F. Engels - Nhà lý luận lỗi lạc và chiến sĩ cách mạng vĩ đại trong phong trào cộng sản và công nhân quốc tế

F. Engels – nhµ lý luËn lçi l¹c vµ chiÕn sÜ c¸ch m¹ng vÜ ®¹i<br /> trong phong trµo céng s¶n vµ c«ng nh©n quèc tÕ<br /> <br /> <br /> Vò ThÞ Xu©n Mai(*)<br /> tæng thuËt<br /> <br /> C¸ch ®©y ®óng 190 n¨m, vµo ngµy 28/11/1820, t¹i thµnh phè<br /> Barmen thuéc tØnh Ranh, §øc, mét con ng−êi ®· ®−îc sinh ra mµ<br /> cuéc ®êi vµ sù nghiÖp g¾n liÒn víi sù nghiÖp ®Êu tranh cho sù ph¸t<br /> triÓn, tiÕn bé cña nh©n lo¹i vµ sèng m·i trong khèi ãc, tr¸i tim cña<br /> hµng triÖu con ng−êi yªu tù do, hoµ b×nh, c«ng lý vµ chÝnh nghÜa,...<br /> cho ®Õn tËn ngµy nay. Ng−êi ®ã chÝnh lµ F. Engels. Nh©n dÞp kû<br /> niÖm 190 n¨m ngµy sinh cña «ng (1820-2010), Häc viÖn ChÝnh trÞ –<br /> Hµnh chÝnh quèc gia Hå ChÝ Minh phèi hîp víi c¸c bé, ban, ngµnh<br /> trung −¬ng vµ c¸c häc viÖn, c¸c tr−êng ®¹i häc trong n−íc long träng<br /> tæ chøc Héi th¶o khoa häc quèc gia víi chñ ®Ò "F. Engels - nhµ lý<br /> luËn lçi l¹c vµ chiÕn sÜ c¸ch m¹ng vÜ ®¹i trong phong trµo céng s¶n<br /> vµ c«ng nh©n quèc tÕ". Ban tæ chøc ®· nhËn ®−îc 135 b¶n b¸o c¸o<br /> tham luËn. Néi dung bµi viÕt d−íi ®©y lµ nh÷ng néi dung chÝnh ®−îc<br /> tr×nh bµy vµ th¶o luËn t¹i Héi th¶o.<br /> <br /> <br /> 1. F. Engels - tuæi trÎ cña mét thiªn tµi Chóa vµ «ng còng lµ mét tÝn ®å thµnh<br /> F. Engels sinh ra vµo lóc ch©u ¢u t©m nhÊt cña nhµ thê. Nh−ng ®Õn tuæi<br /> b¾t ®Çu c¶m thÊy c¬n lèc cña c¸ch m¹ng. 14-15, tiÕp cËn víi ph¸i Hegel trÎ, F.<br /> Chó bÐ F. Engels b¾t ®Çu con ®−êng vµo Engels nhËn biÕt vai trß cña lý trÝ vµ<br /> ®êi b»ng kho¶ng thêi gian “nghØ gi¶i lao” b¾t ®Çu biÕt suy nghÜ mét c¸ch ®éc lËp<br /> gi÷a hai mµn c¸ch m¹ng; mµn thø hai næ vµ biÕt phª ph¸n.(*)Qua thêi gian, víi trÝ<br /> ra vµo n¨m 1830 khi F. Engels võa m−êi th«ng minh thiªn bÈm cña m×nh, dÇn<br /> tuæi. Nh÷ng n¨m th¸ng tr«i qua, c¸ch dÇn trªn gi¸ s¸ch cña F. Engels nh÷ng<br /> m¹ng ngµy mét lín m¹nh vµ còng lµ cuèn s¸ch t«n gi¸o biÕn mÊt vµ lÇn l−ît<br /> kho¶ng thêi gian F. Engels ngµy cµng hiÖn ra lµ c¸c cuèn “C«ng cuéc kh«i<br /> tr−ëng thµnh. phôc vÜ ®¹i cña khoa häc” cña F. Bacon,<br /> Hä nhµ Engels lµ nh÷ng ng−êi h©m “§èi tho¹i” cña Galileo Galilei, “LuËn<br /> mé chñ nghÜa nh©n ®¹o. ¤ng cña F. v¨n vÒ ¸nh s¸ng” cña R. Descarter,...<br /> Engels cho r»ng, ®¹o C¬ ®èc lµ mét bé ®©y lµ nh÷ng t¸c phÈm cña c¸c nhµ triÕt<br /> nguyªn t¾c dïng ®Ó duy tr× trËt tù<br /> x· héi. V× vËy, nh÷ng n¨m th¸ng th¬ Êu (*)<br /> ThS., Häc viÖn ChÝnh trÞ – Hµnh chÝnh quèc<br /> cña F. Engels trµn ®Çy niÒm tin vµo gia Hå ChÝ Minh.