SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
BẮC NINH
(Đề gồm có 01 trang)
ĐỀ KIỂM TRA CUỐI KÌ I
NĂM HỌC 2021-2022
Môn: NGỮ VĂN – Lớp 11
Thời gian làm bài: 90 phút (không kể thời gian phát đề)
I. ĐỌC HIỂU (3,0 điểm)
Đọc đoạn trích sau và thực hiện các yêu cầu:
Ngoài khung cửa sổ, trời xanh ngắt ánh sáng; lá cây rung động dưới làn gió nhẹ. Một thân cây vút
cao lên trước mặt. Cùng một lúc, chàng lẩm bẩm: “Cây hoàng lan!”, mùi hương thơm thoang thoảng đưa
vào. Thanh nhắm mắt ngửi mùi hương thơm và nhớ đến cái cây ấy chàng thường hay chơi dưới gốc nhặt
hoa. Đã từ lâu lắm, ngày mới có căn nhà này, cha mẹ chàng hãy còn. Rồi đến ngày một bà một cháu quấn
quýt nhau. Thanh ra tỉnh làm rồi đi về hàng năm, các ngày nghỉ. Bây giờ cây đã lớn.
Thanh thấy tâm hồn nhẹ nhõm tươi mát như vừa tắm ở suối. Chàng tắm trong cái không khí tươi này.
Những ngày bận rộn ở tỉnh giờ xa quá. Khu vườn với các cây quen đã nhận biết chàng rồi.
Nghe tiếng bà đi vào. Thanh nằm yên giả vờ ngủ. Bà lại gần săn sóc buông màn, nhìn cháu và xua
đuổi muỗi. Gió quạt đưa nhẹ trên mái tóc chàng. Thanh vẫn nằm yên, nhắm mắt nhưng biết bà ở bên mình.
Chàng không dám động đậy, yên lặng chờ cho bà lại đi ra. Bà xuống bếp làm cơm hẳn. Tiếng dép nhỏ dần.
Chàng cảm động gần ứa nước mắt. Bà yêu thương cháu quá, giờ chỉ có mình cháu, với mình bà.
(Dưới bóng hoàng lan, Thạch Lam, NXB Văn học, 2004, tr.155-156)
Câu 1. Xác định các phương thức biểu đạt được sử dụng trong đoạn trích.
Câu 2. Chỉ ra những từ ngữ, hình ảnh miêu tả cây hoàng lan trong đoạn trích.
Câu 3. Hãy nêu những hành động, cử chỉ thể hiện tình cảm của bà dành cho cháu.
Câu 4. Anh/Chị hãy nhận xét về cảm xúc, tâm trạng của Thanh khi trở về quê với bà, với
ngôi nhà, mảnh vườn quen thuộc.
II. LÀM VĂN (7,0 điểm)
Câu 1 (2,0 điểm)
Từ nội dung của phần Đọc hiểu, hãy viết một đoạn văn (khoảng 150 chữ) trình bày suy nghĩ của
anh/chị về vai trò của tình cảm gia đình đối với cuộc sống của mỗi người.
Câu 2 (5,0 điểm)
Phân tích diến biến tâm lí nhân vật Chí Phèo trong đoạn trích sau:
Thằng này rất ngạc nhiên. Hết ngạc nhiên thì hắn thấy mắt hình như ươn ướt. Bởi vì lần này là lần thứ
nhất hắn được một người đàn bà cho. Xưa nay, nào hắn có thấy ai tự nhiên cho cái gì. Hắn vẫn phải dọa nạt
hay là giật cướp. Hắn phải làm cho người ta sợ. Hắn nhìn bát cháo bốc khói mà bâng khuâng. Thị Nở thì
chỉ nhìn trộm hắn rồi lại toe toét cười. Trông thị thế mà có duyên. Tình yêu làm cho có duyên. Hắn thấy vừa
vui vừa buồn. Và một cái gì nữa giống như là ăn năn. Cũng có thể như thế lắm. Người ta hay hối hận về tội
ác khi không đủ sức mà ác nữa. Thị Nở giục hắn ăn nóng. Hắn cầm lấy bát cháo đưa lên mồm. Trời ơi cháo
mới thơm làm sao! Chỉ khói xông vào mũi cũng đủ làm người nhẹ nhõm. Hắn húp một húp và nhận ra rằng:
những người suốt đời không ăn cháo hành không biết rằng cháo hành ăn rất ngon. Nhưng tại sao mãi đến
tận bây giờ hắn mới nếm mùi vị cháo?[…]
Bát cháo húp xong rồi, thị Nở đỡ lấy bát cháo và múc thêm bát nữa. Hắn thấy mình đẫm bao nhiêu mồ
hôi. Mồ hôi chảy ra trên đầu, trên mặt, những giọt to như giọt nước. Hắn đưa tay áo quệt ngang một cái,
quệt mũi, cười rồi lại ăn. Hắn càng ăn, mồ hôi lại càng ra nhiều. Thị Nở nhìn hắn, lắc đầu, thương hại. Hắn
thấy lòng thành trẻ con. Hắn muốn làm nũng với thị như với mẹ. Ôi sao mà hắn hiền, ai dám bảo đó là cái
thằng Chí Phèo vẫn đập đầu, rạch mặt mà đâm chém người? Đó là cái bản tính của hắn, ngày thường bị lấp
đi, hay trận ốm thay đổi hắn về sinh lí cũng thay đổi cả tâm lí nữa? Những người yếu đuối vẫn hay hiền lành.
