JSLHU
JOURNAL OF SCIENCE
OF LAC HONG UNIVERSITY
ISSN: 2525 - 2186
Tạp chí Khoa học Lạc Hồng, 2024, 19, 076-083
76
JSLHU, Issue 19, December 2024
GÓC NHÌN VĂN HÓA VỀ TẬP TỤC MINH HÔN Ở TRUNG QUỐC SO
VỚI MỘT SỐ NƯỚC KHÁC
Trn Trnh Kim Dung, Trn Th Bạch Cc
Trưng Đại học Lạc Hồng, Số 10 Huỳnh Văn Nghệ, Bửu Long, Biên Hòa, Đồng Nai, Việt Nam
*Tác giả liên hệ: dungttk@lhu.edu.vn
THÔNG TIN BÀI BÁO
TÓM TT
Ngày nhận: 5/8/2024
Minh hôn (đm cưi ma) một phong tục dân gian đã tồn tại hàng ngàn năm lch sử
trong xã hội Trung Quốc phong kiến xưa và vẫn còn tồn tại cho đến ngày nay. Nó
thể hiện những đặc điểm văn hóa riêng trong tập tục phổ biến ở cc vùng đa
phương khc nhau của Trung Quốc. Vì vậy, việc tiến hành nghiên cứu Minh hôn
theo vùng là một đề tài mang tính thiết thực. Thông qua đó, có thể đi sâu tm hiểu
sự ảnh hưởng của nó trong xã hội cũng như mọi mặt đi sống tinh thn ngưi dân
Trung Hoa. Giai đoạn thnh hành nht của Minh hôn thực sự khiến ngưi dân phải
gnh chu những hậu quả. Đồng thi, bài viết mô tả chi tiết về nguồn gốc truyền
thống văn hóa dân gian Trung Hoa làm cơ sở để thảo luận về nguyên nhân, xu
hưng thay đổi, nét tương đồng và khác biệt của Minh hôn Trung Quốc vi một số
nưc trong khu vực Châu Á như Hàn Quốc, Nhật Bản và Châu Phi.
Ngày chỉnh sửa: 10/9/2024
Ngày chp nhận: 19/10/2024
Ngày đăng: 8/12/2024
T KHÓA
Minh hôn ở Trung Quốc;
Tập tục Minh hôn ở cc nưc khác.
CULTURAL PERSPECTIVE OF THE PRACTICE OF “MING HUN” –
POSTHUMOUS MARRIAGE - IN CHINA COMPARED WITH SOME
OTHER COUNTRIES
Tran Trinh Kim Dung, Tran Thi Bach Cuc
Lac Hong University, No. 10 Huynh Van Nghe Str., Buu Long Ward, Bien Hoa, Dong Nai, Vietnam
*Corresponding Author: dungttk@lhu.edu.vn
ABSTRACT
Ming hun (posthumous marriage) is a folk custom that has existed for thousands of
years of history in ancient feudal Chinese society and still exists today. It shows
distinct cultural characteristics in prevalent traditions in different local regions of
China. Therefore, the practice of Ming hun by region is a practical topic on which
a study should be conducted. Through that, it is possible to deeply understand the
practice’s influence in the society as well as all aspects of the spiritual life of
Chinese people, especially the consequences of Ming hun Chinese people had to
bear during the period of time. At the same time, the article describes in detail the
origin of folklore traditions, based on which it discusses the causes, trends,
similarities and differences of Chinese Ming hun with that in some Asian countries
such as Korea, Japan and countries in Africa.
