intTypePromotion=1
zunia.vn Tuyển sinh 2024 dành cho Gen-Z zunia.vn zunia.vn
ADSENSE
 » 
 » 

Giáo trình Phương pháp nghiên cứu khoa học kinh tế: Phần 2

Chia sẻ: Lê Na | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:74

Thêm vào BST
Báo xấu
253
lượt xem 88
download
 
  Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Giáo trình Phương pháp nghiên cứu khoa học kinh tế: Phần 2 trình bày nội dung chương 3 đến chương 6. Nội dung phần này gồm có: Phương pháp nghiên cứu khoa học, chứng minh, giả thiết. Cuối mỗi chương đều có câu hỏi ôn tập. Giáo trình sẽ giúp cho sinh viên các ngành Kinh tế làm tốt đề tài nghiên cứu khoa học.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Giáo trình Phương pháp nghiên cứu khoa học kinh tế: Phần 2

  1. 3. Vấn đề khoa học là gì? trình bày các phương pháp phát hiện vấn đề khoa học kinh tế? 4. Anh (chị) hãy cho biết những căn cứ để lựa chọn đề tài khoa học kinh tế. Cho vớí dụ? 5. Lý thuyết khoa học là gì? hãy trình bày các bộ phận hợp thành lý thuyết khoa học? CHƯƠNG III. Ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu khoa häc Ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu khoa häc lµ c¸ch thøc, con ®­êng, ph­¬ng tiÖn ®Ó gi¶i quyÕt nhiÖm vô nghiªn cøu khoa häc nh»m ®¹t ®­îc môc ®Ých nghiªn cøu. Ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu khoa häc lµ ph¹m trï trung t©m cña ph­¬ng ph¸p luËn nghiªn cøu khoa häc; lµ ®iÒu kiÖn ®Çu tiªn c¬ b¶n nhÊt cña nghiªn cøu khoa häc. TÊt c¶ tÝnh nghiªm tóc cña nghiªn cøu khoa häc phô thuéc vµo ph­¬ng ph¸p. ph­¬ng ph¸p n¾m trong tay vËn mÖnh c¶ c«ng tr×nh nghiªn cøu. Ph­¬ng ph¸p ®óng, phï hîp lµ nh©n tè ®¶m b¶o cho sù thµnh c«ng cña ng­êi nghiªn cøu vµ lµ ®iÒu kiÖn c¬ b¶n quyÕt ®Þnh ®Õn hoµn thµnh th¾ng lîi c«ng tr×nh nghiªn cøu. KÕt qu¶ gi¶i quyÕt c¸c nhiÖm vô nghiªn cøu cña ®Ò tµi phô thuéc vµo ph­¬ng ph¸p luËn, ph­¬ng ph¸p hÖ mµ tr­îc tiÕp vµo c¸c ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu cô thÕ cã tæ chøc vµ thùc hiÖn nghiªm tóc vµ khoa häc. Do ®ã, ®ßi hái ng­êi nghiªn cøu cÇn ph¶i tiÕp cËn ®óng ®¾n víi ®èi t­îng, biÕt t×m, chän, sö dông c¸c ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu thÝch hîp, hiÖu nghiÖm. I. Kh¸i niÖm vÒ ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu khoa häc 1. Ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu khoa häc lµ g×? - D­íi gãc ®é th«ng tin: ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu khoa häc lµ c¸ch thøc, con ®­êng, ph­¬ng tiÖn thu tËp, xö lý th«ng tin (sè liÖu vµ sù kiÖn) nh»m 40
  2. s¸ng tá vÊn ®Ò nghiªn cøu ®Ó gi¶i quyÕt ®­îc nhiÖm vô nghiªn cøu vµ cuèi cïng ®¹t ®­îc môc ®Ých nghiªn cøu. Nãi c¸ch kh¸c: Ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu khoa häc lµ nh÷ng ph­¬ng thøc thu thËp vµ xö lý th«ng tin khoa häc nh»m môc ®Ých x¸c lËp nh÷ng mèi liªn hÖ vµ quan hÖ phô thuéc cã tÝnh quy luËt vµ x©y dùng lý luËn khoa häc míi. - D­íi gãc ®é ho¹t ®éng: ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu khoa häc lµ ho¹t ®éng cña ®èi t­îng , chñ thÓ (ng­êi nghiªn cøu) sö dông thñ thuËt, thao t¸c, ®éng t¸c kh¸m ph¸ ®èi t­îng nghiªn cøu nh»m biÕn ®æi ®èi t­îng nghiªn cøu theo môc tiªu mµ chñ thÓ tù gi¸c ®Æt ra ®Ó tho¶ m·n nhu cÇu nghiªn cøu cña b¶n th©n. Ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu khoa häc lµ tÝch hîp c¸c ph­¬ng ph¸p: ph­¬ng ph¸p luËn, ph­¬ng ph¸p hÖ, ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu cô thÓ vµ tu©n theo quy luËt ®Æc thï cña viÖc nghiªn cøu ®Ò tµi khoa häc. d. Ph­¬ng ph¸p luËn (Methodology) Ph­¬ng ph¸p luËn lµ ph­¬ng ph¸p lý thuyÕt vÒ nhËn thøc khoa häc thÕ giíi tæng thÓ, c¸c thñ thuËt nghiªn cøu hiÖn thùc (nghÜa réng); lµ lý luËn kh¸i qu¸t, lµ quan ®iÓm chung, lµ c¸ch tiÕp cËn ®èi t­îng nghiªn cøu (nghÜa hÑp) Nh÷ng quan ®iÓm ph­¬ng ph¸p luËn ®óng ®¾n lµ kim chØ nan h­íng dÉn ng­êi nghiªn cøu trªn con ®­êng t×m tßi , nghiªn cøu; ph­¬ng ph¸p luËn ®ãng vai trß chñ ®¹o, dÉn ®­êng vµ cã ý nghÜa thµnh b¹i trong nghiªn cøu khoa häc. e. Ph­¬ng ph¸p hÖ. Ph­¬ng ph¸p hÖ lµ nhãm c¸c ph­¬ng ph¸p ®­îc sö dông trong mét lÜnh vùc khoa häc hay nét ®Ò tµi cô thÓ; lµ hÖ thèng c¸c thñ thuËt hoÆc biÖn ph¸p thùc hiÖn cã tr×nh tù, cã hiÖu qu¶ cña mét c«ng tr×nh nghiªn cøu khoa häc. Sö dông kÕt hîp c¸c ph­¬ng ph¸p lµ c¸ch tèt nhÊt ®Ó ph¸t huy thÕ m¹nh, kh¾c phôc c¸c ®iÓm yÕu cña tõng ph­¬ng ph¸p. §ång thêi chóng hç trî, bæ 41
