Đề tài: Lạm phát và biện pháp khắc phục ở Việt Nam

Chia sẻ: Nguyễn Thị Tú Uyên | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:26

Thêm vào BST

Báo xấu

7.193
lượt xem 2.416
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Lạm phát vừa phải: còn gọi là lạm phát một con số , có tỷ lệ lạm phát dưới 10% một năm. Lạm phát vừa phải làm cho giá cả biến động tương đối. Trong thời kỳ này nền kinh tế hoạt động bình thường, đời sống của người lao động ổn định. Sự ổn định đó được biểu hiện: giá cả tăng lên chậm, lãi suất tiền gửi không cao, ...

Chủ đề:

Bình luận(1) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Đề tài: Lạm phát và biện pháp khắc phục ở Việt Nam

 ĐỀ ÁN MÔN HỌC Lạm phát vỡ biện pháp khắc phục ở Việt Nam Giáo viên hướng dẫn : Sinh viên thực hiện :
Lêi nãi ®Çu C¬ chÕ thÞ tr−êng ®· rung lªn håi chu«ng c¶nh b¸o bao sù ®æi thay cña nÒn kinh tÕ ViÖt Nam trong nh÷ng thËp niªm gÇn ®©y. Trong nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng ho¹t ®éng ®Çy s«i ®éng vμ c¹nh tranh gay g¾t ®Ó thu ®−îc lîi nhuËn cao vμ ®øng v÷ng trªn th−¬ng tr−êng. C¸c nhμ kinh tÕ còng nh− c¸c doanh nghiÖp ph¶i nhanh chãng tiÕp cËn, n¾m b¾t nh÷ng vÊn ®Ò cña nÒn kinh tÕ míi. Bªn c¹nh bao vÊn ®Ò cÇn cã ®Ó kinh doanh cßn lμ nh÷ng vÊn ®Ò næi cém kh¸c trong kinh tÕ. Mét trong nh÷ng vÊn ®Ò næi cém kh¸c trong kinh tÕ. Mét trong nh÷ng vÊn ®Ò næi cém Êy lμ l¹m ph¸t. L¹m ph¸t nh− mét c¨n bÖnh cña nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng, nã lμ mét vÊn ®Ò hÕt søc phøc t¹p ®ßi hái sù ®Çu t− lín vÒ thêi gian vμ trÝ tuÖ míi cã thÓ mong muèn ®¹t ®−îc kÕt qu¶ kh¶ quan. Chèng l¹m ph¸t kh«ng chØ lμ viÖc cña c¸c nhμ doanh nghiÖp mμ cßn lμ nhiÖm vô cña chÝnh phñ. L¹m ph¸t ¶nh h−ëng toμn bé ®Õn nÒn kinh tÕ quèc d©n, ®Õn ®êi sèng x· héi, ®Æc biÖt lμ giíi lao ®éng. ë n−íc ta hiÖn nay, chèng l¹m ph¸t, gi÷ v÷ng nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn æn ®Þnh, c©n ®èi lμ mét môc tiªu rÊt quan träng trong ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi, n©ng cao ®êi sèng nh©n d©n. Trong thêi gian gÇn ®©y, vÊn ®Ò l¹m ph¸t ®· ®−îc nhiÒu ng−êi quan t©m, nghiªn cøu vμ ®Ò xuÊt c¸c ph−¬ng ¸n kh¾c phôc. §· tõ l©u tiÒn giÊy xuÊt hiÖn vμ ch¼ng bao l©u sau ®ã diÔn ra t×nh tr¹ng gi¶m gi¸ tiÒn vμ dÉn ®Õn l¹m ph¸t. NÐt ®Æc tr−ng næi bËt cña thùc tr¹ng nÒn kinh tÕ khi cã l¹m ph¸t, gi¸ c¶ cña hÇu hÕt c¸c hμng ho¸ ®Òu t¨ng cao vμ søc mua cña ®ång tiÒn ngμy cμng gi¶m nhanh. Nh×n l¹i lÞch sö l¹m ph¸t, tõ cuèi thÓ kû 19 ®Õn ®Çu thÕ kû 20. ë n−íc ta l¹m ph¸t diÔn ra nghiªm träng vμ kÐo dμi mμ nguån gèc cña nã lμ do hËu qu¶ nÆng nÒ cña chiÕn tranh, c¬ cÊu kinh tÕ bÊt hîp lý kÐo dμi. L¹m ph¸t ®· ph¸ vì toμn bé kÕ ho¹ch cña nÒn kinh tÕ, ph−¬ng h¹i ®Õn tÊt c¶ c¸c mèi quan hÖ trong nÒn kinh tÕ - x· héi. Bμi viÕt nμy víi ®Ò tμi:"L¹m ph¸t vμ biÖn ph¸p kh¾c phôc ë ViÖt Nam" XuÊt ph¸t tõ vÊn ®Ò nghiªn cøu l¹m ph¸t lμ cÇn thiÕt, cÊp b¸ch, ®Æc biÖt thÊy ®−îc tÇm quan träng cña l¹m ph¸t. V× vËy, víi l−îng kiÕn thøc cßn h¹n chÕ, em thiÕt nghÜ quan 1
t©m nghiªn cøu ®Õn ®Ò tμi còng lμ mét ph−¬ng ph¸p t×m hiÓu nã mét c¸ch thÊu ®¸o, s©u s¾c h¬n. 2
I/ Lý luËn chung vÒ l¹m ph¸t: 1. Kh¸i niÖm vμ ph©n lo¹i l¹m ph¸t: a. C¸c kh¸i niÖm: - L¹m ph¸t lμ mét ph¹m trï vèn cã cña nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng, nã xuÊt hiÖn khi c¸c yªu cÇu cña c¸c quy luËt kinh tÕ hμng ho¸ kh«ng ®−îc t«n träng, nhÊt lμ quy luËt l−u th«ng tiÒn tÖ. ë ®©u cßn s¶n xuÊt hμng ho¸ , cßn tån t¹i nh÷ng quan hÖ hμng ho¸ tiÒn tÖ th× ë ®ã cßn Èn n¸u kh¶ n¨ng l¹m ph¸t vμ l¹m ph¸t chØ xuÊt hiÖn khi c¸c quy luËt cña l−u th«ng tiÒn tÖ bÞ vi ph¹m. - Trong bé "T− b¶n" næi tiÕng cña m×nh C. M¸c viÕt: "ViÖc ph¸t hμnh tiÒn giÊy ph¶i ®−îc giíi h¹n ë sè l−îng vμng hoÆc b¹c thùc sù l−u th«ng nhê c¸c ®¹i diÖn tiÒn giÊy cña m×nh". §iÒu nμy cã nghÜa lμ khi khèi l−îng tiÒn giÊy do nhμ n−íc ph¸t hμnh vμo l−u th«ng v−ît qu¸ sè l−îng vμng mμ nã ®¹i diÖn th× gi¸ trÞ cña tiÒn giÊy gi¶m xuèng vμ t×nh tr¹ng l¹m ph¸t xuÊt hiÖn. - Mét ®Þnh nghÜa n÷a vÒ l¹m ph¸t do c¸c nhμ kinh tÕ häc hiÖn ®¹i ®−a ra vμ nã ®−îc sö dông réng r·i trong lÜnh vùc nghiªn cøu thÞ tr−êng : "L¹m ph¸t lμ sù t¨ng lªn cña møc gi¸ trung b×nh theo thêi gian" - L¹m ph¸t ®−îc ®Æc tr−ng bëi chØ sè l¹m ph¸t. Nã chÝnh lμ GNP danh nghÜa/ GNP thùc tÕ. Trong thùc tÕ nã ®−îc thay thÕ b»ng tû sè gi¸ tiªu dïng hoÆc chØ sè gi¸ b¸n bu«n Ip = ∑ip.d ip: chØ sè gi¸ c¶ cña tõng lo¹i nhãm hμng d: tû träng møc tiªu dïng cña tõng lo¹i hμng. b) Ph©n lo¹i l¹m ph¸t: - L¹m ph¸t võa ph¶i: cßn gäi lμ l¹m ph¸t mét con sè, cã tû lÖ l¹m ph¸t d−íi 10% mét n¨m. L¹m ph¸t võa ph¶i lμm cho gi¸ c¶ biÕn ®éng t−¬ng ®èi. Trong thêi kú nμy nÒn kinh tÕ ho¹t ®éng b×nh th−êng, ®êi sèng cña ng−êi lao ®éng æn ®Þnh. Sù æn ®Þnh ®ã ®−îc biÓu hiÖn: gi¸ c¶ t¨ng lªn 3