<br /> F. Engels – nhµ lý luËn lçi l¹c vµ… 19<br /> <br /> häc tù nhiªn ®· gi¶i ®¸p t−¬ng ®èi ®Çy F. Engels ®· trë thµnh mét nhµ b¸c häc.<br /> ®ñ nh÷ng vÊn ®Ò mµ F. Engels tõng suy Trªn con ®−êng häc tËp vµ nghiªn cøu,<br /> nghÜ n¸t ãc. Sù thay ®æi nhËn thøc vµ F. Engels ®· gÆp K. Marx lÇn thø nhÊt<br /> hµnh ®éng cña F. Engels ®· lµm bè cËu vµo n¨m 1842 vµ lÇn thø hai vµo mïa<br /> giËn d÷ vµ kh«ng tr¸nh khái nh÷ng HÌ n¨m 1844. Hai con ng−êi tõ nh÷ng<br /> trËn ®ßn roi. Tuy nhiªn cËu ®· lín vµ hoµn c¶nh xuÊt th©n, m«i tr−êng gi¸o<br /> trong cuéc tranh luËn víi bè, F. Engels dôc vµ qu¸ tr×nh ®µo t¹o rÊt kh¸c nhau,<br /> b»ng lý luËn s©u s¾c ®· ®¸p l¹i: “Ba nh−ng cã ®iÓm t−¬ng ®ång bëi trÝ tuÖ<br /> kh«ng b»ng lßng v× con b¾t ®Çu hoµi thiªn tµi vµ tr¸i tim nhiÖt huyÕt, ®· trë<br /> nghi nhiÒu c¸i. Nh−ng hai thÕ kû tr−íc thµnh hai ng−êi ®ång chÝ, hai ng−êi b¹n,<br /> ®©y, Descarter ch¼ng ®· tõng kh¸m ph¸ mét t×nh b¹n vÜ ®¹i vµ c¶m ®éng, g¾n<br /> ra sù hoµi nghi lµ mét ho¹t ®éng cña quyÖn t×nh ®ång chÝ s¾t son chung thuû.<br /> hoµi nghi ®ã sao? Ch©m ng«n cña «ng ta Tõ viÖc nghiªn cøu triÕt häc, kinh tÕ<br /> 'T«i t− duy, do ®ã t«i tån t¹i!' §ã còng lµ chÝnh trÞ häc, víi thiªn tµi quan s¸t thùc<br /> ch©m ng«n cña con”. tÕ vµ ãc kh¸i qu¸t s¸ng t¹o lý luËn, hai<br /> Vµo nh÷ng n¨m 1835-1840, F. «ng ®· ®ång s¸ng lËp nªn mét häc<br /> Engels ®Õn tuæi tr−ëng thµnh còng lµ thuyÕt khoa häc – c¸ch m¹ng v¹ch thêi<br /> lóc c¸ch m¹ng t¹m thêi xÕp c¸c bao ®¹n ®¹i – häc thuyÕt Marx.<br /> l¹i, kh«ng giÔu trªn ®−êng phè mµ ®i Trªn con ®−êng nghiªn cøu khoa<br /> trªn c¸c trang b¸o, ngµy h«m nay vò khÝ häc vµ ho¹t ®éng ®Êu tranh cho sù ra ®êi<br /> cña c¸ch m¹ng lµ mét khèi ãc. §©y lµ vµ th¾ng lîi cña CNCS khoa häc, F.<br /> lóc F. Engels dÇn c¶m nhËn ®−îc ý chÝ Engels lu«n lµ ng−êi b¹n, ng−êi ®ång chÝ<br /> c¸ch m¹ng ë ch©u ¢u, mçi tr¸i tim thuû chung, chia bïi sÎ ngät, ®ång cam<br /> trung thùc lµ mét tr¸i tim chiÕn sÜ. céng khæ víi K. Marx, b¶o vÖ chñ nghÜa<br /> Marx ngay c¶ khi K. Marx ®· qua ®êi.<br /> Nh÷ng n¨m 1841-1846 c¬n lèc c¸ch<br /> Nh÷ng ng−êi céng s¶n trªn thÕ giíi<br /> m¹ng lËt vïn vôt nh÷ng trang lÞch sö,<br /> ®Òu biÕt r»ng nÕu kh«ng cã sù gióp ®ì<br /> më ra mét thêi ®¹i míi còng lµ lóc F.<br /> hÕt lßng cña F. Engels, K. Marx khã cã<br /> Engels hai m−¬i t¸m tuæi. LÇn ®Çu tiªn<br /> ®iÒu kiÖn vËt chÊt ®Ó hoµn thµnh nh÷ng<br /> trong ®êi vµo sinh nhËt m×nh, F. Engels<br /> t¸c phÈm ®å sé cña m×nh, ®Æc biÖt lµ bé<br /> kh«ng h«n lªn ®«i m¸ dÞu dµng cña mÑ.