THỜI BẮC THUỘC VÀ CUỘC ĐẤU TRANH GIÀNH ĐỘC
LẬP DÂN TỘC
(Từ thế kỷ I đến đầu thế kỷ X)
I. MỤC TIÊU BÀI HỌC
Sau khi học xong bài học yều cầu HS cần:
1. Về kiến thức
Giúp HS nắm được những nội dung cơ bản chính sách đô hộ
của các triều đại phong kiến phương Bắc ở nước ta và những chuyển
biến kinh tế, văn hoá, xã hội nước ta trong thời Bắc thuộc.
2. Về tư tưởng, tình cảm
- Giáo dục tinh thần đấu tranh bền bỉ chống đồng hoá giành độc lập
dân tộc của nhân dân ta.
3. Về kỹ năng
- Bồi dưỡng kỹ năng liên hệ giữa nguyên nhân và kết quả, chính
trị với kinh tế, văn hoá, xã hội.
II. THIẾT BỊ, TÀI LIỆU DẠY VÀ HỌC
- Lược đồ SGK ban KHXH nhân văn lớp 10.
- Tài liệu minh hoạ khác.
III. TIẾN TRÌNH TỔ CHỨC DẠY HỌC
1. Kiểm tra bài cũ
- Câu hỏi 1: Tóm tắt quá trình hình thành quốc gia Văn Lang -
Âu Lạc.
- Câu hỏi 2: Đời sống vật chất tinh thần của người Việt Cổ
trong xã hội Văn Lang - Âu Lạc.
2. Dẫn dắt vào bài mới
Từ sau khi nước Âu Lạc bị Triệu Đà xâm chiếm 179 TCN
cho đến đầu thế kỷ X nước ta bị các Triều đại phong kiến phương
Bắc đô hộ. Lịch sử thường gọi đó là thời kỳ Bắc thuộc. Để thấy được
chế độ cai trị tàn bạo, âm mưu thâm độc của phong kiến phương Bắc
với dân tộc ta và những chuyển biến về kinh tế, văn hoá xã hội ở
nước ta thời Bắc thuộc chúng ta sẽ cùng tìm hiểu bài 15.
3. Tổ chức các hoạt động dạy và học trên lớp
Hoạt động của thầy, trò Kiến thức cơ bản
Hoạt động 1: Cả lớp - cá nhân. 1. Chế độ cai trị.
- GV giảng giải: 179 TCN Triệu Đà a- Tổ chức bộ máy cai trị.
xâm lược Âu Lạc từ đó nước ta lần
lượt bị các triều đại phong kiến Trung
Quốc: nhà Triệu, Hán, Tuỳ, Đường đô
hộ. Đất Âu Lạc cũ bị chia thành các
quận, huyện.
- Nhà triệu chia thành 2 quận, sát nhập
vào quốc gia Nam Việt.
- Nhà Hán chia làm 3 quận sát nhập
vào bộ giao chỉ cùng với 1 số quận của
Trung Quốc.
- Nhà Tuỳ, Đường chia làm nhiều
châu.
Từ sau khởi nghĩa Hai Bà Trưng 40, - Các triều đại phong kiến
chính quyền đo hộ cử quan lại cai trị phương Bắc từ nhà Triệu,
đến cấp huyện (Trực trị). Hán, Tuỳ, Đường đều
chia nước ta thành các
quận, huyện cử quan lại
cai trị đến cấp huyện.
- GV phát vấn: Các triều đại phong
kiến phương Bắc chia Âu Lạc cũ thành
quận, huyện nhằm mục đích gì?
- HS suy nghĩ trả lời.
- GV bổ sung, kết luận về âm mưu - Mục đích của phong
thâm độc của chính quyền phương kiến phương Bắc là sát
Bắc. nhập đất Âu Lạc cũ vào
bản đồ Trung Quốc.
Hoạt động 2: Cả lớp - Cá nhân. b. Chính sách bóc lột về
- GV yêu cầu HS đọc SGK để thấy kinh tế và đồng hoá về
những chính sách bóc lột kinh tế chính văn hoá.
quyền đô hộ.