  3. sung, kiÓm tra lÉn nhau trong qu¸ tr×nh nghiªn cøu ®Ó x¸c ®Þnh tÝnh x¸c thùc cña c¸c luËn ®iÓm khoa häc. f. Ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu (Research method) Ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu cô thÓ lµ tæ hîp c¸c c¸ch thøc, c¸c thao t¸c mµ ng­êi nghiªn cøu sö dông ®Ó t¸c ®éng kh¸m ph¸ ®èi t­îng, ®Ó thu thËp vµ xö lý th«ng tin nh»m xem xÐt vµ gi¶i quyÕt ®óng ®¾n vÊn ®Ò nghiªn cøu. Ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu g¾n chÆt víi néi dung cña c¸c vÊn ®Ò nghiªn cøu. V× vËy, ng­êi nghiªn cøu cÇn ph¶i t×m, chän vµ sö dông c¸c ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu phï hîp víi ®Æc ®iÓm ®èi t­îng, môc ®Ých, néi dung, nhiÖm vô nghiªn cøu. 2. §Æc tr­ng c¬ b¶n cña ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu khoa häc a. Ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu khoa häc cã mÆt chñ quan vµ kh¸ch quan thÓ hiÖn sù t­¬ng t¸c biªn chøng gi÷a chñ thÓ vµ kh¸ch thÓ trong ho¹t ®éng nghiªn cøu khoa häc. - MÆt chñ quan g¾n liÒn víi chñ thÓ nghiªn cøu. §ã chÝnh lµ ®Æc ®iÓm, n¨ng lùc, tr×nh ®é nhËn thøc, kinh nghiÖm ho¹t ®éng s¸ng tao,kh¶ n¨ng thùc hµnh.... cña chñ thÓ, thÓ hiÖn trong viÖc ý thøc cña c¸c quy luËt vËn ®éng cña ®èi t­îng vµ sö dông chóng ®Ó kh¸m ph¸ chÝnh ®èi t­îng, lùa chän nh÷ng hµnh ®éng, thao t¸c ®óng ®¾n hîp quy luËt ®Ó t¸c ®éng vµo ®èi t­îng vµ kÕt qu¶ ®¹t ®­îc sÏ phï hîp víi kh¶ n¨ng cña chñ quan Êy. - MÆt kh¸ch quan g¾n liÒn víi ®èi t­îng nghiªn cøu. Ph¶n ¸nh ®Æc ®iÓm cña ®èi t­îng vµ quy luËt kh¸ch quan chi phèi ®èi t­îng mµ chñ thÓ nghiªn cøu ph¶i ý thøc ®­îc. Nhê c¸c quy luËt kh¸ch quan mµ ng­êi nghiªn cøu lùa chän c¸ch nµy, c¸ch kh¸c trong ho¹t ®éng nghiªn cøu, tøc lµ ph¸t hiÖn ra ph­¬ng ph¸p. Sù t­¬ng t¸c hîp quy luËt gi÷a chñ quan (thuéc vÒ chñ thÓ) vµ mÆt kh¸ch quan (thuéc vÒ ®èi t­îng) trong ho¹t ®éng nghiªn cøu khoa häc t¹o ra ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu khoa häc hiÖu nghiÖm. 42
  4. Chñ thÓ ®èi t­îng (chñ quan) (kh¸ch quan) H×nh 3: Sù t­¬ng t¸c gi÷a mÆt chñ quan vµ kh¸ch quantrong nghiªn cøu khoa häc Trong nghiªn cøu khoa häc, c¸i chñ quan ph¶i tu©n thñ c¸i kh¸ch quan. V× vËy chñ thÓ hiÓu biÕt ch©n thùc vÒ ®èi t­îng, n¾m v÷ng quy luËt kh¸ch quan chi phèi ®èi t­îng ®Ó trªn c¬ së ®ã t×m ra nh÷ng thao t¸c ®óng ®¾n víi ®èi t­îng vµ hµnh ®éng chñ quan theo ®óng quy luËt ®ã. b. Ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu khoa häc cã tÝnh môc ®Ých g¾n liÒn víi néi dung; chÞu sù chi phèi cña môc ®Ých vµ néi dung; b¶n th©n ph­¬ng ph¸p cã chøc n¨ng ph­¬ng tiÖn thùc hiÖn môc ®Ých vµ néi dung. - TÝnh môc ®Ých cña ph­¬ng ph¸p lµ nÐt ®Æc tr­ng c¬ b¶n nhÊt cña nã. Môc ®Ých nµo ph­¬ng ph¸p Êy; môc ®Ých chØ ®¹o, viÖc t×m tßi vµ lùa chon ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu. Muèn cho ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu ®­îc hiÖu nghiÖm, ho¹t ®éng thµnh c«ng cÇn ®¶m b¶o ®­îc hai ®iÒu: X¸c ®Þnh môc ®Ých; t×m ®­îc ph­¬ng ph¸p phï hîp víi môc ®Ých. - Néi dung nµo, ph­¬ng ph¸p nÊy. Sù thèng nhÊt cña néi dung vµ ph­¬ng ph¸p thÓ hiÖn ë l«gic ph¸t triÓn cña c¬ b¶n th©n ®èi ®­îc nghiªn cøu. §óng nh­ Hªgen ®· kh¼ng ®Þnh “Ph­¬ng ph¸p lµ h×nh thøc vÒ ý thøc vµ h×nh thøc cña sù tù vËn ®éng bªn trong vña néi dung. - Mèi quan hÖ cña môc ®Ých, néi dung, ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu ®­îc diÔn ra theo quy luËt: môc ®Ých (M) vµ néi dung (N) quy luËt ph­¬ng ph¸p (P): cßn ph­¬ng ph¸p lµ ph­¬ng tiÖn ®Ó thùc hiÖn môc ®Ých vµ néi dung: 43