<br /> “T− b¶n”. H¬n thÕ n÷a, trªn b×nh diÖn lý<br /> H«m ®ã lÇn ®Çu tiªn anh h«n lªn l¸ cê<br /> luËn, ngoµi nh÷ng t¸c phÈm thiªn tµi<br /> rùc rì cña c¸ch m¹ng, b¾t ®Çu thêi kú<br /> cña riªng m×nh, «ng cßn gióp K. Marx<br /> tr−ëng thµnh cña Engels.<br /> rÊt nhiÒu vÒ mÆt khoa häc. F. Engels<br /> 2. Nh©n c¸ch cao th−îng, t×nh b¹n ®· cã c«ng ®Çu trong viÖc hoµn chØnh vµ<br /> thuû chung cña F. Engels cho xuÊt b¶n phÇn cßn l¹i cña bé “T−<br /> Tõ mét häc sinh ®Çy m¬ méng, mét b¶n”. Ngay c¶ nh÷ng t¸c phÈm hai<br /> chµng trai giµu lßng nh©n ®¹o, nång ng−êi cïng trùc tiÕp viÕt, F. Engels bao<br /> nhiÖt, yªu tù do ®· dïng thi ca lµm vò giê còng tuyªn bè: nh÷ng t− t−ëng chñ<br /> khÝ biÓu lé sù ®ång c¶m víi nh©n d©n vµ ®¹o cña c¸c t¸c phÈm Êy hoµn toµn lµ<br /> kh¸t väng t−¬ng lai; tõ con ®−êng tù häc, cña b¹n «ng – K. Marx.<br /> häc trong s¸ch b¸o, trong c¸c c©u l¹c bé Víi viÖc hoµn thµnh mét khèi l−îng<br /> khoa häc, trong tæng kÕt thùc tiÔn vµ c«ng viÖc v« cïng ®å sé, khã kh¨n trong<br /> trong sù phÉn né cña x· héi ®−¬ng thêi, chØnh lý, biªn tËp vµ cho xuÊt b¶n<br /> 20 Th«ng tin Khoa häc x· héi, sè 12.2010<br /> <br /> QuyÓn II, QuyÓn III bé “T− b¶n”, F. vµ chñ nghÜa duy vËt lÞch sö, ®ång thêi<br /> Engels ®· x©y cho ng−êi b¹n vÜ ®¹i cña g¾n kÕt chøc n¨ng thÕ giíi quan cña<br /> m×nh mét ®µi t−ëng niÖm vinh quang vµ triÕt häc víi chøc n¨ng ph−¬ng ph¸p<br /> chãi läi. Chñ nghÜa Marx chØ mang tªn luËn cña nã thµnh mét thÓ thèng nhÊt<br /> mét m×nh Marx th«i lµ ®ñ. §ã lµ ®Ò xuÊt trong viÖc xem xÐt giíi tù nhiªn, ®êi<br /> cña chÝnh F. Engels. ¤ng còng tù ®¸nh sèng x· héi vµ t− duy con ng−êi, thµnh<br /> gi¸ r»ng, b¶n th©n «ng còng cã nh÷ng khoa häc kh«ng chØ “gi¶i thÝch ®óng thÕ<br /> ®ãng gãp nµo ®ã trong sù nghiÖp vµ t− giíi”, mµ cßn “tham gia vµo qu¸ tr×nh<br /> t−ëng cña K. Marx, song nh÷ng g× mµ c¶i t¹o thÕ giíi” vµ do vËy, F. Engels<br /> «ng lµm ®−îc th× kh«ng cã «ng, K. Marx ®· lµm cho triÕt häc, nh− V. I. Lenin<br /> còng lµm ®−îc, cßn nh÷ng g× mµ Marx nhËn xÐt, trë thµnh “chñ nghÜa duy vËt<br /> lµm ®−îc th× «ng vµ nh÷ng ng−êi kh¸c triÕt häc hoµn bÞ”, thµnh “c«ng cô nhËn<br /> kh«ng thÓ nghÜ tíi. thøc vÜ ®¹i”.