714
ĐỀ XUẤT THIẾT KẾ WEBSITE DẠY HỌC ĐỌC VĂN BẢN VĂN HỌC
TRONG CHƯƠNG TRÌNH GIÁO DỤC PHỔ THÔNG MÔN NG VĂN
2018 TRÊN ỨNG DỤNG GOOGLE SITES
Nguyễn Thị Quỳnh Mai, Đào Thị Khánh Ngọc,
Nguyễn Thị Xuân Quỳnh*
Khoa Ngữ văn, Trường Sư phạm, Trường Đại học Vinh, Nghệ An
TÓM TẮT
Văn bản văn học là loại văn bản có vị trí quan trọng trong Chương trình
Giáo dục phổ thông môn Ngữ văn 2018. Trong quá trình dạy học, bên cạnh hệ
thống phương pháp dạy học môn học, việc tích hợp những phương tiện, thành tố
thuộc về công nghệ thông tin rất cần thiết để tạo dựng môi trường và thúc đẩy
động lực học tập nhằm phát triển năng lực cho học sinh. Bài viết kết hợp phương
pháp nghiên cứu lý thuyết, điều tra và thực nghiệm nhằm khảo sát yêu cầu cần
đạt và thực trạng dạy học đọc văn bản văn học, từ đó phân tích triển vọng thiết
kế websites học tập trên ứng dụng Google Sites. Trong nội dung nghiên cứu,
chúng tôi đề xuất nguyên tắc, quy trình thiết kế website với sản phẩm minh họa
ở chương trình môn Ngữ văn phổ thông. Kết quả nghiên cứu này sẽ góp phần
cung cấp nền tảng ngữ liệu và định hướng hoạt động cho việc dạy học đọc văn
bản văn học đáp ứng yêu cầu trong Chương trình Giáo dục phổ thông 2018.
Từ khóa: dạy học đọc hiểu; văn bản văn học; google sites; website;
chương trình môn Ngữ văn 2018
1. Giới thiệu
Trong Chương trình giáo dục phổ thông môn Ngữ văn 2018, việc dạy học
văn bản văn học (VBVH) giữ vai trò quan trọng và chính yếu đối với mục tiêu
hình thành và phát triển năng lực ngữ văn cho học sinh phổ thông. Tuy nhiên,
với hệ thống tri thức và số lượng văn bản lớn, quá trình dạy học đọc loại văn bản
đòi hỏi sự vận dụng linh hoạt và đa dạng nhiều cách tiếp cận và phương pháp
dạy học tích cực, trong đó tích hợp ứng dụng công nghệ nhằm thiết lập môi
trường học mang tính thúc đẩy sự chủ động, tích cực và tương tác cho học sinh
hiện đang là một xu hướng.
Ở Việt Nam, vấn đề ứng dụng và tích hợp công nghệ thông tin (CNTT)
trong dạy học đã trở nên phổ biến trong một số nghiên cứu những năm gần đây
ở nhiều cấp học. Công trình Thiết kế và xây dựng học liệu điện tử phục vụ yêu
cầu đào tạo trực tuyến ở đại học của Trần Thị Lan Thu, Bùi Thị Nga (2020) đã
đề cập và phân tích cấu trúc, thành phần và quy trình xây dựng học liệu điện tử
715
nói chung
1
. Nhóm tác giả Trần Thị Ngọc Ánh, Phạm Chiến Trường (2002) trên
cơ sở đánh giá vai trò của việc xây dựng nguồn học liệu lưu trữ và hồ sơ học tập
trong bối cảnh công nghệ số hiện nay, từ đó Đề xuất quy trình ứng dụng Google
Sites xây dựng hồ sơ học tập điện tử trong dạy học
2
. Trong dạy học môn Ngữ
văn, tác giả Lê Thị Hải Yến (2021) nhấn mạnh đến sự tiện ích và tính ứng dụng
của phần mềm Google Sites ở giảng dạy tại đại học
3
. Bên cạnh đó, Nguyễn Thị
Xuân Yến và Trần Thị Thanh Tuyền (2023) đề xuất quy trình xây dựng ngữ liệu
đa phương thức kết hợp dạy học trực tuyến với nhiều tính năng nhằm phát triển
kĩ năng đọc hiểu văn bản thông tin cho học sinh lớp 4
4
. Gần gũi hơn, ở chương
trình môn Ngữ văn phổ thông, Nguyễn Thị Xuân Quỳnh và cs. (2023) cũng triển
khai nghiên cứu và thiết kế nguồn học liệu minh họa cụ thể về dạy học viết văn
bản thông tin
5
.
Có thể thấy, dù ứng dụng CNTT hiện đang là một xu hướng phổ biến và
có tác động mạnh mẽ đến dạy và học, song việc thiết kế các website phục vụ học
tập còn khá ít và chưa đạt hiệu quả cao. Trong bài viết này, dựa trên các tính năng
của Google Sites, chúng tôi tiến hành thiết kế website dạy học minh họa nhằm
hỗ trợ cho giáo viên và học sinh phổ thông trong quá trình tiếp cận và thực hiện
các hoạt động dạy đọc VBVH, góp phần nâng cao chất lượng học tập trong bối
cảnh chuyển đổi số hiện nay.
