1
BỘ NÔNG NGHIỆP VÀ PHÁT TRIỂN NÔNG THÔN
TRƯỜNG CAO ĐẲNG CƠ GIỚI NINH BÌNH
GIÁO TRÌNH
MÔ ĐUN: TRANG BỊ ĐIỆN 1
NGHỀ: KỸ THUẬT MÁY LẠNH VÀ ĐHKK
TRÌNH ĐỘ:CAO ĐẲNG VÀ TRUNG CẤP
Ban hành kèm theo Quyết định số: /QĐ-TCGNB ngày….tháng….năm 2021 của
Hiệu trưởng trường Cao đẳng Cơ giới Ninh Bình
Ninh Bình, 2021
2
TUYÊN BỐ BẢN QUYỀN
Tài liệu này thuộc loại sách giáo trình nên các nguồn thông tin có thể được
phép dùng nguyên bản hoặc trích dùng cho các mục đích về đào tạo và tham
khảo.
Mọi mục đích khác mang tính lệch lạc hoặc sử dụng với mục đích kinh
doanh thiếu lành mạnh sẽ bị nghiêm cấm.
3
LỜI GIỚI THIỆU
Trang bị điện 1 là một trong những mô đun chuyên môn mang tính đặc
trưng cao thuộc nghề Điện công nghiệp. Mô đun này có ý nghĩa quyết định đến
việc tiếp thu kiến thức cũng như kỹ năng nghề nghiệp. Giáo trình này được thiết
kế theo mô đun thuộc hệ thống mô đun/ môn học của chương trình đào tạo nghề
Điện công nghiệp ở cấp trình độ Cao đẳng nghề và được dùng làm giáo trình
cho học viên trong các khóa đào tạo. Ngoài ra, tài liệu cũng có thể được sử dụng
cho đào tạo ngắn hạn hoặc cho các công nhân kỹ thuật, các nhà quản lý và người
sử dụng nhân lực tham khảo. Công việc lắp đặt, vận hành hay sửa chữa mạch
điện trong máy công nghiệp là một trong những yêu cầu bắt buộc đối với công
nhân nghề Điện công nghiệp. Mô dun này có ý nghĩa quyết định để hình thành
kỹ năng cho người học làm tiền đề để người học tiếp thu các kỹ năng cao hơn
như: Lắp đặt các bộ điều khiển lập trình hay các mạch điện tử công suất.
Mặc dù đã hết sức cố gắng, song sai sót là khó tránh. Tác giả rất mong nhận
được các ý kiến phê bình, nhận xét của bạn đọc để giáo trình được hoàn thiện
hơn.
Xin chân thành cảm ơn!
Ninh Bình, ngày tháng năm 2021
Tham gia biên soạn
1. Chủ biên: Đỗ Thị Nhung
2. Vũ Thị Vui
:
4
MỤC LỤC TRANG
BÀI 1. KHÁI QUÁT CHUNG VỀ HỆ THỐNG TRANG BỊ ĐIỆN ............................................................... 9
1. Những khái niệm cơ bản về hệ thống truyền điện ...................................................... 9
1.1. Định nghĩa hệ truyền động điện................................................................................ 9
1.2. Hệ truyền động của máy sản xuất. .......................................................................... 9
1.3. Cấu trúc chung của hệ truyền động điện. (Hình 4) ................................................ 11
1.4. Phân loại các hệ truyền động điện. ......................................................................... 12
2. Các đặc tính và các trạng thái làm việc của động cơ điện ........................................ 15
2.1.Đặc tính của động cơ điện DC, các trạng thái khởi động và hãm .......................... 15
2.2 Đặc tính của động cơ điện không đồng bộ, các trạng thái khởi động và hãm ..... 39
3. Tính chọn công suất động cơ ..................................................................................... 59
3.1. Phương pháp chọn động cơ truyền động cho tải theo nguyên lý phát nhiệt ......... 59
3.2. Chọn công suất động cơ cho truyền động không điều chỉnh tốc độ ...................... 63
3.3. Tính chọn công suất động cơ cho truyền động có điều chỉnh tốc độ. .................... 65
3.4. Kiểm nghiệm công suất động cơ ............................................................................. 67
BÀI 2: KHÍ CỤ ĐIỆN ................................................................................................................................... 72
1. Khái niệm và công dụng của khí cụ ........................................................................... 72
1. 1. Khái niệm về khí cụ điện ........................................................................................ 72
1.2. Phân loại khí cụ điện ............................................................................................... 81
2. Khí cụ điện đóng cắt .................................................................................................. 84
2.1. Công tắc ................................................................................................................... 84
3. Khí cụ điện bảo vệ ...................................................................................................... 96
3.1 Rơle nhiệt ................................................................................................................. 96
3.2. Cầu chì ..................................................................................................................... 98
4. Khí cụ điện điều khiển ............................................................................................. 107
4.1. Công tắc tơ ............................................................................................................ 107
4.2. Khởi động từ.......................................................................................................... 112
4.3. Rơle thời gian ........................................................................................................ 115
4.4. Rơ le trung gian ..................................................................................................... 116
BÀI 3: MẠCH MỞ MÁY ĐỘNG CƠ KĐB ................................................................................................ 121
BA PHA RÔ TO LỒNG SÓC ..................................................................................................................... 121
1. Mạch điều khiển động cơ KĐB ba pha quay 1 chiều .............................................. 121
2. Mạch điều khiển động cơ KĐB ba pha có đảo chiều quay ..................................... 127
3. Mở máy qua cuộn kháng ......................................................................................... 136
4. Mở máy Y – ∆ ........................................................................................................... 143
5. Mở máy qua biến áp tự ngẫu ................................................................................... 150
6. Mạch hãm động năng ............................................................................................... 155
7. Mạch hãm ngược ...................................................................................................... 162
BÀI 4 CÁC MẠCH ĐIỀU KHIỂN ĐỘNG CƠ KĐB BA PHA .................................................................. 166
RÔ TO DÂY QUẤN .................................................................................................................................... 166
1. Mạch mở máy qua 2 cấp điện trở phụ theo nguyên tắc thời gian .......................... 166
2. Mạch mở máy qua 2 cấp điện trở phụ theo nguyên tắc dòng điện......................... 172
3. Mạch mở máy qua 2 cấp điện trở phụ theo nguyên tắc điện áp............................. 178
5
4. Mạch hãm động năng............................................................................................... 182
5. Mạch hãm ngược bằng điện trở phụ ....................................................................... 187
BÀI 5: CÁC MẠCH ĐIỀU KHIỂN ĐỘNG CƠ SỬ DỤNG BIẾN TẦN VÀ KHỞI ĐỘNG MỀM............ 193
1. Mạch điều khiển động cơ sử dụng biến tần ............................................................ 193
1.1. Giới thiệu các loại biến tần ................................................................................... 193
1.2. Các phím chức năng .............................................................................................. 194
1.3. Các ngõ vào/ra và cách kết nối. ............................................................................ 194
1.4. Khảo sát hoạt động của biến tần .......................................................................... 197
1.5. Ứng dụng thông dụng trong công nghiệp ............................................................. 198
2. Mạch điều khiển động cơ sử dụng khởi động từ mềm. ........................................... 203
2.1. Khái quát chung về bộ khởi động mềm ................................................................ 203
2.2. Kết nối mạch động lực .......................................................................................... 204
2.3. Khảo sát các chức năng: khởi động mềm, dừng mềm, hạn chế dòng khởi động 206
2.4. Hãm động năng ..................................................................................................... 213
TÀI LIỆU THAM KHẢO ........................................................................................................................... 216