Dieãn Ñaøn Kinh Teá Vieät Nam http://www.vnecon.com Thaân taëng!
Tr l i 15 câu h i ôn t p TRI T H C trong n i dung ch ng trình cao h c ươ
Câu 1: Quan đi m CT - XH c a Nho gia Trung Hoa c đ i. S khác nhau trong
đ ng l i chính tr c a ườ Nho gia, Đ o gia Pháp gia.
1. Quan đi m CT - XH c a Nho gia Trung Hoa c đ i
Nho gia là m t trong nh ng tr ng phái tri t h c chính c a Trung Hoa c đ i. Phái ườ ế
Nho gia đ c Kh ng T sáng l p, M nh T phát tri n v phía duy tâm tiên nghi m vàượ
Tuân T phát tri n v phía duy v t.
v Quan đi m CT - XH c a Kh ng T :
Kh ng T là ng i sáng l p ra đ o Nho, ông đ c phong là “Chí thánh tiên s , V n ườ ượ ư
th s bi u”, nghĩa là th y, thánh c a muôn đ i, muôn nhà.ế ư
Kh ng T coi XH là t ng h p các m i quan h gi a ng i v i ng i, trong đó có các ườ ườ
quan h nh : Vua-tôi, Cha-con, Ch ng-v , Anh-em, B n bè. Năm m i quan h này v ư
sau đ c phái Nho gia g i là Ngũ luân, trong đó 3 m i quan h Vua-tôi, Cha-con,ượ
Ch ng-v là nh ng m i quan h c b n nh t và đ c g i là Tam c ng. ơ ượ ươ
Nh ng ph m trù c b n trong thuy t Chính tr - Đ o đ c c a Kh ng T là Nhân, L , ơ ế
Nghĩa và Chính danh:
- Nhân: là lòng th ng ng i. Ng i có nhân là ng i có đ o đ c hoàn toàn. Trung vàươ ườ ườ ườ
Th là hai khía c nh c a Nhân: Trung là tính ngay th ng v i ng i, đi u mình mu n ườ
thì hãy làm cho ng i; Th lòng v tha, đi u mình không mu n thì đ ng làm choườ
ng i. Trong đ o nhân, hi u là g c - hi u không ch th hi n vi c ph ng d ng chaườ ế ế ưỡ
m mà quan tr ng nh t là lòng thành kính. Kh ng T nói: “Nuôi cha m mà ch ng
kính tr ng thì có khác gì nuôi thú v t”.
-L : là hình th c th hi n lòng nhân. L bao g m m i quan h r ng l n, t quan h
th n linh đ n quan h ng x gi a ng i v i ng i, quan h đ o d c, phong t c, t p ế ườ ườ
quán, quan h nhà n c, lu t pháp … Tuân theo l là m t đi u ki n đ th c hi n nhân ướ
đ c. Ng i quân t không bao gi làm trái v i l . ườ
- Nghĩa: là hành vi đ o đ c th hi n đ c nhân. Ng i làm vi c nghĩa thì hy sinh l i ích ườ
c a mình vì ng i khác. Nghĩa và l i không th dung h p v i nhau. Kh ng T i: ườ
“Quân t bi t rõ v nghĩa, ti u nhân bi t rõ v l i”. ế ế
- Chính danh: có nghĩa là ph i b trí ng i c ng v phù h p v i năng l c, ng i ườ ươ ườ
c ng v nào thì ph i x ng đáng v i c ng v đó, ph i làm đúng danh ph n, ch cươ ươ
trách c a mình “quân quân, th n th n, ph ph , t t ”. Nói và làm không đ c v t ượ ượ
chính danh:
+ Kh ng T đ cao ng i hi n tài v i t t ng Th ng hi n và khuyên các nhà cai tr ườ ư ưở ượ
nên s d ng ng i hi n tài qu n lý đ t n c và lo i b d n nh ng k b t tài trong b ườ ướ
Ghi roõ nguoàn http://vnecon.com khi phaùt haønh laïi thoâng tin töø
dieãn ñaøn.