<br /> Sinh thêi, mÆc dï F. Engels rÊt Víi chñ nghÜa duy vËt lÞch sö, cïng<br /> khiªm tèn, lu«n tù nhËn m×nh lµ c©y vÜ víi K. Marx, F. Engels ®· thùc hiÖn mét<br /> cÇm thø hai bªn c¹nh K. Marx, lu«n cuéc c¸ch m¹ng trong toµn bé quan<br /> kh¼ng ®Þnh vai trß s¸ng lËp hµng ®Çu lµ niÖm vÒ lÞch sö thÕ giíi bëi v× lÇn ®Çu<br /> thuéc vÒ K. Marx, nh−ng nh÷ng ng−êi tiªn c¸c quy luËt ph¸t triÓn cña x· héi<br /> nghiªn cøu vÒ chñ nghÜa Marx ®Òu loµi ng−êi ®−îc ®−a ra ¸nh s¸ng, bao<br /> nhËn thÊy nh÷ng ®ãng gãp to lín, dÊu gåm hÖ thèng c¸c quy luËt: quy luËt<br /> Ên s©u ®Ëm cña F. Engels trong viÖc quan hÖ s¶n xuÊt phï hîp víi tr×nh ®é<br /> h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn chñ nghÜa ph¸t triÓn cña lùc l−îng s¶n xuÊt; quy<br /> Marx. ChÝnh K. Marx ®· ®¸nh gi¸ F. luËt c¬ së kinh tÕ cña x· héi quyÕt ®Þnh<br /> Engels lµ mét trong nh÷ng ®¹i biÓu kiÕn tróc th−îng tÇng cña x· héi, tån t¹i<br /> xuÊt s¾c nhÊt cña CNXH hiÖn ®¹i. V. I. x· héi quyÕt ®Þnh ý thøc x· héi chø<br /> Lenin kh¼ng ®Þnh “Muèn ®¸nh gi¸ ®óng kh«ng ph¶i ng−îc l¹i; kinh tÕ xÐt ®Õn<br /> ®¾n nh÷ng quan ®iÓm cña Marx, tuyÖt cïng quyÕt ®Þnh chÝnh trÞ; quy luËt vÒ<br /> ®èi ph¶i ®äc nh÷ng t¸c phÈm cña ng−êi sù thay thÕ lÉn nhau nh− mét qu¸ tr×nh<br /> cïng t− t−ëng vµ ng−êi céng t¸c gÇn gòi lÞch sö tù nhiªn cña c¸c h×nh th¸i kinh<br /> nhÊt cña Marx lµ F. Engels. Kh«ng thÓ tÕ - x· héi,…<br /> nµo hiÓu ®−îc chñ nghÜa Marx vµ tr×nh Nh÷ng t¸c phÈm mµ F. Engels viÕt<br /> bµy ®Çy ®ñ ®−îc chñ nghÜa Marx nÕu cïng víi K. Marx còng nh− nh÷ng t¸c<br /> kh«ng chó ý ®Õn toµn bé nh÷ng t¸c phÈm cña riªng F. Engels ®· trë thµnh<br /> phÈm cña Engels”. nh÷ng t¸c phÈm kinh ®iÓn, trong ®ã lÇn<br /> 3. F. Engels – ng−êi ®· gãp phÇn ®Çu tiªn nhiÒu luËn ®iÓm, nguyªn lý,<br /> lµm cho triÕt häc trë thµnh “chñ nghÜa quy luËt vµ ph¹m trï cña triÕt häc mµ K.<br /> duy vËt hoµn bÞ”, thµnh “c«ng cô nhËn Marx vµ «ng x©y dùng ®· ®−îc tr×nh<br /> thøc vÜ ®¹i” bµy mét c¸ch cã hÖ thèng. F. Engels cßn<br /> Cïng víi K. Marx vµ ®éc lËp víi K. lµ ng−êi ®Çu tiªn vËn dông phÐp biÖn<br /> Marx, F. Engels ®· dµnh c¶ cuéc ®êi chøng duy vËt vµo viÖc nhËn thøc<br /> nghiªn cøu khoa häc t¹o nªn cuéc c¸ch nh÷ng quy luËt cña tù nhiªn, nhê ®ã,<br /> m¹ng vÜ ®¹i trong lÞch sö t− t−ëng triÕt ®· ph¸t hiÖn ra ý nghÜa triÕt häc s©u s¾c<br /> häc nh©n lo¹i b»ng viÖc x©y dùng vµ cña chóng, ®−a ra nh÷ng tiªn ®o¸n<br /> ph¸t triÓn chñ nghÜa duy vËt biÖn chøng thiªn tµi vÒ mèi liªn hÖ gi÷a triÕt häc<br /> F. Engels – nhµ lý luËn lçi l¹c vµ… 21<br /> <br /> víi khoa häc tù nhiªn, vÒ sù ph¸t triÓn K. Marx ®· ph¸t hiÖn ra quy luËt kinh tÕ<br /> cña khoa häc trong t−¬ng lai, ®ång thêi c¬ b¶n cña CNTB – quy luËt gi¸ trÞ<br /> chøng minh r»ng chñ nghÜa duy vËt thÆng d−. Cïng víi K. Marx, F. Engels<br /> biÖn chøng vµ phÐp biÖn chøng duy vËt ®· v¹ch râ qu¸ tr×nh ph¸t