, t ạ : Dân ch  hóa sâu s c và toàn di n đ/s xh, t o  ự  nguy n tham gia tích c c vào m i cv nhà

47

ế ủ ộ ệ ố ệ ằ ị ậ c, ptrao xh. Hoàn thi n h  th ng pháp lu t nh m nâng cao v t th  c a b  máy và

ướ n ứ công ch c nhà n ướ c

ướ ộ : Nhà n ạ c fai t o môi tr

ả ệ ố ụ ả ng thu n l ườ ườ i phóng con ng ậ ợ i  ỏ i kh i moi

ằ • Các gi cho vi c c ng hieend và h ế ậ ụ ạ ậ t p t c l c h u nh m ti ự i pháp trên lĩnh v c văn hóa – xã h i ị ưở ng th  các giá tr  văn hóa. Gi ề ủ ệ t ki m tgian, ti n c a

ổ ả ụ ụ ộ

ầ ư ế ớ ớ ụ ạ ạ i pháp trên lĩnh v c giáo d c – đào t o: Đ i m i m c tiêu, n i dung, ch  cho giáo d c – đào t o , ti n t

ụ ườ ộ ủ

ự ạ Ư ỉ ố ệ ươ ườ ủ ự ươ ng  ự i xây d ng  i h i đ  các ch  s : IQ (Intelligence Quotient), EQ (Emotional quotient), PQ  ủ i, cu i cùng làm ch   ng châm c a Marx: “con ng

ủ ự ố ủ ả  nhiên, làm ch  b n thân mình, i XH c a chính mình thì cũng do đó mà làm ch  t

• Các gi trình , pp giáo d c – đào t o.  u tiên đ u t con ng (Passion quotient), th c hi n ph ồ ạ t n t ở tr  thành ng ủ ườ ự i t do.

48