Dieãn Ñaøn Kinh Teá Vieät Nam http://www.vnecon.com Thaân taëng!
máy cai tr .
+ Ph i th c hi n ba đi u: th c túc, binh c ng, dân tín. ườ
+ Ông khuyên giai c p th ng tr ph i th ng yêu, tôn tr ng chăm lo nhân dân. Đ ng ươ
th i ông khuyên dân ph i an ph n, l y nghèo làm vui, nghèo không oán trách
+ Tuy nhiên nh ng k sách chính tr c a ông ch d ng l i tính ch t c i l ng và duy ế ươ
tâm ch không ph i ph i b ng cách m ng hi n th c (h n ch ). ế
v Quan đi m CT - XH c a M nh T :
T t ng v CT - XH c a M nh T th hi n tri t lý nhân sinh (tri t lý v cu cư ưở ế ế
đ i) mà trung tâm là h c thuy t v tính thi n. Ông nói: “Nhân chi s tính b n thi n”. ế ơ
Tính thi n c a con ng i 4 đ c tính l n v n có b m sinh, đó là Nhân, L , Nghĩa, ườ
Trí và chúng b t ngu n t t đoan:
- Ai sinh ra cũng có lòng th ng xót nên ph i l y Nhân mà c m hoá.ươ
- Ai sinh ra cũng có lòng ghen ghét nên ph i l y Nghĩa mà đi u ch nh.
- Ai sinh ra cũng cung kính nên ph i l y L mà giáo hoá.
- Ai sinh ra cũng bi t ph i trái nên ph i l y Trí mà phân bi t đúng sai.ế
Tính thi n c a con ng i v n b t ngu n t cái tâm do tr i phú đ cho con ng i ta ườ ườ
bi t suy nghĩ, phân bi t ph i trái đúng sai đ ng x v i con ng i và v n v t.ế ườ
D a trên thuy t tính thi n và t t ng đ c tr c a Kh ng T , M nh T đ a ra thuy t ế ư ưở ư ế
“Nhân chính”, t c là cái tr là chính, ph i vì nhân ch không ph i vì l i. Ch tr ng ươ
c a thuy t này là l y đ c đ thu ph c lòng ng i, ph n đ i vi c cai tr b ng b o l c. ế ườ
Trên c s t t ng nhân nghĩa và ch tr ng nhân chính, M nh T đã đ ra m tơ ư ưở ươ
quan đi m r t đ c đáo đó là dân b n. Ông coi dân là quan tr ng nh t, k đ n là giang ế ế
s n xã t c, vua là th ng thôi “Dân vi quý, xã t c th chi, quân vi khinh”. Và ông gi iơ ườ
thích là có dân m i l p nên n c, có n c m i l p nên vua, ch vua không th sinh ra ướ ướ
dân. Quan h vua tôi là quan h hai chi u, tôn tr ng l n nhau.
Tóm l i, tri t h c c a M nh T tuy còn mang y u t duy tâm và th n bí (h n ch ) ế ế ế
nh ng trong h c thuy t v CT-XH v i t t ng “nhân chính”, “dân b n” có ý nghĩaư ế ư ưở
ti n b , phù h p v i yêu c u và xu th phát tri n c a l ch s XHế ế
v Quan đi m CT - XH c a Tuân T :
Tuân T là ng i phát tri n h c thuy t c a Kh ng T , đ cao nhân, nghĩa, l nh c vàườ ế
chính danh. Tuy nhiên, ông ph n đ i quan ni m c a Kh ng T và M nh T v nh ng
v n đ chính tr và đ o đ c. Tuân T đ ng trên quan đi m duy v t và vô th n (tích
c c), ông cho r ng t nhiên g m 3 b ph n: tr i, đ t và ng i. Tr i ch là m t b ườ
ph n c a t nhiên, b n thân t nhiên là c s hình thành và bi n hoá c a v n v t. Nh ơ ế ư
Ghi roõ nguoàn http://vnecon.com khi phaùt haønh laïi thoâng tin töø
dieãn ñaøn.
