Một số giải pháp giúp trẻ 4 – 5 tuổi phát triển ngôn ngữ thông qua các hoạt động ở lớp Chồi tại trường MN 3
I/ TÊN SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM: Một số giải pháp giúp trẻ 4 5 tuổi phát
triển ngôn ngữ thông qua các hoạt động ở lớp Chồi tại trường Mầm non 3
II/ L7 DO CH:N Đ< T=I – MÔ TẢ NỘI DUNG
1. LD do chFn đG tHi
Trong quá trình hình thành phát triển nhân cách cho trẻ, ngôn ngữ giữ vai trò
cùng quan trọng, quyết định sự phát triển tâm của trẻ còn phương tiện để giáo
dục trẻ một cách toàn diện bao gồm sự phát triển về tình cảm đạo đức, duy nhận thức
các chuẩn mực hành vi văn hoá trong giao tiếp cuộc sống. Do đó, phát triển ngôn ngữ
cho trẻ ở lứa tuổi mẫu giáo là một trong những mục tiêu quan trọng nhất của giáo dục mầm
non.
Ngôn ngữ là công cụ, phương tiện để trẻ giao tiếp, nói lên nhu cầu của bản thân, là cầu
nối giữa trẻ với bạn bè, giáo, gia đình cũng như hội. Ngôn ngữ thành tựu lớn nhất
của con người, là một hệ thống tín hiệu đặc biệt. Nhờ có ngôn ngữ con người có thể trao đổi
cho nhau những hiểu biết, những kinh nghiệm, bày tỏ với nhau những nguyện vọng, ý muốn
và cùng nhau thực hiện những dự định tương lai.
Trong công tác giáo dục trẻ mầm non hiện nay, chúng ta càng thấy rõ vai trò của ngôn
ngữ đối với việc đào tạo các cháu trở thành những con người phát triển về mọi mặt: thể
chất, nhận thức, thẩm mỹ, ngôn ngữ,...và hình thành những cơ sở ban đầu của nhân cách con
người. Muốn cho ngôn ngữ của trẻ phát triển thuận lợi, một trong những điều kiện quan
trọng trẻ được tích lũy nhiều vốn từ trên sở hiểu biết đầy đủ ý nghĩa của những từ
đó, trẻ biết cách sử dụng “vốn từ” đó một cách thành thạo.
Trong thời buổi kinh tế thị trường hiện nay, mọi người đều lo làm ăn, kiếm sống, thời
gian các bậc cha mẹ trò chuyện với con trẻ để giúp trẻ phát triển vốn từ gần như là rất ít. Do
vậy vốn từ của trẻ em ngày nay phát triển còn hạn chế, chủ yếu trẻ được tiếp xúc phát
triển vốn từ qua ti vi, phim ảnh…chưa được sự chỉ bảo, uốn nắn của người lớn. Hiện nay
các trường mầm non trẻ nói ngọng rất nhiều, vốn từ nghèo nàn, hạn chế không diễn đạt
được bằng lời suy nghĩ của mình một cách mạch lạc. Đồng thời việc phát triển vốn từ cho
trẻ của lớp tôi cũng gặp nhiều khó khăn hạn chế như: các cháu còn nói ngọng rất nhiều,
nói lắp, nhút nhát sợ giao tiếp với người lạ, không chịu nói,…ngoài ra phụ huynh chưa dành
nhiều thời gian để trò chuyện quan tâm đến trẻ, khuyến khích, động viên để dạy trẻ nói
diễn đạt nhiều. Do đó, việc trẻ nhiều vốn từ, biết diễn đạt mạch lạc, tròn câu, mạnh
dạn trong giao tiếp với bạn bè, với của trẻ lớp tôi còn rất nhiều hạn chế. Cho nên, bản
thân giáo viên trực tiếp gần gũi chăm sóc, giáo dục nuôi dưỡng trẻ hàng ngày tại lớp,
tôi thấy rằng việc phát triển ngôn ngữ cho trẻ đang là vấn đề cấp bách và cần được quan tâm
và rèn luyện thường.
Xuất phát từ những do trên tôi đã chọn nghiên cứu thực hiện sáng kiến kinh
nghiệm: "Một số giải pháp giúp trẻ 4 5 tuổi phát triển ngôn ngữ thông qua các hoạt
động ở lớp Chồi tại trường Mầm non 3".