  5. M N P H×nh 4: Mèi quan hÖ gi÷a môc ®Ých, néi dung, ph­¬ng ph¸p trong nghiªn cøu khoa häc Trong nghiªn cøu khoa häc, ng­êi nghiªn cøu cÇn t×m, chän ®­îc ph­¬ng ph¸p phï hîp vµ thènsg nhÊt víi môc ®Ých vµ néi dung, tøc lµ b¶o ®¶m nhÊt qu¸n sù thèng nhÊt biÖn chøng cña môc ®Ých, néi dung vµ ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu khoa häc. c. Ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu lµ mét ho¹t ®éng nghiªn cøu khoa häc cã kÕ ho¹ch, ®­îc tæ chøc hîp lý, cã cÊu tróc ®a cÊp biÓu diÔn ë logÝc vµ tÝnh kÕ ho¹ch râ rµng. - Ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu khoa häc lµ mét ho¹t ®éng cã kÕ ho¹ch ®­îc tæ chøc mét c¸ch hîp lý: ho¹t ®éng (cã môc ®Ých chung: M) gåm nhiÒu ho¹t ®éng: A1....An (cã môc ®Ých riªng: MA1...MAn); mçi hµnh ®éng lµ gåm nhiªu thao t¸c: t1...tn (thao t¸c kh«ng cã môc ®Ých). §Ó ®¹t môc ®Ých chung ng­êi nghiªn cøu ph¶i thùc hiÖn mét lo¹t hµnh c¸c ®éng víi nh÷ng thao t¸c cã hÖ thèng l«gÝc chÆt chÏ, ®­îc s¾p xÕp theo mét tr×nh tù x¸c ®Þnh vµ cã kÕ ho¹ch râ rµng. Trong nghiªn cøu khoa häc, ng­êi nghiªn cøu cÇn ph¸t hiÖn ra kÕ ho¹ch vµ thi c«ng ®óng ®¾n, thµnh th¹o cÊu tróc c«ng nghÖ vµ ph­¬ng ph¸p nãi c¸ch kh¸c: ng­êi nghiªn cøu biÕt tæ chøc hîp lý cÊu tróc bªn trong cña ph­¬ng ph¸p vµ qu¸n triÖt hai quy tr×nh ®ã mét c¸ch tinh th«ng. §©y lµ mÆt kü thuËt cña ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu. 44
  6. d. Ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu khoa häc lu«n cÇn c¸c c«ng cô vµ ph­¬ng tiÖn hç trî. Tuú theo yªu cÇu cña ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu mµ chän ph­¬ng tiÖn phï hîp, ®«i khi ph¶i t¹o ra c¸c c«ng cô ®Æc biÖt ®Ó nghiªn cøu ®èi t­îng. Ph­¬ng tiÖn kü thuËt hiÖn ®¹i t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho viÖc thùc hiÖn c¸c ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu vµ ®¶m b¶o cho qu¸ tr×nh nghiªn cøu ®¹t ®Õn ®é chÝnh x¸c vµ ®é tin cËy cao. 3. Ph©n lo¹i ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu khoa häc. - C¸c ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu khoa häc rÊt phong phó vµ ®a d¹ng. Sù ph©n lo¹i c¸c ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu khoa häc lµ c¬ së khoa häc cho viÖc t×m, chän, vËn dông c¸c s¸ng t¹o phong phó cña ng­êi nghiªn cøu. - Trong thùc tÕ, cã nhiÒu c¸ch ph©n lo¹i ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu khoa häc dùa trªn nh÷ng dÊu hiÖu kh¸c nhau: a. Ph©n lo¹i dùa theo lý thuyÕt th«ng tin vÒ quy tr×nh nghiªn cøu ®Ò tµi khoa häc, chia thµnh ba nhãm. - Nhãm ph­¬ng ph¸p thu nhËp th«ng tin. - Nhãm ph­¬ng ph¸p xö lý th«ng tin - Nhãm ph­¬ng ph¸p tr×nh bµy th«ng tin b. Ph©n lo¹i dùa theo tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é nhËn thøc chia thµnh hai nhãm: - Nhãm ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu lý thuyÕt - Nhãm ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu thùc tiÔn Ngoµi ra, ng­êi ta cßn bæ sung vµo c¸ch ph©n lo¹i nµy mét nhãm ph­¬ng ph¸p to¸n häc. c. Ph©n lo¹i theo logÝc cña nghiªn cøu khoa häc (theo vßng kh©u trän vÑn cña ho¹t ®éng hay c«ng viÖc cña ng­êi nghiªn cøu), cã thÓ chia ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu khoa häc thµnh t¸m nhãm nghiªn cøu khoa häc: 45
  7. - Nhãm ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu lý thuyÕt - Nhãm ph­¬ng ph¸p lËp kÕ ho¹ch nghiªn cøu. - Nhãm ph­¬ng ph¸p tæ chøc nghiªn cøu. - Nhãm ph­¬ng ph¸p thu nhËp th«ng tin. - Nhãm ph­¬ng ph¸p xö lý sè liÖu. - Nhãm ph­¬ng ph¸p lý gi¶i c¸c sè liÖu. - Nhãm ph­¬ng ph¸p kiÓm tra trong thùc tiÔn. - Nhãm ph­¬ng ph¸p liªn hÖ gi¶ thuyÕt víi c¸c ph­¬ng thøc nghiªn cøu. d. Ph©n lo¹i theo c¸c giai ®o¹n tiÕn hµnh nghiªn cøu mét ®Ò tµi khoa häc. - Giai ®o¹n chuÈn bÞ gåm c¸c ph­¬ng ph¸p: + Ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu lý thuyÕt ( nghiªn cøu tµi liÖu s¸ch b¸o). + Ph­¬ng ph¸p t×n hiÓu b­íc ®Çu vÒ ®èi t­îng ( gåm c¸c ph­¬ng ph¸p: quan s¸t, trß chuyÖn, anket, ....) KÕt thóc giai ®o¹n ®Çu tiªn nµy cÇn ®¹t ®­îc nh÷ng yªu cÇu: ®Æt tr­íc nh÷ng c¬ së lý luËn cña ®Ò tµi, h×nh thµnh nh­ng gi¶ thuyÕt c¬ b¶n, x¸c ®Þnh râ ®èi t­îng vµ dù ®o¸n vÒ c¸c thuéc tÝnh cña ®èi t­îng nghiªn cøu, x©y dùng m« h×nh lý thuyÕt ban ®Çu vµ nh÷ng luËn ®iÓm xuÊt ph¸t ®Ó x©y dùng nh÷ng ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu cô thÓ cña ®Ò tµi. - Giai ®o¹n x©y dùng ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu gåm: + Ph­¬ng ph¸p tæ chøc nghiªn cøu (cã tÝnh quyÕt ®Þnh) ®ã lµ nh÷ng ph­¬ng ph¸p x¸c ®Þnh chiÕn l­îc vµ ph­¬ng h­íng nghiªn cøu giai ®o¹n nghiªn cøu c¸c giai ®o¹n vµ c¶ qu¸ tr×nh nghiªn cøu. Theo tiÕn sü B.B.Ananhev th× cã thÓ chia viÖc nghiªn cøu thµnh 3 nhãm ph­¬ng ph¸p: m. Ph­¬ng ph¸p bæ däc: lµ ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu trong suèt thêi gian dµi, liªn tôc trªn cïng mét ®èi t­îng, cho phÐp chÈn ®o¸n chÝnh x¸c h¬n trªn 46