Dieãn Ñaøn Kinh Teá Vieät Nam http://www.vnecon.com Thaân taëng!
v y, tr i không quy t đ nh v n m nh c a con ng i, con ng i là s n ph m cao nh t ế ườ ườ
c a gi i t nhiên. Vi c tr hay lo n, lành hay d do con ng i làm ra ch không ườ
ph i t i tr i. N u con ng i hành đ ng thu n v i l t nhiên thì lành, trái l i s g p ế ườ
lo n “L y s tr mà đ i phó v i đ o thì lành, l y s lo n mà đ i phó v i đ o y thì
d ”.
Không ch hành đ ng phù h p v i t nhiên mà con ng i có th c i t o t nhiên và ườ
XH đ làm cho cu c s ng t t đ p h n. Ông phê phán mê tín d đoan, vi c tôn th tr i, ơ
l i tr i, khuyên con ng i nên tin s c mình, ra s c phát tri n s n xu t, th c hành ườ
ti t ki m, ăn đi u đ , gi gìn s c kho thì tr i s không đ cho nghèo khó và b nhế
t t.
V đ o đ c ông đ a ra thuy t tính ác cho nên ông ch tr ng s a tr vi c n c, giáo ư ế ươ ướ
d c đ o đ c, l nghĩa làm cho XH ti n b , văn minh h n. Ông đ cao “l tr ”, ông cho ế ơ
r ng l nghĩa và đ ng c p trong XH là c n thi t đ duy trì tr t t XH. ế
2. S khác nhau trong đ ng l i chính tr c a Nho gia, Đ o gia và Pháp gia ườ
Nho gia Đ o giaPháp gia
Đ ng l i chính tr : “đ c tr hayườ
“nhân tr
- Coi tr ng giáo d c, ph n đ i b o
l c và chi n tranh. ế
- Kh ng T coi XH t ng h p
các m i quan h gi a ng i v i ườ
ng i, đó N luân Tamườ
c ng.ươ
Các ph m trù c b n trong h c ơ
thuy t c a Kh ng T Nhân-ế
Nghĩa-L -Chính danh:
- Đ ng l i nhân tr c a Kh ngườ
T tính ch t đi u hòa mâu
thu n giai c p, ph n đ i đ u
tranh. Ông khuyên giai c p th ng
tr ph i th ng yêu, tôn tr ng, ươ
chăm lo cho nhân dân. Đ ng th i,
ông cũng khuyên dân ph i an
ph n, l y nghèo làm vui, nghèo mà
không oán trách. Ông coi vi c oán
trách c nh nghèo hèn, a dùng b o ư
l c m m m ng c a lo n. Tuy
nhiên nh ng k sách chính tr c a ế
ông ch d ng l i tính ch t c i
l ng duy tâm ch không ph iươ
Đ ng l i chính tr : s d ngườ
h c thuy t “vô vi”, có nghĩa ế
s ng, ho t đ ng theo l t
nhiên, th n phái, không làm
trái v i t nhiên, không can
thi p vào tr t t c a t nhiên,
ch làm cho dân no b ng,
x ng c t m nh lòng hươ ư
tĩnh, khi n cho n khôngế
bi t, không mu n.ế
- Không dùng lu t pháp,
không c n giáo d c nhân, l ,
nghĩa, trí.