chËm, l·i suÊt tiÒn göi kh«ng cao, kh«ng xÈy ra víi t×nh tr¹ng mua b¸n vμ tÝch tr÷ hμng ho¸ víi sè l−îng lín... Cã thÓ nãi l¹m ph¸t võa ph¶i t¹o t©m lý an t©m cho ng−êi lao ®éng chØ tr«ng chê vμo thu nhËp. Trong thêi gian nμy c¸c h·ng kinh doanh cã kho¶n thu nhËp æn ®Þnh, Ýt rñi ro nªn s½n sμng ®Çu t− cho s¶n xuÊt, kinh doanh. - L¹m ph¸t phi m·: l¹m ph¸t xÈy ra khi gi¸ c¶ t¨ng t−¬ng ®èi nhanh víi tû lÖ 2 hoÆc 3 con sè mét n¨m. ë møc phi m·, l¹m ph¸t lμm cho gi¸ c¶ chung t¨ng lªn nhanh chãng, g©y biÕn ®éng lín vÒ kinh tÕ , c¸c hîp ®ång ®−îc chØ sè ho¸. Lóc nμy ng−êi d©n tÝch tr÷ hμng ho¸, vμng b¹c, bÊt ®éng s¶n vμ kh«ng bao giê cho vay tiÒn ë møc l·i suÊt b×nh th−êng. Lo¹i nμy khi ®· trë nªn v÷ng ch¾c sÏ g©y ra nh÷ng biÕn d¹ng kinh tÕ nghiªm träng. - Siªu l¹m ph¸t: xÈy ra khi l¹m ph¸t ®ét biÕn t¨ng lªn víi tèc ®é cao v−ît xa l¹m ph¸t phi m·, nã nh− mét c¨n bÖnh chÕt ng−êi, tèc ®é l−u th«ng tiÒn tÖ t¨ng kinh khñng, gi¸ c¶ t¨ng nhanh kh«ng æn ®Þnh, tiÒn l−¬ng thùc tÕ bÞ gi¶m m¹nh, tiÒn tÖ mÊt gi¸ nhanh chãng, th«ng tin kh«ng cßn chÝnh x¸c, c¸c yÕu tè thÞ tr−êng biÕn d¹ng vμ ho¹t ®éng kinh doanh l©m vμo t×nh tr¹ng rèi lo¹n. Tuy nhiªn, siªu l¹m ph¸t rÊt Ýt khi xÈy ra. LÞch sö cña l¹m ph¸t còng chØ ra r»ng, l¹m ph¸t ë c¸c n−íc ®ang ph¸t triÓn th−êng diÔn ra trong thêi gian dμi, v× vËy hiÖu qu¶ cña nã phøc t¹p vμ trÇm träng h¬n. V× vËy c¸c nhμ kinh tÕ ®· chia l¹m ph¸t thμnh 3 lo¹i. L¹m ph¸t kinh niªn kÐo dμi trªn 3 n¨m víi tû lÖ l¹m ph¸t d−í 50% mét n¨m; l¹m ph¸t nghiªm träng th−êng kÐo dμi trªn 3 n¨m víi tû lÖ l¹m ph¸t trªn 50%; siªu l¹m ph¸t kÐo dμi trªn mét n¨m víi tû lÖ l¹m ph¸t trªn 200% mét n¨m. 2. Nguyªn nh©n l¹m ph¸t: 4
a) L¹m ph¸t theo thuyÕt tiÒn tÖ: kinh tÕ ®i vμo l¹m ph¸t, ®ång tiÒn mÊt gi¸... cã nhiÒu nguyªn nh©n dÉn ®Õn l¹m ph¸t. Ch¼ng h¹n thêi tiÕt kh«ng thuËn, mÊt mïa, n«ng d©n thu ho¹ch thÊp, gi¸ l−¬ng thùc t¨ng lªn. Gi¸ nguyªn vËt liÖu t¨ng lμm cho gi¸ c¶ hμng tiªu dïng t¨ng lªn. Khi tiÒn l−¬ng t¨ng, chi phÝ s¶n xuÊt còng t¨ng theo, dÉn ®Õn gi¸ c¸c mÆt hμng còng t¨ng. T¨ng l−¬ng ®Èy gi¸ lªn cao. Tãm l¹i, l¹m ph¸t lμ hiÖn t−îng t¨ng liªn tôc møc gi¸ chung vμ cã thÓ gi¶i thÝch theo 3 c¸ch. - Theo häc thuyÕt tiÒn tÖ, l¹m ph¸t lμ kÕt qu¶ cña viÖc t¨ng qu¸ thõa møc cung tiÒn. - Theo häc thuyÕt Keynes, l¹m ph¸t xÈy ra do thõa cÇu vÒ hμng ho¸ vμ dÞch vô trong nÒn kinh tÕ (do cÇu kÐo). - Theo häc thuyÕt chi phÝ ®Èy, l¹m ph¸t sinh ra do t¨ng chi phÝ s¶n xuÊt (chi phÝ ®Èy) Trªn thùc tÕ l¹m ph¸t lμ kÕt qu¶ cña tæng thÓ 3 nguyªn nh©n trªn, mçi nguyªn nh©n cã vai trß kh¸c nhau ë mçi thêi ®iÓm kh¸c nhau. Møc cung tiÒn lμ mét biÕn sè duy nhÊt trong ®¼ng thøc tû lÖ l¹m ph¸t, mμ dùa vμo ®ã ng©n hμng Trung −¬ng ®· t¹o ra ¶nh h−ëng trùc tiÕp. Trong viÖc chèng l¹m ph¸t, c¸c ng©n hμng Trung −¬ng lu«n gi¶m sót viÖc cung tiÒn. T¨ng cung tiÒn cã thÓ ®¹t ®−îc b»ng hai c¸ch: - Ng©n hμng trung −¬ng in nhiÒu tiÒn h¬n (khi l·i suÊt thÊp vμ ®iÒu kiÖn kinh doanh tèt). hoÆc - C¸c ng©n hμng th−¬ng m¹i cã thÓ t¨ng tÝn dông Trong c¶ hai tr−êng hîp s½n cã l−îng tiÒn nhiÒu h¬n cho d©n c− vμ chi phÝ. VÒ mÆt trung h¹n vμ dμi h¹n, ®iÒu ®ã dÉn tíi cÇu vÒ hμng ho¸ vμ dÞch vô t¨ng. NÕu cung kh«ng t¨ng t−¬ng øng víi cÇu, th× viÖc d− cÇu sÏ ®−îc bï ®¾p b»ng viÖc t¨ng gi¸. Tuy nhiªn, gi¸ c¶ sÏ kh«ng t¨ng ngay 5