Available online at: https://js.lhu.edu.vn/index.php/lachong
Góc nhìn văn hoá v tập tục Minh hôn ở Trung Quốc so với một số nước khác
77
JSLHU, Issue 19, December 2024
1. L DO CHN ĐỀ TI
Nói một cch đơn giản, Minh hôn (đm cưi ma) là
một phong tục bí ẩn và cổ xưa, là nơi ngưi sống tổ chức
lễ cưi cho ngưi đã khut. Đó là sự kết hợp giữa đm
cưi và đm tang, là sự ha hợp kết duyên giữa sự sống và
ci chết, phá bỏ những quan niệm truyền thống về âm
dương. Hôn nhân ma bao gồm thế gii quan và nhân sinh
quan của ngưi Trung Quốc. Minh hôn t xa xưa đã được
xem là một “hủ tục”. Theo nhận đnh của nhà nghiên cứu
văn hóa dân gian (folklore) Gio sư - tiến sĩ (GS-TS) Ngô
Ðức Thnh: Minh hôn bởi v là một phong tục, tập qun đã
lỗi thi, không còn chức năng xã hội, không còn phù hợp
vi đi sống đương đại, trở thành vật cản của sự tiến bộ xã
hội. Do đó, không có cch nói nào rõ hơn, chng ta cùng
thống nht gọi đó là “hủ tục”. Việc quan tâm và nghiên
cứu về Minh hôn (đm cưi ma) không chỉ mang lại góc
nhn độc đo cho việc nghiên cứu phong tục cưi hỏi ma
chay mà cn có ý nghĩa quan trọng trong việc khám phá
điều kiện sống và thi độ sống của ngưi Trung Quốc xưa.
Vào các triều đại lch sử như: Ngụy, Tn, Nam Bắc
triều sau này, do sự phổ biến của quan niệm về ma và thn
cũng như sự phát triển của Phật gio và Đạo giáo, hôn
nhân ma đã trở nên phổ biến trong toàn xã hội. T thi
nhà Ngụy và nhà Tn đến Trung Hoa Dân Quốc có rt
nhiều ghi chép về Minh hôn trong sử sách, biên niên sử
đa phương, bia ký và ghi chép của cc nhà văn.
Việt Nam và Trung Quốc t ngàn đi xưa được biết
đến là hai quốc gia núi liền núi, sông liền sông. Văn hóa
dân tộc hai nưc t xưa đã có nhiều sự giao thoa và thắt
chặt. Vì nguồn tư liệu về mọi lĩnh vực văn hóa cn hạn
chế thế nên sự hiểu biết của chúng ta về Minh hôn vẫn còn
ở mức độ thp. Tc giả muốn thông qua bài bo làm rõ
nguồn gốc, xut pht điểm của Minh hôn và những ảnh
hưởng của tập tục này đến xã hội Trung Quốc ngày xưa.
Thông qua những tư liệu nghiên cứu, tc giả mong muốn
những sinh viên Việt Nam đang theo học tiếng Trung có
thể hiểu hơn về văn hóa Trung Hoa, có một ci nhn khch
quan nht về những thun phong mĩ tục của cc quốc gia
phương Đông. Điều đó thực sự rt cn thiết đối vi những
sinh viên Việt Nam đang theo học và nghiên cứu tiếng
Hán nói riêng và toàn bộ dân tộc Việt Nam nói chung.
2. MỤC TIÊU NGHIÊN CU
Dựa theo bối cảnh và l do chọn đề tài nghiên cứu nêu
trên, bài bo s xuyên suốt qu trnh tm hiểu một số
nguồn gốc khc nhau hnh thành nên hủ tục Minh hôn.
Thông qua thu thập tư liệu, phân tch, đối chiếu, tác giả
thay độc giả khm ph những nguồn gốc khc nhau,
những câu chuyện k b, nguyên nhân khiến tập tục ra đi.
Những giá tr nghiên cứu trong bài viết s là tư liệu quan
trọng cho việc nghiên cứu về văn hóa Trung Hoa của các
thế hệ về sau.
3. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CU
Công cụ tác giả sử dụng để thực hiện nghiên cứu đề tài
này bao gồm:
Phương php nghiên cứu tài liệu: Sàng lọc những tư
liệu lch sử có liên quan đến Minh hôn, sau đó tiến hành
phân tích, suy luận nội dung.
Phương php đối chiếu so sánh: Minh hôn ở Trung
Quốc trong tng triều đại được lí giải không giống nhau
và hủ tục này ở tng quốc gia như Nhật Bản, Hàn Quốc
lại có sự khác biệt trong quy trình tổ chức. Tác giả thông
qua cc tư liệu sưu tm tiến hành phân tch, đối chiếu và
so sánh sự tương đồng tm ra nét đặc trưng trong tng khu
vực.
Phương php nghiên cứu theo tng trưng hợp: Qua
việc tham khảo những trưng hợp Minh hôn cụ thể, chúng
ta có thể hiểu được sự tồn tại của hủ tục trong thi hiện
đại và tâm lý của con ngưi khi thực hiện hình thức kết
hôn này.
4. TNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CU
4.1 Tnh hnh nghiên cu trong nưc
Công trình nghiên cứu về Minh hôn ở Việt Nam có thể
kể đến: Đề tài nghiên cứu về “Tm hiểu về hủ tục "Minh
hôn" ở Trung Quốc” của tác giả Diệp Th Kim Phượng.
Thông qua những giá tr nghiên cứu, tác giả đã chỉ ra được
hiện thực sinh động về tập tục Minh hôn ở Trung Quốc.
4.2 Tnh hnh nghiên cu ngoi nưc
nưc ngoài cũng có những công trnh nghiên cứu
tiêu biểu về vn đề này. Trong đó, không thể không kể
đến công trnh: Chương 6 trong tcphẩm “中国社会风俗
史” (Lch sử phong tục xã hội Trung Quốc) của tác giả 秦
永洲 (Tn Vĩnh Châu), trong mục hai chương này, tác giả
đã gii thiệu và đưa ra minh chứng nói rõ hôn nhân ma là
một loại hình thức của các kiểu hôn nhân như: hôn nhân
chỉ đnh trưc khi được sinh ra, hôn nhân chuyển giao,
hôn nhân ở rể và hôn nhân thuê mượn.
Vào những năm 1930, bài bo “冥婚” (Hôn nhân ma)
của tc giả黄石 (Hoàng Thạch) có thể được coi là bài viết
sm nht về hôn nhân ma ở Trung Quốc, bài viết tập trung
vào việc phân biệt các hình thức khác nhau của hôn nhân
ma. Năm 2016 “论冥婚的历史表现及文化意蕴” (Luận
biểu hiện lch sử và ý nghĩa văn hóa của Minh hôn) của
tc giả 严娜 (Nghiêm Nã), tc giả đã chỉ ra rng nguồn
gốc của hủ tục này bắt nguồn vào thi nhà Thương và
thnh hành nht vào thi nhà Tùy và nhà Đưng. Những
cuộc Minh hôn đã trở thành thông lệ. Xu hưng đm cưi
ma không còn chỉ thnh hành trong gii vương tôn quý tộc
mà trong đi sống của ngưi dân bnh thưng cũng vậy.
Công trnh “我国冥婚习俗的宗教学分析—兼谈当代冥
婚造成社会问题的解决路径” (Phân tch tôn gio về
phong tục cưi ma của đt nưc tôi - Thảo luận về các
Trần Trịnh Kim Dung, Trần Thị Bạch Cúc
78
JSLHU, Issue 19, December 2024
giải pháp cho các vn đề xã hội do hôn nhân ma đương
đại gây ra) của tc giả 黄景春 (Hoàng Cảnh Xuân) năm
2013 cho biết, ở Trung Quốc cổ đại, tn ngưỡng về cái
chết và th cúng tổ tiên dựa trên hệ thống gia đnh phụ
quyền là cơ sở tôn gio để hình thành và kế tha phong
tục cưi ma. Và hủ tục này vẫn tồn tại đến tận bây gi vẫn
chưa có cch nào bài tr triệt để. Năm 2014, tc giả 顾春
军 (Cố Xuân Quân) thông qua công trnh nghiên cứu vi
tựa đề “婚姻流变考论” (Thảo luận về sự pht triển và
thay đổi của hôn nhân) đã tm ra nguồn gốc của Minh hôn
bắt nguồn t việc chôn ct vật hiến tế. Nó xut hiện vào
cuối thi Xuân Thu và được gọi khác nhau theo các thi
điểm khác nhau. T thi nhà Ngụy và nhà Tn đến nhà
Đưng, hôn nhân ma rt phổ biến trong tng lp thượng
lưu, đến thi nhà Tống và nhà Nguyên, phong tục thay đổi
mạnh m, hỏa táng thnh hành và hôn nhân ma biến mt
trong một thi gian. Mãi cho đến thi nhà Minh và nhà
Thanh mi phục hồi trở lại. Chưa dng lại ở đó, công
trnh “中国冥婚习俗研究综述” (Tóm tắt cc nghiên cứu
phong tục Minh hôn của Trung Quốc) của tc giả 姚彦琳
(Diêu Ngạn Lâm) năm 2016, tc giả cho rng Minh hôn
bắt nguồn t thi Ân Thương, nguyên nhân hnh thành
chủ yếu là quan niệm về linh hồn bt tử, đạo đức phong
kiến, nuôi sống gia đnh để xoa du ngưi chết và lợi ích
của xã hội hiện thực. Công trnh “山西雁北地区当代冥
婚现象研究” (Nghiên cứu hiện tượng Minh hôn đương
đại ở vùng Diên Bắc, Sơn Tây) của tc giả 李全平 (Lý
Toàn Bnh) năm 2009, tc giả đã nêu rõ được nguyên
nhân hnh thành và kéo dài của Minh hôn đến tận ngày
nay. Cuối cùng chnh là công trnh “论唐代的冥婚及 其
形成的原因” (Luận Minh hôn thi Đưng và nguyên
nhân hình thành) của tc giả 姚 平 (Diêu Bnh) năm 2003,
tác giả chủ yếu tập trung thảo luận về hiện tượng Minh
hôn thi Đưng và nguyên nhân thnh vượng của nó được
phản nh thông qua cc văn bia, tiểu thuyết ly hôn, hôn
nhân và những tư liệu nghiên cứu về hôn nhân ma ở Đôn
Hoàng.
