- G¾n kÕt chñ tr­¬ng héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ víi nhiÖm vô cñng cè

quèc phßng an ninh.

- TÝch cùc tiÕn hµnh ®µm ph¸n ®Ó gia nhËp tæ chøc th­¬ng m¹i thÕ

giíi (WTO).

- KiÖn toµn uû ban quèc gia vÒ hîp t¸c kinh tÕ quèc tÕ.

II. Thùc tr¹ng héi nhËp kinh tÕ cña ViÖt Nam:

1. Quan ®iÓm, môc tiªu cña ®¶ng vÒ héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ:

1.1. Quan ®iÓm:

NhËn thøc ®­îc xu thÕ vµ yªu cÇu chung vÒ toµn cÇu ho¸ cña

thêi ®¹i, ®¹i héi VI cña §¶ng (12/1996) trong khi ký quyÕt ®Þnh

chuyÓn tõ m« h×nh kinh tÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung quan liªu bao cÊp

sang m« h×nh kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng XHCN; th× còng ®ång

thêi chñ tr­¬ng: ViÖt Nam ph¶i tham gia ngµy cµng réng r·i vµo sù

ph©n c«ng lao ®«ng quèc tÕ, tÝch cùc ph¸t triÓn quan hÖ kinh tÕ vµ

khoa häc kÜ thuËt víi c¸c n­íc, c¸c tæ chøc quèc tÕ vµ t­ nh©n n­íc

ngoµi trªn nguyªn t¾c b×nh ®¼ng cïng cã lîi.

Trong nghÞ quyÕt 07, Bé ChÝnh TrÞ ®· nªu ra quan ®iÓm chØ ®¹o

vÒ chñ ®éng héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ:

25

- Qu¸n triÖt chñ tr­¬ng ®­îc x¸c ®Þnh t¹i ®¹i héi §¶ng IX: Chñ ®éng

héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ vµ khu vùc theo tinh thÇn ph¸t huy tèi ®a

néi lùc, n©ng cao hiÖu qu¶ hîp t¸c kinh tÕ, ®¶m b¶o ®éc lËp tù chñ

vµ ®Þnh h­íng XHCN, b¶o vÖ lîi Ých d©n téc, an ninh quèc gia, gi÷

g×n b¶n s¾c v¨n ho¸ d©n téc, b¶o vÖ m«i tr­êng.

- Héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ lµ sù nghiÖp toµn d©n, qu¸ tr×nh võa hîp

t¸c võa ®Êu tranh; võa ®Ò phßng t­ t­ëng thô ®éng võa ph¶i chèng

t­ t­ëng ®¬n gi¶n, n«n nãng...

- §Ò ra kÕ ho¹ch vµ lé tr×nh hîp lý phï hîp víi tr×nh ®é ph¸t triÓn

cña ®Êt n­íc.

1.2. Bé ChÝnh TrÞnh: “ Chñ ®éng héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ nh»m më

réng thÞ tr­êng, tranh thñ thªm vèn, c«ng nghÖ, kiÕn thøc qu¶n lý ®Ó

®Èy m¹nh c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ theo ®Þnh h­íng XHCN;

thùc hiÖn d©n giµu n­íc m¹nh, x· héi c«ng b»ng d©n chñ v¨n minh,

tr­íc m¾t lµ thùc hiÖn kÕ ho¹ch nhiÖm vô ®­a ra trong chiÕn l­îc ph¸t

triÓn kinh tÕ x· héi 2001 – 2010 vµ kÕ ho¹ch 5 n¨m 2001 – 2005.”

2. Nh÷ng chÝnh s¸ch cña §¶ng vµ Nhµ n­íc nh»m thóc ®Èy tiÕn

tr×nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ.

§Ó thùc hiÖn nh÷ng môc tiªu theo nh÷ng quan ®iÓm trªn, chÝnh

phñ ®· ban hµnh nh÷ng chÝnh s¸ch nh»mm thóc ®Èy tiÕn tr×nh héi

nhËp.

26

- Nhµ n­íc ban hµnh hÖ thèng luËt ®ång bé bao gåm: luËt ®Çu t­,

luËt lao ®éng, luËt th­¬ng m¹i, luËt ng©n hµng, luËt h¶i quan, luËt

b­u chÝnh viÔn th«ng, luËt x©y dùng, luËt khoa häc c«ng nghÖ, luËt

tµi nguyªn...Söa ®æi vµ bæ sung ph¸p luËt vµ ph¸p lÖnh hiÖn hµnh vÒ

thuÕ, khuyÕn khÝch ®Çu t­ trong n­íc vµ ®Çu t­ n­íc ngoµi t¹i ViÖt

Nam...C¶i tiÕn viÖc ban hµnh v¨n b¶n ph¸p luËt...