2. Mô tả nội dung
- Khi xác định được đề tài tôi suy nghĩ lựa chọn nội dung cho phù hợp với đề tài
cũng như đặc điểm tình hình của lớp mình. Cùng với các giải pháp như: Tự bồi dưỡng
nâng cao trình độ, kỹng dạy trẻ mở rộng vốn từ phát triển ngôn ngữ cho trẻ. Tạo môi
trường thân thiện, tích cực cho trẻ hứng thú tham gia hoạt động, thích trò chuyện cùng cô
các bạn. Thông qua tổ chức các hoạt động để phát triển ngôn ngữ cho trẻ ngày càng hiệu
Nguyễn Thị Ngọc Thanh – Trường Mầm Non 3 – thành phố Vĩnh Long. 1
Một số giải pháp giúp trẻ 4 – 5 tuổi phát triển ngôn ngữ thông qua các hoạt động ở lớp Chồi tại trường MN 3
quả. Phối kết hợp với phụ huynh cùng rèn, hỗ trợ giúp trẻ mở rộng vốn từ, diễn đạt mạch
lạc, tròn câu để phát triển tốt ngôn ngữ cho trẻ.
- Phát triển ngôn ngữ đóng vai trò quan trọng trong chương trình giáo dục mầm non,
lớp tôi có nhiều trẻ còn hạn chế về giao tiếp, nhút nhát,..thông qua các hoạt động, trò chuyện
cùng cô và bạn…giúp trẻ phát triển tốt hơn về ngôn ngữ. Do đó tôi cảm thấy thích thú đề tài
này khi dạy trẻ. Tôi mong rằng với những kiến thức sẵn có, cùng với sự tìm tòi học hỏi tôi
sẽ thực hiện tốt đề tài này áp dụng cho lớp mình với nhiều hình thức mới lạ. ..trẻ lớp tôi
sẽ hoàn thiện về ngôn ngữ nhiều hơn.
2.1. Kết quả khảo sát đầu năm:
Tôi đã thực hiện quan sát và khảo sát thực tế trẻ của lớp Chồi 1 mà tôi đang giảng dạy
như sau:
STT NỘI DUNG SỐ TRẺ TỶ LỆ
01 Trẻ nói tròn câu, mạch lạc. 26/46 56,5%
02 Trẻ hiểu và có vốn từ phong phú, đa dạng. 20/46 43,5%
03 Trẻ nghe, hiểu thực hiện được yêu cầu của
người đối thoại.
26/46 56,5%
04 Trẻ mạnh dạn, tự tin giao tiếp với cô và bạn. 20/46 43,5%
05 Trẻ diễn đạt được ý tưởng, suy nghĩ của bản thân
bằng lời nói
26/46 56,5%
06 Trẻ trả lời đủ ý, ràng mạch lạc câu hỏi của
người đối thoại.
26/46 56,5%
07 Trẻ mạnh dạn, tự tin đặt và trả lời các câu hỏi 15/46 32,6%
08 Trẻ kể lại trình tự sự việc ý, giúp người nghe
hiểu được nội dung.
15/46 32,6%
2.2. Nguyên nhân thực trạng:
Trong quá trình thực hiện tôi đã gặp một số thuận lợi và khó khăn sau:
Thuận lợi:
- Luôn được sự quan tâm, hướng dẫn chỉ đạo sâu sát về chuyên môn của các cấp
Lãnh đạo cùng BGH nhà trường.
- sở vật chất trường lớp khang trang; thiết bị đồ dùng, đồ chơi được bổ sung
thường xuyên và tương đối đầy đủ.
- Được sự tín nhiệm, phối hợp và hỗ trợ nhiệt tình của quý phụ huynh.
- Lớp được phân chia đúng độ tuổi, không vượt quá số trẻ trên lớp theo quy định.
- Đa số trẻ dân thành thị nên điều kiện học tập, sinh hoạt vui chơi của trẻ luôn
được phụ huynh đáp ứng.
Nguyễn Thị Ngọc Thanh – Trường Mầm Non 3 – thành phố Vĩnh Long. 2
Một số giải pháp giúp trẻ 4 – 5 tuổi phát triển ngôn ngữ thông qua các hoạt động ở lớp Chồi tại trường MN 3
- Bên cạnh những thuận lợi như trên tôi cũng gặp không ít những khó khăn.