Thông qua việc tóm tắt cc công trnh nghiên cứu đã
cho thy rng, sự xut hiện và hình thành của tục Minh
hôn đã có t sm ở Trung Quốc và có thể xem đây là
“trưng thành” vẫn đang tồn tại trong văn hóa Trung
Quốc. Một điều đng nói ở đây chnh là Minh hôn chỉ là
một phong tục được lưu truyền dựa theo các câu chuyện
kể, vẫn thiếu đi tnh khảo sát thực tế. Phn ln các tc giả
đã tiến hành con đưng nghiên cứu chủ yếu bắt đu t cc
tư liệu cổ như sử sch, kinh điển, văn bia, bia ký, truyện
kỳ d. Những kết quả nghiên cứu này là tiền đề quan trọng
để chúng tôi có thể đi sâu tm hiểu về tập tục văn hóa này.
5. KHÁI NIM V NGUN GỐC CA MINH HÔN
5.1 Khi nim Minh hôn
Hiện tại có rt nhiều lí giải về Minh hôn. Trong đó, lí
giải theo nghĩa đơn giản nht Minh hôn là việc nên duyên
vợ chồng cho hai ngưi đã khut hoặc một ngưi ở cõi âm
và ngưi còn lại ở dương thế. Trong giai đoạn đu của sự
hình thành và phát triển tục Minh hôn, hình thức kết
duyên cho hai ngưi trẻ trưc khi chết chưa có hôn phối
mà bt hạnh qua đi được xem là phổ biến nht. Cha mẹ
gia đnh hai bên sau khi tm được đối tượng kết hôn phù
hợp cho con mình s tiến hành tổ chức lễ cưi theo nghi
thức cưi xin của ngưi bnh thưng. Minh hôn cn có tên
gọi khc là u hôn, gi thương hôn, hư hợp hôn, qu hôn,
phối cốt, phàn âm thn, minh phối, vong linh hôn,…
Trong (Chu Lễ – Đa Quan – Môi Th) đã ghi lại : “ 禁迁
葬者与嫁殇者” (nghiêm cm thiên tng và gi thương -
không được chôn chung nam nữ chưa có tư cch vợ
chồng, nam nữ đã chết yểu không được kết hôn). T殇
(thương) - m chỉ đến việc làm đm cưi cho những ngưi
con gi chưa trn 19 tuổi chết yểu chưa ly chồng. Khi
đang tuổi mơ mộng, họ đã ri khỏi thế gian, cho nên
ngưi nhà vô cùng thương tiếc và mong muốn ở thế gii
bên kia con của họ vẫn trọn vẹn cuộc sống hôn nhân và
xứng đng hưởng hạnh phc.
