Đưa “dân chủ” vào doanh nghiệp
Văn hóa là giá trị tinh thần cốt lõi của một dân tộc, một đất nước nói riêng và cả
nhân loại nói chung, được hun đúc từ ngàn xưa cho đến ngày nay. Giá trị tinh thần
đó, khi được đưa ra làm kim chỉ nam, không có tính bảo thủ, hoài cổ, thủ cựu.
Lòng nhân ái, yêu nước, yêu thương đồng loại là những giá trị tinh thần “hội tụ”
khi con người biết sử dụng khối óc, trái tim để khẳng định thân phận con người.
Thông qua những phương sách, công cụ, nghi thức, các giá trị tinh thần cốt lõi đó
được đưa vào cuộc sống, phục vụ con người, xã hội. Sự tiến hóa này là điều có
thật khi con người được xem là chủ thể trung tâm.
Nói như thế để dẫn đến một kết luận cơ bản mà gần một năm qua, các học giả về
quản trị doanh nghiệp đã đúc kết về những giá trị cốt lõi của học thuyết mới về
quản trị doanh nghiệp: trách nhiệm, tôn trọng, đạo đức.
Tuy nhiên, lúc cực thịnh nhất cũng là lúc học thuyết, mô hình này đạt đến đỉnh cao
nhất, có nghĩa là điểm tới hạn. Và câu hỏi: “Quản trị như thế nào để có tính thích
ứng cao với thay đổi môi trường xã hội, kinh tế, tài chính, văn hóa... và sự thích
ứng là vì con người chức không phải chế ngự con người?” đang là thao thức chung
của các học giả đi tìm một học thuyết mới.
Đó là phải đặt con người, giá trị con người, là điểm trung tâm của hoạt động, đời
sống doanh nghiệp. Doanh nghiệp không thể trở thành một bộ máy không “hồn”
như một rô bốt thuần kinh tế/tài chính. Sự đam mê, sáng tạo, năng động, thông
minh nhanh nhẹn của nhân viên phải được khơi dậy, nuôi dưỡng, phát huy nhằm
tạo nên giá trị gia tăng cho doanh nghiệp.
“Không có gì lớn lao trở thành hiện thực trong thế giới này mà không xuất phát từ
đam mê, hoài vọng lớn!”. Sự thành công của nhân viên chính là thành công của
doanh nghiệp. Tuy nhiên, khi nói đến việc khuyến khích tính sáng tạo, năng
động… không có nghĩa là không cần đến kỷ luật trong nền quản trị mới. Kỷ luật,
nhưng là kỷ luật thông minh!
Tựu trung, học thuyết quản trị mới là tổng hợp nối kết hai trường phái quản trị
chính trên thế giới hiện nay. Đó là trường phái Mỹ lấy hiệu quả là cứu cánh và
trường phái Nhật lấy giá trị tinh thần về con người làm cứu cánh. Phải chăng đó là
kinh tế thị trường định hướng xã hội!
Đặt hiệu quả kinh tế là cứu cánh mặc dù đã đem đến một sự phồn thịnh trong một
khoảng thời gian nào đó, nhưng tác động tiêu cực về vấn đề con người lãnh đạo,
điều hành nói chung đã bộc lộ một cách trầm trọng tạo nên khủng hoảng. Đặt con
người làm cứu cánh, nhưng nếu đưa tính tự tôn dân tộc lên quá cao cũng làm cản
trở tính nối kết quyền biến, linh hoạt, hài hòa với các nền kinh tế khác.
Đơn giản mà nói, sự tổng hợp có thể tóm tắt như sau: quản trị đặt con người vào vị
trí trung tâm, dựa vào những giá trị cốt lõi, đúng cho tất cả mọi nơi, nhưng biết
chọn một lộ trình thích ứng để hiệu quả kinh tế từng giai đoạn đều có! Có hiệu quả
kinh tế thì sử dụng một phần thích ứng để củng cố, phục vụ giá trị con người.
Vòng tròn “con người - hiệu quả kinh tế - con người - hiệu quả kinh tế...” sẽ tránh
được sự điều tiết cực độ về kinh tế như cơn khủng hoảng hiện nay.
Để làm được điều trên, các doanh nghiệp và đặc biệt các tập đoàn đa quốc gia
không thể không xem lại thể chế quyền lực cực đoan như hiện nay. Tính “không
dân chủ” phải chăng là một yếu tố cấu thành sự sụp đổ giá trị cốt lõi để dẫn đến sự
sụp đổ của các tổ chức đó.
Và khi nói đến cụm từ “dân chủ”, đừng tưởng nhầm là nhân viên sẽ “lè phè”,
“loạn”. Không, tính kỷ luật, tính vì cộng đồng, tính vì công việc hoàn mỹ, tính
“đổi mới” là những điểm cốt lõi tại tập đoàn Gore! Hay như những công ty thành
lập sau này như tập đoàn Whole Foods của Mỹ với doanh số 8 tỉ USD/năm và tập
đoàn Google với hơn 10.000 kỹ sư, hơn 10 tỉ USD/năm hoạt động không khác gì
tập đoàn Gore!
Vậy, tính dân chủ được đưa vào đời sống doanh nghiệp như thế nào?
Thứ nhất, hội đồng quản trị thật sự đóng vai trò chỉ đạo và giám sát ban lãnh đạo
điều hành. Các thành viên hội đồng quản trị phải có kinh nghiệm nghề nghiệp, thật
sự độc lập, tránh tình trạng có những “lợi ích” mật thiết với chủ tịch điều hành.
Thứ hai, chủ tịch và ban lãnh đạo công bố đều đặn, minh bạch đường lối hoạt
động ngắn hạn, trung hạn, dài hạn cho toàn thể nhân viên và báo chí, tạo cơ chế
“đối thoại” trực tiếp với cộng đồng nhân viên và lắng nghe, quan tâm đến “góp ý”
của nhân viên. Thứ ba, cộng đồng nhân viên sẽ được tham gia với những cơ chế
được ấn định trước để “tham mưu” cho ban lãnh đạo. Một cơ chế thông thoáng,
sáng tạo, minh bạch cho toàn thể lãnh đạo, cán bộ, công nhân viên, nhằm đãi ngộ
xứng đáng, đúng lúc những tài năng cá nhân hay nhóm đem đến hiệu quả ngắn
hạn, trung hạn, dài hạn cho doanh nghiệp!
Với cách lãnh đạo, điều hành vừa nêu trên, một cách ngắn gọn cũng cho thấy ba
cốt lõi của doanh nghiệp là trách nhiệm, tôn trọng, đạo đức đã được thực hiện một
cách thực chất.
Cuộc khủng hoảng kinh tế, tài chính toàn cầu hiện nay đã làm thức tỉnh giới lãnh
đạo từ doanh nghiệp đến các nguyên thủ quốc gia. Các học giả đều nhận thức là
cách quản trị mới sẽ được tác động sâu sắc bởi những chính sách chính trị, kinh tế,
tài chính vĩ mô mà các cường quốc
