Hiện tượng chuyển dịch cốt truyện và phóng họa lại tiểu thuyết Tài tử giai nhân (才子佳人) của Trung Quốc ở Việt Nam thời trung đại (Trường hợp Tây sương ký - Tây sương truyện)

Nghiên cứu văn học liên quốc gia trong khu vực Đông Á (Sinosphere) là thiết yếu để hiểu sự vận động và tương tác văn hóa. Các nền văn học không tồn tại biệt lập mà luôn có sự trao đổi, tiếp nhận và cải tiến lẫn nhau, đặc biệt trong vùng văn hóa chữ Hán bao gồm Trung Quốc, Việt Nam, Hàn Quốc, Triều Tiên và Nhật Bản. Trung Quốc thường được xem là trung tâm văn minh, với ảnh hưởng sâu rộng đến các nước lân cận. Trong bối cảnh này, Việt Nam đã tiếp thu và cải biên nền văn hóa Trung Hoa từ rất sớm, tạo nên những đặc điểm riêng. Bài viết này tập trung phân tích hiện tượng chuyển dịch cốt truyện và phóng họa lại các tác phẩm văn học Trung Quốc tại Việt Nam thời trung đại, nhằm làm rõ quá trình thích nghi văn hóa và sự sáng tạo độc đáo của văn học Việt.

Nghiên cứu sinh, giảng viên và các nhà nghiên cứu trong lĩnh vực văn học so sánh, văn hóa học, Đông phương học và lịch sử văn học Việt Nam.

Bài viết này phân tích sâu sắc hiện tượng chuyển dịch cốt truyện và phóng họa lại các tiểu thuyết "Tài tử giai nhân" của Trung Quốc trong văn học Việt Nam thời trung đại, đặc biệt là trường hợp của tác phẩm Tây Sương ký. Từ cuối thế kỷ 17 đến cuối thế kỷ 18, thể loại "Tài tử giai nhân" trở nên phổ biến ở Trung Quốc và lan tỏa ảnh hưởng sâu rộng đến các nền văn học thuộc vùng văn hóa chữ Hán như Việt Nam, Hàn Quốc, Nhật Bản, thúc đẩy quá trình tiếp nhận và cải biên văn hóa. Nghiên cứu tập trung vào việc khảo sát cách văn học Việt Nam, đặc biệt là trong giai đoạn nửa cuối thế kỷ 18, đã tiếp nhận và chuyển hóa các tác phẩm này để tạo nên những tác phẩm mang đậm bản sắc dân tộc, điển hình là việc phóng họa lại vở hý kịch Tây Sương ký của Vương Thừa Phủ thành Truyện Tây Sương của Lý Văn Phức. Phương pháp nghiên cứu bao gồm việc phân tích quá trình "cải biên" (adaptation) từ góc độ nội sinh trong văn học Trung Quốc đến sự chuyển thể ở Việt Nam, nhấn mạnh rằng cải biên không chỉ là dịch thuật đơn thuần mà còn là quá trình tái tạo văn bản để phù hợp với bối cảnh văn hóa và thị hiếu độc giả địa phương. Tác giả đã chuyển đổi loại hình từ kịch hát sang truyện thơ Nôm với thể thơ lục bát, lồng ghép các yếu tố ca dao dân gian, làm phong phú thêm nội dung và hình thức, đồng thời vẫn giữ nguyên cốt truyện chính về tình yêu đôi lứa vượt qua lễ giáo phong kiến để khẳng định khát vọng tự do cá nhân. Bài viết làm nổi bật sự tài tình của các tác giả Việt Nam trong việc tiếp thu tinh hoa văn hóa ngoại lai, kết hợp với các giá trị văn hóa, ngôn ngữ và thẩm mỹ dân tộc để tạo ra những tác phẩm độc đáo, góp phần làm phong phú và phát triển văn học quốc gia.