
VĂNHÓATRONGTÊNNGƯỜITRUNGQUỐCHIỆNĐẠI
LêThịMinhThảo
,NguyễnThịHồngHạnh
Email:thaoltm@hou.edu.vn
Ngàytòasoạnnhậnđưcbàibáo:06/11/2024
Ngàyphảnbiệnđánhgiá:16/05/2025
Ngàybàibáođưcduyệtđăng:29/05/2025
DOI:10.59266/houjs.2025.569
Tómtắt:BàiviếtđãphântíchcácyếutốvănhóatrongtênngườiTrungQuốcthông
quaviệckhảosát5.018tênsinhviêntừĐạihọcTôChâuvàĐạihọcChiếtGiang,kếthợp
vớikhảosát152sinhviênvềnhậnthứcvàtháiđộđốivớivănhóađặttên.Kếtquảchothấy
đasốtênngười(68,3%)cócấutrúchaiâmtiết,vớitrườngnghĩaliênquanđếnđứchạnh
chiếmtỷlệcaonhất(28,6%),tiếptheolàthiênnhiên(18,4%)vàvănhóa-họcthuật(17,2%).
Phântíchtheogiớitínhchỉrasựkhácbiệtđángkểtronglựachọntrườngnghĩagiữatênnam
vàtênnữ,vớitênnamthiênvềđứctính,khíphách(32,4%)vàphẩmchất,tàinăng(17,8%),
trongkhitênnữthiênvềthẩmmỹ(15,8%)vàthiênnhiên,hoacỏ(22,3%).Cácyếutốvăn
hóatruyềnthốngnhưtưtưởngNhogiáo(43,2%)vàthuyếtâmdương(18,7%)vẫncóảnh
hưởngmạnhmẽđếnthựchànhđặttên,trongkhicósựkếthợpngàycàngtăngvớicácgiá
trịhiệnđại.Nghiêncứunàygópphầnchỉramốiquanhệgiữangônngữvàvănhóatrong
xãhộiTrungQuốcđươngđại.
Từkhóa:tênngườiTrungQuốc,vănhóađặttên,Nhogiáo,thuyếtâmdương,bảnsắcvănhóa.
TrườngĐạihọcMởHàNội
I.Đặtvấnđề
Tênngườilàmộtbiểutưngngôn
ngữ đặc biệt, không chỉ có chức năng
định danh cá nhân mà còn chứa đựng
những đặctrưng văn hóa,lịch sử vàxã
hộicủa mỗi dân tộc.Trong lịch sử phát
triểnlâuđờicủanềnvănminhTrungHoa,
tên người luôn mang những giá trị văn
hóa riêng biệt, thể hiệntriết lýsống, tư
tưởngvàquanniệm thẩmmỹcủangười
Trung Quốc. Tên người Trung Quốc có
ảnhhưởngtừnhiềuyếutốvănhóatruyền
thống như Nho giáo, thuyết âm dương-
ngũhành,ĐạogiáovàPhậtgiáo,tạonên
mộthệthốngđadạngmangđặctrưngvăn
hóadântộc.
Trong bối cảnh toàn cầuhóa ngày
càngmởrộng,việcnghiêncứucácyếutố
vănhóatrongtênngườiTrungQuốcgiúp
hiểurõhơnvềmốiquanhệgiữangônngữ,
vănhóavàhệgiátrịtrongxãhộiTrung
Quốcđươngđại.
Nghiêncứunàytậptrungphântích
cácyếutốvănhóatrongtênngườiTrung

Quốc thông quaviệc khảosát trêndanh
sách5.018tênsinhviêntừhaitrườngđại
họcởTrungQuốc(ĐạihọcTôChâuvà
ĐạihọcChiếtGiang)vàkhảosát152sinh
viênđanghọctại2trườngđạihọcnàyqua
bảnghỏitrênWeChat.Bằngcáchkếthp
phương pháp nghiên cứu định lưng và
địnhtính,nghiêncứuhướngđếnviệclàm
rõđặcđiểmvănhóatrongcấutrúctên,ý
nghĩavàmốitươngquanvớicácyếutố
vănhóa-xãhộivớitênngườiTrungQuốc
hiệnđại.
Nghiêncứuđặtracáccâuhỏichính:
(1)Nhữngđặcđiểmvềýnghĩavàcấutrúc
củatênngườiTrungQuốchiệnnaylàgì?
(2)Cácyếutốvănhóatruyềnthốngnào
ảnhhưởngđếnviệcđặttênnhưthếnào?