- HS theo dõi SGK trả lời câu hỏi.
- GV nhận xét, bổ sung, kết luận - Thực hiện chính sách
bóc lột, cống nạp nặng nề.
- Nắm độc quyền muối và
sắt.
- Quan lại đô hộ bạo
ngược tham ô ra sức bóc
lột dân chúng để làm giàu.
- GV có thể minh hoạ bằng tư liệu
tham khảo về chính sách bóc lột tàn
bạo, triệt để của chính quyền đô hộ
trong sách hướng dẫn GV.
- GV phát vấn: Em có nhận xét gì về
chính sách bóc lột của chính quyền đô
hộ?
- HS suy nghĩ, trả lời:
Đó là một chính sách bóc lột triệt để
tàn bạo, đặc biệt nặng nề chỉ có ở một
chính quyền ngoại bang
Hoạt động 3: Cả lớp - cá nhân. - Chính sách đồng hoá về
- GV yêu cầu HS theo dõi SGK để văn hoá.
thấy dược chính sách về văn hoá của
chính quyền đô hộ.
- HS theo dõi SGK, trả lời câu hỏi.
- GV bổ sung, kết luận: + Truyền bá Nho giáo, mở
- GV có thể gợi cho HS nhớ lại những lớp dạy chữ nho.
kiến thức đã học về Nho giáo. Giáo lý
của nho giáo quy định tôn ti, trật tự xã
hội rất khắt khe ngặt nghèo vì vậy
chính quyền thống trị thường lợi dụng
nho giáo, biến nho giáo thành công cụ
để thống trị nhân dân. Chính quyền đô
hộ phương bắc truyền bá nho giáo vào
nước ta cũng không nằm ngoài mục
đích đó.
+ Bắt nhân dân ta phải
thay đổi phong tục , tập
quan theo người Hán.
+ Đưa người Hán vào
sinh sống cùng người
Việt.
- GV phát vấn: Chính sách đó của
chính quyền đô hộ nhằm mục đích gi?
GV có thể gợi ý: Chính quyền đô hộ
bắt nhân dân phải thay đổi cho giống
với người Hán, giống đến mức không
phân biệt được đâu là người Hán đâu
là người Việt thì càng tốt.
- Hán hoà người Việt âm mưu đó
thường gọi là gì?
- HS suy nghĩ và trả lời.
- GV nhận xét, bổ sung, kết luận: Về => Nhằm mục đích thực
mục đích của chính quyền đô hộ để hiện âm mưu đồng hoá
học sinh thấy đựoc âm mưu thâm độc dân tộc Việt Nam.
của chính quyền phườn Bắc.
- GV giảng giải tiếp về luật pháp hà - Chính quyền đô hộ còn
khắc và chính sách đàn áp các cuộc áp dụng luật pháp hà khắc
đáu tranh của chính quyền đô hộ và thẳng tay đàn áp các
cuộc đấu tranh của nhân
dân ta.
- GV tiểu kết: Chính sách bóc lột vô
cùng tàn bạo và thâm độc của chính
quyền đô hộ kéo dài hàng nghìn năm
trong thời bắc thuộc quả là một thử
thách vô cùng cam go, ác liệt với dân
tộc ta trong cuộc đấu tranh giữ gìn bản
sắc văn hoá dân tộc. Những chính sách
đó đưa đến sự chuyển biến xã hội như
thế nào? Chúng ta vào mục 2
Hoạt động 1: Cả lớp - cá nhân. 2. Những chuyển biến xã
- GV thuyết trình về tình hình kinh tế hội.
của nước ta thời Bắc thuộc cơ bản như a. Về kinh tế.
trong SGK sau đó kết luận. - Trong nông nghiệp:
+ Công cụ sắt được sử
dụng phổ biến.
+ Công cuộc khai hoang
được đẩy mạnh.
+ Thuỷ lợi mở mang .
=> Năng suất lúa tăng hơn
trước.
- Thủ công nghiệp,
thương mại có sự chuyển
biến đáng kể.
+ Nghề cũ phát triển hơn:
Rèn sắt, khai thác vàng
bạc làm đồ trang sức.
