Ngo¹i chÊn th−¬ng G·y th©n x−¬ng ®ïi
G∙y th©n x−¬ng ®ïi
C©u hái:
1. §Æc ®iÓm gi¶i phÉu x−¬ng ®ïi liªn quan ®Õn l©m sµng vµ ®iÒu trÞ?
2. §Æc ®iÓm di lÖch g·y th©n x−¬ng ®ïi?
3. ChÈn ®o¸n vµ chÈn ®o¸n ph©n biÖt.
4. BiÕn chøng
5. §iÒu trÞ
C©u 1. §Æc ®iÓm:
1. §Æc ®iÒm gi¶i phÉu:
- Lµ mét x−¬ng dµi vµ lín nhÊt c¬ thÓ ®−îc nu«i d−ìng b»ng nhiÒu m¹ch m¸u nhá v× vËy
khi g·y g©y mÊt m¸u nhiÒu 500-1000ml dÔ g©y sèc. H¬n n÷a cã nhiÒu c¬ to khái nªn g©y co
kÐo m¹nh g©y ®au do ®ã cµng g©y sèc
- Xung quanh x−¬ng cã nhiÒu c¬ bao bäc nªn khi g·y dÔ cã bÇm dËp c¬. Khi g·y 1/3 d−íi
dÔ g©y thñng bao ho¹t dÞch c¬ tói ®Çu ®ïi g©y trµn dÞch, trµn m¸u khíp gèi
- ThÇn kinh h«ng to ®i chÝnh gi÷a sau ®ïi nªn khi g·y 1/3 trªn dÔ g©y tæn th−¬ng thÇn
kinh h«ng to.
- PhÝa trong x−¬ng ®ïi cã nhiÒu c¬ khÐp b¸m, phÝa trªn cã nhãm c¬ chËu h«ng mÊu
chuyÓn b¸m dÔ di lÖch lín trªn l©m sµng g·y 2/3 trªn cã quai låi phÝa ngoµi
2. §Æc ®iÓm gi¶i phÉu liªn quan ®Õn ®iÒu trÞ
- V× g·y th©n x−¬ng ®ïi hay cã sèc lªn chèng sèc ®−îc ®Æt lªn hµng ®Çu(gi¶m ®au, cÇm
m¸u, cè ®Þnh)
- Do cã nhiÒu c¬ to kháe b¸m nªn viÖc n¾n chØnh ®iÒu trÞ b¶o tån b»ng bã bét rÊt Ýt hiÖu
qu¶. Chñ yÕu ph¶i ph¶i thuËt kÕt x−¬ng. ChØ n¾n chØnh bã bét ë bn g·y kh«ng hoµn toµn vµ
g·y kÝn ë trÎ em. KÕt x−¬ng chñ yÕu lµ ®ãng ®inh néi tuû v× lµ x−¬ng dµi cã èng néi tuû
t−¬ng ®èi ®ång ®Òu ®Æc biÖt lµ g·y 1/3 gi÷a vµ 1/3 trªn
C©u 2. §Æc ®iÓm di lÖch
Ng. quang toµn_dhy34
- 1 -
Ngo¹i chÊn th−¬ng G·y th©n x−¬ng ®ïi
Di lÖch trong g·y x−¬ng th©n x−¬ng ®ïi
1. G·y 1/3 trªn: quai låi ra ngoµi
- §o¹n trung t©m bÞ c¸c c¬ chËu h«ng mÊu chuyÓn(c¬ th¸p, c¬ sinh ®«i trªn vµ d−íi, c¬ bÞt
ngoµi , c¬ bÞt trong, c¬ vu«ng ®ïi) kÐo ra ngoµi, c¬ th¾t l−ng chËu kÐo gÊp lªn trªn.
- §o¹n ngo¹i vi bÞ c¬ nhÞ ®Çu kÐo lªn trªn vµ c¸c c¬ khÐp ®ïi (4 c¬ thuéc khu ®ïi trong lµ
c¬ l−îc, c¬ khÐp nhì, c¬ khÐp bÐ vµ c¬ khÐp lín ®Òu cã nguyªn uû ë x−¬ng chËu vµ b¸m tËn
vµo ®−êng gi¸p x−¬ng ®ïi) xoay vµo trong.
- Hai ®o¹n lÊn lªn nhau vµ t¹o thµnh gãc më vµo trong ra ra sau
2. G·y 1/3 gi÷a di lÖch t−¬ng tù g·y 1/3 trªn nh−ng møc ®é gËp gãc Ýt h¬n
3. G·y 1/3 d−íi: quai låi ra sau
- §o¹n ngo¹i vi bÞ kÐo gÊp ra sau bëi c¸c c¬ sinh ®«i ngoµi vµ sinh ®«i trong
- §Çu trung t©m thäc xuèng d−íi vµo vïng bao ho¹t dÞch c¬ tø ®Çu ®ïi.
