Ghẻ - chẩn đoán dễ mà khó
Ghẻ là một bệnh do ký sinh trùng gây nên, hay gặp vào mùa xuân - hè. Ở những
nước kém phát triển, điều kiện dinh dưỡng và vệ sinh kém, bệnh có thể lây thành
dịch. Ở nước ta, bệnh vẫn còn lưu hành khắp các vùng trong cả nước. Ngay cả
những thành phố lớn bệnh ghẻ vẫn tồn tại, và đôi khi một số thầy thuốc cũng có
thể chẩn đoán nhầm. Có những gia đình bị ghẻ cả nhà trong suốt 2 năm trời vẫn
chưa được chẩn đoán và điều trị đúng.
Mắc ghẻ do đâu?
Căn nguyên gây bệnh là một loại ký sinh trùng có tên là Sarcoptes Scabiei, có nơi
còn gọi là con mạt ngứa (itch mite). Con cái có kích thước từ 0,3-0,5mm. Cái ghẻ
xâm nhập vào đường biểu bì da đào hầm và đẻ trứng. Chúng đẻ từ 2-3 trứng/ngày
và đẻ liên tục trong 4-6 tuần liền. Ghẻ đực chết ngay sau khi hoàn thành nghĩa vụ
phối giống và ghẻ cái cũng chết sau khi đã đẻ hết số trứng của mình. Trứng nở
thành ấu trùng và phát triển thành con trưởng thành chỉ trong vòng 3-4 ngày.
Bệnh ghẻ lây là do tiếp xúc trực tiếp với người bị ghẻ, nằm chung giường, mặc
chung quần áo, dùng chung khăn tắm. Chính vì vậy mà bệnh ghẻ được xếp vào
nhóm bệnh lây truyền qua đường tình dục. Cái ghẻ có thể sống ngoài cơ thể được
2-3 ngày.
Người bị nhiễm ký sinh trùng ghẻ lần đầu tiên trong vòng 2 tuần đầu hoàn toàn
chưa có biểu hiện ngứa mặc dù ngứa ghẻ được so sánh với đau đẻ và đòn ghen.
Nhưng do có thể mới bị ghẻ xâm nhập nên chưa có sự phản ứng lại (hay là sự
nhạy cảm) nên chưa thấy ngứa, điều đó lý giải tại sao một số bệnh nhân có tổn
thương ghẻ thực sự mà hoàn toàn chưa thấy ngứa. Những người bị tái nhiễm ghẻ
thì xuất hiện ngứa dữ dội ngay từ khi cái ghẻ xâm nhập vào da.
Chẩn đoán ghẻ dễ hay khó?
Việc chẩn đoán ghẻ rất dễ, ai đó từng bị ghẻ đều có thể nhận ra được, nhưng đôi
khi cũng bị nhầm lẫn tại các phòng khám chuyên khoa vì ghẻ lâu ngày tạo thành
eczema hóa hoặc bội nhiễm hoặc ghẻ vảy. Dựa vào triệu chứng bệnh ngứa nhiều
về đêm, ngứa tăng khi trời nóng, lao động, thể thao. Mụn nước ở vị trí đặc hiệu, kẽ
ngón tay, lằn chỉ cổ tay, nếp gấp bàn tay, vùng thắt lưng, cạp quần, bẹn đùi, sinh
dục, nách, núm vú ở phụ nữ. Điều đặc biệt là ghẻ không thấy ở mặt, đầu và 1/3
lưng trên. Đối với trẻ em dưới 2 tuổi, ghẻ có thể bị toàn thân. Có thể dùng kính lúp
soi bắt được cái ghẻ nằm ở cuối đường hầm trong da.
Khác với ghẻ thông thường, ghẻ vảy hay còn gọi là ghẻ Na-uy (norwegian
scabies), thương tổn ghẻ không phải là mụn nước mà là đám vảy tiết lẫn vảy da
dày giống như bệnh vảy nến. Tổn thương cả ở dưới móng, mặt và đầu. Điều đặc
biệt là triệu chứng ngứa rất nhẹ nhưng lại rất nhiều cái ghẻ nằm trong đám vảy tiết.
Ghẻ vảy rất hiếm gặp chỉ thấy ở những người có miễn dịch kém như: bệnh nhân
AIDS, hội chứng Down, người bệnh tâm thần phân liệt...
Có nhiều loại thuốc chữa ghẻ
- Đông y thường dùng lá cây ba gạc, lá đào đun nước tắm, nhựa cây máu chó bôi
tại chỗ, hoặc tắm nước muối, tắm biển...
- Tây y có thể dùng một trong những loại thuốc sau:
D.E.P. (dietyl phtalat) là thuốc chống muỗi, vắt đốt nhưng có tác dụng diệt cái ghẻ
nhanh và rẻ tiền, ít độc tính. Bôi ngày 2-3 lần. Thuốc không nên dùng cho trẻ nhũ
nhi và không bôi vào bộ phận sinh dục.
Benzyl benzoat (Ascabiol, scabitox, zylate): là thuốc rất tốt, độ an toàn cao. Bôi,
xịt ngày 2 lần cách nhau 15 phút. 24 giờ sau tắm gội, giặt quần áo.
Eurax (crotamintan) 10%: thuốc bôi có tác dụng chống ngứa và diệt cái ghẻ. Cứ 6-
10 giờ bôi một lần. Thuốc an toàn có thể bôi vào bộ phận sinh dục và dùng được
cho trẻ nhũ nhi.
Permethrin cream 5% (Elimite) là thuốc chữa ghẻ ít độc tính nhất, có thể dùng cho
trẻ em và phụ nữ có thai.
Lindane (gamma – benzen hexachlorid, kwell): xịt thuốc vào toàn bộ da từ cổ
xuống chân. Sau 8-12 giờ tắm rửa thay quần áo, xịt thuốc 2 lần/tuần. Thuốc chữa
ghẻ nhanh nhưng độc với thần kinh nên không dùng cho trẻ nhỏ và phụ nữ có thai.
Đối với ghẻ vảy, ngoài thuốc bôi tại chỗ còn phải uống thuốc ivermactin (là thuốc
được dùng để điều trị giun chỉ từ năm 1987 nhưng lại rất hiệu quả và an toàn trong
điều trị ghẻ, đặc biệt là ghẻ vảy). Liều lượng 20mg/kg cân nặng/lần, nhắc lại sau
1-2 tuần. Uống thuốc vào lúc đói.
Lưu ý khi điều trị ghẻ phải điều trị cho cả những người sống chung trong gia đình
hoặc trong cùng đơn vị, ký túc xá sinh viên, tẩy uế quần áo, ga gối. Trong mùa hè
phơi quần áo, ga, gối 3-4 nắng. Quần áo giặt để một tuần sau mới mặc lại.