nh−ng nã sÏ t¨ng sau ®ã 2-3 n¨m. In tiÒn ®Ó trî cÊp cho chi tiªu c«ng céng sÏ dÉn ®Õn l¹m ph¸t nghiªm träng. VÝ dô: N¨m 1966 - 1967 chÝnh phñ Mü ®· sö dông viÖc t¨ng tiÒn ®Ó tr¶ cho nh÷ng chi phÝ leo thang cña cuéc chiÕn tranh t¹i ViÖt Nam, l¹m ph¸t t¨ng tõ 3% (n¨m 1967) ®Õn 6% (n¨m 1970). XÐt trong dμi h¹n l·i suÊt thùc tÕ (i) vμ s¶n l−îng thùc tÕ (y) ®¹t møc c©n b»ng, nghÜa lμ (i) vμ (y) æn ®Þnh. Møc cÇu tiÒn thùc tÕ kh«ng ®æi nªn M/P còng kh«ng ®æi. Suy ra khi l−îng tiÒn danh nghÜa (M) t¨ng lªn th× gi¸ c¶ sÏ t¨ng lªn víi tû lÖ t−¬ng øng. VËy l¹m ph¸t lμ mét hiÖn t−îng tiÒn tÖ. §©y lμ lý do t¹i sao ng©n hμng Trung −¬ng rÊt chó träng ®Õn nguyªn nh©n nμy. b) L¹m ph¸t theo thuyÕt Keynes (l¹m ph¸t cÇu kÐo): T¨ng cung tiÒn kh«ng ph¶i lμ nguyªn nh©n duy nhÊt dÉn ®Õn t¨ng cÇu vÒ hμng ho¸, dÞch vô. T¨ng tiªu dïng, chi phÝ c«ng céng vμ t¨ng d©n sè lμ nh÷ng nh©n tè phi tiÒn tÖ, sÏ dÉn ®Õn t¨ng cÇu. ¸p lùc l¹m ph¸t sÏ t¨ng sau 1 ®Õn 3 n¨m, nÕu cÇu vÒ hμng ho¸ v−ît qu¸ møc cung, song s¶n xuÊt vÉn kh«ng ®−îc më réng hoÆc do sö dông m¸y mãc víi c«ng suÊt tiÕn tíi giíi h¹n hoÆc v× nh©n tè s¶n xuÊt kh«ng ®¸p øng ®−îc sù gia t¨ng cña cÇu. Sù mÊt c©n ®èi ®ã sÏ ®−îc gi¸ c¶ lÊp ®Çy. L¹m ph¸t do cÇu t¨ng lªn hay l¹m ph¸t do cÇu kÐo ®−îc ra ®êi tõ ®ã. Ch¼ng h¹n ë Mü, sö dông c«ng suÊt m¸y mãc lμ mét chØ sè cã Ých ph¶n ¸nh l¹m ph¸t trong t−¬ng lai ë Mü, sö dông c«ng suÊt m¸y mãc trªn 83% dÉn tíi l¹m ph¸t t¨ng. c) L¹m ph¸t theo thuyÕt chi phÝ ®Èy: L¹m ph¸t chi phÝ ®Èy võa l¹m ph¸t, võa suy gi¶m s¶n l−îng t¨ng thªm thÊt nghiÖp nªn cßn gäi lμ l¹m ph¸t "®×nh trÖ" H×nh thøc cña l¹m ph¸t nμy ph¸t sinh ra tõ phÝa cung, do chi phÝ s¶n xuÊt cao h¬n ®· ®−îc chuyÓn sang ng−êi tiªu dïng. §iÒu nμy chØ cã thÓ ®−îc trong giai ®o¹n t¨ng tr−ëng kinh tÕ khi ng−êi tiªu dïng s½n sμng tr¶ víi gi¸ cao h¬n. 6
VÝ dô: NÕu tiÒn l−¬ng chiÕm mét phÇn ®¸ng kÓ trong chi phÝ s¶n xuÊt vμ dÞch vô. NÕu tiÒn l−¬ng t¨ng nhanh h¬n n¨ng suÊt lao ®éng th× tæng chi phÝ s¶n xuÊt sÏ t¨ng lªn. NÕu nhμ s¶n xuÊt cã thÓ chuyÓn viÖc t¨ng chi phÝ nμy cho ng−êi tiªu dïng th× gi¸ b¸n sÏ t¨ng lªn, c«ng nh©n vμ c¸c c«ng ®oμn sÏ yªu cÇu tiÒn l−¬ng cao h¬n tr−íc ®Ó phï hîp víi chi phÝ sinh ho¹t t¨ng lªn, ®iÒu ®ã t¹o thμnh vßng xo¸y l−îng gi¸. Mét yÕu tè chi phÝ chÝnh kh¸c lμ gi¸ c¶ nguyªn vËt liÖu ®Æc biÖt lμ dÇu th«. Trong n¨m 1972 - 1974 hÇu nh− gi¸ dÇu quèc tÕ t¨ng 5 lÇn dÉn ®Õn l¹m ph¸t t¨ng tõ 4,6% ®Õn 13,5% b×nh qu©n trªn toμn thÕ giíi. Ngoμi ra sù suy sôp cña gi¸ dÇu (1980) lμm cho l¹m ph¸t gi¶m xuèng møc thÊp ch−a tõng thÊy. Bªn c¹nh nh÷ng yÕu tè g©y nªn l¹m ph¸t ®ã lμ gi¸ nhËp khÈu cao h¬n ®−îc chuyÓn cho ng−êi tiªu dïng néi ®Þa. NhËp khÈu cμng trë nªn ®¾t ®á khi ®ång néi tÖ yÕu ®i hoÆc mÊt gi¸ so víi ®ång tiÒn kh¸c. Ngoμi ra yÕu tè t©m lý d©n chóng, sù thay ®æi chÝnh trÞ, an ninh quèc phßng... Song nguyªn nh©n trùc tiÕp vÉn lμ sè l−îng tiÒn tÖ trong l−u th«ng v−ît qu¸ sè l−îng hμng ho¸ s¶n xuÊt ra. ViÖc t¨ng ®ét ngét cña thuÕ (VAT) còng lμm t¨ng chØ sè gi¸. ASRL ASSL P P AD ASLR E1 P1 P1 E1 AD1 E0 P0 ASSR P0 AD0 ASSR y* y0 y y1 y0 y* y 7
Chi tiªu qu¸ kh¶ n¨ng cung øng Chi phÝ t¨ng ®Èy gi¸ lªn cao - Khi s¶n l−îng v−ît tiÒm n¨ng - CÇu kh«ng ®æi, gi¸ c¶ t¨ng s¶n ®−êng AS cã ®é dèc lín nªn khi l−îng gi¶m xuèng Y0 - Y1 cÇu t¨ng m¹nh, AD - AD1, gi¸ c¶ AS1 - AS2 t¨ng P0 - P1 d) L¹m ph¸t dù kiÕn: Trong nÒn kinh tÕ, trõ siªu l¹m ph¸t, l¹m ph¸t phi m·, l¹m ph¸t võa ph¶i cã xu h−íng tiÕp tôc gi÷ møc lÞch sö cña nã. Gi¸ c¶ trong tr−êng hîp nμy t¨ng ®Òu mét c¸ch æn ®Þnh. Mäi ng−êi thÓ dù kiÕn ®−îc tr−íc nªn cßn gäi lμ l¹m ph¸t dù kiÕn. ASLR ASSR2 E" P2 ASSR1 E' P1 ASSR0 AD" E P0 AD AD y* y Trong l¹m ph¸t dù kiÕn AS & AD dÞch chuyÓn lªn trªn cïng, ®é s¶n l−îng vÉn gi÷ nguyªn, gi¸ c¶ t¨ng lªn theo dù kiÕn. e) C¸c nguyªn nh©n kh¸c: Gi÷a l¹m ph¸t vμ l·i suÊt khi tû lÖ l¹m ph¸t t¨ng lªn l·i suÊt danh nghÜa t¨ng theo, t¨ng chi phÝ c¬ héi cña viÖc gi÷ tiÒn, cμng gi÷ nhiÒu tiÒn 8
cμng thiÖt. §iÒu nμy ®Æc biÖt ®óng trong c¸c cuéc siªu l¹m ph¸t, tiÒn mÊt gi¸ cμng nhanh, t¨ng møc ®é tiÒn göi vμo ng©n hμng, vμo quü tiÕt kiÖm hoÆc ®Èy ra thÞ tr−êng ®Ó mua vÒ mäi lo¹i hμng ho¸ cã thÓ dù tr÷ g©y thªm mÊt c©n b»ng cung cÇu trªn thÞ tr−êng hμng ho¸ vμ tiÕp tôc ®Èy gi¸ lªn cao. Gi÷a l¹m ph¸t vμ tiÒn tÖ khi ng©n s¸ch th©m hôt lín c¸c chÝnh phñ cã thÓ in thªm tiÒn ®Ó trang tr¹i, l−îng tiÒn danh nghÜa t¨ng lªn lμ mét nguyªn nh©n g©y ra l¹m ph¸t. Vμ mét khi gi¸ c¶ ®· t¨ng lªn th× sù th©m hôt míi n¶y sinh, ®ßi hái ph¶i in thªm mét l−îng tiÒn míi vμ l¹m ph¸t tiÕp tôc t¨ng vät. KiÓu l¹m ph¸t xo¸y èc nμy th−êng x¶y ra trong thêi kú siªu l¹m ph¸t. Tuy nhiªn, chÝnh phñ cã thÓ tμi trî th©m hôt b»ng c¸ch vay d©n th«ng qua b¸n tÝn phiÕu. L−îng tiÒn danh nghÜa kh«ng t¨ng thªm nªn kh«ng cã nguy c¬ l¹m ph¸t, nh−ng nÕu th©m hôt tiÕp tôc kÐo dμi, sè tiÒn ph¶i tr¶ cho d©n (c¶ gèc lÉn l·i) sÏ lín ®Õn møc cÇn ph¶i in tiÒn ®Ó trang tr¶i th× kh¶ n¨ng cã l¹m ph¸t m¹nh lμ ®iÒu ch¾c ch¾n. C¸c nguyªn nh©n liªn quan ®Õn chÝnh s¸ch cña nhμ n−íc, chÝnh s¸ch thuÕ, chÝnh s¸ch c¬ cÊu kinh tÕ kh«ng hîp lý. C¸c chñ thÓ kinh doanh lμm t¨ng chi phÝ ®Çu vμo, nguyªn nh©n do n−íc ngoμi. 