G·y ë vÞ trÝ nµy dÔ lµm tæn th−¬ng bã m¹ch khoeo, thÇn kinh h«ng to, tói bÞt bao ho¹t
dÞch cña c¬ tø ®Çu ®ïi. Hai ®o¹n t¹o thµnh gãc më ra tr−íc vµ ra ngoµi quai låi ra sau
C©u 3. ChÈn ®o¸n vµ chÈn ®o¸n ph©n biÖt:
1. ChÈn ®o¸n:
- Chi g·y bÊt lùc hoµn toµn
- §ïi s−ng to, ng¾n h¬n bªn lµnh, c¼ng ch©n xoay ngoµi. §èi víi g·y 1/3 trªn vµ 1/3
gi÷a thÊy quai låi ra ngoµi, g·y 1/3 d−íi quai låi ra sau
- §iÓm ®au chãi cè ®Þnh, l¹o s¹o x−¬ng(kh«ng cè g¾ng t×m)
- Trµn dÞch khíp gèi
Ng. quang toµn_dhy34
- 2 -
Ngo¹i chÊn th−¬ng G·y th©n x−¬ng ®ïi
- ChiÒu dµi tuyÖt ®èi ng¾n h¬n bªn lµnh
- XQ
2. ChÈn ®o¸n ph©n biÖt:
- Ch¹m th−¬ng phÇn mÒm ë ®ïi: ®ïi s−ng to, nÒ song ch©n vÉn cö ®éng ®−îc vµ kh«ng
cã ®iÓm ®au chãi cè ®Þnh
- G·y 1/3 trªn: G·y liªn mÊu chuyÓn x−¬ng ®ïi
- G·y 1/3 d−íi: G·y låi cÇu ®ïi vµ liªn låi cÇu x−¬ng ®ïi
C©u 4. BiÕn chøng:
1. Toµn th©n:
- Sèc do mÊt m¸u vµ ®au
- T¾c nghÏn m¹ch m¸u do mì(rèi lo¹n chuyÓn ho¸ lipid)
2. T¹i chç:
Sím:
- G·y hë
- Tæn th−¬ng m¹ch m¸u, thÇn kinh
Muén:
- Teo c¬ tø ®Çu ®ïi do bÊt ®éng l©u, h¹n chÕ vËn ®éng khíp gèi do bÊt ®éng l©u ngµy
trong ®iÒu trÞ b¶o tån lµm cøng c¬ tø ®Çu ®ïi hoÆc c¬ tø ®Çu ®ïi dÝnh vµo khíp can
x−¬ng
- ChËm liÒn x−¬ng, khíp gi¶: do c¬ chÌn vµ ç g·y hoÆc ®iÒu trÞ kh«ng ®óng ph−¬ng
ph¸p
- LiÒn lÖch trôc: lµm trôc tú cña x−¬ng thay ®æi g©y ¶nh h−ëng ®Õn chøc n¨ng vËn ®éng
cña khíp h¸ng, khíp gèi vµ khíp cæ ch©n
- Tho¸i ho¸ khíp h¸ng, khíp gèi
C©u 5. §iÒu trÞ:
1. S¬ cøu:
- Gi¶m ®au
+ T¹i chç
+ Toµn th©n
- BÊt ®éng
+ NÑp: tre, gç, crame
+ NÑp tuú øng: ®ßn g¸nh, sóng…
Ng. quang toµn_dhy34
- 3 -
Ngo¹i chÊn th−¬ng G·y th©n x−¬ng ®ïi
+ NÑp chÝnh qui: Diteric, Thomas
- VËn chuyÓn nhÑ nhµng trªn v¸n cøng vÒ sau khi bÖnh nh©n hÕt sèc
2. §iÒu trÞ b¶o tån:
* Bã bét:
- Bã bét ngay bét ngùc chËu bµn ch©n hoÆc chËu bµn ch©n: g·y r¹n, g·y d−íi cèt m¹c,
g·y di lÖch kh«ng ®¸ng kÓ ë trÎ em
- N¾n chØnh, bã bét: g·y x−¬ng ®ïi ë trÎ em cã di lÖch. G·y x−¬ng ®ïi ë ng−êi lín
kh«ng cã ®Çy ®ñ nh÷ng ®iÒu kiÖn ®Ó kÕt x−¬ng
Bét ngùc chËu- bµn ch©n(bét Whitmann) ®èi víi g·y 1/3 trªn, 1/3 gi÷a x−¬ng ®ïi. Thêi
gian 3-3,5 th¸ng ®èi víi ng−êi lín, trÎ em 1,5 -2 th¸ng