Khó khăn:
- Đa s các cháu mới đi học, chưa qua lớp nhà trẻ, mầm nên còn khóc nhiều; chưa
quen với cô và các bạn; chưa thích nghi với điều kiện sinh hoạt và các hoạt động ở lớp.
- Một số trẻ con một, con cưng nên rất cá tính, rất nghịch thích làm theo sở
thích của bản thân. Một số trẻ luôn được phụ huynh cưng chìu, trở nên lười hoạt động, ít
chịu tham gia, hợp tác, chia sẻ cùng bạn.
- nhiều trẻ ngôn ngữ chậm phát triển, nói chưa tròn câu, còn nói lắp, nói ngọng
không dám giao tiếp với các bạn (Quốc Đạt, Gia Hân) một số cháu phát âm chưa
chuẩn (Xuân Đức, Anh Khôi) do thường xuyên được tiếp xúc với máy tính, ti vi, điện thoại
nên ít có cơ hội vui chơi, trò chuyện.
- Một số phụ huynh làm nghề kinh doanh, buôn bán tự do hay bởi tính chất công việc
luôn bận rộn, chiếm nhiều thời gian nên ít quan tâm trò chuyện với trẻ, chưa thường xuyên
vui chơi, trao đổi, chia sẻ cùng trẻ.
- Giáo viên đôi khi chưa thực sự quan tâm đến việc dạy, rèn tạo nhiều hội phát
triển vốn từ cho trẻ.
Trước những khó khăn trên, tôi đã tích cực tìm tòi suy nghĩ, nghiên cứu để tìm ra một
số giải pháp nhằm giúp trẻ mở rộng vốn từ, mạnh dạn tự tin, chịu khó giao tiếp cùng
các bạn. Với mong muốn trẻ lớp tôi phụ trách, càng ngày sẽ phát triển tốt về mọi mặt đặc
biệt lĩnh vực ngôn ngữ, do đó tôi đã mạnh dạn đề xuất thực hiện các giải pháp tôi
đã nghiên cứu trên trẻ của lớp mình, nhằm giúp trẻ phát triển mạnh dạn, tự tin, giao tiếp tốt
với cô, bạn và mọi người xung quanh hơn nữa.
2.3 Đề ra giải pháp:
- Tự bồi dưỡng nâng cao trình độ, kỹ năng dạy trẻ mở rộng vốn từ phát triển ngôn
ngữ cho trẻ.
- Tạo môi trường thân thiện, tích cực cho trẻ hứng thú tham gia hoạt động, thích trò
chuyện cùng cô và các bạn.
- Thông qua tổ chức các hoạt động để phát triển ngôn ngữ cho trẻ ngày càng hiệu quả.
- Phối kết hợp với phụ huynh cùng rèn, hỗ trợ giúp trẻ mở rộng vốn từ, diễn đạt mạch
lạc, tròn câu để phát triển tốt ngôn ngữ cho trẻ.
2.4 Xác định kết quả cần đạt:
- 90% trẻ trở lên mạnh dạn tự tin, giao tiếp cùng bạn, vốn từ của trẻ được mở
rộng.
- 85% trẻ nghe, hiểu và thực hiện được yêu cầu của người đối thoại.
- 79% trẻ biết diễn đạt được ý tưởng, suy nghĩ của bản thân bằng lời nói đủ ý,
ràng mạch lạc.
- Từ 70% trở lên, trẻ tự tin đặt trả lời các câu hỏi, kể lại trình tự sự việc ý, giúp
người nghe hiểu được nội dung cần trao đổi.
- Có từ 75% phụ huynh trở lên sẽ tham gia phối kết hợp tốt cùng giáo viên để rèn, giúp
trẻ mở rộng vốn từ và phát triển tốt ngôn ngữ.
Nguyễn Thị Ngọc Thanh – Trường Mầm Non 3 – thành phố Vĩnh Long. 3
Một số giải pháp giúp trẻ 4 – 5 tuổi phát triển ngôn ngữ thông qua các hoạt động ở lớp Chồi tại trường MN 3
III/ CÁC GIẢI PHÁP THỰC HIỆN:
1. Tự bồi dưỡng nâng cao trình độ, kỹ năng dạy trẻ mở rộng vốn từ phát triển
ngôn ngữ cho trẻ.