- Lão T ch tr ng h n ch ươ ế
quy n l c c a Nhà n c ướ
ho t đ ng c a dân đ n m c ế
t i đa, đ cho dân s ng ch t
phác th i nguyên th y, duy trì
tình tr ng n c nh , dân ít. ướ
Đ ng l i chính tr :ườ
Hàn Phi ch tr ng ươ
đ ng l i “pháp tr ”.ườ
Đ cai tr XH c n
ph i 3 y u t ế
Pháp, Thu t và Th : ế
- Pháp pháp lu t,
đ c công b cbo m iượ
ng i bi t, đ tuânườ ế
theo ph i thay đ i
cho phù h p v i tình
hình c th không
m t th pháp lu t
luôn luôn đúng v i
m i th i đ i
- Th đ a v , thế ế
l c, quy n uy c a
ng i c m đ u.ườ
- Thu t ph ng ươ
pháp m u trí, thư
đo n trong vi c tr
dân.
Ghi roõ nguoàn http://vnecon.com khi phaùt haønh laïi thoâng tin töø
dieãn ñaøn.
Dieãn Ñaøn Kinh Teá Vieät Nam http://www.vnecon.com Thaân taëng!
ph i b ng cách m ng hi n th c
Câu 2: B n th lu n và nhân sinh quan c a Ph t giáo n Đ c đ i
Ph t giáo là m t tr ng phái ườ Tri t h c Tôn giáoế , ng i sáng l p ra đ o Ph t là ườ Thích
ca Mâu ni.
v B n th lu n : th hi n trong 4 nguyên lý:
Ø Vô t o gi : đ o Ph t cho r ng vũ tr là vô th y, vô chung, v n v t trong th gi i ế
ch là dòng bi n hoá vô th ng, vô đ nh, không do m t v th n nào sáng t o nên c . ế ườ
Ph t giáo cho r ng th gi i t n t i khách quan, không do th n thánh sáng t o ra. ế
Ø Vô ngã: có nghĩa là không có linh h n b t t , s v t hi n t ng xung quanh ta và ượ
chính b n thân ta là không có th t mà nó đ c t o thành t các y u t mà Ph t g i là ượ ế
Danh và S c. Danh là tinh th n, S c là v t ch t. Th gi i do các y u t v t ch t và ế ế
tinh th n k t h p l i v i nhau t o nên. ế
Ø Vô th ngườ : có nghĩa là không có gì n đ nh, b t bi n. Ph t kh ng đ nh r ng th gi i ế ế
khách quan không có gì là vĩnh h ng, b t bi n mà cái gì cũng có quá trình sinh thành, ế
bi n đ i và tiêu vong theo lu t Nhân - qu mà Ph t g i là Sinh, Tr , D , Di t, t sế
v t nh nh t cho đ n vũ tr đ u tuân th lu t trên. ế
Ø Nhân qu t ng t c ươ : Ph t kh ng đ nh r ng t t c m i s v t hi n t ng trên đ i ượ
đ u có nguyên nhân c a nó. Nhân k t h p v i duyên thì sinh ra qu , qu l i k t h p ế ế
v i duyên l i bi n thành nhân và sinh ra qu khác. Nhân và qu t o thành m t chu i ế
không ng ng ngh , Ph t g i là “Nhân qu t ng t c vô gián đo n" ươ
v Nhân sinh quan: Ph t giáo tuy bác b Brahman và atman nh ng l i k th a thuy t ư ế ế
luân h i, nghi p báo trong đ o Balamôn. Thích ca Mâu ni đã đ a ra thuy t “T di u ư ế
đ ” và “Th p nh nhân duyên” đ gi i thoát chúng sinh ra kh i m i n i kh và ki pế ế
nghi p báo, luân h i. Đây là t t ng tri t lý nhân sinh quan ch y u c a đ o Ph t. ư ưở ế ế
“T di u đ ” là b n chân lý vĩnh h ng, thiêng liêng, cao c , đúng đ n g m có: Kh ế
đ , Nhân đ , Di t đ và Đ o đ .ế ế ế ế
Kh đ : ế Ph t cho r ng đ i là b kh vì v y ta ch d y các con m t đi u là kh và di t
kh ” và các n i kh c a con ng i th hi n trong Bát kh . ườ
Nhân đ ế(T p đ ): Ph t giáo gi i thích nguyên nhân m i n i kh c a con ng i. Ph t ế ườ
kh ng đ nh r ng t t c m i n i kh c a con ng i đ u có nguyên nhân c a nó. Các ườ
nguyên nhân c a n i kh đ c th hi n qua “Th p nh nhân duyên” (12 n i kh c a ượ
con ng i).ườ
Ghi roõ nguoàn http://vnecon.com khi phaùt haønh laïi thoâng tin töø
dieãn ñaøn.