(3)Cósựkhácbiệtnàotrongviệcđặttên
theo giới tính và các biến số nhân khẩu
họckháckhông?(4)Nhậnthứcvàtháiđộ
củasinhviênTrungQuốcđốivớitêncủa
họnhưthếnào?
Kếtquảcủanghiêncứunàysẽgóp
phầnvàoviệchiểurõhơnvềmốiliênhệ
giữangônngữvàbảnsắcvănhóatrongxã
hộiTrungQuốcđươngđạithôngquaviệc
phântíchtênngười,mộtyếutốngônngữ
gắnliềnvớiđờisốngvănhóa-xãhội.
II.Cơsởlýluận
2.1.Lýthuyếtvềtênngười
Nghiên cứu về tên người
(onomastics)xuấtpháttừnhucầuhiểurõ
vềcáctêngọinhưmộthiệntưngngôn
ngữ-vănhóa.NaNhậtBíchLựcCách(纳
日碧力戈,1998,2015)đãcónhữngphân
tích rất cụ thể trongđó tên người đưc
xemxétkhôngchỉnhưkýhiệuđịnhdanh
màcònlàthựcthểchứađựngthôngtin
củamỗicánhânvànhữngđặctrưngvăn
hóa,lịchsửẩnchứatrongđó.Mởrộng
hướng tiếp cận này,VươngKiếnHoa(
王建华,1998)trong“Tênngườivàvăn
hóa xã hội” đề xuất phân tích tên theo
bachiều:cấutrúcngônngữ,hàmývăn
hóavàchứcnăngxãhội,giúphiểurõtên
ngườinhưkếtquảcủacácquátrìnhvăn
hóa-xãhội.
Hoàn Nhan Thiệu Nguyên (完颜
绍元, 2001) đã định vị tên người như
mộthệthốngbiểutưng,phảnánhcấu
trúcxãhộivàhệgiátrịtrong“Vănhóa
họ tên Trung Quốc”. Theo quan điểm
của ông, tên người không đơn thuần
mangýnghĩacánhânmàcòntruyềntải
kỳvọngxãhộivàgiađình.Bổsungcho
khung lý thuyết này, Vương Toàn Căn
(王泉根, 2001) đã nhấn mạnh vai trò
củatênngườitrongviệcđịnhhìnhbản
sắccánhân vàvịthếxãhội,phảnánh
mốiquanhệgiữacánhânvàcộngđồng
trongvănhóaTrungQuốc.
2.2.TênngườivàvănhóaTrungQuốc
Trong nghiên cứu về tên người
Trung Quốc, các học giả thường áp
dụng lý thuyết vềvăn hóa để hiểu sâu
hơn về mối quan hệ giữa ngôn ngữ và
hệgiátrị xã hội.Thường KínhVũ (常
敬宇, 2000) trong “Từ vựngtiếngHán
vàvănhóa”đãchỉrarằngtừvựng,bao
gồmcảtênngườilưugiữcácbiểutưng
vănhóaphảnánhthếgiớiquancủamột
cộngđồng.Trongtrườnghptênngười
TrungQuốc,cácchữHánđưclựachọn
thường mang các biểu tưng văn hóa
liênquanđếnđứchạnh,nguyệnvọngvà
quanhệxãhội.

Trần Kiến Dân (陈建民, 1989)
trong “Khámphámớivềngôn ngữ,văn
hóavàxãhội”đãnhấnmạnhrằngngôn
ngữ,đặcbiệtlàtênriêng,làphươngtiện
đểthểhiệnvàduytrìcácgiátrịvănhóa.
NghiêncứucủaCụiChungLôi(崔钟雷,
2007)về“Tinhhoavănhóatruyềnthống
TrungQuốc”đãchỉraảnhhưởngcủacác
hệ tư tưởng truyền thốngnhưNhogiáo,
Đạogiáovàthuyếtâmdươngđốivớivăn
hóađặttêncủangườiTrungQuốc.Quách
Cẩm Phù (郭锦桴, 2015) trong “Tiếng
HánvàvănhóatruyềnthốngTrungQuốc”
đãphântíchmốiliênhệgiữangônngữ,
văn hóa và tư duy, trong đó tên người
đưcxemnhưmộthiệntưngngônngữ-
vănhóaphảnánhcáchthứctưduyvàgiá
trịthẩmmỹcủangườiTrungQuốc.