  8. cïng mét ®èi t­îng. Tuy nhiªn kh«ng thÓ mét lóc quan s¸t , theo dâi mét nhãm ®èi t­îng lín nh÷ng ®èi t­îng ®­îc thùc nghiÖm. n. Ph­¬ng ph¸p c¾t ngang (so s¸nh): lµ ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu mét c¸ch song song ®ång thêi trªn nhiÒu ®èi t­îng kh¸c nhau (cïng nghiªn cøu mét hiÖn t­îng, qu¸ tr×nh nµo ®ã trªn nhiÒu ®èi t­îng kh¸c nhau ®Ó so s¸nh ®èi chøng vµ kÕt luËn) o. Ph­¬ng ph¸p phøc hîp: lµ ph­¬ng ph¸p tæ chøc nghiªn cøu víi sù tham gia cña nhiÒu nhµ khoa häc hoÆc chuyªn gia thuéc nhiÒu ngµnh khoa häc kh¸c nhau. Ph­¬ng ph¸p phøc hîp chñ yÕu nghiªn cøu cÊu tróc chøc n¨ng cña mét ®èi t­îng trän vÑn, h­íng vµo x©y dùng mét quy tr×nh nghiªn cøu cã tÝnh chÊt trän vÑn cña ®èi t­îng vµ hiÖn t­îng ®­îc nghiªn cøu. + C¸c ph­¬ng ph¸p, c¬ b¶n ®Ó thu thËp tµi liÖu thùc tÕ ®Ó lùa chän. + C¸c ph­¬ng ph¸p tiÖn thùc nghiÖm cÇn thiÕt còng ®­îc chuÈn bÞ. - Giai ®o¹n thu thËp th«ng tin – tµi liÖu lµ giai ®o¹n c¬ b¶n gåm c¸c ph­¬ng ph¸p t×m kiÕm, thu thËp c¸c sù kiÖn khoa häc (bao gåm c¸c ph­¬ng ph¸p: nghiªn cøu lÞch sö, quan s¸t kh¸ch quan, thùc nghiÖm, nghiªn cøu c¸c ho¹t ®éng lý luËn vµ thùc tiÔn, ph­¬ng ph¸p m« h×nh ho¸, ®iÒu tra vµ chÈn ®o¸n....) + Giai ®o¹n ph©n tÝch xö lý tµi liÖu: lµ giai ®o¹n lý gi¶i vµ tr×nh bµy kÕt qu¶ nghiªn cøu (ph©n tÝch c¶ sè l­îng lÉn chÊt l­îng ph¶i x©y dùng ph­¬ng ph¸p míi hay lÆp l¹i thùc nghiÖm bao gåm c¸c ph­¬ng ph¸p: * Ph­¬ng ph¸p xö lý sè liÖu (ph­¬ng ph¸p thèng kª sè l­îng ®Þnh l­îng vµ ph©n tÝch ®Þnh tÝnh) trong ®ã c¸c ph­¬ng ph¸p thèng kª to¸n häc, ph©n lo¹i, kü thuËt vi xö lý, cã thÓ dïng ma trËn SWOT... * C¸c ph­¬ng ph¸p lý gi¶i c¸c sè liÖu: gióp c¾t nghÜa nh÷ng tµi liÖu thu thËp ®­îc, nã cung cÊp ph­¬ng c¸ch kh¸i qu¸t ho¸ vµ gi¶i thÝch sù kiÖn vµ 47
  9. mèi liªn hÖ gi÷a chóng ( bao gåm ph­¬ng ph¸p m« h×nh ho¸, s¬ ®å....)Cã thÓ chia 2 lo¹i ph­¬ng ph¸p lý gi¶i: Ph­¬ng ph¸p ph¸t sinh: lµ ph­¬ng ph¸p lý gi¶i theo quan ®iÓm c¸c mèi liªn hÖ ph¸t sinh. Ph­¬ng ph¸p cÊu tróc: lµ ph­¬ng ph¸p lý gi¶i c¸ch ph©n tÝch c¸c mèi liªn hÖ qua l¹i gi÷a c¸i bé phËn, c¸i toµn bé. - Giai ®o¹n kiÓm tra kÕt qu¶ nghiªn cøu trong thùc tiÔn bao gåm c¸c ph­¬ng ph¸p kiÓm tra nghiªn cøu qua viÖc øng dông cã hiÖu qu¶ hay kh«ng vµo thùc tiÔn vµ chØ dÉn c¸ch sö dông. C¸c ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu khoa häc th«ng dông 1. C¸c ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu lý thuyÕt Ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu lý thuyÕt lµ ph­¬ng ph¸p thu thËp th«ng tin khoa häc th«ng qua s¸ch b¸o, tµi liÖu nh»m môc ®Ých t×m chän nh÷ng kh¸i niÖm vµ t­ t­ëng c¬ b¶n lµm c¬ së cho lý luËn cña ®Ò tµi, h×nh thµnh gi¶ thuyÕt khoa häc, dù ®o¸n vÒ thuéc tÝnh cña ®èi t­îng nghiªn cøu x©y dùng m« h×nh lý thuyÕt hay thùc nghiÖm ban ®Çu. - Sö dông ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu lý thuyÕt (ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu tµi liÖu), ng­êi nghiªn cøu cÇn h­íng vµo thu thËp vµ xö lý th«ng tin sau: + C¬ së lý thuyÕt liªn quan ®Õn chñ ®Ò cña m×nh. + Thµnh tùu lý thuyÕt ®· ®¹t ®­îc liªn quan trùc tiÕp ®Õn ®Ò tµi nghiªn cøu. + C¸c kÕt qu¶ nghiªn cøu cô thÓ ®· ®­îc c«ng bè trªn c¸c Ên phÈm + Sè liÖu th«ng kª + Chñ tr­¬ng chÝnh s¸ch liªn quan ®Õn néi dung nghiªn cøu - Nguån tµi liÖu nghiªn cøu rÊt ®a d¹ng, cã thÓ bao gåm mét sè lo¹i: t¹p chÝ vµ b¸o c¸o khoa häc trong vµ ngoµi ngµnh: t¸c phÈm khoa häc trong ngµnh, s¸ch gi¸o khoa, sè liÖu thèng kª, c¸c th«ng tin ®¹i chóng, c¸c v¨n kiÖn ®­êng lèi chÝnh s¸ch Nhµ n­íc.... 48