Muốn ác, phải là kẻ mạnh. Hắn đâu còn mạnh nữa. Và có lúc hắn ngẫm mình mà lo. Xưa nay hắn chỉ sống
bằng giật cướp và dọa nạt. Nếu không còn sức mà giật cướp, dọa nạt nữa thì sao? Đã đành, hắn chỉ mạnh
vì liều. Nhưng hắn mơ hồ thấy rằng sẽ có một lúc mà người ta không thể liều được nữa. Bấy giờ mới nguy!
Trời ơi! Hắn thèm lương thiện, hắn muốn làm hòa với mọi người biết bao! Thị Nở sẽ mở đường cho hắn.
(Chí Phèo - Nam Cao, Ngữ văn 11,
Tập một, NXB Giáo dục Việt Nam, 2010, tr.150-151)
------------------Hết------------------
Phần
Câu
Nội dung
Điểm
I
ĐỌC HIỂU
3,0
1
Các phương thức biểu đạt được sử dụng trong đoạn trích: tự sự, miêu tả, biểu
cảm.
Hướng dẫn chấm: Mỗi phương thức biểu đạt trả lời đúng đạt 0,25 điểm.
0,75
2
Những từ ngữ, hình ảnh miêu tả cây hoàng lan: lá cây rung động dưới làn gió
nhẹ, thân cây vút cao, mùi hương thơm thoang thoảng, cây đã lớn.
Hướng dẫn chấm:
- Trả lời được đúng: 03- 04 nội dung: 0,75 điểm
- Mỗi nội dung trả lời đúng đạt 0,25: 0,5 điểm
- Chép nguyên những câu văn trong đoạn thứ nhất: 0,25 điểm
0,75
3
Những hành động, cử chỉ thể hiện tình cảm của bà dành cho cháu: Bà lại gần
săn sóc buông màn, nhìn cháu, xua đuổi muỗi, quạt nhẹ trên mái tóc cháu,
xuống bếp làm cơm.
Hướng dẫn chấm:
- Trả lời đúng 04-05 nội dung : 1,0 điểm
- Trả lời đúng mỗi nội dung đạt : 0,25 điểm
- Chép nguyên những câu văn trong đoạn 3: 0,5 điểm
1,0
4
Nhận xét về cảm xúc, tâm trạng của Thanh khi trở về quê với bà, với ngôi
nhà, mảnh vườn quen thuộ
c:
- Cảm thấy tâm hồn thư thái, nhẹ nhõm, thanh thả
n.
- Gần gũi, gắn bó với cảnh vật quen thuộ
c nơi đây.
- Xúc động nghẹn ngào trước tình cảm của
bà dành cho mình.
- Yêu thương và biết ơn bà sâu sắc vô hạn.
Hướng dẫn chấm:
- Trả lời đúng 03-04 nội dung: 0,5 điểm
- Trả lời được 01- 02 nội dung: 0,25 điểm
Lưu ý: HS trả lời các nội dung bằng các cách diễn đạt tương đương vẫn cho
điểm tối đa.
0,5
II
LÀM VĂN
7,0
1
Hãy viết một đoạn văn (khoảng 150 chữ) trình bày suy nghĩ của anh/chị về vai
trò của tình cảm gia đình đối với cuộc sống của mỗi người.