3) Nh÷ng t¸c ®éng cña l¹m ph¸t: L¹m ph¸t cã nhiÒu lo¹i, cho nªn còng cã nhiÒu møc ®é ¶nh h−ëng kh¸c nhau ®èi víi nÒn kinh tÕ. XÐt trªn gãc ®é t−¬ng quan, trong mét nÒn kinh tÕ mμ l¹m ph¸t ®−îc coi lμ nçi lo cña toμn x· héi vμ ng−êi ta cã thÓ nh×n thÊy t¸c ®éng cña nã. * §èi víi lÜnh vùc s¶n xuÊt: §èi víi nhμ s¶n xuÊt, tû lÖ l¹m ph¸t cao lμm cho gi¸ ®Çu vμo vμ ®Çu ra biÕn ®éng kh«ng ngõng, g©y ra sù æn ®Þnh gi¶ t¹o cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt. Sù mÊt gi¸ cña ®ång tiÒn lμm v« hiÖu ho¸ ho¹t ®éng h¹ch to¸n kinh doanh. HiÖu qu¶ kinh doanh - s¶n xuÊt ë mét vμi danh nghiÖp cã thÓ thay ®æi, g©y ra nh÷ng x¸o ®éng vÒ kinh tÕ. NÕu mét doanh nghiÖp nμo ®ã cã tû suÊt lîi nhuËn thÊp h¬n l¹m ph¸t sÏ cã nguy c¬ ph¸ s¶n rÊt lín. * §èi víi lÜnh vùc l−u th«ng: 9
L¹m ph¸t thóc ®Èy qu¸ tr×nh ®Çu c¬ tÝch tr÷ dÉn ®Õn khan hiÕm hμng ho¸. C¸c nhμ doanh nghiÖp thÊy r»ng viÖc ®Çu t− vèn vμo lÜnh vùc l−u th«ng. ThËm chÝ khi l¹m ph¸t trë nªn khã ph¸n ®o¸n th× viÖc ®Çu t− vèn vμo lÜnh vùc s¶n xuÊt sÏ gÆp ph¶i rñi ro cao. Do cã nhiÒu ng−êi tham gi© vμo lÜnh vùc l−u th«ng nªn lÜnh vùc nμy trë nªn hçn lo¹n. TiÒn ë trong tay nh÷ng ng−êi võa míi b¸n hμng xong l¹i nhanh chãng bÞ ®Èy vμo kªnh l−u th«ng, tèc ®é l−u th«ng tiÒn tÖ t¨ng vät vμ ®iÒu nμy lμm thóc ®Èy l¹m ph¸t gia t¨ng. * §èi víi lÜnh vùc tiÒn tÖ, tÝn dông: L¹m ph¸t lμm cho quan hÖ tÝn dông, th−¬ng m¹i vμ ng©n hμn bÞ thu hÑp. Sè ng−êi göi tiÒn vμo ng©n hμng gi¶m ®i rÊt nhiÒu. VÒ phÝa hÖ thèng ng©n hμng, do l−îng tiÒn göi vμo gi¶m m¹nh nªn kh«ng ®¸p øng ®−îc nhu cÇu cña ng−êi ®i vay, céng víi viÖc sôt gi¸ cña ®ång tiÒn qu¸ nhanh, sù ®iÒu chØnh l·i suÊt tiÒn göi kh«ng lμm an t©m nh÷ng ng−êi hiÖn ®ang cã l−îng tiÒn mÆt nhμn rçi trong tay. VÒ phÝa ng−êi ®i vay, hä lμ nh÷ng ng−êi cã lîi lín nhê sù mÊt gi¸ ®ång tiÒn mét c¸ch nhanh chãng. Do vËy, ho¹t ®éng cña hÖ thèng ng©n hμng kh«ng cßn b×nh th−êng n÷a. Chøc n¨ng kinh doanh tiÒn bÞ h¹n chÕ, c¸c chøc n¨ng cña tiÒn tÖ kh«ng cßn nguyªn vÑn bëi khi cã l¹m ph¸t th× ch¼ng cã ai tÝch tr÷ cña c¶i h×nh thøc tiÒn mÆt. * §èi víi chÝnh s¸ch kinh tÕ tμi chÝnh cña nhμ n−íc: L¹m ph¸t g©y ra sù biÕn ®éng lín trong gi¸ c¶ vμ s¶n l−îng hμng ho¸, khi l¹m ph¸t x¶y ra nh÷ng th«ng tin trong x· héi bÞ ph¸ huû do biÕn ®éng cña gi¸ c¶ lμm cho thÞ tr−êng bÞ rèi lo¹n. Ng−êi ta khã ph©n biÖt ®−îc nh÷ng doanh nghiÖp lμm ¨n tèt vμ kÐm. §ång thêi l¹m ph¸t lμm cho nhμ n−íc thiÕu vèn, do ®ã nhμ n−íc kh«ng cßn ®ñ søc cung cÊp tiÒn cho c¸c kho¶n dμnh cho phóc lîi x· héi bÞ c¾t gi¶m... c¸c ngμnh, c¸c lÜnh vùc dù ®Þnh ®ù¬c chÝnh phñ ®Çu t− vμ hç trî vèn bÞ thu hÑp l¹i hoÆc kh«ng cã g×. Mét khi ng©n s¸ch nhμ n−íc bÞ th©m hôt th× c¸c môc tiªu c¶i thiÖn vμ n©ng cao ®êi sèng kinh tÕ x· héi sÏ kh«ng cã ®iÒu kiÖn thùc hiÖn ®−îc. II. Thùc tr¹ng l¹m ph¸t ë ViÖt Nam 10
1. Thùc tr¹ng: Mét trong nh÷ng khÝa c¹nh quan träng nhÊt cña c«ng t¸c qu¶n lý kinh tÕ vÜ m« lμ viÖc t×m k×m chÕ l¹m ph¸t. Thùc ra kh«ng ph¶i 10 n¨m gÇn ®©y l¹m ph¸t míi xuÊt hiÖn ë ViÖt Nammμ tõ n¨m 1980 trë vÒ tr−íc, l¹m ph¸t còng ®· tån t¹i, chØ cã ®iÒu biÓu hiÖn cña nã kh«ng c«ng khai, c¸c nghÞ quyÕt cña ®¶ng céng s¶n ViÖt Nam, ®¹i héi V trë vÒ tr−íc kh«ng sö dông kh¸i niÖm l¹m ph¸t mμ chØ dïng côm tõ "Chªnh lÖch gi÷a thu vμ chi gi÷a hμng vμ tiÒn...."; "ThÞ tr−êng vËt gi¸ kh«ng æn ®Þnh..." L¹m ph¸t ë thêi kú nμy lμ "L¹m ph¸t ngÇm" nh−ng chØ sè gi¸ c¶ ë thÞ tr−êng tù do th× t¨ng cao, v−ît xa møc t¨ng gi¸ trÞ tæng s¶n l−îng còng nh− thu nhËp quèc d©n. Sau mét thêi kú "ñ bÖnh" ®· béc ph¸t thμnh l¹m ph¸t c«ng khai víi møc l¹m ph¸t phi m· còng t¨ng gi¸ ba ch÷ sè. §¶ng ®· kÞp thêi nhËn ®Þnh t×nh h×nh nμy. "Chóng ta ch−a cã chÝnh s¸ch c¬ b¶n vÒ tμi chÝnh g¾n liÒn víi chÝnh s¸ch ®óng ®¾n vÒ gi¸ c¶, tiÒn tÖ, tÝn dông. C¸c kho¶n chi ng©n s¸ch mang nÆng tÝnh bao cÊp vμ mét thêi gian dμi