  10. - Nhãm ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu lý thuyÕt bao gåm c¸c ph­¬ng ph¸p cô thÓ sau: a. Ph­¬ng ph¸p ph©n tÝch vµ tæng hîp lý thuyÕt Nghiªn cøu lý thuyÕt th­êng b¾t ®Çu tõ ph©n tÝch c¸c tµi liÖu ®Ó t×m ra cÊu tróc, c¸c xu h­íng ph¸t triÓn cña lý thuyÕt, tõ ph©n tÝch lý thuyÕt l¹i cÇn tæng hîp chóng ®Ó h×nh thµnh mét hÖ thèng kh¸i niÖm, ph¹m trï tiÕn tíi t¹o thµnh lý thuyÕt khoa häc míi. - Ph­¬ng ph¸p ph©n tÝch lý thuyÕt: lµ ph­¬ng ph¸p ph©n tÝch lý thuyÕt thµnh nh÷ng mÆt, nh÷ng bé phËn, nh÷ng mèi quan hÖ theo lÞch sö thêi gian ®Ó nhËn thøc ph¸t hiÖn vµ khai th¸c c¸c khÝa c¹nh kh¸c nhau cña lý thuyÕt tõ ®ã chän läc nh÷ng th«ng tin cÇn thiÕt phôc vô cho ®Ò tµi nghiªn cøu. Ph©n tÝch lý thuyÕt bao gåm nh­ng néi dung sau: + Ph©n tÝch nguån tµi liÖu (t¹p chÝ vµ b¸o c¸o khoa häc, t¸c phÈm khoa häc, tµi liÖu l­u tr÷ th«ng tin ®¹i chóng). Mçi nguån cã gi¸ trÞ riªng biÖt. + Ph©n tÝch t¸c gi¶ (t¸c gi¶ trong hay ngoµi ngµnh, t¸c gi¶ trong cuéc hay ngoµi cuéc, t¸c gi¶ trong n­íc hay ngoµi n­íc, t¸c gi¶ ®­¬ng thêi hay qu¸ cè). Mçi t¸c gi¶ cã mét c¸i nh×n riªng biÖt tr­íc ®èi t­îng. + Ph©n tÝch néi dung (theo cÊu tróc l«gÝc cña néi dung) - Ph­¬ng ph¸p tæng hîp lý thuyÕt: lµ ph­¬ng ph¸p liªn kÕt nh÷ng mÆt, nh÷ng bé phËn, nh÷ng mèi quan hÖ th«ng tin vµ c¸c lý thuyÕt thu thËp ®­îc thµnh mét chñ thÓ ®Ó t¹o ra mét hÖ th«ng lý thuyÕt míi ®Çy ®ñ vµ s©u s¾c vÒ chñ ®Ò nghiªn cøu. Tæng hîp lý thuyÕt bao gåm nh÷ng néi dung sau: + Bæ tóc tµi liÖu, sau khi ph©n tÝch ph¸t hiÖn thiÕu hoÆc sai lÖch + Lùa chän tµi liÖu chØ chän nh÷ng thø cÇn, ®ñ ®Ó x©y dùng luËn cø. + S¾p xÕp tµi liÖu theo lÞch ®¹i ( theo tiÕn tr×nh xuÊt hiÖn sù kiÖn ®Ó nhËn d¹ng ®éng th¸i); s¾p xÕp tµi liÖu theo ®ång ®¹i ( lÊy trong cïng thêi ®iÓm 49
  11. quan s¸t ®Ó nhËn d¹ng t­¬ng quan); s¾p xÕp tµi liÖu theo quan hÖ nh©n – qu¶ ®Ó nhËn d¹ng ph­¬ng ph¸p. + Lµ t¸i hiÖn quy luËt. §©y lµ b­íc quan träng nhÊt trong nghiªn cøu tµi liÖu, chÝnh lµ môc ®Ých cña tiÕp cËn lÞch sö. + Gi¶i thÝch quy luËt. C«ng viÖc nµy ®ßi hái c¸c thao t¸c l«gÝc, sö dông thao t¸c l«gic ®Ó ®­a ra nh÷ng ph¸n ®o¸n vÒ b¶n chÊt nh÷ng quy luËt cña nh÷ng vËt hoÆc hiÖn t­îng. Ph©n tÝch vµ tæng hîp lµ hai ph­¬ng ph¸p cã quan hÖ mËt thiÕt víi nhau t¹o thµnh sù thèng nhÊt kh«ng thÓ t¸ch rêi: ph©n tÝch ®­îc tiÕn hµnh theo ph­¬ng h­íng tæng hîp cßn tæng hîp ®­îc thùc hiÖn dùa trªn kÕt qu¶ ph©n tÝch. Trong nghiªn cøu lý thuyÕt, ng­êi nghiªn cøu võa ph¶i ph©n tÝch tµi liÖu võa ph¶i tæng hîp tµi liÖu. b. Ph­¬ng ph¸p ph©n lo¹i vµ hÖ thèng ho¸ lý thuyÕt. - Ph­¬ng ph¸p ph©n lo¹i lý thuyÕt: lµ ph­¬ng ph¸p s¾p xÕp c¸c tµi liÖu khoa häc thµnh mét hÖ thèng l«gÝc chÆt chÏ theo tõng mÆt, tõng ®¬n vÞ kiÕn thøc, tõng vÊn ®Ò khoa häc cã cïng dÊu hiÖu b¶n chÊt, cã cïng h­íng ph¸t triÓn ®Ó cïng nhËn biÕt, dÔ sö dông theo môc ®Ých nghiªn cøu, gióp ph¸t hiÖn c¸c quy luËt cña ®èi t­îng, sù ph¸t triÓn cña kiÕn thøc khoa häc®Ó tõ ®ã dù ®o¸n c¸c xu h­íng ph¸t triÓn míi cña khoa häc vµ thùc tiÔn. - Ph­¬ng ph¸p hÖ thèng ho¸ lý thuyÕt: lµ ph­¬ng ph¸p s¾p xÕp nh÷ng th«ng tin ®a d¹ng thu thËp ®­îc tõ c¸c nguån, c¸c tµi liÖu kh¸c nhau thµnh mét hÖ thèng víi cÊu tróc chÆt chÏ (theo quan ®iÓm hÖ thèng – cÊu tróc viÖc x©y dùng mét m« h×nh lý thuyÕt trong nghiªn cøu khoa häc) ®Ó tõ ®ã mµ x©y dùng mét lý thuyÕt míi hoµn chØnh gióp hiÓu biÕt ®èi t­îng ®­îc ®Çy ®ñ s©u s¾c h¬n. 50
  12. - Ph©n lo¹i vµ hÖ thèng ho¸ lµ hai ph­¬ng ph¸p ®i liÒn víi nhau. Trong ph©n lo¹i ®· cã yÕu tè hÖ thèng ho¸. HÖ thèng ho¸ ph¶i dùa trªn sù ph©n lo¹i vµ hÖ thèng ho¸ lµm cho ph©n lo¹i ®­îc hîp lý vµ chÝnh x¸c h¬n. c. Ph­¬ng ph¸p m« h×nh ho¸ M« h×nh ho¸ lµ ph­¬ng ph¸p khoa häc ®Ó nghiªn cøu c¸c ®èi t­îng, c¸c qu¸ tr×nh b»ng c¸ch x©y dùng m« h×nh cña chóng ( m« h×nh nµy b¶o toµn c¸c tÝnh chÊt c¬ b¶n ®­îc trÝch ra cña ®èi t­îng nghiªn cøu) vµ dùa trªn m« h×nh ®ã ®Ó nghiªn cøu trªn ®èi t­îng thùc. 1. M« h×nh M« h×nh lµ mét hÖ thèng c¸c yÕu tè vËt chÊt hoÆc ý niÖm (t­ duy) ®Ó biÓu diÔn, ph¶n ¸nh hoÆc t¸i t¹o ®èi t­îng nghiªn cøu, nã ®ãng vai trß ®¹i