2,0
a. Đảm bảo yêu cầu về hình thức đoạn văn
HS có thể trình bày đoạn văn theo cách diễn dịch, quy nạp, tổng-phân- hợp,
móc xích hoặc song hành.
0,25
b. Xác định đúng vấn đề cần nghị luận
Vai trò của tình cảm gia đình đối với cuộc sống của mỗi người.
0,25
c. Triển khai vấn đề nghị luận
HS có thể vận dụng các thao tác lập luận phù hợp để triển khai vấn đề nghị luận
theo nhiều cách. Có thể trình bày theo hướng sau:
Gia đình là một tế bào của xã hội, là một tổ chức cộng đồng nhỏ được hình
thành trên quan hệ huyết thống giữa các thành viên trong gia đình. Tình cảm
gia đình là tình yêu thương, gắn bó, quan tâm sâu sắc giữa các thành viên trong
gia đình. Tình cảm gia đình giúp gắn kết các thành viên; gia đình hòa thuận,
yêu thương là môi trường tốt để trẻ phát triển tốt thể chất và tư duy, tính cách,
là điểm tựa tinh thần cho mỗi người giúp con người vượt qua những khó khăn,
1,0
SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
BẮC NINH
(Hướng dẫn chấm có 03 trang)
HƯỚNG DẪN CHẤM
ĐỀ KIỂM TRA CUỐI HỌC KÌ 1
NĂM HỌC 2021-2022
Môn: Ngữ văn - Lớp 11
thử thách trong cuộc sống để thành người có ích và thành công, góp phần tạo
nên một xã hội phát triển bên vững …
Lưu ý: HS có thể triển khai theo nhiều cách nhưng phảo làm rõ vai trò của tình
cảm gia đình đối với cuộc sống của mỗi người; có thể bày tỏ suy nghĩ, quan
điểm riêng nhưng phải phù hợp với chuẩn mực đạo đức và pháp luật.
d. Chính tả, ngữ pháp
Đảm bảo chuẩn chính tả, ngữ pháp tiếng Việt.
Lưu ý: Không cho điểm nếu bài làm có quá nhiều lỗi chính tả, ngữ pháp.
0,25
e. Sáng tạo
Thể hiện suy nghĩ sâu sắc về vấn đề nghị luận, có cách diễn đạt mới mẻ.
Hướng dẫn chấm: HS huy động được kiến thức và trải nghiệm của bản thân
khi bàn luận; có cái nhìn riêng, mới mẻ về vấn đề; có sáng tạo trong diễn đạt,
lập luận, làm cho lời văn có giọng điệu, hình ảnh, đoạn văn giàu sức thuyết
phục.
- Đáp ứng được 02 yêu cầu trở lên: 0,25 điểm.
0,25
2
Phân tích diễn biến tâm lí nhân vật Chí Phèo trong đoạn trích
5,0
a. Đảm bảo cấu trúc bài nghị luận
Mở bài nêu được vấn đề, Thân bài triển khai được vấn đề, Kết bài khái quát
được vấn đề.
0,25
b. Xác định đúng vấn đề cần nghị luận
Phân tích diễn biến tâm lí nhân vật Chí Phèo trong đoạn trích.
Hướng dẫn chấm:
- HS xác định đúng vấn đề nghị luận: 0,5 điểm
- HS xác định chưa đầy đủ vấn đề nghị luận: 0,25 điểm
0,5
c. Triển khai vấn đề nghị luận thành cách luận điểm
HS có thể triển khai theo nhiều cách nhưng cần vận dụng tốt các thao tác lập
luận, kết hợp chặt chẽ giữa lí lẽ và dẫn chứng, đảm bảo yêu cầu sau:
* Giới thiệu khái quát về tác giả Nam Cao, tác phẩm “Chí Phèo” (0,25 điểm),
nhân vật và diễn biến tâm lí của nhân vật trong đoạn trích (0,25).
0,5
* Phân tích diễn biến tâm lí của nhân vật Chí Phèo trong đoạn trích
- Hoàn cảnh dẫn tới đoạn trích:
+ Buổi sáng sau khi gặp Thị Nở: Chí hoàn toàn tỉnh táo sau chuỗi ngày say
triền miên.