2. Phương pháp nghiên cứu
Trong quá trình thực hiện đề tài, chúng tôi đã kết hợp sử dụng các phương
pháp nghiên cứu cơ bản sau:
Phương pháp nghiên cứu tài liệu: Khảo sát, tổng hợp và phân tích nguồn
tài liệu về ứng dụng Google Sites, xây dựng học liệu đa phương tiện, Chương
trình Giáo dục phổ thông môn Ngữ văn và việc dạy học VBVH làm căn cứ để
tiến hành nghiên cứu và thiết kế mô hình website học tập mới, phù hợp với tình
hình dạy học thực tế.
1
Tran, T.L.& Bui, T.N (2020), Regarding the design and building of electronic materials in service of
online training, Hanoi University Open Academy Science Journal, No.63 (1/2020), pp. 1-7.
2
Tran, T.N.A. & Pham, C.T (2022), Proposing Google Sites application process to build electronic
learning records in teaching, Hue University of Education Science Journal, No.4 (64).
3
Le, T.H.Y (2021), Applying Google Sites in creating a website to study Vietnamese Literature for
students of Literature Pedagogy, Hanoi Capital University Science Journal, Vol. 52, pp. 64-67.
4
Nguyen, T.X.Y. & Tran, T.T.T (2022), Building multimodal corpora to train reading comprehension
skills with informational texts for fourth grade, Vietnamese Journal of Education, Vol. 23(1)/2023, pp.
1-7.
5
Nguyen, T.X.Q, Tran, T. H.G.& Nguyen, K.H (2023), Designing multimedia learning resources for
teaching writing informational texts for high school students, Vinh University Science Journals, Vol.52
(3C), pp. 14-16.
716
Phương pháp điều tra, khảo sát: Thiết kế bảng hỏi trực tuyến ở Google
Forms, khảo sát học sinh phổ thông trên địa bàn tỉnh Nghệ An về sự cần thiết
của nguồn ngữ liệu mở trong việc học đọc VBVH cũng như thực trạng sử dụng
website học tập trong môn Ngữ văn để làm cơ sở thực tiễn cho việc phân tích,
nghiên cứu và định hướng quy trình thiết kế website trên Google Sites phục vụ
dạy và học.
Phương pháp thực nghiệm: Dựa trên những kết quả, số liệu khảo sát đã
thống kê được, chúng tôi nghiên cứu đề xuất biện pháp và quy trình thiết kế
website trên Google Sites phục vụ dạy và học đọc VBVH cho học sinh trung học
phổ thông (THPT).
3. Kết quả và thảo luận
3.1. Yêu cầu của việc dạy học đọc văn bản văn học trong Chương trình môn
Ngữ văn phổ thông 2018
VBVH là một trong ba loại văn bản chính trong Chương trình giáo dục
phổ thông môn Ngữ văn 2018, đồng thời chiếm 60% thời lượng trong toàn bộ
nội dung dạy học môn Ngữ văn ở bậc THPT. VBVH được xây dựng bằng ngôn
từ nghệ thuật có tính hình tượng, tính hàm súc và đa nghĩa. Vì vậy, khác với văn
bản nghị luận (VBNL) và văn bản thông tin (VBTT), để giải mã VBVH, ngoài
vốn sống và trải nghiệm văn hóa nền, trong quá trình đọc, học sinh cần được tiếp
cận nhiều ngữ liệu với sự đa dạng về thể loại và tri thức ngữ văn để khám phá
đầy đủ các tầng hình tượng và giá trị thẩm mĩ của văn bản.
Với mục tiêu giúp học sinh hình thành và phát triển những phẩm chất tốt
đẹp cũng như các năng lực cốt lõi để sống và làm việc hiệu quả, để học suốt đời,
Chương trình giáo dục phổ thông môn Ngữ văn ở bậc THPT xác định yêu cầu
cần đạt (YCCĐ) cụ thể cho từng kĩ năng đọc – viết – nói và nghe. Trong đó, với
kĩ năng đọc, mục tiêu hướng đến việc đọc hiểu được cả nội dung tường minh và
hàm ẩn của các loại văn bản với mức độ khó hơn thể hiện qua dung lượng, nội
dung và yêu cầu đọc, đọc hiểu với yêu cầu phát triển tư duy phản biện, vận dụng
được các kiến thức về đặc điểm ngôn từ văn học, các xu hướng – trào lưu văn
học, phong cách tác giả, tác phẩm, các yếu tổ bên trong và bên ngoài văn bản
để hình thành năng lực đọc độc lập
1
.