diÖn, thay thÕ ®èi t­îng thùc sao cho viÖc nghiªn cøu m« h×nh cho ta nh÷ng th«ng tin míi t­¬ng tù ®èi t­îng thùc. - TÝnh chÊt m« h×nh + TÝnh t­¬ng tù: cã sù t­¬ng tù gi÷a m« h×nh vµ vËt gèc, chóng cã nh÷ng ®Æc ®iÓm c¬ b¶n cã thÓ so s¸nh víi nhau nh­: cÊu tróc, chøc n¨ng, thuéc tÝnh, c¬ chÕ vËn hµnh.... Song sù t­¬ng tù gi÷a m« h×nh vµ ®èi t­îng thùc chØ lµ t­¬ng ®èi + TÝnh ®¬n gi¶n: m« h×nh ph¶n ¸nh mét hoÆc mét sè mÆt cña ®èi t­îng thùc. + TÝnh trùc quan: m« h×nh lµ sù t¸i hiÖn ®èi t­îng nghiªn cøu d­íi d¹ng trùc quan. + TÝnh lý t­ëng: khi m« h×nh ho¸ ®èi t­îng gèc, ta ®· kh¸i qu¸t ho¸ trõu t­îng ho¸, ph¶n ¸nh ®Æc tÝnh cña ®èi t­îng gèc ë møc ®é hoµn thiÖn h¬n. + TÝnh quy luËt riªng: m« h×nh cã nh÷ng tÝnh chÊt riªng ®­îc quy ®Þnh bëi c¸c phÇn tö t¹o nªn nã. VÝ dô: m« h×nh tÕ bµo ®­îc lµm tõ nhiÒu chÊt liÖu kh¸c nhau so víi tÕ bµo thùc, 51
  13. - Ph©n lo¹i m« h×nh: Cã nhiÒu c¸ch ph©n lo¹i, dùa trªn c¸c dÊu hiÖu kh¸c nhau: + DÊu hiÖu vËt chÊt vµ tinh thÇn, cã 2 lo¹i: p. M« h×nh vËt chÊt gåm: m« h×nh h×nh häc, m« h×nh vËt lý, m« h×nh vËt chÊt to¸n häc. q. M« h×nh tinh thÇn (T­ duy) gåm: m« h×nh biÓu t­îng (m« h×nh trÝ tuÖ) m« h×nh l«gÝc to¸n häc (m« h×nh c«ng thøc, kÝ hiÖu....) + Theo lo¹i m« h×nh cã c¸c lo¹i: m« h×nh lý thuyÕt, m« h×nh thùc nghiÖm. + theo néi dung ph¶n ¸nh, cã 2 lo¹i: m« h×nh cÊu tróc vµ m« h×nh chøc n¨ng. + Theo tÝnh chÊt m« h×nh cã rÊt nhiÒu lo¹i: Thùc tÕ nghiªn cøu trong lÜnh vøc khoa häc kh¸c nhau, tuú theo ®èi t­îng nghiªn cøu, ng­êi nghiªn cøu cã thÓ lùa chän c¸c m« h×nh sau: r. M« h×nh to¸n häc: lµ m« h×nh ®­îc sö dông phæ biÕn trong nhiÒu lÜnh vùc nghiªn cøu khoa häc hiÖn ®¹i, ng­êi nghiªn cøu dïng c¸c lo¹i ng«n ng÷ to¸n häc nh­ : sè liÖu, biÓu thøc, ®å thÞ.....®Ó biÓu thÞ c¸c ®¹i l­îng vµ quan hÖ gi÷a c¸c ®¹i l­îng cña sù vËt hiÖn t­îng. VÝ dô: m« t¶ m« h×nh cÊu tróc tÜnh, nh­ tam gi¸c vu«ng: a2 + b2 = c2 s. M« h×nh vËt lý: lµ m« h×nh nghiªn cøu ®­îc sö dông trong nghiªn cøu khoa häc kÜ thuËt vµ c«ng nghÖ, lµ m« h×nh m« pháng ®èi t­îng thùc b»ng vËt liÖu nh©n t¹o cã quy m« lín h¬n, b»ng hoÆc nhá h¬n ®èi t­îng thùc, nh­ng cã h×nh d¹ng, cÊu tróc kh«ng gian, tiÒn lÖ kÝch th­íc vµ qu¸ tr×nh vËn ®éng t­¬ng tù ®èi t­îng thùc. VÝ dô: m« h×nh ®éng c¬ ®èt trong. Khi nghiªn cøu trªn m« h×nh vËt lý, ng­êi nghiªn cøu cÇn quan t©m tíi hÖ sè t­¬ng tù cña vËt liÖu hoÆc cña qu¸ tr×nh ®Ó suy luËn chÝnh x¸c tõ c¸c quan hÖ cña m« h×nh víi qu¸ tr×nh thùc cña ®èi t­îng nghiªn cøu. 52
  14. t. M« h×nh sinh häc: lµ m« h×nh th­êng ®­îc sö dông trong nghiªn cøu y häc: nh­ dïng chuét b¹ch, thá ®Ó nhiªn cøu thùc nghiÖm thay thÕ viÖc thùc nghiÖm trªn c¬ thÓ ng­êi. Nã gióp ng­êi nghiªn cøu quan s¸t ®­îc (mét c¸ch gÇn t­¬ng tù) nh÷ng qu¸ tr×nh xÈy ra trªn c¬ thÓ ng­êi. u. M« h×nh sinh th¸i: lµ m« h×nh quÇn thÓ häc ®­îc t¹o ra trong nghiªn cøu n«ng nghiÖp, l©m nghiÖp, sinh th¸i häc. M« h×nh sinh th¸i gióp quy ho¹ch c¬ cÊu c©y trång, vËt nu«i phï hîp víi sinh th¸i, phôc vô cho c¸c quy ho¹ch tæng thÓ nh÷ng vïng n«ng nghiÖp, l©m nghiÖp hoÆc n«ng – l©m kÕt hîp. v. M« h×nh x· héi: lµ m« h×nh ®­îc sö dông trong nghiªn cøu vÒ khoa häc x· héi nh©n v¨n. §©y lµ m« h×nh x· héi víi nh÷ng ®iÒu kiÖn do con ng­êi nghiªn cøu khèng chÕ ®Ó qua ®ã rót ra kÕt luËn vÒ tÝnh kh¶ thi trong ph­¬ng ph¸p ®­îc ®Ò xuÊt. VÝ dô: Trong ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu c¶i tiÕn bµi gi¶ng d¹y, ng­êi nghiªn cøu chon nh÷ng líp thÝ ®iÓm ®Ó d¹y thö víi mét c¸ch thøc tæ chøc vµ tiÕn hµnh kh¸c nhau nh»m rót ra m« h×nh vÒ ph­¬ng ph¸p c¶i tiÕn. 2. Ph­¬ng ph¸p m« h×nh ho¸. Ph­¬ng ph¸p m« h×nh ho¸ lµ ph­¬ng ph¸p khoa häc b»ng viÖc x©y dùng m« h×nh cña ®èi t­îng nghiªn cøu, sao cho viÖc nghiªn cøu m« h×nh cho ta nh÷ng th«ng tin (vÒ thuéc tÝnh cÊu tróc, chøc n¨ng, c¬ chÕ vËn hµnh...) t­¬ng tù ®èi t­îng nghiªn cøu ®ã. C¬ së l«gÝc häc cña ph­¬ng ph¸p m«p h×nh ho¸ lµ phÐp lo¹i suy. Ph­¬ng ph¸p m« h×nh ho¸ sao cho phÐp tiÕn hµnh nghiªn cøu trªn nh÷ng m« h×nh (vËt chÊt hay ý niÖm) do ng­êi nghiªn cøu t¹o ra (lín h¬n, b»ng hoÆc nhá h¬n ®èi t­îng thùc) ®Ó thay thÕ viÖc nghiªn cøu ®èi t­îng thùc. §iÒu nµy th­êng xÈy ra khi ng­êi nghiªn cøu kh«ng thÓ hoÆc rÊt khã nghiªn cøu ®èi t­îng trong ®iÒu kiÖn thùc tÕ. 53