sinh, ph¸t<br /> lµ c¬ së lý luËn, ph−¬ng ph¸p luËn triÓn cña ph−¬ng thøc s¶n xuÊt TBCN,<br /> kh«ng chØ cho c¸c khoa häc x· héi, mµ nªu lªn nh÷ng mÆt tiÕn bé, ®ång thêi<br /> cßn c¶ c¸c khoa häc tù nhiªn vµ khoa còng v¹ch râ nh÷ng khuyÕt tËt vµ m©u<br /> häc kü thuËt. thuÉn cña CNTB. Tõ ®ã hai «ng ®· chØ ra<br /> 4. Cèng hiÕn cña F. Engels trong häc r»ng, ph−¬ng thøc s¶n xuÊt TBCN tÊt<br /> thuyÕt gi¸ trÞ thÆng d− – ph¸t hiÖn vÜ yÕu sÏ bÞ thay thÕ bëi ph−¬ng thøc s¶n<br /> ®¹i thø hai cña häc thuyÕt Marx xuÊt míi, cao h¬n, tiÕn bé h¬n, ®ã lµ<br /> Nh÷ng cèng hiÕn cña F. Engels qua ph−¬ng thøc s¶n xuÊt CSCN.<br /> c¸c c«ng tr×nh ®Çu tay nh− “L−îc th¶o 5. Cèng hiÕn ®Æc s¾c cña F. Engels<br /> phª ph¸n khoa kinh tÕ chÝnh trÞ”, “T×nh trong viÖc ph¸t hiÖn sø mÖnh lÞch sö toµn<br /> c¶nh cña giai cÊp lao ®éng ë Anh”, cïng thÕ giíi cña giai cÊp c«ng nh©n – ph¸t<br /> nh÷ng bµi viÕt vÒ kinh tÕ, chÝnh trÞ, hiÖn vÜ ®¹i thø ba cña häc thuyÕt Marx<br /> x· héi cña n−íc Anh lóc bÊy giê ®· b¸c<br /> Tõ bá vÞ trÝ xuÊt th©n cña m×nh, F.<br /> bá nh÷ng quan ®iÓm lý luËn t«n sïng<br /> Engels ®· l¨n lén, g¾n bã víi phong trµo<br /> chÕ ®é t− h÷u nãi chung, chÕ ®é së h÷u<br /> c«ng nh©n; víi tÊm lßng trung thµnh v«<br /> t− s¶n nãi riªng, v¹ch trÇn bÝ mËt cña<br /> h¹n vµ lËp tr−êng kiªn ®Þnh; víi trÝ tuÖ<br /> chÕ ®é bãc lét, ¸p bøc, chÕ ®é c¹nh tranh<br /> thiªn tµi vµ sù mÉn c¶m vÒ chÝnh trÞ, F.<br /> v« chÝnh phñ, n¹n khñng ho¶ng vµ thÊt<br /> Engels ®· quan s¸t, c¶m nhËn trùc tiÕp<br /> nghiÖp, n¹n bÇn cïng ®ãi khæ, ®Þa vÞ<br /> nhu cÇu bøc thiÕt cña mét giai cÊp bÞ ¸p<br /> kinh tÕ – x· héi cña giai cÊp c«ng nh©n<br /> bøc, bãc lét nÆng nÒ nhÊt trong x· héi t−<br /> trong x· héi t− b¶n. Trªn c¬ së dù b¸o cã<br /> b¶n vµ ph¸t hiÖn ra lùc l−îng x· héi cã vai<br /> tÝnh khoa häc vµ c¸ch m¹ng mang b¶n<br /> trß chñ ®¹o trong cuéc ®Êu tranh nh»m<br /> chÊt nh©n v¨n s©u s¾c, F. Engels truy t×m<br /> xo¸ bá ¸p bøc, bãc lét cña CNTB, x©y dùng<br /> nguyªn nh©n s©u xa cña nh÷ng tÖ n¹n<br /> CNCS - ®ã lµ giai cÊp c«ng nh©n.<br /> x· héi, nh÷ng nçi thèng khæ cña giai cÊp<br /> c«ng nh©n: ®ã lµ chÕ ®é së h÷u t− nh©n t− Cã thÓ kh¼ng ®Þnh, theo V. I. Lenin,<br /> s¶n. Trong chÕ ®é ®ã, lùc l−îng s¶n xuÊt viÖc ph¸t hiÖn ra sø mÖnh lÞch sö cña<br /> c«ng nghiÖp ®· ph¸t triÓn vµ t¹o ra nhiÒu giai cÊp c«ng nh©n lµ “®iÓm träng yÕu<br /> cña c¶i nh−ng “n¹n giµu – nghÌo, ®au khæ trong häc thuyÕt Marx”. Tõ ®ã häc<br /> do chÝnh sù thõa th·i ®Î ra” l¹i ngµy cµng thuyÕt Marx trë thµnh vò khÝ s¾c bÐn,<br /> t¨ng lªn. ngän ®uèc soi ®−êng cho phong trµo ®Êu<br /> Víi nh÷ng ph¸t hiÖn vµ nh÷ng t− tranh cña giai cÊp c«ng nh©n, ®−a<br /> t−ëng, quan ®iÓm thÓ hiÖn trong c¸c phong trµo c«ng nh©n tõ ®Êu tranh tù<br /> c«ng tr×nh nghiªn cøu ngay tõ thêi gian ph¸t ®Õn tù gi¸c, tõ “giai cÊp tù m×nh”<br /> ®Çu cña F. Engels, nh− K. Marx nhËn ®Õn “giai cÊp cho m×nh”.