+ Chí cảm nhận âm thanh cuộc sống và nhận ra chính bản thân mình: đã tới
cái dốc bên kia của cuộc đời mà vẫn còn cô độc, điều này đáng sợ hơn cả đói
rét và ốm đau.
- Phân tích tâm lí của Chí Phèo trong đoạn trích (từ khi Thị Nở xuất hiện cùng
nồi cháo hành):
+ Khi thấy Thị Nở xuất hiện cùng nồi cháo hành, Chí Phèo ngạc nhiên và
thấy “mắt mình như ươn ướt”. Hắn xúc động vì lần đầu tiên được chăm sóc
bởi bàn tay của một người phụ nữ.
+ Khi đón nhận bát cháo từ tay Thị Nở trong lòng Chí có nhiều cảm xúc đan
xen: vừa bâng khuâng, vừa thích thú trông thị thế mà có duyên, vừa vui vừa
buồn, vừa ăn năn về những tội lỗi mình gây ra.
+ Khi ăn cháo hành lần đầu tiên Chí mới cảm nhận được vị ngon của cháo
hành, bởi đây là bát cháo của tình yêu thương, sự quan tâm săn sóc đầy mộc
mạc, chân thành mà lần đầu tiên hắn được nếm trải.
+ Bát cháo hành của Thị Nở đã có tác dụng kì diệu làm thay đổi tâm tính của
Chí, biến hắn trở lại với bản tính hiền lành, thiện lương của trước đây, hắn
thấy lòng thành trẻ con, muốn làm nũng với thị như với mẹ.
2,5
+ Tình yêu thương và sự chăm sóc của Thị Nở đã đánh thức khát khao được
hòa nhập với mọi người, khát khao được làm người lương thiện trong Chí.
Hắn thèm lương thiện, hắn muốn làm hòa với mọi người biết bao! Thị Nở sẽ
mở đường cho hắn.
- Diễn biến tâm lí của Chí Phèo trong đoạn trích được diễn tả một cách hết
sức logic và hợp tự nhiên kết hợp với cách kể chuyện hấp dẫn, bất ngờ; ngôn
ngữ gần gũi, sống động; giọng điệu trần thuật linh hoạt chứa đựng tình yêu
thương chân thành sâu sắc với nhân vật.
Hướng dẫn chấm: Phân tích đầy đủ, sâu sắc (2,5 điểm); phân tích chưa đầy
đủ hoặc chưa sâu (1,5 điểm – 2,0 điểm); phân tích chung chung, chưa rõ các
ý (1,0 điểm); phân tích sơ lược, không rõ các ý (0,25 điểm – 0,5 điểm).
* Đánh giá
- Đoạn trích đã diễn tả sâu sắc những thay đổi trong tâm lí của Chí Phèo sau
đêm gặp Thị Nở. Đó là sự thức tỉnh của tâm hồn lương thiện và khát vọng sống
chính đáng của một con người. Đoạn trích cũng đã thể hiện tư tưởng nhân đạo
sâu sắc, mới mẻ của một nhà văn lớn.
- Đoạn trích cũng cho thấy tài năng xuất sắc của Nam Cao qua việc xây dựng
nhân vật điển hình, phân tích tâm lí nhân vật sắc sảo đặc biệt là những trạng
thái tâm lí phức hợp.
Hướng dẫn chấm: HS đánh giá được mỗi ý đạt 0,25 điểm.
0,5
d. Chính tả, ngữ pháp
Đảm bảo chuẩn chính tả, ngữ pháp tiếng Việt.
Hướng dẫn chấm: Không cho điểm nếu bài làm mắc từ 05 lỗi chính tả, ngữ pháp.
0,25
e. Sáng tạo
Thể hiện suy nghĩ sâu sắc về vấn đề nghị luận; có cách diễn đạt mới mẻ.
Hướng dẫn chấm: HS biết vận dụng lí luận văn học trong quá trình phân tích,
đánh giá; biết so sánh, mở rộng để làm nổi bật nét diễn biến tâm lí của nhân
vật Chí Phèo trong đoạn trích; biết liên hệ vấn đề nghị luận với thực tiễn đời
sống; văn viết giàu hình ảnh, cảm xúc.
- Đáp ứng được 02 yêu cầu trở lên: 0,5 điểm.
- Đáp ứng được 01 yêu cầu: 0,25 điểm.
0,5
TỔNG ĐIỂM
10,0