  15. Ph­¬ng ph¸p m« h×nh ho¸ xem xÐt ®èi t­îng nghiªn cøu nh­ mét hÖ thèng (tæng thÕ), song t¸ch ra tõ hÖ thèng c¸c mèi quan hÖ, liªn hÖ cã quy luËt trong thùc tÕ nghiªn cøu, ph¶n ¸nh ®­îc c¸c mèi quan hÖ, liªn hÖ ®ã cña c¸c yÕu tè cÊu thµnh hÖ thèng, ®ã lµ sù trõu t­îng hãa hÖ thèng thùc. Dïng ph­¬ng ph¸p m« h×nh ho¸ xem xÐt ®èi t­îng nghiªn cøu dù b¸o, dù ®o¸n, ®¸nh gi¸ c¸c ®éng t¸c cña biÖn ph¸p ®iÒu khiÓn, qu¶n lý hÖ thèng. Ph­¬ng ph¸p hép ®en ®­îc xem lµ ph­¬ng ph¸p m« h×nh ho¸ chøc n¨ng. Trong ph­¬ng ph¸p nµy, ng­êi ta ®· tr×nh xuÊt chøc n¨ng cña hÖ, cßn chøc n¨ng cña hÖ ®­îc m« h×nh ho¸ b»ng chiÕc hép ®en cho biÕt mèi quan hÖ ®Çu ra vµ ®Çu vµo cña hÖ. T¸c HÖ – chiÕc Ph¶n øng ®éng hép ®en Ra Y Vµo X H×nh 6. Ph­¬ng ph¸p m« h×nh ho¸ chøc n¨ng Mét c¸ch gÇn ®óng ta cã mét hµm ph©n tÝch chøc n¨ng. Y = f(X) Ch¼ng h¹n ng­êi ta xem ti vi kh«ng cÇn biÕt cÊu tróc cña ti vi mµ chØ chó ý ®Õn ®éng t¸c: bËt c«ng t¾c ®iÒu khiÓn, ®iÒu chØnh c¸c nót...... d. Ph­¬ng ph¸p s¬ ®å. 1. S¬ ®å (graph) Sù ph¸t triÓn lý thuyÕt s¬ ®å ®­îc b¾t ®Çu tõ n¨m 1763, lÇn ®Çu tiÒn ®­îc ®­a ra bëi nhµ to¸n häc §an M¹ch ¥le. S¬ ®å (graph) lµ dông cô to¸n häc ®­îc sö dông réng r·i trong c¸c lÜnh vùc khoa häc nh­: kinh tÕ häc, sinh häc, t©m lý häc, gi¸o dôc häc. Ngµy nay 54
  16. trong thiÕt kÕ ®ù ¸n ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi , trong x©y dùng c¬ b¶n, trong nghiªn cøu khoa häc th× graph lµ mét trî thñ tuyÖt vêi. - §Þnh nghÜa Graph Graph lµ mét tËp hîp kh«ng ræng ( # ) E lµ nh÷ng yÕu tè gäi lµ ®Ønh vµ tËp hîp A nh÷ng yÕu tè gäi lµ c¹nh (hay cung). Mçi yÕu tè cña A lµ mét cÆp (kh«ng hoÆc xÕp theo thø tù) nh÷ng yÕu tè râ rÖt cña E. KÝ hiÖu b»ng tËp hîp: G (E,A) Trong ®ã: E lµ tËp hîp ®Ønh A lµ tËp hîp c¹nh Cã 2 lo¹i graph: Graph v« h­íng: nh÷ng yÕu tè cña E kh«ng s¾p xÕp theo thø tù. Graph cã h­íng: nh÷ng yÕu tè cña E xÕp theo thø tù. - BiÓu diÔn b»ng h×nh häc: Graph v« h­íng Graph cã h­íng: o O Graph nhiÒu ®Ønh: NÕu c¸c ®Ønh biÖt lËp gäi lµ Zª r« hay s¬ ®å kh«ng liªn kÕt. Graph ®èi xøng: 55
  17. Graph c©y: Graph m¹ng : lµ mét d¹ng phøc hîp th«ng tin cña c¸c ho¹t ®éng t­¬ng t¸c nhau ®­îc biÓu diÔn d­íi d¹ng mét s¬ ®å ®Þnh h­íng h÷u h¹ng trªn ®ã ph¶n ¸nh mèi quan hÖ c¸c ho¹t ®éng cña mét qu¸ tr×nh nµo ®ã. - T¸c dông cña graph. + Graph cã ­u thÕ tuyÖt ®èi trong viÖc m« h×nh ho¸ cÊu tróc sù vËt, c¸c ho¹t ®éng ®¬n gi¶n ®Õn phøc t¹p, tõ quy m« nhá ®Õn quy m« lín. Graph cho phÐp h×nh dung mét c¸ch trùc quan c¸c mèi quan hÖ gi÷a c¸c yÕu tè trong cÊu tróc cña mét sù vËt hay mét ho¹t ®éng mµ kh«ng quan t©m ®Õn kÝch th­íc thùc hay tØ lÖ cña chóng. Trong nghiªn cøu khoa häc (®Æc biÖt xö lý c¸c th«ng tin ®Þnh tÝnh), nhËn d¹ng chuÈn x¸c mèi liªn hÖ b¶n chÊt gi÷a c¸c sù kiÖn sÏ gióp ng­êi nghiªn cøu m« t¶ d­íi d¹ng s¬ ®å: S¬ ®å nèi tiÕp: m« t¶ mèi liªn hÖ kÕ tôc O O O S¬ ®å song song: m« t¶ mèi liªn hÖ ®­¬ng thêi. 56
  18. O O O S¬ ®å hæn hîp: m« t¶ mèi quan hÖ c¶ kÕ tôc lÉn ®­¬ng thêi. O O O S¬ ®å c¸c liªn hÖ t­¬ng t¸c: m« t¶ mèi liªn hÖ qua l¹i. O O O S¬ ®å hÖ thèng ®iÒu khiÓn: m« t¶ hÖ thèng ®iÒu khiÓn, trong ®ã cã chñ thÓ ®iÒu khiÓn, ®èi t­îng bÞ ®iÒu khiÓn, lÖch ®iÒu khiÓn vµ th«ng tin ph¶n håi vÒ kÕt qu¶. S¬ ®å h×nh c©y: m« t¶ hÖ thèng ph©n ®¼ng. VÝ dô c©y môc tiªu nghiªn cøu. + Graph cã kh¶ n¨ng diÔn ®¹t thµnh c«ng hai mÆt tÜnh vµ ®éng cña ho¹t ®éng: nã cho phÐp quy ho¹ch c¸c ho¹t ®éng phøc t¹p, dùng nªn s¬ ®å cÊu tróc l«gÝc cña ho¹t ®éng trong ®ã diÔn t¶ hÖ thèng c¸c nhiÖm vô vµ môc tiªu ho¹t ®éng, c¸c c«ng ®o¹n triÓn khai, ®i theo c¸c con ®­êng (l«gÝc thùc hiÖn) kh¸c nhau tõ lóc khëi ®Çu ®Õn lóc kÕt thóc ho¹t ®éng. + Graph cßn cho phÐp ®Ò xuÊt nhiÒu ph­¬ng ¸n kh¸c nhau cho cïng mét ho¹t ®éng. 2. Ph­¬ng ph¸p s¬ ®å Ph­¬ng ph¸p s¬ ®å lµ ph­¬ng ph¸p khoa häc sö dông s¬ ®å ®Ó m« t¶ sù vËt, ho¹t ®éng, cho phÐp h×nh dung mét c¸ch trùc quan c¸c mèi liªn hÖ gi÷a c¸c yÕu tè trong cÊu tróc cña sù vËt, cÊu tróc logÝc cña qu¸ tr×nh triÓn khai 57