+ Một số nghề mới xuất
hiện như làm giấy, làm
thuỷ tinh,.
+ Đường giao thông thuỷ
bộ giữa các vùng, quận
hình thành.
- GV phát vấn: Em có nhận xét gì về
tình hình kinh tế nước ta thời Bắc
thuộc? GV có thể gợi ý: So với thời kỳ
Văn Lang - Âu Lạc có biến đổi không?
Biến đổi nhanh hay chậm? nguyên
nhân dẫn đến sự biến đổi?
- HS suy nghĩ, so sánh trả lời.
-GV bổ sung kết luận: mặc dù chịu sự
kìm hãm và bóc lột nặng nề của chính
quyền đô hộ nhưng nền kinh tế Âu Lạc
cũ vẫn phát triển tuy chậm chạp và
không toàn diện. Do sự giao lưu kinh
tế một số thành tựi kỹ thuật của Trung
Quốc đã theo bước chân những kẻ đô
hộ vào nước ta như sử dụng phân bón
trong nông nghiệp, dùng kiến diệt sâu
bọ, rèn sắt, làm giấy, làm thuỷ tinh...
góp phần làm biến đổi nền kinh tế của
Âu Lạc cũ.
Hoạt động 2: Cả lớp và cá nhân. b.Về văn hoá - xã hội.
- GV yêu cầu HS đọc SGK để thấy
được trong bối cảnh chính quyền đô hộ
ra sức thực hiện âm mưu đồng hoá, để
văn hoá dân tộc phát triển như thê
nào?
-HS theo dõi SGK, trả lời câu hỏi. Về văn hóa
- GV bổ sung và kết luận - Một mặt ta tiếp thu
- GV có thể minh hoạ thêm tiếp thu có những yếu tố tích cự của
chọn lọc các yếu tố bên ngoài đó là kết văn hoá Trung Hoa thời
quả tất yếu của sự giao lưu văn hoá. Hán - Đường như : ngôn
GV phân tích: Mặc dù chính quyền đô ngữ, văn tự.
hộ thi hành những chính sách đồng - Bên cạnh đó nhân ta vẫn
hoá bắt nhân dân ta phải thay đổi giữ được phong tục, tập
phong tục theo người Hán. Nhưng do quán: Nhuộm răng, ăn
tổ tiên đã kiên trì đấu tranh qua hàng trầu, làm bánh trưng, bánh
nghìn năm nên đã bảo vệ được bản sắc dày, tôn trọng phụ nữ.
văn hoá dân tộc. Dưới bầu trời của các => Nhân dân ta không bị
làng, xã Việt Nam phong tục, tập quán đồng hoá.
của dân tộc vẫn được giữ gìn và phát
huy.
Hoạt động 3: Cá nhân Về xã hội có chuyển biến.
- GV yêu cầu HS theo dõi SGK rồi so
sánh với thời kỳ Văn Lang Âu Lạc để
thấy được sự biến đổi về xã hội.
- HS đọc SGK, so sánh tìm câu trả lời.
- GV nhận xét, bổ sung, kết luận: -Quan hệ xã hội là quan
hệ giữa nhân dân với
chính quyền đô hộ
(thường xuyên căng
thẳng).
- Đấu tranh chống đô hộ.
- ở một số nơi nông dân tự
do bị nông nô hoá, bị bóc
lột theo kiểu địa tô phong
kiến.
- GV phân tích để HS thấy được quan
hệ bóc lột địa tô phong kiến xâm nhập
vào đất Âu Lạc cũ và sẽ dẫn đến sự
biến dổi sâu sắc hơn về mặt xã hội.
Các tầng lớp xã hội có chuyển biến
thành các tầng lớp mới. Một số nông
dân công xã tự do biến thành nông nô.
Một số người nghèo khổ biến thành nô
tì
4. Củng cố.
- Chính sách đô hộ của chính quyền phương Bắc: Mục đích, kết
quả.
- Sự biến đổi về kinh tế văn hoá, xã hội ở nước ta thời Bắc
thuộc.
5. Dặn dò, ra bài tập về nhà
- HS học bài
- Trả lời câu hỏi SGK trang 73.