III.Phươngphápnghiêncứu
3.1.Thiếtkếnghiêncứu
Để thực hiện nghiên cứu này, tác
giảđãsửdụngphươngphápkếthpđịnh
lưngvàđịnhtínhđểphântíchđặcđiểm
vănhóatrongtênngườiTrungQuốchiện
đại. Thiết kế nghiên cứu đưc cấu trúc
thànhhaigiaiđoạnchính,baogồmviệc
phântíchdữliệutêntừdanhsách5.018
tênsinhvàtiếnhànhkhảosátthôngqua
bảnghỏivới152sinhviên.Giaiđoạnđầu
tiên tập trung vào phân tích cấu trúc và
ngữ nghĩa của tên người. Giai đoạn thứ
haiphântíchlýdo,ýnghĩavànhậnthức
đốivới việc đặttên. Sự kếthpcủahai
phương pháp này cho phép nghiên cứu
vừaxácđịnhđưccácmẫuphổbiếntrong
hệthốngđặttên,vừachỉrađưccácgiá
trịvănhóavàxãhộiảnhhưởngđếnviệc
đặt tên người Trung Quốc thông quan
nguồndữliệuphântích.
3.2.Nguồndữliệuvàphươngpháp
thuthập
Nghiên cứu thu thập và phân tích
tổngcộngdanhsách5.018tênsinhviên
(baogồmcảnamvànữtừTrườngĐạihọc
Tô Châu(2.513 tên)vàTrường Đạihọc
ChiếtGiang(2.505tên).Cácdữliệunày
đưcthuthậptuânthủviệcbảomậtthông
tincánhân.Bêncạnhđó,nghiêncứutiến
hànhkhảosát152sinhviênTrungQuốc
hiệnđanghọctại2trườngnàythôngqua
bảnghỏitrựctuyếnđưcgửiquaWeChat
trongthờigian2tháng.Nộidungbảnghỏi
baogồmcácthôngtinvềnhânkhẩuhọc,
thôngtinvềtên,hiểubiếtvềnguồngốcvà
ýnghĩatêncủabảnthân,cũngnhưquan
điểm về ảnh hưởng của văn hóa truyền
thốngvàsựthayđổitrongxuhướngđặt
tênquacácthếhệ.
3.3.Phươngphápphântíchdữliệu
Dữ liệu tên người đưc phân tích
thôngqua các phương pháp định lưng,
baogồmphântíchthốngkêtầnsuấtxuất
hiệncủacácchữHáncụthể,phânloạitên
theoýnghĩavàphântíchtươngquanvới
các biến số nhân khẩu học. Đối với dữ
liệukhảosát,nghiêncứuápdụngphương
pháp phân tíchnội dung đểmã hóacác
câutrảlờicủasinhviênđưcphỏngvấn
vàxácđịnhcácchủđềchính,kếthpvới
phântíchdiễnngônđểhiểusâuhơncách
lýgiảivềtên.
IV.Kếtquảnghiêncứu
4.1.ÝnghĩatrongtênngườiTrung
Quốc
Phântíchýnghĩacủa5.018tênsinh
viênTrungQuốcđãxácđịnhcácnhómý
nghĩachínhvàtỷlệxuấthiệncủachúng.
20
KếtquảnghiêncứuthểhiệnquaBiểuđồ
1chothấycácnhómnghĩaliênquanđến
“đứchạnh”chiếmtỷlệcaonhất(28,6%),
tiếptheo là “thiên nhiên”(18,4%), “văn
hóa-học thuật” (17,2%), “phẩm chất
cá nhân” (14,3%), và “nguyện vọng”
(11,5%).Cáctrườngnghĩacònlạichiếm
tỷ lệ tương đối thấp: “thịnh vưng-may
mắn”(5,2%),“thẩmmỹ”(3,5%),và“tôn
giáo”(1,3%).
Biểuđồ1.ÝnghĩavănhóatrongtênngườiTrungQuốc
Khiphântíchtheobiếnsốgiớitính
(Biểuđồ2),nghiêncứughinhậnsựkhác
biệtrõrệttronglựachọnýnghĩagiữatên
namvàtênnữ.Tênnamcótỷlệcaohơn
ởcác nhóm ý nghĩa liên quan đến “đức
hạnh-khíphách”(32,4%sovới24,8%ở
nữ) và “phẩm chất-tài năng” (17,8% so
với10,8%ởnữ).Ngưclại,tênnữcótỷlệ
caohơnđángkểởcácnhómýnghĩaliên
quanđến“thẩmmỹ”(15,8%sovới2,7%
ởnam)và“thiênnhiên-hoacỏ”(22,3%so
với14,5%ởnam).