Dieãn Ñaøn Kinh Teá Vieät Nam http://www.vnecon.com Thaân taëng!
Di t đ ế: Ph t nói khi con ng i ta tìm ra đ c nguyên nhân c a n i kh theo Th p nh ườ ượ
nhân duyên thì Ph t kh ng đ nh r ng con ng i có th t b t n g c m i n i kh ườ
ch có nh th con ng i m i đ n đ c cõi Ni t bàn. Do v y, Ph t cho r ng cái kh ư ế ườ ế ượ ế
có th tiêu di t đ c. ượ
Đ o đ ế: Ph t nói chúng sinh có th tiêu di t đ c n i kh n u đi theo con đ ng “Bát ượ ế ườ
chính đ o.
v Nh n xét:
- u đi m:Ư
+ Là tr ng phái tri t h c vô th n (ch ng l i Brahman và không th a nh n atman)ườ ế
m c dù không tri t đ , có y u t duy v t bi n ch ng, th a nh n có s v n đ ng tuy t ế
đ i c a các s v t hi n t ng. ượ
+ Ch ng l i s phân bi t đ ng c p, ch tr ng bình đ ng xã h i. ươ
+ Tri t lý c a đ o Ph t có ý nghĩa giáo d c r t l n vì nó khuyên con ng i khinh ghétế ườ
nh ng ham mu n d c v ng v t ch t t m th ng. ườ
+ Đ o Ph t có tính nhân đ o cao b i vì nó khuyên con ng i suy nghĩ và làm đi u ườ
thi n, tránh xa đi u ác, th ng yêu c u giúp m i ng i. Không dùng b o l c trong ươ ườ
quan h gi a các giáo phái khác nhau cũng nh tôn giáo khác nhau. ư
- Nh c đi m:ượ
+ Ph t giáo là tr ng phái duy tâm ch quan trong quan ni m v XH b i vì nó cho ườ
r ng nguyên nhân c b n c a m i n i kh do vô minh do đó Ph t giáo cho r ng s ơ
sáng su t, giác ng c a con ng i là y u t quy t đ nh s gi i thoát con ng i kh i ườ ế ế ườ
cái kh .
+ Ch a nh n th y đ c s đ ng yên t ng đ i c a các s v t hi n t ngư ượ ươ ượ
+ Ph t giáo ch tr ng gi i thoát con ng i b ng phép tu thân, tích đ c tiêu c c, xa ươ ườ
lánh cu c đ i mà không mang phong trào cách m ng XH, ph nh n s bi n đ i c i ế
t o XH b ng th c ti n cách m ng.
+ Ph t giáo theo tr ng phái nh n th c lu n duy tâm, nh n th c ch th c hi n b ng s ườ
tu luy n, thi n đ nh. Không th a nh n vai trò c a nh n th c c m tính và t duy cũng ư
nh via trò c a ho t đ ng th c ti n đ i v i nh n th c.ư
+ Ph t giáo cho r ng cu c đ i là gi , o, m i ham mu n đ i th ng đ u là t i l i. ườ
Tuy nhiên, Ni t bàn - cái mà Ph t cho là th c t i thì hóa ra ch là đi u t ng t ngế ưở ượ
thu n túy, không có gì làm b ng ch ng.
Ghi roõ nguoàn http://vnecon.com khi phaùt haønh laïi thoâng tin töø
dieãn ñaøn.