Giáo viên cần phải nắm vững đặc điểm phát triển ngôn ngữ của trẻ, thế muốn phát
triển ngôn ngữ cho trẻ tốt, phải dựa trên cơ sở lý luận sau:
- Cơ sở ngôn ngữ:
+ Đặc điểm phát triển ngôn ngữ của trẻ mẫu giáo: lứa tuổi này, trẻ nhu cầu giao
tiếp với mọi người, trẻ thích tìm hiểu những điều mới lạ trong cuộc sống xung quanh.
Những từ các cháu được sử dụng hầu hết những từ chỉ tên gọi, những gần gũi xung
quanh mà hàng ngày trẻ tiếp xúc. Ngoài ra, trẻ cũng nói được một số câu chỉ hành động, chỉ
những công việc của bản thân mọi người xung quanh, chỉ hành động của những con vật
mà trẻ biết.
Cụ thể: Máy bay bay trên trời, tàu hoả chạy trên đường ray, con cá lội dưới nước, bố đi
làm ở công ty, mẹ đi dạy ở trường,....
thế, để giúp trẻ phát triển ngôn ngữ tốt, giúp trẻ nói mạch lạc, diễn đạt trôi chảy,
nội dung của sự vật, sự việc người giáo viên cần phải cung cấp, mở rộng vốn từ cho trẻ
trong tất cả các hoạt động, vào mọi lúc, mọi nơi khi hội điều kiện; thường xuyên
khuyến khích động viên trẻ nêu mong muốn của bản thân bằng lời nói, giúp trẻ mạnh
dạn, tự tin trong giao tiếp với cô, bạn và mọi người xung quanh.
- Cơ sở tâm lý:
+ Tư duy của trẻ mẫu giáo là tư duy trực quan. Thời kỳ này, khả năng tri giác về các sự
vật hiện tượng bắt đầu được hoàn thiện, trẻ hay bắt chước những cử chỉ, lời nói của
người khác, do vậy ngôn ngữ của cô giáo phải trong sáng và chính xác để trẻ nói theo.
+ Vốn từ của trẻ tuy phát triển nhưng còn hạn chế, bộ máy phát âm của trẻ đang hoàn
thiện nên khi nói trẻ hay nói chậm, hay kéo dài giọng, đôi khi còn ậm ừ, ê, a, không mạch
lạc. Do đó, giáo phải nói to, ràng, rành mạch, dễ nghe khuyến khích trẻ nói chậm,
rõ, nói tròn câu, tránh lăm, lặp đi lặp lại dễ trở thành thói quen, lâu dần sẽ trở nên nhút
nhát, không mạnh dạn, tự tin khi nói.
- Cơ sở giáo dục:
+ Ngôn ngữ của trẻ chỉ được hình thành và phát triển qua giao tiếp với con người và sự
vật hiện tượng xung quanh: Để thực hiện điều đó phải thông qua nhiều phương tiện khác
nhau như: Các giờ học, các trò chơi, dạo chơi ngoài trời sinh hoạt hàng ngày. Rèn luyện
phát triển vốn từ cho trẻ, tập cho trẻ biết chú ý lắng nghe, hiểuphát âm chính xác các
âm của tiếng mẹ đẻ, hướng dẫn trẻ biết cách diễn đạt ý muốn của mình cho người khác hiểu.
vậy khi cho trẻ tiếp xúc với các sự vật hiện tượng thì phải cho trẻ biết gọi tên, đặc điểm
của đối tượng. Không những thế, giáo viên dạy trẻ biết nói câu đầy đủ, rõ nghĩa, dạy trẻ phát
âm đúng các âm chuẩn của tiếng việt, đảm bảo các nguyên tắc của giáo dục theo tính khoa
học, tính hệ thống, tính vừa sức, ...
+ Dựa vào những sở luận trên, đối chiếu với tình hình thực tế, tôi nhận thấy sự
chênh lệch về ngôn ngữ của trẻ cùng một độ tuổi trong lớp khá lớn. Qua quá trình tìm
hiểu, tôi nhận thấy ngôn ngữ của trẻ không phụ thuộc vào điều kiện vật chất của gia đình mà
trước hết liên quan rất nhiều đến thời gian trò chuyện với trẻ hay không? cha mẹ
lắng nghe kể chuyện về những hoạt động sinh hoạt lớp, nhà, về bạn hay không?