Hnh 1: Cô dâu ch r trong Minh hôn, nguồn Báo pháp luật
và đi sống [1]
Trong xã hội truyền thống, nam nữ kết hôn là một quy
luật của tự nhiên, họ đến tuổi kết hôn đều phải tuân theo
mệnh lệnh của cha mẹ, li của bà mối, nhận dâu rể, trải
qua một loạt thủ tục mi có thể thành đôi và được xã hội
công nhận. Khác vi hôn nhân thông thưng, hôn nhân
ma không chỉ đơn giản là chôn hai xác chết cùng nhau mà
cn đi hỏi những nghi lễ riêng biệt. Đu tiên, cha mẹ
buộc phải nh đến “qu mai mối” đi dạm hỏi cưi xin, sau
đó tiến hành xem quẻ. Nếu quẻ đồng ý cho cưi xin thì
hồn ma của đôi nam nữ s được may o cưi và cử hành
hôn lễ rồi chôn ct cùng nhau trong cùng một mộ. Các
nghi thức tổ chức Minh hôn tương tự như một đm cưi
bnh thưng. Trong nghi thức Minh hôn, nếu cả chú rể và
cô dâu đều đã qua đi thì họ s được đại diện bng hình
nhân và đặt trên bàn th. Trong thi gian làm lễ, những
hnh nhân đại diện cho cô dâu chú rể này s được đối xử
và trò chuyện như vi ngưi còn sống. Sau này, hai bên
gia đnh s chọn ngày lành tháng tốt để tiến hành bốc mộ,
cô gái s được chôn nm bên cạnh chàng trai mà mình
được gả. Trong trưng hợp chú rể còn sống kết hôn vi
Góc nhìn văn hoá v tập tục Minh hôn ở Trung Quốc so với một số nước khác
79
JSLHU, Issue 19, December 2024
một cô dâu “ma” hoặc ngược lại, thay v để hai hình nhân,
ngưi ta s chỉ để một bức ảnh cô dâu/chú rể. Sau nghi lễ
Minh hôn, hai bên gia đnh thông gia vi “cô dâu, ch rể”
s trở nên gắn bó, thân thiết hơn.
Hnh 2: Mai táng cô dâu và chú rễ sau khi tổ chức đám cưới,
nguồn báo Khoa học và phát trin [2]
5.2 Nguồn gốc hình thành tập tục Minh hôn
Ngưi Trung Quốc bắt đu di cư vào Việt Nam kể t
thế k thứ III trưc Công nguyên. Trong hai thiên niên k
kể t đó, nhiều làn sóng ngưi Trung Quốc gồm: lính,
quan, dân... đã đến đnh cư tại Việt Nam. Nhiều ngưi
Hoa kết hôn vi ngưi Việt và con cháu của họ trở thành
ngưi Việt gốc Hoa. Quá trnh di cư này kéo dài cho đến
nửa đu thế k XX.
Hnh 3: Đoàn rước dâu trong Minh hôn, nguồn Báo pháp luật
và đi sống [3]
Con ngưi cũng giống như những động vật khc, sự
khác biệt về cu tạo tự nhiên của hai gii khiến chức năng
sinh sản được hnh thành. Vì vậy, hôn nhân giữa nam và
nữ không những xut phát t nhu cu tự nhiên của con
ngưi mà còn phù hợp vi quy luật tự nhiên. Theo "Xã
hội cổ đại" của Morgan và "Nguồn gốc của gia đnh, sở
hữu tư nhân và nhà nưc" của Engels để sắp xếp lch sử
phát triển của loài ngưi, sự phát triển và tiến hóa của các
hình thức hôn nhân của con ngưi đại khi đã trải qua
những giai đoạn sau: hôn nhân hỗn hợp nguyên thủy và
th tộc mẫu hệ thi tiền sử; hôn nhân cận huyết thống; tiếp
sau đó là chế độ đa thê; cuối cùng bưc sang giai đoạn
hôn nhân một vợ một chồng. Vi sự khai sáng của trí tuệ
con ngưi, sự kết hợp giữa nam và nữ bắt đu có quy tắc,
và các hệ thống khác nhau xut hiện để điều chỉnh và hạn
chế giao hợp giữa hai gii, hình thành cái gọi là hôn nhân
(còn gọi là phong tục hôn nhân). Hôn nhân đối vi ngưi
Trung Quốc là một chuyện vô cùng trọng đại đối vi một
đi ngưi. Một cuộc hôn nhân tốt đẹp cn đại diện cho sự
hưng thnh của một gia tộc, sự pht triển của xã hội. Lúc
con mình mt đi, những ngưi làm cha mẹ vẫn luôn hi
vọng con mnh được yên bề gia tht ở thế gii bên kia. Họ
sợ những đứa trẻ bạc mệnh này s cô đơn nơi chn suối mà
không có ai bu bạn, quan tâm s cảm thy lạnh lo và cô
đơn. Một mặt khc, theo quan niệm của họ, một ngôi mộ
cô đơn là một điềm gở, xui xẻo cho gia tộc. V vậy, họ đã
tổ chức Minh hôn để duy tr sự thnh vượng của gia tộc,
trnh những xui xẻo đến cho gia đnh.