v−ît qua nguån thu. ViÖc sö dông vèn vay vμ viÖn trî kÐm hiÖu qu¶. TÊt c¶ nh÷ng c¸i ®ã g©y ra th©m hôt ng©n s¸ch lμ nguyªn nh©n trùc tiÕp dÉn ®Õn l¹m ph¸t trÇm träng". Trong ®iÒu hμnh vÜ m« ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ, mäi quèc gia trªn thÕ giíi ®Òu ph¶i quan t©m tíi chÝnh s¸ch tμi chÝnh, tiÒn tÖ, chèng l¹m ph¸t. §èi víi n−íc ta hiÖn nay, kiÒm chÕ l¹m ph¸t, æn ®Þnh gi¸ c¶ ®ang lμ mét vÊn ®Ò lín ®Æt ra trong ®iÒu hμnh cña chÝnh phñ, cña c¸c cÊp c¸c ngμnh v× sù ph¸t triÓn vμ æn ®Þnh. Cho tíi nay, ViÖt Nam ®· thμnh c«ng vÒ ph−¬ng diÖn nμy. L¹m ph¸t ®· gi¶m tõ h¬n 700% mét n¨m vμo n¨m 1986 xuèng chØ cßn 35% vμo n¨m 1989. §©y lμ mét thμnh c«ng lín, ph¶n ¸nh kÕt qu¶ tæng hîp cña nhiÒu yÕu tè, nh− tù do ho¸ nÒn kinh tÕ, ¸p dông mét tû gi¸ hèi ®o¸i thùc tÕ h¬n, ng−êi d©n kh«ng cßn tån tr÷ hμng ho¸, vμng vμ ®« la mμ b¾t ®Çu tÝch luü b»ng ®ång tiÒn trong n−íc, xuÊt khÈu dÇu th« ngμy cμng t¨ng. Tuy nhiªn, nh÷ng tiÕn bé v−ît bËc trong n¨m 1989 ®· kh«ng ®−îc cñng cè ngay b»ng c¸c chÝnh s¸ch tiÒn tÖ vμ tμi 11
kho¶n thËn träng, do ®ã trong c¸c n¨m 1992 vμ 1993, gi¸ c¶ ®· t¨ng gÇn 70% n¨m. 2. LÞch sö cña l¹m ph¸t: - Giai ®o¹n thø nhÊt: Tõ n¨m 1890 trë vÒ tr−íc, l¹m ph¸t ®−îc hiÓu gièng hoμn toμn ®Þnh nghÜa cña Marx, cho nªn chèng l¹m ph¸t lμ t×m tßi mäi c¸ch h¹n chÕ viÖc ph¸t hμnh tiÒn vμo l−u th«ng. - Thêi kú 1938 - 1945: Ng©n hμng §«ng D−¬ng cÊu kÕt víi chÝnh quyÒn thùc d©n Ph¸p ®· l¹m ph¸t ®ång tiÒn §«ng D−¬ng ®Ó v¬ vÐt cña c¶i nh©n d©n ViÖt Nam ®em vÒ Ph¸p ®ãng gãp cho cuéc chiÕn tranh chèng ph¸t xÝt §øc vμ sau ®ã ®Ó nu«i mÊy chôc v¹n qu©n nhËn b¸n §«ng D−¬ng lμm chiÕc cÇu an toμn ®¸nh §«ng Nam ¸. HËu qu¶ nÆng nÒ cña l¹m ph¸t nh©n d©n ViÖt Nam ph¶i chÞu gi¸ sinh ho¹t tõ 1939 - 1945 b×nh qu©n 25 lÇn. - Thêi kú 1946 - 1954: ChÝnh phñ ViÖt Nam d©n chñ céng hoμ do Chñ tÞch Hå ChÝ Minh s¸ng lËp vμ l·nh ®¹o ®· ph¸t hμnh ®ång tμi chÝnh thay ®ång §«ng D−¬ng vμ sau ®ã lμ ®ång ng©n hμng ®Ó huy ®éng søc ng−êi, søc cña cña toμn d©n tiÕn hμnh cuéc kh¸ng chiÕn 9 n¨m ®¸nh ®uæi qu©n x©m l−îc Ph¸p, kÕt qu¶ gi¶i phßng hoμn toμn nöa ®Êt n−íc. - Thêi kú 1955 - 1965: ChÝnh phñ tay sai Mü kÕ tiÕp nhau ë miÒn Nam ViÖt Nam liªn tôc l¹m ph¸t ®ång tiÒn MiÒn Nam ®Ó bï ®¾p l¹i cuéc chiÕn tranh chèng laÞ phong trμo gi¶i phãng d©n téc ë MiÒn Nam. MÆc dï ®−îc chÝnh phñ Mü ®æ vμo miÒn Nam mét khèi l−îng hμng viÖn trî khæng lå, gi¸ trÞ hμng tr¨m tû USD còng kh«ng thÓ bï ®¾p l¹i chi phÝ. NguyÔn V¨n ThiÖu - ChÝnh phñ ®· l¹m ph¸t hμng tr¨m tû ®ång tiÒn l−u th«ng ë miÒn Nam n¨m 1975 gÊp 5 lÇn. N¨m 1969 lªn tíi 600 triÖu ®ång, gi¸ sinh ho¹t t¨ng hμng tr¨m lÇn so víi n¨m 1965. - Thêi kú 1965 - 1975: ë miÒn B¾c ViÖt Nam chÝnh phñ ViÖt Nam d©n chñ céng hoμ ph¶i tiÕn hμnh mét cuéc chiÕn tranh chèng Mü cøu n−íc, chèng chiÕn tranh ph¸ ho¹i ë Mü t¹i miÒn B¾c, gi¶i phãng miÒn Nam thèng nhÊt ®Êt n−íc, ®· ph¸t hμnh sè tiÒn lín (gÊp 3 lÇn tiÒn l−u th«ng cña n¨m 1965 ë miÒn 12
B¾c) ®Ó huy ®éng lùc l−îng toμn d©n, ®¸nh th¾ng ®éc qu©n x©m l−îc ë Mü vμ tay sai ë c¶ hai miÒn. Nh−ng nhê cã sù viÖn trî to lín vμ cã hiÖu qu¶ cña Liªn x«, Trung Quèc vμ c¸c n−íc XHCN anh em ®· h¹n chÕ ®−îc l¹m ph¸t trong thêi gian nμy. - Thêi kú 1976 ®Õn nay: Sau khi thèng nhÊt ®Êt n−íc, chóng ta thiÕu nhiÒu kinh nghiÖm trong thêi b×nh nªn duy tr× qu¸ l©u c¬ chÕ thêi chiÕn tËp trung quan liªu bao cÊp toμn diÖn, kh«ng më réng s¶n xuÊt hμng ho¸. XHCN kh«ng tiÕn hμnh h¹ch to¸n kinh doanh nªn ®· tù g©y cho m×nh nhiÒu khã kh¨n, s¶n xuÊt kh«ng ®ñ tiªu dïng, ng©n s¸ch kh«ng ®ñ chi tiªu, l¹m ph¸t tiÒn giÊy liªn tôc vμ bïng næ d÷ déi tíi 3 con sè. Nh−ng kÓ tõ n¨m 1999 ®Õn nay víi sù chØ ®¹o ®óng ®¾n cña nhμ n−íc th× l¹m ph¸t hiÖn nay chØ cßn dõng l¹i ë møc ®é tèt cho sù ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ tøc lμ chØ ë møc 15-17% cã thÓ nãi ®©y còng lμ mét thμnh c«ng kh«ng nhá cña nhμ n−íc ta. 3. §Æc tr−ng l¹m ph¸t ë n−íc ta: L¹m ph¸t ë ViÖt Nam còng cã nh÷ng biÓu hiÖn chung gièng víi l¹m ph¸t ë c¸c quèc gia kh¸c nh−: chØ sè gi¸ c¶ nãi chung t¨ng phæ biÕn do vËy gi¸ trÞ cña ®ång tiÒn gi¶m. Song l¹m ph¸t ë ViÖt Nam cã ®Æc tr−ng riªng do ®iÒu kiÖn kinh tÕ - x· héi cô thÓ: - L¹m ph¸t cña mét nÒn kinh tÕ kÐm ph¸t triÓn trong ®ã khu vùc kinh tÕ nhμ n−íc cã ®Þa vÞ thèng