<br /> xÐt, ®· gîi më vµ t¹o c¶m høng cho K. Cèng hiÕn cña F. Engels ®èi víi<br /> Marx mét h−íng nghiªn cøu míi, ®óng phong trµo c«ng nh©n quèc tÕ ®−îc thÓ<br /> ®¾n vÒ x· héi t− b¶n, h−íng nghiªn cøu hiÖn sinh ®éng th«ng qua 10 n¨m tån<br /> chuyÓn tõ triÕt häc vµ luËt häc sang t¹i cña Quèc tÕ I vµ ho¹t ®éng cña «ng<br /> nghiªn cøu kinh tÕ chÝnh trÞ häc. Tõ ®ã, trong phong trµo c«ng nh©n quèc tÕ cho<br /> 22 Th«ng tin Khoa häc x· héi, sè 12.2010<br /> <br /> ®Õn tËn cuèi ®êi. Sau khi Quèc tÕ I «ng ®Êu tranh víi bÊt cø ng−êi nµo coi<br /> ngõng ho¹t ®éng, råi Quèc tÕ II ra ®êi, th−êng sù tiÕn bé cña khoa häc, coi<br /> vÊn ®Ò thèng nhÊt phong trµo c«ng th−êng nh÷ng ®iÒu kiÖn vµ nh÷ng nhu<br /> nh©n quèc tÕ, ®Æc biÖt lµ sù thèng nhÊt cÇu x· héi míi n¶y sinh. Khi t×nh h×nh<br /> t− t−ëng cña phong trµo ®−îc F. Engels thay ®æi vµ cuéc sèng hiÖn thùc ®Æt ra<br /> hÕt søc quan t©m. ¤ng ®Êu tranh m¹nh nh÷ng vÊn ®Ò míi, «ng dòng c¶m xem<br /> mÏ, kiªn quyÕt chèng nh÷ng khuynh xÐt l¹i ngay c¶ nh÷ng quan ®iÓm cña<br /> h−íng t− t−ëng ¶nh h−ëng xÊu ®Õn m×nh. ¤ng th¼ng th¾n thõa nhËn sai<br /> phong trµo c«ng nh©n, nhÊt lµ ®Êu lÇm cña m×nh vµ K. Marx trong thêi kú<br /> tranh chèng chñ nghÜa c¶i l−¬ng vµ chñ b·o t¸p c¸ch m¹ng 1848-1852 khi nhËn<br /> nghÜa v« chÝnh phñ, kh¼ng ®Þnh vÞ trÝ, ®Þnh vÒ t×nh h×nh thÕ giíi, vÒ CNTB, vÒ<br /> vai trß quan träng cña chñ nghÜa Marx ph−¬ng ph¸p, s¸ch l−îc c¸ch m¹ng cña<br /> trong phong trµo c«ng nh©n. phong trµo c«ng nh©n,... Ngay c¶ mét sè<br /> Khi ®¸nh gi¸ c«ng lao to lín cña F. nhËn ®Þnh trong “Tuyªn ng«n cña §¶ng<br /> Engels ®èi víi phong trµo ®Êu tranh Céng s¶n” sau nµy ®· ®−îc F. Engels<br /> c¸ch m¹ng cña giai cÊp v« s¶n thÕ giíi, cïng K. Marx thõa nhËn nÕu ®−îc viÕt<br /> V. I. Lenin viÕt: “Sau b¹n «ng lµ K. l¹i th× còng cÇn bæ sung vµ yªu cÇu<br /> Marx, Engels lµ nhµ b¸c häc vµ ng−êi nh÷ng ng−êi céng s¶n “bÊt cø ë ®©u vµ<br /> thµy lçi l¹c nhÊt cña giai cÊp v« s¶n bÊt cø lóc nµo, viÖc ¸p dông nh÷ng<br /> hiÖn ®¹i trong toµn thÕ giíi v¨n minh. nguyªn lý ®ã còng ph¶i tuú theo hoµn<br /> Tõ ngµy mµ vËn mÖnh ®· g¾n liÒn K. c¶nh lÞch sö ®−¬ng thêi, vµ do ®Êy kh«ng<br /> Marx víi F. Engels th× sù nghiÖp suèt nªn qu¸ c©u nÖ vµo nh÷ng biÖn ph¸p<br /> ®êi cña hai ng−êi b¹n Êy trë thµnh sù c¸ch m¹ng nªu ra ë cuèi ch−¬ng II”.