- §èi víi nh÷ng chÝnh s¸ch: Nhµ n­íc ban hµnh chÝnh s¸ch th­¬ng

m¹i, tµi chÝnh, tiÒn tÖ, ®Çu t­...®Ó kÝch thÝch më réng thÞ tr­êng,

n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh cña doanh nghiÖp...t¹o ®iÒu kiÖn cho

n­íc ta héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ.

3. Thùc tr¹ng héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ cña ViÖt Nam:

3.1. Con ®­êng héi nhËp:

Theo quan ®iÓm cña ®¶ng, ViÖt Nam tiÕn hµnh héi nhËp tõng

b­íc, dÇn dÇn më cöa thÞ tr­êng víi lé tr×nh hîp lý. Mét lé tr×nh “ qu¸

nãng “ vÒ møc ®é %, thêi h¹n më cña thÞ tr­êng v­ît qu¸ kh¶ n¨ng

chÞu ®ùng cña nÒn kinh tÕ sÏ dÉn tíi thua thiÖt, ®æ vì hµng lo¹t doanh

nghiÖp, v­ît khái tÇm kiÓm so¸t cña nhµ n­íc, kÐo theo nhiÒu hËu qu¶

khã l­êng. Tuy nhiªn ®iÒu ®ã kh«ng cã nghÜa lµ lé tr×nh cµng dµi cµng

tèt, bëi kÐo dµi qu¸ tr×nh héi nhËp sÏ ®i liÒn víi duy tr× qu¸ l©u chÝnh

s¸ch b¶o hé bao cÊp cña nhµ n­íc, g©y t©m lý tr× trÖ, û l¹i, kh«ng dèc

søc c¶i tiÕn qu¶n lý c«ng nghÖ, kÐo dµi t×nh tr¹ng kÐm hiÖu qu¶, yÕu

søc c¹nh tranh cña nÒn kinh tÕ.

27

X¸c ®Þnh lé tr×nh héi nhËp lµ rÊt quan träng. §©y kh«ng chØ lµ

x¸c ®Þnh thêi gian më cöa thÞ tr­êng trong n­íc mµ cßn lµ x¸c ®Þnh

môc tiªu nÒn kinh tÕ n­íc ta: ph¸t huy lîi thÕ so s¸nh, chiÕm lÜnh thÞ

phÇn ngµy cµng lín trªn th­¬ng tr­êng quèc tÕ, th©m nhËp ngµy cµng

nhiÒu vµo thÞ tr­êng c¸c n­íc c¶ vÒ hµng ho¸ vµ ®Çu t­ dÞch vô.

Th¸ng 12/1987, Quèc héi n­íc ta th«ng qua luËt ®Çu t­ n­íc

ngoµi t¹i ViÖt Nam ®· më c¸c cuéc ®µm ph¸n ®Ó nèi l¹i c¸c quan hÖ

víi quü tiÒn tÖ quèc tÕ vµ ng©n hµng tµi chÝnh thÕ giíi, ®Õn th¸ng

10/1993 ®· b×nh th­êng ho¸ quan hÖ tÝn dông víi hai tæ chøc tµi chÝnh

tiÒn tÖ lín nhÊt thÕ giíi.

Th¸ng 7/1995 ViÖt Nam chÝnh thøc gia nhËp ASEAN vµ tõ ngµy

1/1/1996 b¾t ®Çu thùc hiÖn cam kÕt trong khu«n khæ khu vùc mËu

dÞch tù do ASEAN, tøc AFTA. Cïng th¸ng 7/1995 c«ng nghÖ ®· kÝ

kÕt hiÖp ®Þnh khung vÒ hîp t¸c kinh tÕ, khoa häc kÜ thuËt vµ mét sè

lÜnh vùc kh¸c víi c«ng ®ång Ch©u ¢u (EU). §ång thêi b×nh th­êng

ho¸ quan hÖ víi MÜ. Kho¶ng th¸ng 3/1996, ViÖt Nam tham gia víi t­

c¸ch thµnh viªn s¸ng lËp diÔn ®µn hîp t¸c kinh tÕ ¸ - ¢u (ASEAM).