trÞ. NÒn kinh tÕ ViÖt Nam thuéc lo¹i kÐm ph¸t triÓn nhÊt thÕ giíi, c¸c chØ tiªu b×nh qu©n ®Çu ng−êi rÊt thÊp. Khu vùc kinh tÕ nhμ n−íc ë ViÖt Nam chiÕm 1 tû träng lín hiÕm cã trªn thÕ giíi. MÆc dï khu vùc nhμ n−íc chiÕm phÇn lín sè vèn ®Çu t− vμ chÊt x¸m trong c¶ n−íc nh−ng l¹i chØ cã thÓ lμm ra tõ 30% - 37% tæng s¶n phÈm x· héi. C¸c xÝ nghiÖp quèc doanh nh×n chung ®· nép cho ng©n s¸ch nhμ n−íc mét sè tiÒn thÊp rÊt xa so víi sè tiÒn nhμ n−íc cung cÊp cho nã qua bï lç, bï gi¸, cÊp ph¸t tÝn dông, l·i suÊt thÊp... §óng ra khu vùc kinh tÕ nhμ n−íc ph¶i ®em l¹i nguån thu chñ yÕu cho x· héi th× ë ®©y l¹i ng−îc l¹i. Khu vùc kinh tÕ t− nh©n lμm ¨n cã hiÖu qu¶ h¬n vμ ®ãng gãp mét phÇn quan träng trong ng©n s¸ch cña nhμ n−íc. ChÝnh ho¹t ®éng cña c¸c h·ng kinh tÕ nhμ n−íc víi l·i gi¶, lç thËt ®· ®Èy nÒn kinh tÕ l¹m ph¸t, thÞ tr−êng rèi lo¹n, lç l·i khã kiÓm tra. Sù gi¶m sót hiÖu qu¶ s¶n 13
xuÊt kinh doanh dÉn ®Õn ®Õn vßng luÈn quÈn. HiÖu qu¶ gi¶m s¸t dÉn ®Õn thu kh«ng ®ñ bï chi vμ l¹m ph¸t, råi l¹m ph¸t lμm cho hiÖu qu¶ kinh doanh tiÕp tôc gi¶m sót, cø nh− vËy nã lμm cho nÒn kinh tÕ ViÖt Nam cμng lón s©u vμo ®ãi nghÌo, l¹c hËu. - L¹m ph¸t cña mét nÒn kinh tÕ ®éc quyÒn mμ nhμ n−íc cã ®Þa vÞ thèng trÞ trªn mäi lÜnh vùc, c¬ chÕ kinh tÕ quan liªu bao cÊp. Trong nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng sù c¹nh tranh ¾t sinh ra mét c«ng ty th¾ng thÕ chiÕm vÞ trÝ ®éc quyÒn. §Ó ®¹t ®−îc ®iÒu ®ã, ph¶i tiÕn hμnh c¶i tiÕn m¸y mãc, trang thiÕt bÞ, tæ chøc lao ®éng, tËp trung nguån vèn ... Nh−ng khi ë vÞ trÝ ®éc quyÒn c«ng ty sÏ bãp chÕt c¸c ®Þch thñ kh¸c vμ còng Ýt chó ý h¬n ®Õn viÖc ¸p dông tiÕn bé KHKT dÉn ®Õn sù suy tho¸i trong kinh doanh. NÕu c«ng ty nμy nhá th× sù ¶nh h−ëng cña nã ®Õn nÒn kinh tÕ sÏ kh«ng cã nhiÒu hiÖu qu¶ tiªu cùc. nh−ng nÕu ®ã lμ mét c«ng ty lín th× sù suy tho¸i nμy sÏ kÐo theo c¶ nÒn kinh tÕ l©m vμo t×nh tr¹ng khñng ho¶ng. Trªn thùc tÕ, ®éc quyÒn ë ViÖt Nam còng nh− ë c¸c n−íc XHCN kh¸c ®· khèng chÕ toμn bé c¸c lÜnh vùc cña ®êi sèng x· héi. ChÕ ®é ®éc quyÒn nhμ n−íc vμ c¬ chÕ ho¹ch ®Þnh quan liªu, mÖnh lÖnh ®· triÖt tiªu mÊt c¸c quan hÖ thÞ tr−êng ë ViÖt Nam lμm cho nÒn kinh tÕ ViÖt Nam xa l¹ víi thÞ tr−êng. §©y còng lμ nguyªn nh©n ®¸ng chó ý trong viÖc gãp phÇn t¨ng l¹m ph¸t. - L¹m ph¸t cña mét nÒn kinh tÕ ®ãng, phô thuéc mét chiÒu vμo c¸c nguån tμi trî tõ bªn ngoμi. ViÖt Nam ®ãng cöa nÒn kinh tÕ, kh«ng quan hÖ kinh tÕ víi c¸c n−íc TBCN. ChÝnh s¸ch nμy ra ®êi do sù thï ®Þch, cÊm vËn cña Mü. Nguyªn nh©n n÷a dÉn ®Õn sù ®ãng gãp cña nÒn kinh tÕ lμ do sù ®èi ®Çu ®«ng t©y mμ ViÖt Nam vμ c¸c n−íc XHCN lμ 1 cùc. Sù bã hÑp nÒn kinh tÕ nμy ®· dÉn ®Õn nh÷ng khã kh¨n ®¸ng kÓ cho s¶n xuÊt kinh doanh. - Ngoμi nh÷ng ®Æc ®iÓm trªn th× l¹m ph¸t ViÖt Nam cã c¬ cÊu cña nã bao gåm nh÷ng ngμnh kÐm hiÖu qu¶ cã ®−îc sù −u tiªn ph¸t triÓn. Mäi ng−êi ®Òu thÊy sù mÊt c©n ®èi khi −u tiªn ph¸t triÓn c«ng nghiÖp nÆng (vèn lín, thu håi l·i chËm). - L¹m ph¸t ë mét n−íc chÞu ¶nh h−ëng nÆng nÒ cña c¸c cuéc chiÕn tranh kÐo dμi do ®ã chi phÝ cho lÜnh vùc quèc phßng lín, tiÒn trî cÊp gia 14
®×nh chÝnh s¸ch... Nh÷ng kho¶n nμy ®· lμm t¨ng thªm th©m hôt ng©n s¸ch vμ t¨ng l¹m ph¸t. - ViÖt Nam lμ n−íc n«ng nghiÖp mμ lu«n chÞu ¶nh h−ëng cña thiªn tai, h¹n h¸n, mÊt mïa... Do ®ã, ng©n s¸ch hôt ®i do ph¶i chi ra 1 kho¶n trî cÊp cho c¸c vïng thiªn tai. 4. Nguyªn nh©n dÉn ®Õn l¹m ph¸t ë ViÖt Nam: PhÇn tr−íc, chóng ta ®· ®Ò cËp ®Õn nguyªn nh©n l¹m ph¸t nãi chung, b©y giê ta xÐt trong thêi ®iÓm cô thÓ vμ ë quèc gia cô thÓ. L¹m ph¸t ë ViÖt Nam cã nhiÒu nguyªn nh©n vμ ý kiÕn kh¸c nhau. Tõ nh÷ng ph©n tÝch vÒ ®Æc tr−ng cña nã ta cã thÓ thÊy con ®−êng dÉn ®Õn l¹m ph¸t. Thø nhÊt: Nguyªn nh©n cña l¹m ph¸t tõ trong chÝnh c¸c thÓ chÕ kinh tÕ quan liªu bao cÊp mÖnh lÖnh, ®ãng cöa... thÓ chÕ nμy h−íng nÒn kinh tÕ ViÖt Nam ph¸t triÓn c¸c ngμnh cã chi phÝ cao, t¸ch rêi cÇu thÞ tr−êng, c« lËp víi thÕ giíi bªn ngoμi dÉn ®Õn sù mÊt c©n ®èi gi÷a cung vμ cÇu, thu vμ chi ng©n s¸ch... thÓ hiÖn nÒn kinh tÕ thÝch xu h−íng ph¸t triÓn kÐm hiÖu qu¶, c¸c xi nghiÖp lμm ¨n thua lç... §ã lμ nguyªn nh©n s©u xa ®−a nÒn kinh tÕ l©m vμo l¹m ph¸t phi m·. Thø hai: Do ®iÒu hμnh sai lÇm cña bé m¸y nhμ n−íc, nh− x¸c ®Þnh c¬ cÊu kh«ng xuÊt ph¸t tõ hiÖu qu¶. Sù ®æi tiÒn vμ t¨ng gi¸ n¨m 1985 lμ chÝnh s¸ch ph¸ gi¸ ®ång tiÒn, lμm gi¶m niÒm tin cña d©n vμo ®ång tiÒn cña nhμ n−íc. ChÝnh s¸ch l·i suÊt thÊp so víi møc tr−ît gi¸ lμm cho ng−êi d©n kh«ng muèn g öi tiÕt kiÖm. Sù mÊt c©n ®èi tμi chÝnh g©y l¹m ph¸t qua kªnh tÝn dông, ng©n hμng nhμ n−íc lu«n ph¶i ph¸t hμnh tiÒn ®Ó c©n ®èi c¸c nguån vèn cho vay cña ng©n hμng, ®¸p øng yªu cÇu cña c¸c ngμnh kinh tÕ vμ x©y dùng c¬ b¶n ngμy cμng t¨ng. Nhμ n−íc l¹i kh«ng chñ ®éng ®−îc viÖc cung cÇu hμng ho¸, g©y ra sù rèi lo¹n trªn thÞ tr−êng, gi¸ c¶ thay ®æi mét c¸ch bÊt hîp lý so víi gi¸ quèc tÕ. MÆt hμng gi¸ c¶ bÞ nhÝch lªn do c¬n sèt xi m¨ng, thÐp, x¨ng dÇu, vμng vμ ngo¹i tÖ. Thø ba: Cho ®Õn nay, x−¬ng sèng cña nÒn kinh tÕ ViÖt Nam vÉn lμ c¸c doanh nghiÖp. Nh÷ng doanh nghiÖp nμy ®ãng gãp 37% vμo ng©n s¸ch nhμ n−íc. Trong sè gÇn 6000 doanh nghiÖp nhμ n−íc th× chØ riªng 18 tæng c«ng ty lín víi h¬n 300 thμnh viªn ®· ®ãng gãp trªn 70% tæng nép ng©n 15
s¸ch cña khu vùc kinh tÕ quèc doanh. ViÖc lμm ¨n cña nhiÒu c«ng ty xuÊt nhËp khÈu hμng n¨m nhμ n−íc ph¶i bï lç, bï gi¸ qu¸ lín cã n¨m chiÕm gÇn 40% tæng sè chi cho ng©n s¸ch, kh«ng nh÷ng kh«ng lμm thªm mμ cßn ph¶i chi ra. Thø t−: M«i tr−êng ®Çu t− chËm ®−îc c¶i tiÕn, tÝch luü ë trong n−íc cßn ë møc thÊp, míi ë kho¶ng 25 ÷ 26% GDP. §Çu t− nh÷ng c«ng tr×nh cã vèn lín, thêi gian thi c«ng kÐo dμi qu¸ søc chÞu ®ùng cña nÒn kinh tÕ trong lóc ®ã nguån thu h¹n hÑp, thÊt thu lín. T×nh h×nh ®ã lμm cho nguån tμi chÝnh quèc gia bÞ th©m hôt, kh«ng cßn c¸ch nμo kh¸c buéc nhμ n−íc ph¶i in tiÒn giÊy bï ®¾p, v× vËy ®· g©y ra l¹m ph¸t tiÒn giÊy. Thø n¨m: Nguyªn nh©n tõ c¬ chÕ kinh tÕ ®éc quyÒn mμ nhμ n−íc cã vÞ trÝ thèng trÞ trªn mäi lÜnh vùc: C¬ chÕ quan liªu bao cÊp nÆng nÒ. Nhμ n−íc can thiÖp s©u vμo c¸c ho¹t ®éng cña nÒn kinh tÕ. C¸c quan hÖ tiÒn tÖ kh«ng ®−îc ph¸t huy mét c¸ch ®Çy ®ñ t¸c dông kÝch thÝch, thóc ®Èy nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn. Quy luËt gi¸ trÞ vi ph¹m mét c¸ch nghiªm träng. C¸c nhμ l·nh ®¹o ®Çy tham väng muèn kiÓm so¸t toμn bé c¸c c¬ së kinh tÕ quèc d©n b»ng kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung. Cïng víi nh÷ng yÕu kÐm cña nÒn kinh tÕ, chóng ta cßn ®øng tr−íc t¸c ®éng m¹nh mÏ cña cuéc khñng ho¶ng tμi chÝnh, tiÒn tÖ ®ang lan réng trong khu vùc" §ã sÏ lμ nh÷ng th¸ch thøc lín ®èi víi chóng ta trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn c¸c môc tiªu ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi ®Õn n¨m 2005 III. C¸c biÖn ph¸p kiÒm chÕ l¹m ph¸t ë n−íc ta: 1. C¸c quan ®iÓm vμ kh¾c phôc l¹m ph¸t T¨ng l·i suÊt ng©n hμng cao h¬n møc l¹m ph¸t. ThuyÕt tiÒn tÖ Friedman ®−îc ¸p dông. Muèn kh¾c phôc l¹m ph¸t cÇn ph¶i thi hμnh chÝnh s¸ch "h¹n chÕ tiÒn tÖ" hay " kh¾c khæ" thu, t¨ng l·i suÊt tÝn dông cña ng©n hμng trung −¬ng, h¹n chÕ t¨ng l−¬ng, duy tr× thÊt nghiÖp ë møc thÊp. 16
* Theo c¸ch tiÕp cËn kh¸c. + §èi víi mäi cuéc siªu l¹m ph¸t vμ l¹m ph¸t phi m·, hÇu nh− ®Òu g¾n liÒn víi sù t¨ng tr−ëng nhanh chãng vÒ tiÒn tÖ, th©m hôt ng©n s¸ch lín... nªn ®Ò ra biÖn ph¸p gi¶m m¹nh tèc ®é t¨ng cung tiÒn, c¾t gi¶m m¹nh mÏ chi tiªu vμ kiÓm so¸t cã hiÖu qu¶ viÖc t¨ng l−¬ng danh nghÜa, ch¾c ch¾n sÏ chÆn ®øng vμ ®Èy lïi l¹m ph¸t. + §èi víi l¹m ph¸t võa ph¶i, muèn kiÒm chÕ vμ ®Èy lïi tõ tõ xuèng møc thÊp h¬n còng ®ßi hái ¸p dông c¸c chÝnh s¸ch nãi trªn. Tuy nhiªn, biÖn ph¸p nμy kÐo theo suy tho¸i vμ thÊt nghiÖp - mét gi¸ ®¾t - nªn viÖc kiÓm so¸t chÝnh s¸ch tiÒn tÖ vμ tμi kho¸ trë nªn phøc t¹p vμ ®ßi hái ph¶i thËn träng. Cã thÓ xo¸ bá l¹m ph¸t hay kh«ng? C¸i gi¸ ph¶i tr¶ cña viÖc xo¸ bá hoμn toμn l¹m ph¸t kh«ng t−¬ng xøng víi lîi Ých ®em l¹i cña nã, v× vËy c¸c quèc gia th−êng chÊp nhËn l¹m ph¸t ë møc thÊp vμ xö lý ¶nh h−ëng cña nã chØ sè ho¸ c¸c yÕu tè chi phÝ nh− tiÒn l−¬ng, gi¸ vËt t−, l·i suÊt... §ã lμ c¸ch lμm cho sù thiÖt h¹i cña l¹m ph¸t lμ Ýt nhÊt. Cã nhiÒu ¸p lùc buéc chÝnh phñ ph¶i t¨ng chi ng©n s¸ch, nh−ng ng−îc l¹i kh«ng mÊy søc Ðp ®Ó t¨ng thªm thu nhËp. Béi chi ë møc trªn 6% so víi GDP n¨m 1995 vμ kho¶ng 6% n¨m 1996 ®· ®−îc trang tr¶i b»ng vay nî n−íc ngoμi vμ trong n−íc. Tuy nhiªn, chÝnh phñ cã thÓ sÏ khã c−ìng l¹i c¸m dç in thªm tiÒn mét lÇn n÷a khi viÖc ph¸t hμnh tr¸i phiÕu gÆp khã kh¨n. Khi tiÒn viÖn trî ®−îc rãt vμo, chÝnh phñ sÏ thÊy r»ng nhiÒu dù ¸n ®ßi hái phÝa ViÖt Nam ph¶i ®ång tμi trî b»ng tiÒn trong n−íc. Nh÷ng ®ßi hái nμy râ rμng sÏ lμm t¨ng thªm g¸nh nÆng cho ng©n s¸ch vèn ®· eo hÑp (trõ phi t×m ®−îc c¸ch thóc ®Èy tÝch luü trong n−íc vμ kiÓm so¸t ®−îc chi tiªu ng©n s¸ch) do ®ã cã thÓ t¨ng nhanh ®Çu t− mμ kh«ng g©y nªn l¹m ph¸t. LÜnh vùc tμi chÝnh - tiÒn tÖ ®¹t tiÕn bé ®¸ng kÓ, næi bËt nhÊt lμ ®· chÆn ®−îc n¹n l¹m ph¸t cao, tõng b−íc ®Èy lïi l¹m ph¸t. ChØ sè hμng tiªu dïng vμ dÞch vô gi¶m 1 tõ 67,4% n¨m 1993 xuèng cßn 17,5% n¨m 1994. 17