<br /> nghiÖp chung cña hä. Cho nªn muèn Lµ nhµ t− t−ëng qu©n sù thiªn tµi,<br /> hiÓu F. Engels ®· lµm g× cho giai cÊp v« F. Engels cßn lµ ng−êi cã c«ng ®Æt nÒn<br /> s¶n th× ph¶i nhËn râ ý nghÜa cña häc mãng x©y dùng vµ ph¸t triÓn häc thuyÕt<br /> thuyÕt vµ ho¹t ®éng cña Marx ®èi víi sù m¸cxÝt vÒ qu©n ®éi, vÒ chiÕn tranh, b¶o<br /> ph¸t triÓn cña phong trµo c«ng nh©n vÖ thµnh qu¶ c¸ch m¹ng. Nh÷ng ®ãng<br /> hiÖn ®¹i”. gãp cña F. Engels trong lÜnh vùc khoa<br /> häc, nghÖ thuËt qu©n sù gãp phÇn lµm<br /> 6. F. Engels b¶o vÖ, ph¸t triÓn chñ<br /> phong phó, s©u s¾c h¬n di s¶n lý luËn<br /> nghÜa Marx, gãp phÇn lµm cho chñ<br /> cña chñ nghÜa Marx trong kho tµng tri<br /> nghÜa Marx trë thµnh bÊt diÖt<br /> thøc, v¨n ho¸ nh©n lo¹i, mét mÉu mùc<br /> Còng nh− K. Marx, F. Engels kh«ng vÒ sù vËn dông s¸ng t¹o chñ nghÜa duy<br /> bao giê coi lý luËn cña m×nh lµ häc vËt biÖn chøng, chñ nghÜa duy vËt lÞch<br /> thuyÕt hoµn h¶o, ®· xong xu«i vµ buéc sö vµo nhËn thøc, gi¶i thÝch lÜnh vùc<br /> mäi ng−êi ph¶i rËp khu«n, sao chÐp, mµ ®Æc biÖt phøc t¹p lµ chiÕn tranh vµ hoµ<br /> lu«n ®ßi hái ph¶i ph¸t triÓn lý luËn b×nh, qu©n sù vµ quèc phßng, khëi<br /> th«ng qua nghiªn cøu thùc tiÔn, tæng nghÜa vò trang vµ ®Êu tranh c¸ch m¹ng,<br /> kÕt thùc tiÔn. x©y dùng qu©n ®éi c¸ch m¹ng vµ b¶o vÖ<br /> F. Engels kiªn quyÕt b¸c bá nh÷ng Tæ quèc.<br /> m−u toan gi¸o ®iÒu ho¸ häc thuyÕt 7. ý nghÜa vµ nh÷ng gi¸ trÞ c¸c luËn<br /> Marx, biÕn häc thuyÕt ®ã thµnh mét mí ®iÓm cña F. Engels ®èi víi c¸ch m¹ng<br /> nh÷ng c«ng thøc bÊt biÕn. §ång thêi, ViÖt Nam<br /> F. Engels – nhµ lý luËn lçi l¹c vµ… 23<br /> <br /> VËn dông s¸ng t¹o chñ nghÜa Marx- ta còng nhËn thøc s¸ng tá h¬n sø mÖnh<br /> Lenin, trong ®ã cã nh÷ng t− t−ëng thiªn lÞch sö cña giai cÊp c«ng nh©n, t¨ng<br /> tµi cña F. Engels, §¶ng ta do Chñ tÞch c−êng vai trß l·nh ®¹o ®Êt n−íc cña<br /> Hå ChÝ Minh s¸ng lËp vµ rÌn luyÖn §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam trong bèi<br /> ®· hoµn thµnh xuÊt s¾c nhiÖm vô gi¶i c¶nh héi nhËp quèc tÕ, x©y dùng nÒn<br /> phãng d©n téc, thèng nhÊt Tæ quèc, ®−a kinh tÕ thÞ tr−êng ®Þnh h−íng XHCN,<br /> c¶ n−íc qu¸ ®é lªn CNXH vµ hiÖn nay x©y dùng nÒn d©n chñ XHCN víi Nhµ<br /> ®ang l·nh ®¹o c«ng cuéc ®æi míi. Qua n−íc ph¸p quyÒn cña nh©n d©n, do<br /> gÇn 25 n¨m ®æi míi ®Êt n−íc cho thÊy, nh©n d©n, v× nh©n d©n vµ h−íng ®Õn<br /> ®æi míi lµ yªu cÇu bøc thiÕt cña sù x· héi “D©n giµu, n−íc m¹nh, d©n chñ,<br /> nghiÖp c¸ch m¹ng, lµ vÊn ®Ò cã ý nghÜa c«ng b»ng, v¨n minh”.