Hnh 4: Đám cưới ma đưc tổ chức, nguồn báo VTC News
(hơi thở cuộc sống) [5]
Đối vi tục Minh hôn, tn ngưỡng về âm phủ dựa trên
cái chết và tục th cúng tổ tiên dựa trên hệ thống gia đnh
phụ hệ là nền tảng văn hóa xã hội để hình thành và kế
tha tục lệ này. Tục lệ này phổ biến lâu nay ở Trung Quốc
chủ yếu do ba nguyên nhân chủ đạo: phong tục tập quán,
chế độ gia trưởng và an ủi về mặt tâm lí. Trong xã hội
phong kiến ngày xưa, khi khoa học công nghệ chưa pht
triển, con ngưi luôn có cảm giác sợ hãi, thậm chí sợ chết.
Ngưi nhà của những ngưi đã khut lo lắng linh hồn của
những đứa trẻ đã khut s lang thang v không được chôn
ct ở phn mộ của tổ tiên s ảnh hưởng đến cuộc sống của
cc thành viên trong gia đnh. T đó đảm bảo cuộc sống
bnh thưng cho những ngưi còn sống trong gia đnh.
Tiếp đó là do chế độ gia trưởng phát triển mạnh m. Theo
hệ thống th tộc phụ hệ ở Trung Quốc cổ đại, những ngưi
đàn ông chưa lập gia đnh đã qua đi không thể được con
cháu trong gia đnh th cúng vì họ không có con nối dõi.
Nếu thông qua hôn nhân ma thành công, những ngưi này
Trần Trịnh Kim Dung, Trần Thị Bạch Cúc
80
JSLHU, Issue 19, December 2024
s được an táng tại mộ tổ tiên và được hưởng nhang khói,
lễ vật. Một nguyên nhân nữa xut phát t việc an ủi tâm lí
của những ngưi ở lại. V tnh thương và trch nhiệm vi
con cái, nhiều bậc cha mẹ mong có thể gip đứa con đã
khut hoàn thành “việc ln trong đi”. Vào thi cổ đại,
cha mẹ tin rng giáo dục và nuôi nng một đứa trẻ trưởng
thành hết trách nhiệm khi và chỉ khi nhìn thy con mình
lập gia đnh. V vậy, cái chết của một đứa con chưa lập gia
đnh khiến cha mẹ cảm thy hụt hẫng, thiếu trách nhiệm.
Hnh 5: Hình nh cô dâu đang thc hiện lễ cưới, nguồn báo
Pháp luật và đi sống [4]
Có rt nhiều bài bo viết về Minh hôn cũng có vô số
cc l giải khc nhau. Truyền thuyết “Tự nữ” cho rng,
nếu một ngưi phụ nữ chưa chồng không có âm phối sau
khi chết, cô y s trở thành một con ma cô đơn và không
có nhà. Sau vài năm, cô y s biến thành một loại ác ma
hay cn gọi là "Tự nữ". Ngưi dân đa phương cho rng
hồn ma này đi lang thang khắp nơi, tm kiếm những thanh
niên chưa vợ, nht là những ngưi yếu t, ốm yếu và “kh
cht” thp kém để quy ry họ cho đến khi họ b ma bắt đi
sau khi chết. Chỉ có cch này cc “Tự nữ” mi có đa v
nht đnh nơi âm phủ và có nơi bu bạn.
6. TIN TRÌNH PHÁT TRIN CA MINH HÔN
Minh hôn (đm cưi ma) bắt nguồn t quan niệm con
ngưi chết không có nghĩa là hết mà vẫn tồn tại ở một thế
gii khác, cuộc sống của họ vẫn như những ngưi ở
dương thế. Hủ tục này tồn tại vi mục đch chủ yếu mong
muốn ngưi chết được hạnh phc sung tc và ngưi thân
của những ngưi đã khut được hưởng phúc bình an.