N¨m 1995: 5,2% N¨m 1996: 14,,4%; N¨m 1997: 12,7% N¨m 1998: 4,5%; N¨m 1999: 3,6% 2. Gi¶i ph¸p chèng l¹m ph¸t ë n−íc ta: C¨n cø vμo thùc tÕ thùc thi vμ c¸c gi¶i ph¸p chèng l¹m ph¸t, chóng ta cã thÓ kÓ ®Õn mét sè gi¶i ph¸p chñ yÕu sau: a. Gi¶i ph¸p ®Çu tiªn:lμ §¶ng cÇn n©ng cao nhËn thøc chÝnh trÞ, nhËn thøc kinh tÕ c¸n bé, §¶ng viªn theo h−íng ®æi míi. Kh«ng ®−îc trang bÞ t− duy míi, kiÕn thøc míi th× c¸n bé kh«ng thÓ thùc hiÖn ®−îc nh÷ng yªu cÇu ®æi míi trªn mäi lÜnh vùc. §ång thêi nhμ n−íc ph¶i v÷ng m¹nh chuyªn chÝnh v« s¶n, lËp l¹i trËt tù kû c−¬ng x· héi, gi÷ v÷ng phÐp n−íc ph¶i kiªn quyÕt thùc hiÖn nguyªn t¾c tËp trung d©n chñ trong hÖ thèng §¶ng vμ c¸c c¬ quan nhμ n−íc, ®Êu tranh kh«ng khoan nh−îng, xãa bá nh÷ng ®Æc quyÒn, ®Æc lîi, nh÷ng t− t−ëng côc bé ®Þa ph−¬ng ®ang lμm tr× trÖ, tª liÖt nh÷ng chñ tr−¬ng chÝnh s¸ch cña nhμ n−íc. §Ó lμm viÖc nμy, nhμ n−íc cÇn ban hμnh nh÷ng ®¹o luËt chung vÒ kinh tÕ, c¸c ®¹o luËt cô thÓ vÒ gi¸ c¶, lao ®éng, tμi chÝnh, ng©n hμng... lμm c¬ së thèng nhÊt cho viÖc thi hμnh trong c¶ n−íc ®ång thêi ph¶i ®Ò cao chøc n¨ng tho¸i so¸t kiÓm kª cña nhμ n−íc ®èi víi c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ, ho¹t ®éng x· héi. b. C¸c biÖn ph¸p vÒ tiÒn tÖ, tÝn dông, thanh to¸n vμ ng©n hμng trong viÖc chèng l¹m ph¸t. "Kiªn quyÕt ®Èy lïi vμ khèng chÕ l¹m ph¸t, æn ®Þnh vÒ t¨ng c−êng nÒn tμi chÝnh, tiÒn tÖ, t¹o m«i tr−êng cho s¶n xuÊt hμng ho¸ ph¸t triÓn cã hiÖu qu¶" Nh− vËy, §¶ng ®· thÊy râ tÇm quan träng cña viÖc ®Èy lïi vμ kiÒm chÕ l¹m ph¸t víi viÖc thi hμnh c¸c chÝnh s¸ch tμi chÝnh, tÝn dông, tiÒn tÖ, x©y dùng mét nÒn tμi chÝnh lμnh m¹nh. NghÞ quyÕt TW II cßn v¹ch râ: + Xo¸ bao cÊp qua tÝn dông + §æi míi c¬ chÕ qu¶n lý ngo¹i hèi, h¹ c¬n sèt ngo¹i tÖ + §æi míi c¬ cÊu vμ ph−¬ng thøc c©n ®èi ng©n s¸ch 18
+ C¶i tiÕn viÖc ph©n cÊp qu¶n lý ng©n s¸ch. + TiÕp tôc ®æi míi vμ hoμn thiÖn c¬ chÕ qu¶n lý, gi¸o dôc viÖc thùc hiÖn c¸c gi¶i ph¸p nμy kh«ng n»m ngoμi néi dung hoμn thiÖn chÝnh s¸ch l·i suÊt. Gi¶m hoÆc rót bít vÒ mét khèi l−îng tuyÖt ®èi giÊy b¹c ®Ó thùc hiªnj biÖn ph¸p nμy, th«ng th−êng chÝnh phñ vμ ng©n hμng sö dông c¸c h×nh thøc thu hót vèn vμo quü ng©n hμng nh− sau: + KhuyÕn khÝch vμo më réng tiÒn vèn ng©n hμng (bao gåm c¶ göi tiÕt kiÖm cña nh©n d©n b»ng c¸ch n©ng cao møc l·i suÊt göi tiÕt kiÖm vμo ng©n hμng trªn møc l¹m ph¸t, víi sù sôt gi¸ ®ång b¶ng vμ chÝnh s¸ch b¶o vÖ b¶o hiÓm gi¸ trÞ ®ång vèn göi vμo ng©n hμng. + Ph¸t hμnh c«ng tr¸i,tr¸i phiÕu vμ xæ sè kiÕn thiÕt víi quy m« më réng vμ b©õng nh÷ng biÖn ph¸p hμnh chÝnh c−ìng bøc víi ng−êi s¶n xuÊt, kinh doanh trong viÖc mua c«ng phiÕu tr¸i phiÕu hoÆc b»ng nh÷ng chÕ ®é th−ëng hiÖn vËt vμ gi¶i cao, phßng gióp kÝch khÝch. +Thu hÑp kh¶ n¨ng thanh to¸n cuèi cïng c¸c hèi phiÕu hoÆc kú phiÕu th−¬ng m¹i ®èi víi ng©n hμng th−¬ng m¹i th«ng qua viÖc h¹n chÕ chiÕt khÊu vμ c¸c chiÕt khÊuvμ n©ng cao tû lÖ quü vèn lao ®éng. + Ên ®Þnh gi¸ hèi ®o¸i, hîp lý ®ång b¹c quèc gia theo chÕ ®é 1 gi¸ hèi ®o¸i vμ thùc hiÖn nghiªm ngÆt ®iÒu kiÖn qu¶n lý ngo¹i hèi, biÖn ph¸p nμy cho phÐp ng©n hμng nhμ n−íc thu vÒ mét khèi l−îng tiÒn tÖ ®¸ng kÓ trªnthÞ ttr−êng t¨ng thu nhËp ng©n s¸ch, ®ã lμ mét c¸ch ®Ó thÊy vμ bï ®¾p mét phÇn thiÕu hôt c¸n c©n thu chi ng©n s¸ch. + H¹n chÕ vμ thu hÑp tÝn dông ng©n hμng nãi chung, nhÊt lμ tÝn dông do ho¹t ®éng th−¬ng m¹i thuÇn tuý,, hèi ®o¸i trong ®iÒu kiÖn s¶n xuÊtnhÊt lμ s¶n xuÊt hμng tiªu dïng bÞ ®×nh ®èn. Song cã thÓ gia t¨ng khèi l−îng tiªu dïng ng¾n h¹n h−íng vμo s¶n xuÊt hμng tiÒu dïng thiÕt yÕu b»ng sè ngo¹i tÖ thu ®−îc qua xuÊt khÈu, cung øng dÞch vô®èi ngo¹i hoÆc vay nî, viÖn trî. -Víi biÖn ph¸t nμy cã thÓ gi¶m ®i mét khèi l−îng tiÒn tÖ ®¸ng kÓ do viÖc bu«n b¸n vßng vÌo ¨n chªnh lÖch gi¸ vμ bÊy l©u nay kh«ng sao kiÓm 19