<br /> sèng cßn. Tuy nhiªn ®æi míi kh«ng ph¶i<br /> lµ phñ ®Þnh s¹ch tr¬n thµnh tùu vµ c¸ch<br /> Tham luËn ®−îc tr×nh bµy t¹i Héi th¶o:<br /> lµm tr−íc ®©y, mµ lµ kh¼ng ®Þnh nh÷ng<br /> g× tr−íc kia hiÓu ®óng vµ lµm ®óng, lo¹i 1. GS. TS. Lª H÷u NghÜa: F. Engels –<br /> bá nh÷ng g× hiÓu sai, lµm sai, hoÆc nhµ lý luËn lçi l¹c vµ chiÕn sÜ c¸ch<br /> nh÷ng g× tr−íc kia ®óng nh−ng nay m¹ng vÜ ®¹i trong phong trµo céng<br /> kh«ng cßn phï phîp, bæ sung nhËn thøc s¶n vµ c«ng nh©n quèc tÕ.<br /> míi vµ c¸ch lµm míi, ®¸p øng yªu cÇu 2. GS. TS. Hoµng ChÝ B¶o: F. Engels vµ<br /> thùc tiÔn cña c¸ch m¹ng. §æi míi kh«ng chñ nghÜa Marx.<br /> ph¶i lµ tõ bá môc tiªu CNXH, mµ lµ lµm 3. PGS. TS. §Æng H÷u Toµn: F. Engels<br /> cho CNXH ®−îc nhËn thøc ®óng ®¾n x©y dùng vµ ph¸t triÓn triÕt häc duy<br /> h¬n, x©y dùng hiÖu qu¶ h¬n. Qu¸ tr×nh vËt biÖn chøng.<br /> nµy kh«ng ph¶i lµ xa rêi chñ nghÜa 4. PGS. TS. TrÇn V¨n Phßng: Quan<br /> Marx-Lenin vµ t− t−ëng Hå ChÝ Minh, niÖm cña F. Engels vÒ mèi quan hÖ<br /> mµ lµ nhËn thøc ®óng, vËn dông s¸ng gi÷a triÕt häc vµ khoa häc tù nhiªn.<br /> t¹o vµ ph¸t triÓn häc thuyÕt, t− t−ëng<br /> 5. ThS. Phan Thµnh Nam: Quan ®iÓm<br /> ®ã, n¾m v÷ng b¶n chÊt khoa häc vµ c¸ch<br /> cña F. Engels vµ mèi quan hÖ gi÷a<br /> m¹ng cña nã, lÊy ®ã lµm nÒn t¶ng t−<br /> chÝnh trÞ vµ kinh tÕ – ý nghÜa thùc<br /> t−ëng vµ kim chØ nam cho hµnh ®éng<br /> tiÔn ë ViÖt Nam hiÖn nay.<br /> c¸ch m¹ng, dïng lý luËn ®ã lµm c¬ së<br /> quan träng ®Ó ®¸nh gi¸ t×nh h×nh, víi 6. PGS. TS. NguyÔn Quèc PhÈm:<br /> tinh thÇn nh×n th¼ng vµo sù thËt, ®¸nh Nh÷ng quan ®iÓm cã gi¸ trÞ cña F.<br /> gi¸ ®óng sù thËt, lÊy ®ã lµm c¬ së xuÊt Engels vÒ chñ nghÜa x· héi khoa häc<br /> ph¸t ®Ó ho¹ch ®Þnh ®−êng lèi ®æi míi. vµ ý nghÜa ®èi víi ViÖt Nam hiÖn<br /> nay.<br /> Nh÷ng t− t−ëng cña F. Engels vÒ<br /> 7. PGS. TS. D−¬ng V¨n Sao: T− t−ëng<br /> triÕt häc, kinh tÕ chÝnh trÞ, CNXH khoa<br /> cña F. Engels vÒ c«ng ®oµn vµ viÖc<br /> häc,... ®Õn nay vÉn cßn nguyªn tÝnh thêi<br /> ph¸t huy vai trß cña c«ng ®oµn trong<br /> sù vµ cã ý nghÜa quan träng ®èi víi c«ng<br /> x©y dùng giai cÊp c«ng nh©n.<br /> cuéc ®æi míi ®Êt n−íc ta, nhÊt lµ trong<br /> viÖc nhËn thøc vµ lµm s¸ng tá quy luËt 8. PGS. TS. Bïi ThÞ Ngäc Lan: Quan<br /> vËn ®éng tÊt yÕu cña c¸ch m¹ng ViÖt ®iÓm ph¸t triÓn bÒn v÷ng cña F.<br /> Nam: ®i lªn CNXH bá qua chÕ ®é TBCN. Engels vµ ý nghÜa thêi ®¹i.<br /> Trong c«ng cuéc ®æi míi ®Êt n−íc, chóng (xem tiÕp trang 6)<br />