Biểuđồ2.PhântíchýnghĩacủatênngườiTrungQuốctheogiớitính

Kết quả phân tích ngữ nghĩa cho
thấysựkhácbiệtvềgiớitínhrõrệttrong
việc lựa chọn ý nghĩa tên người Trung
Quốc.Tỷlệcaocủanhómýnghĩa“đức
hạnh”phảnánhảnhhưởngsâusắccủatư
tưởngNhogiáotrongvănhóađặttêncủa
ngườiTrungQuốc,trongkhisựkhácbiệt
vềtỷlệgiữanhómýnghĩaliênquanđến
tênnamvàtênnữthểhiệnquanniệmgiới
truyền thống. Đặc biệt, tên nam thường
gắnvớitrítuệ,đạođứcvàkhíphách,trong
khitênnữthiênvềvẻđẹpvàsựdịudàng.
4.2. Nhận thức và thái độ về văn
hóađặttên
Kếtquảkhảosát152sinhviênTrung
Quốcvềnhậnthứcvàtháiđộđốivớivăn
hóađặttêncungcấpthôngtinvềmứcđộ
hiểubiết,phươngthứcđặttênvàtháiđộ
đốivớitêncủabảnthân.Bảng1trìnhbày
sốliệuchitiếtvềcáckhíacạnhnày.
Bảng1.Nhậnthứcvàtháiđộvềvănhóa
đặttêncủasinhviênTrungQuốc
Nộidungkhảosát Sốlượng
(n=152)
Tỷlệ
Hiểubiếtvềtên
Hiểuýnghĩatên  82,2%
Biếtlýdođưcđặttên  58,6%
Cáchthứcđặttên
Theolờikhuyênngườithân  42,1%
Theosởthíchchamẹ  28,4%
Theotưvấnchuyêngia/thầy
phongthủy  16,5%
Theotruyềnthốnggiatộc 20 13,0%
Tháiđộvớitên
Hàilòngvớitên  76,3%
Muốnđổitên  15,8%
Khôngcóýkiếnrõràng  7,9%
Tổng 152 100%
Về mứcđộ hiểubiết về tên,đa số
sinhviên(82,2%)chobiếthọhiểuýnghĩa
củatênmình,tuynhiênchỉ58,6%biếtrõ
lýdocụthểtạisaohọđưcđặttênnhư
vậy.Điềunàychothấymặcdùđasốsinh
viên nắm đưc ý nghĩa của tên, nhưng
nhiềungườikhôngbiếtvềlídovànguồn
gốccủatênbảnthânmình.
Vềphươngthứcđặttên,42,1%sinh
viênchobiếttêncủahọđưcđặttheoý
kiến của ngườithântrong gia đình(ông
bà,cô,chú),28,4%theosởthíchcánhân
củachamẹ,16,5%theotưvấncủathầy
phong thủy hoặc chuyên gia đặt tên,và
13%theotruyềnthốnggiatộc.Tỷlệnày
chothấyvaitròquantrọngcủayếutốgia
đìnhtrongviệcđặttên,cũngnhưsựảnh
hưởng của các yếu tố xã hội như tham
khảoýkiếnchuyêngiaphongthủy,mặc
dùởmứcđộthấphơn.
Khảosátvềtháiđộđốivớitêncho
thấy76,3%sinhviênhàilòngvớitêncủa
họvàcoiđólàmộtphầnquantrọngcủa
bản sắc cá nhân. Chỉ có 15,8% bày tỏ
mongmuốnđổitên,trongkhi7,9%không
cóýkiếnrõràng.Tỷlệhàilòngcaonày
cho thấy mức độ chấpnhận cao đốivới
việcđặttêncủachamẹtrongnhómsinh
viênđưckhảosát.
Bảng2.Yếutốquantrọngtrongđặttên
theoquanđiểmcủasinhviênTrungQuốc
Yếutốquantrọng Sốlượng
(n=152) Tỷlệ
Ýnghĩađẹp 104 68,4%
Âmthanhhàihòa  53,9%
Thểhiệnkỳvọng  47,4%
Dễđọc/dễnhớ  44,7%
Manglạimaymắnvà
thịnhvưng  38,2%
Độcđáo/khácbiệt  34,9%
Phùhpvớimệnhsố/
phongthủy  29,6%
Tổngphảnhồi 482
Ghichú:Mỗisinhviêncóthểchọnnhiềuyếutốnên
tổngphảnhồivượtquásốngườithamgiakhảosát.