Nguyễn Thị Ngọc Thanh – Trường Mầm Non 3 – thành phố Vĩnh Long. 4
Một số giải pháp giúp trẻ 4 – 5 tuổi phát triển ngôn ngữ thông qua các hoạt động ở lớp Chồi tại trường MN 3
thường xuyên kể chuyện cho nghe hướng dẫn kể lại không? Ngày nghỉ đưa
con đi chơi công viên hay không?…Tất cả những điều đó không chỉ làm tăng số lượng vốn
từ của trẻ, sự hiểu biết nghĩa của từ, cách dùng từ của trẻ mà còn làm phong phú hiểu biết và
xúc cảm của trẻ.
Nhờ nắm vững đặc điểm phát triển ngôn ngữ của trẻ, tôi đã áp dụng hiểu biết để
giúp trẻ lớp tôi phát triển ngôn ngữ và thấy trẻ tiến bộ rất nhiều.
2. Tạo môi trường thân thiện, tích cực cho trẻ hứng thú tham gia hoạt động, thích
trò chuyện cùng cô và các bạn.
2.1. Tạo môi trường trong lớp:
- trang trí lớp học đẹp, bắt mắt thu hút trẻ hứng thú tham gia hoạt động, đầu
chuẩn bị các góc chơi nhiều đồ chơi, trò chơi mới lạ, phân chia khu vực chơi hợp lý, trẻ
tò mò chú ý vào cách trang trí của cô và thường hỏi “cô làm gì vậy”?
+ Như làm trò chơi lắc bi góc học tập trẻ thích thú ngồi xem làm xem
hướng dẫn cách chơi, khi làm xong trẻ rủ bạn cùng chơi, biết chia nhau chơi lần lượt bạn
xong tới mình.
- quan tâm chú ý đến góc thư viện như: Chuẩn bị tranh chuyện, con rối bằng ly
giấy, tranh que để trẻ kể chuyện sáng tạo. Trẻ thích thú khi được kể chuyện bằng các con rối
và tranh que, ngoài ra cô có làm mô hình kể chuyện để trẻ kể tự do và thoải mái.
+ Con rối bằng ly giấy: Trẻ thể rủ bạn cùng đóng thành nhân vật với mình như câu
chuyện “ba chú heo con”, trẻ tự chia cho mỗi bạn đóng một vai kể lại lời thoại của nhân
vật đó, có thể đổi vai nhân vật cho nhau.
+ Tranh que: Trẻ rủ bạn cùng nhau kể lại câu chuyệnhình, tự phân chia mỗi trẻ
một bên góc hình như chuyện “cậu mũi dài”, từng nhân vật như cậu mũi dài, chú
chim họa mi, hoa...xuất hiện những lời thoại trẻ đã học được. Ngoài ra, trẻ còn dùng
những tranh que nhân vật khác tự kể ra câu chuyện sáng tạo như “chú bướm” và “cô hoa” ví
dụ như: Trẻ cầm que cô hoa trên tay và bắt đầu kể “Một buổi sáng, cô hoa ngủ dậy thật sớm
để tập thể dục buổi sáng” khi đó trẻ vung tay lên như vừa ngủ dậy, que nghiêng qua trái, qua
phải trẻ làm theo như tập thể dục.
2.2. Tạo môi trường ngoài lớp:
- Không chỉ có không gian lớp học thể cho trẻ ra ngoài sân cùng trò chuyện
để kích thích trẻ nói lên cảm nhận, suy nghĩ của mình về sự vật hay hiện tượng nào đó
trẻ thấy nhờ đó góp phần làm giàu vốn từ của trẻ.
Ví dụ: Hôm nay, các con thấy thời tiết như thế nào?
+ Với thời tiết se lạnh như vậy thì là mùa gì?
+ Thường mùa đông thì có những lễ hội gì?...
- Góc bán hàng cô chuẩn bị đồ chơi phong phú (bánh, kẹo, sữa, kẹp tóc, đồ chơi…) để
trẻ đóng vai người bán hàng người mua hàng, trẻ dùng những câu nói chào hỏi khách
khi đến mua, biết thỏa thuận giá của món hàng muốn mua, biết trả tiền khi nhận hàng xong
biết cảm ơn,…
- Góc âm nhạc ngoài trời: Cô chuẩn bị những nguyện vật liệu bỏ đi như: nắp nồi, lon
sữa, nút ve, cáng chổi, ống hút…để tái chế thành nhạc cụ cây đàn, kèn, dụng cụ gõ,…trẻ hát
Nguyễn Thị Ngọc Thanh – Trường Mầm Non 3 – thành phố Vĩnh Long. 5