* KÐo liªn tôc:
- C§: g·y cã nhiÒu m¶nh rêi, g·y hë do ho¶ khÝ, kh«ng cã ®Çy ®ñ nh÷ng ®iÒu kiÖn ®Ó
kÕt x−¬ng do t×nh tr¹ng toµn th©n, do kh«ng cã ®iÒu kiÖn trang bÞ phÉu thuËt
- VÞ trÝ xuyªn ®inh:
+ §èi víi g·y 1/3 trªn, 1/3 gi÷a xuyªn qua låi cÇu ®ïi
+ §èi víi g·y 1/3 d−íi xuyªn qua låi cñ x−¬ng chµy
- Träng l−îng kÐo: 1/8 träng l−îng c¬ thÓ sau ®è t¨ng dÇn cao nhÊt ë ngµy thø 5 cã thÓ
®Õn 1/6-1/4 träng l−îng c¬ thÓ ®Ó chØnh l¹i æ g·y vµ sau ®ã gi¶m dÇn ®Õn träng l−îng
kÐo duy tr× b»ng 1/2 P kÐo ban ®Çu
- Chôp XQ kiÓm tra
- Thêi gian kÐo 4-6 tuÇn sau ®ã bã bét 6-8 tuÇn
- KÐo liªn tôc ®Ó chuÈn bÞ cho phÉu thuËt, vÞ trÝ xuyªn qua ®Çu trªn x−¬ng chµy, kÐo 3-5
ngµy
- Nh−îc ®iÓm cña kÐo liªn tôc vµ bã bét:
+ H¹n chÕ kÕt qu¶ vÒ gi¶i phÉu vµ chøc n¨ng v× x−¬ng ®ïi to, dµi, cã khèi c¬ kháe b¸m
xung quanh co kÐo m¹nh, mÆc dï cã n¾n chØnh tèt vÉn cã nguy c¬ di lÖch thø ph¸t trong bét
+ Bét cång kÒnh, v−íng vÝu g©y khã chÞu cho bÖnh nh©n
+ Bã bét l©u ngµy ¶nh h−ëng ®Õn ho¹t ®éng chøc n¨ng cña khíp
3. PhÉu thuËt:
* C§:
+ G·y x−¬ng ®ïi ë ng−êi lín
+ G·y x−¬ng ®ïi trÎ em lín cã di lÖch, ®iÒu trÞ b¶o tån kh«ng kÕt qu¶
Ng. quang toµn_dhy34
- 4 -
Ngo¹i chÊn th−¬ng G·y th©n x−¬ng ®ïi
+ G·y x−¬ng ®ïi cã tæn th−¬ng m¹ch m¸u thÇn kinh kÕt hîp
- −u ®iÓm:
+ N¾n ®−îc hoµn toµn vÒ gi¶i phÉu
+ Cè ®Þnh ®−îc v÷ng ch¾c æ g·y t¹o ®iÒu kiÖn vËn ®éng sím, phôc håi chøc n¨ng ®−îc tèt
* PP kÕt x−¬ng:
- KÕt x−¬ng b»ng ®inh néi tuû Kuntscher:
+ C§ tuyÖt ®èi: ®èi víi g·y 1/3 trªn vµ 1/3 gi÷a
+ C§ t−¬ng ®èi: g·y 1/3 d−íi
+ C¸c pp:
. §ãng ®inh xu«i dßng(kh«ng më æ g·y): ®ãng ®inh tõ hè ngãn tay ®Ønh mÊu chuyÓn
xuèng hoÆc tõ ®Çu d−íi x−¬ng ®ïi ®ãng lªn
. §ãng ®inh ng−îc dßng: béc lé æ g·y ®ãng tõ æ g·y ®Çu trung t©m lªn trªn chØnh l¹i æ g·y
vµ ®ãng ng−îc xuèng
- KÕt x−¬ng b»ng 2 ®inh Rush: ®èi víi g·y 1/3 D, g·y trªn låi cÇu x−¬ng ®ïi
- KÕt x−¬ng b»ng nÑp vÝt: g·y x−¬ng ®ïi cã m¶nh rêi, g·y 1/3 d−íi hoÆc 1/3 trªn mµ
®o¹n cßn l¹i ng¾n
- KÕt x−¬ng b»ng ®inh néi tuû cã chèt: ë nh÷ng n¬i cã trang bÞ mµn h×nh t¨ng s¸ng sö
dông ®inh néi tuû cã chèt cã thÓ C§ cho tÊt c¶ c¸c lo¹i g·y x−¬ng