  19. ho¹t ®éng (tøc con ®­êng tõ lóc b¾t ®Çu ®Õn khi kÕt thóc ho¹t ®éng) gióp con ng­êi quy ho¹ch tèi ­u, ®iÒu khiÓn tèi ­u c¸c ho¹t ®éng. - Ngµy nay graph ®­îc xem nh­ mét ph­¬ng ph¸p khoa häc ®Æc biÖt lµ ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu khoa häc h÷u nghiÖm. Víi nh÷ng øng dông quan träng vµ phæ biÕn lý thuyÕt graph vµo thùc tiÔn nh­: + HÖ th«ng PERT – Progam. Evaluation and Review Technique (kÜ thuËt ®¸nh gi¸ vµ kiÓm tra c¸c ch­¬ng tr×nh). HÖ nµy gäi lµ hÖ tiÒm n¨ng – giai ®o¹n (sinh ra ë Mi n¨m 1958 cã liªn quan ®Õn viÖc hoµn thiÖn tªn löa Polaris) + Ph­¬ng ph¸p tiÒm n¨ng: MP – Methode despoteniels (sinh ra ë Ph¸p n¨m 1958). + Ph­¬ng ph¸p ®­êng g¨ng (con ®­êng tíi h¹n): CMP – Critical Path Methods – chÝnh lµ tiÕp cËn PERT theo nghÜa hÑp...., cã thÓ nªu lªn nh÷ng ­u ®iÓm cô thÓ næi bËt ho¹t ®éng tõ ®¬n gi¶n ®Õn phøc t¹p (trong ®ã c¶ ho¹t ®éng nghiªn cøu khoa häc) b»ng s¬ ®å graph. + M« h×nh ho¸ cÊu tróc cña quy tr×nh ho¹t ®éng thµnh hÖ thèng vµ nh÷ng nhiÖm vô, môc tiªu, c¸c c«ng ®o¹n thùc hiÖn cïng víi nh÷ng yªu cÇu chÆt chÏ. + M« h×nh ho¸ l«gÝc triÓn khai ho¹t ®éng tøc lµ con ®­êng ho¹t ®éng tõ ®iÓm b¾t ®Çu ®Õn khi kÕt thóc víi nh÷ng con ®­êng ph©n nh¸nh cña nã. + TÝnh to¸n ®­îc con ®­êng tíi h¹n vµ thêi l­îng tèi ®a hoµn thµnh mét ho¹t ®éng (®Ò ¸n). TÊt c¶ kh¶ n¨ng trªn gióp ng­êi nghiªn cøu cã thÓ quy ho¹ch tèi ­u vµ tõ ®ã cã thÓ ®iÒu khiÓn tèi ­u ho¹t ®éng nghiªn cøu khoa häc cña m×nh dï phøc t¹p hay cã quy m« nh­ thÕ nµo. e. Ph­¬ng ph¸p gi¶ thuyÕt (ph­¬ng ph¸p ®Ò xuÊt vµ kiÓm chøng gi¶ thuyÕt). 58
  20. Ph­¬ng ph¸p gi¶ thuyÕt lµ ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu ®èi t­îng b»ng c¸ch dù do¸n b¶n chÊt cña ®èi t­îng vµ t×m ra c¸ch chøng minh c¸c dù ®o¸n ®ã. Ph­¬ng ph¸p gi¶ thuyÕt cã hai chøc n¨ng: dù b¸o vµ dÉn ®­êng, nã ®ãng vai trß lµ mét ph­¬ng ph¸p nhËn thøc, ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu khoa häc. - Trong nghiªn cøu khoa häc khi ph¸t hiÖn ra vÊn ®Ò khoa häc, ng­êi nghiªn cøu th­êng so s¸nh hiÖn t­îng ch­a biÕt víi hiÖn t­îng ®· biÕt, tri thøc cò víi tri thøc t­ëng t­îng s¸ng t¹o mµ h×nh dung ra c¸i cÇn t×m. §ã chinh lµ thao t¸c x©y dùng gi¶ thuyÕt. ChØ khi nµo xuÊt hiÖn ®­îc gi¶ thuyÕt th× c«ng viÖc nghiªn cøu khoa häc míi thùc sù - B¾t ®Çu. + Chøng minh trùc tiÕp: Lµ phÐp chøng minh dùa vµo c¸c luËn chøng chÝnh x¸c vµ c¸c quy t¾c suy luËn rót ra tÝnh chÝnh x¸c cña chñ ®Ò. Nãi c¸ch kh¸c: chøng minh trùc tiÕp lµ phÐp chøng minh trong ®ã tÝnh chÝnh x¸c cña gi¶ thuyÕt ®­îc rót ra mét c¸ch trùc tiÕp tõ tÝnh chÝnh x¸c cña tÊt c¶ c¸c luËn chøng. + Chøng minh gi¸n tiÕp: lµ phÐp chøng minh kh¼ng ®Þnh r»ng ph¶n luËn ®Ò phi chÝnh x¸c (gi¶ dèi) vµ tõ ®ã rót ra kÕt luËn luËn ®Ò chÝnh x¸c. Nãi c¸ch kh¸c chøng minh gi¸n tiÕp lµ phÐp chøng minh trong ®ã tÝnh chÝnh x¸c cña luËn ®Ò ®­îc chøng minh b»ng tÝnh phi chÝnh x¸c cña ph¶n ®Ò. Víi t­ c¸ch lµ mét ph­¬ng ph¸p biÖn luËn, ph­¬ng ph¸p gi¶ thuyÕt ®­îc sö dông nh­ mét thö nghiÖm cña t­ duy, thu nghiÖm thiÕt kÕ c¸c hµnh ®éng lý thuyÕt, trong ®ã suy diÔn ®Ó rót ra kÕt luËn chÝnh x¸c tõ gi¶ thuyÕt lµ mét thao t¸c logÝc quan träng cña qu¸ tr×nh nghiªn cøu khoa häc. g. Ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu lÞch sö. Ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu lÞch sö lµ ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu b»ng c¸ch t×m nguån gèc ph¸t sinh (nguån gèc xuÊt xø, hoµn c¶nh n¶y sinh), qu¸ tr×ng ph¸t triÓn vµ biÕn ho¸ (®iÒu kiÖn, hoµn c¶nh, kh«ng gian, thêi gian,.....cã ¶nh h­ëng) ®Ó ph¸t hiÖn b¶n chÊt vµ quy luËt vËn ®éng cña ®èi t­îng. 59
ADSENSE

CÓ THỂ BẠN MUỐN DOWNLOAD

THÔNG TIN
TRỢ GIÚP
HỖ TRỢ KHÁCH HÀNG
Theo dõi chúng tôi

Chịu trách nhiệm nội dung:

Nguyễn Công Hà - Giám đốc Công ty TNHH TÀI LIỆU TRỰC TUYẾN VI NA

LIÊN HỆ

Địa chỉ: P402, 54A Nơ Trang Long, Phường 14, Q.Bình Thạnh, TP.HCM

Hotline: 093 303 0098

Email: support@tailieu.vn

Giấy phép Mạng Xã Hội số: 670/GP-BTTTT cấp ngày 30/11/2015 Copyright © 2022-2032 TaiLieu.VN. All rights reserved.

 

Đồng bộ tài khoản
3=>0