Trong dạy học VBVH, yêu cầu cần đạt của kĩ năng đọc bắt buộc giúp học
sinh nắm bắt được nội dung bao quát của toàn văn bản, nhận diện và phân tích
được ý nghĩa, giá trị cốt lõi mà tác phẩm muốn gửi gắm thông qua hình thức
1
Bộ giáo dục và Đào tạo (2018), Chương trình giáo dục phổ thông môn Ngữ văn (ban hành kèm theo
Thông tư số 32/2018/TT-BGD ngày 26 tháng 12 năm 2018 của Bộ trưởng Bộ giáo dục và Đào tạo), tr.
6-7.
717
nghệ thuật của văn bản để tiến tới thực hiện các kĩ năng khác như: kết nối đọc –
viết, nói và nghe. Sau khi học xong các tác phẩm văn học, học sinh phổ thông
cần đáp ứng các YCCĐ ở từng lớp như sau:
Hình 1. Bảng YCCĐ về kĩ năng đọc VBVH ở THPT theo Chương trình
giáo dục phổ thông môn Ngữ văn 2018
Như vậy, xuất phát từ YCCĐ, việc dạy học đọc hiểu VBVH đòi hỏi cao
về thời lượng cũng như khối lượng tri thức và ngữ liệu tác phẩm nhằm giúp học
sinh tiếp nhận và giải mã một cách toàn diện và sâu sắc đối với các hiện tượng
văn học,…Vì vậy, cùng với việc tổ chức dạy học trên lớp theo tiến trình, cần
thiết có sự hỗ trợ của nguồn học liệu theo hình thức đa phương tiện dựa trên ứng
dụng website do giáo viên tự tổ chức và thiết kế để phục vụ quá trình dạy học
một cách hiệu quả và thực sự thúc đẩy học sinh.
3.2. Thực trạng dạy học đọc văn bản văn học trong Chương trình môn Ngữ
văn 2018
Nghị quyết số 29-NQ/TW về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào
tạo được Hội nghị Trung ương 8 (khóa XI) thông qua ngày 04/11/2013 đã khẳng
định quan điểm đổi mới mạnh mẽ giáo dục, đào tạo theo hướng coi trọng phát
triển phẩm chất, năng lực của người học: "Chuyển từ học chủ yếu trên lớp sang
tổ chức hình thức học tập đa dạng. Đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin và
truyền thông trong dạy và học". Tuy nhiên, trên thực tế dạy học môn Ngữ văn
718
hiện nay, việc tiếp cận Google Sites và tạo ra các website tổ chức hoạt động cho
học sinh theo hướng tích hợp CNTT chưa được đẩy mạnh sâu rộng. Mặc dù, một
số trang web đã được thiết kế nhằm tập hợp các nguồn dữ liệu phục vụ học tập
VBVH, song nhưng còn thiếu một quy trình tổ chức cụ thể và chuyên sâu nhằm
phát huy vai trò của kĩ năng đọc trong trục hoạt động: đọc - viết - nói và nghe.
Vì vậy, chúng tôi đã tiến hành cuộc khảo sát về nhu cầu của học sinh
THPT hiện nay trong việc rèn luyện kỹ năng đọc hiểu VBVH theo Chương trình
giáo dục phổ thông môn Ngữ văn 2018 để làm cơ sở khoa học cho việc thiết kế
mô hình dạy học đọc hiểu văn bản này theo đúng mục tiêu, yêu cầu cần đạt của
chương trình mới. Dựa trên số liệu khảo sát nhóm 45 học sinh THPT trên địa bàn
tỉnh Nghệ An (link: https://forms.gle/uMFoddgnU1CbKT1L8), kết quả hình 2
và hình 3 cho thấy:
Hình 2. Kết quả khảo sát nhu cầu
rèn luyện kỹ năng đọc VBVH trên
website của Google Sites
Hình 3. Kết quả khảo sát nhu cầu rèn
luyện kỹ năng đọc hiểu trên website về
các thể loại văn bản văn học
Qua các số liệu trên, chúng ta có thể nhận thấy thực tế, đa phần học sinh
THPT muốn rèn luyện thêm kỹ năng đọc VBVH (chiếm đến 84,4%) và việc thiết
kế Google Sites thật sự cần thiết để học sinh rèn luyện năng lực ngôn ngữ, năng
lực văn học cũng như mở rộng và phát triển năng lực ứng dụng CNTT thực sự
có hiệu quả.
3.3. Quy trình thiết kế website dạy học đọc văn bản văn học trong Chương
trình môn Ngữ văn 2018 trên ứng dụng Google Sites
3.3.1. Định hướng ứng dụng Google Sites trong thiết kế website dạy học văn bản
văn học
Google Sites là ứng dụng trực tuyến giúp người dùng tạo website dễ dàng
như chỉnh sửa tài liệu cơ bản, tạo thêm các thành phần như văn bản, ảnh, video,
lịch, tệp đính kèm, bản trình bày,… cùng nhiều tính năng khác nhằm đáp ứng
yêu cầu tự thiết kế giao diện trang web để phục vụ cho nhu cầu, mục đích của