Minh hôn t lâu đã được gii nghiên cứu tìm hiểu mổ
xẻ, rt nhiều bài báo khoa học đã đề cập về sự phát triển
của hủ tục này. Trong số đó, cuộc thảo luận của Giang
Lâm mang tính toàn diện và bao qut hơn, ông chia sự
phát triển của hôn nhân ma thành bốn giai đoạn chính:
Hôn nhân ma hnh thành đu tiên ở các triều đại Ân
Thương; giai đoạn hôn nhân ma phát triển ở các triều đại
Ngụy, Tn và Nam Bắc triều; sự thnh vượng của hôn
nhân ma trong các triều đại Tùy, Đưng và Ngũ đại; sự
duy trì phát triển của hôn nhân ma trong các triều đại
Tống, Nguyên, Minh và Thanh. Mặc dù Minh hôn hình
thành vào thi k Ân Thương, nhưng mục đch chnh của
hủ tục trong giai đoạn này chỉ mang tính cht cúng tế thn
linh, hoàn toàn vượt ra khỏi sự kiểm soát của các tng lp
thống tr.
Vào thi Ngụy, Tn, Nam Bắc triều, xã hội hỗn loạn,
đt nưc chiến tranh liên miên và chế độ lễ nhạc cung
đnh b phá vỡ đã tạo điều kiện cho Minh hôn có cơ sở
phát triển. Vì vậy, Minh hôn đã được phát triển mạnh m
trong thi kỳ này. Theo ghi chép lch sử, hôn nhân ma giai
đoạn này chủ yếu xảy ra ở cc tng lp thượng lưu và hu
hết đều do cha mẹ sắp đặt. T đó, có thể thy rng thi
Ngụy, Tn trong đi sống dân gian đã có rt nhiều đm
cưi ma được tổ chức. Trong thi kì nhà Hán, học thuyết
Nho gia phát triển thnh hành, hủ tục Minh hôn vẫn được
lưu truyền trong dân gian, nhưng bởi vì vi phạm đến quy
tắc lễ nghi nên vẫn chưa được tiến hành công khai rộng
rãi. Theo ghi chép trong các sách Tam Quốc chí, Ngụy
chí, Bỉnh Nguyên chí, Tào Xung - con trai của Tào Tháo
chết vì bệnh khi chưa cưi vợ. Tào Tháo vì thế mà đau
buồn, tm cch cưi vợ cho linh hồn con mình, liền tìm
cc gia đnh có con gi đã khut, trong đó có nhà Tư
Không Bỉnh Nguyên nhưng b gia đnh này t chối. Một
thi gian sau, Tào Tháo biết tin nhà họ Chân mi có cô
con gái chết yểu, liền đến đặt vn đề xin gả cô gái y cho
Tào Xung. Trong tc phẩm "Hán Cố Tương Tiểu Sử Hạ
Tháp Bi" tc giả Hoàng Cảnh Xuân cũng đã truyền lại câu
chuyện về việc Hạ Thiên sau khi chết đã được tổ chức
đnh hôn vi gia đnh vợ Tạ Th và quan tài của họ được
đặt cạnh nhau.
Hnh 6: Hình nộm tưng trưng cho cô dâu ch r trong Minh
hôn, nguồn Báo gia đình và xã hội [6]
Dương Thụ Đạt trong tc phẩm《汉代婚丧礼俗考》
(Khảo st tập tục lễ nghi cưi hỏi và đm tang thi nhà
Hn) có đề cập đến Minh hôn. Vào năm 1974, tại trn Lý
Truân, thành phố Lạc Dương pht hiện một ngôi mộ khắc
tên Tô A Đồng được chôn ct cùng một cô gi tên là Hiến
Nữ được khai quật. Qua những tư liệu nói trên đã chứng
minh rng mặc dù có rt ít ghi chép lch sử, nhưng hôn
nhân ma đã thực sự có tồn tại vào thi nhà Hán.
Nhà Đưng có thể nói là thi kỳ thnh vượng nht của
hôn nhân ma, số lượng các học giả và các bài nghiên cứu
về Minh hôn xut hiện tương đối phong phú. 周一良(Chu
Nht Lương) đã liệt kê cc trưng hợp kết hôn ma của 懿
德太子与裴粹女 (Thi tử Đức và Bùi Ty Nữ), 韦后弟
洵与萧至忠女 (Vi Hậu Đệ Tuân và Tiêu Ch Trung), 建
宁王琰与兴信公主女(Kiến Ninh Vương Diễm và công