Th¸ng 11/1998, ViÖt Nam trë thµnh thµnh viªn chÝnh thøc cña diÔn

®µn hîp t¸c kinh tÕ Ch©u ¸ - Th¸i B×nh D­¬ng (APEC). Th¸ng

7/2000, hiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i ViÖt Nam – Hoa Kú ®· ®­îc kÝ kÕt.

Tr­íc ®ã tõ cuèi n¨m 1994, nhµ n­íc ta ®· göi ®¬n xin gia nhËp tæ

chøc th­¬ng m¹i thÕ giíi (WTO) vµ hiÖn ®ang trong qu¸ tr×nh ®µm

ph¸n ®Ó ®­îc kÕt n¹p vµo tæ chøc nµy.

28

3.1.1. ViÖt Nam gia nhËp ASEAN – HiÖp héi c¸c n­íc §«ng Nam ¸:

3.1.1.1.Qu¸ tr×nh gia nhËp:

Ngµy 25/7/1995 ViÖt Nam trë thµnh thµnh viªn chÝnh thøc cña

ASEAN.

Ngµy 15/12/1995 ViÖt Nam chÝnh thøc tham gia thùc hiÖn

AFTA b»ng viÖc kÝ nghÞ ®Þnh th­ tham gia hiÖp ®Þnh CEPT ®Ó thµnh

lËp khu vùc mËu dÞch tù do ASEAN.

ViÖt Nam b¾t ®Çu thùc hiÖn hiÖp ®Þnh CEPT tõ ngµy1/1/1996 vµ

sÏ kÕt thóc vµo ngµy 1/1/2006.

T¹i thêi ®iÓm gia nhËp, ViÖt Nam ®· ®Ö tr×nh víi c¸c n­íc

ASEAN bèn danh môc hµng ho¸ theo quy ®Þnh cña CEPT: danh môc

lo¹i trõ hoµn toµn, danh môc lo¹i trõ t¹m thêi, danh môc c¾t gi¶m thuÕ

ngay, danh môc n«ng s¶n ch­a chÕ biÕn vµ chÕ biÕn nh¹y c¶m cao.

Nh÷ng mÆt hµng ®­a vµo thùc hiÖn CEPT lµ nh÷ng mÆt hµng cã

thÕ m¹nh xuÊt khÈu cña ta hoÆc nh÷ng mÆt hµng ch­a cã trao ®æi

bu«n b¸n g× víi ASEAN.

3.1.1.2. Nh÷ng lîi Ých vµ nh÷ng bÊt cËp ®èi víi n­íc ta khi gia nhËp

ASEAN/AFTA/CEPT:

29

Nh÷ng ®¸nh gi¸ s¬ bé vÒ thùc tr¹ng s¶n xuÊt kinh doanh cña c¸c

doanh nghiÖp trong n­íc trong mèi liªn hÖ víi viÖc thùc hiÖn CEPT

cho thÊy sù bÊt lîi cña c¸c doanh nghiÖp trong n­íc nÕu ViÖt Nam

ph¶i thùc hiÖn c¾t gi¶m thuÕ quan vµ bá c¸c rµo c¶n phi thuÕ. HiÖu

qu¶ s¶n xuÊt trong n­íc cßn thÊp do sù l¹c hËu trong c¸c thiÕt bÞ m¸y

mãc...C¬ chÕ KHH tËp trung trong thêi gian dµi tr­íc ®©y ®· t¹o cho

c¸c nhµ s¶n xuÊt trong n­íc cã thãi quen û l¹i vµo chÝnh s¸ch b¶o hé

mËu dÞch, Ýt quan t©m ®Õn kh¶ n¨ng c¹nh tranh, thÞ tr­êng tiªu thô vµ

vÊn ®Ò hiÖu qu¶ s¶n xuÊt. C¸c doanh nghiÖp ch­a cã ®Þnh h­íng cô

thÓ vÒ biÖn ph¸p ®iÒu chØnh s¶n xuÊt ®Ó tån t¹i vµ ph¸t triÓn trong m«i

tr­êng më cöa kh«ng cßn hµng rµo b¶o hé. NhiÒu doanh nghiÖp

kh«ng cã ®Þnh h­íng xuÊt khÈu mét c¸ch kh¶ thi, kÕ ho¹ch xuÊt khÈu

th× chØ lµ nh÷ng chØ tiªu xuÊt khÈu dùa trªn kÕ ho¹ch vÒ s¶n l­îng so

s¸nh víi dù kiÕn vÒ kÕ ho¹ch tiªu dïng trong n­íc mµ kh«ng cã

nh÷ng ph©n tÝch so s¸nh cô thÓ dùa trªn tiªu chÝ vÒ gi¸ thµnh, chÊt

l­îng, kh¶ n¨ng tiªu thô. Tuy nhiªn còng cã mét sè ngµnh s¶n xuÊt

trong n­íc thËt sù cã tiÒm n¨ng c¹nh tranh, mét sè doanh nghiÖp phÇn

nµo n¾m ®­îc mét sè thay ®æi trong m«i tr­êng kinh doanh theo c¬

chÕ thÞ tr­êng, kÞp thêi ®Çu t­ c«ng nghÖ míi. §èi víi c¸c ngµnh nµy

nÕu ®­îc ¸p dông nh÷ng biÖn ph¸p, ®Þnh h­íng ®óng ®¾n vµ thÝch hîp

th× sÏ cã kh¶ n¨ng ph¸t triÓn s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu.

Víi thùc tr¹ng ph¸t triÓn hiÖn nay cña c¸c ngµnh s¶n xuÊt trong

n­íc, ph­¬ng ¸n thÝch hîp nhÊt ®Ó thùc hiÖn AFTA/CEPT cÇn ®­îc

lùa chän ®èi víi ViÖt Nam lµ ViÖt Nam sÏ thùc hiÖn AFTA trong

khu«n khæ c¸c quy ®Þnh cña CEPT, ®ång thêi ®Èy m¹nh chuyÓn dÞch

30

c¬ cÊu phï hîp víi c¸c lîi thÕ t­¬ng ®èi cña ViÖt Nam trong t­¬ng

quan so s¸nh víi c¸c n­íc ASEAN; tËp trung ph¸t triÓn nhanh nh÷ng

ngµnh cã lîi thÕ ss. Tuy nhiªn vÉn tiÕp tôc duy tr× b¶o hé cã thêi h¹n

hoÆc theo nh÷ng møc ®é kh¸c nhau cho phÇn lín c¸c ngµnh cña nÒn

kinh tÕ quèc d©n, ®Ó cã thÓ ®¹t ®­îc mét tr×nh ®é ph¸t triÓn nhÊt ®Þnh

tr­íc khi më cöa thÞ tr­êng trong n­íc theo CEPT, chØ h¹n chÕ s¶n

xuÊt víi mét sè Ýt c¸c ngµnh mµ ViÖt Nam kh«ng cã kh¶ n¨ng c¹nh

tranh.

§iÒu thuËn lîi lµ hµng xuÊt khÈu cña ta khi nhËp vµo c¸c n­íc

ASEAN sÏ ®­îc h­ëng thuÕ suÊt ­u ®·i nh­ng ®©y còng lµ mét vÊn ®Ò

cã nh÷ng th¸ch thøc riªng cña nã. Bëi khi ta ®­îc h­ëng ­u ®·i th×

còng ph¶i dµnh ­u ®·i vÒ thuÕ suÊt cho b¹n. Khi ®ã nÕu hµng ho¸ cña

ta chÊt l­îng kh«ng b»ng b¹n, gi¸ cao h¬n th× c¸c doanh nghiÖp cña ta

rÊt dÔ mÊt ®i thÞ tr­êng trong n­íc. Ch¼ng h¹n nh­ mÆt hµng g¹o, mÆc

dï ta lµ n­íc xuÊt khÈu g¹o thø hai trªn thÕ giíi chØ sau Th¸i Lan. Khi

®­îc h­ëng thuÕ quan ­u ®·i, kÓ c¶ sau khi ®· nép thuÕ nhËp khÈu,

nÕu gi¸ thµnh b¸n lÎ cña g¹o Th¸i Lan vÉn thÊp h¬n gi¸ thµnh b¸n lÎ

cña ta (mµ g¹o Th¸i Lan ph¶i ngon h¬n g¹o ta), th× ng­êi tiªu dïng

víi møc sèng ngµy cµng t¨ng nh­ hiÖn nay chän mua g¹o Th¸i Lan ®Ó

¨n. Vµ g¹o cña ta lóc ®ã chØ cßn lµ thÞ phÇn cña nh÷ng ng­êi cã thu

nhËp thÊp hoÆc ®Ó xuÊt khÈu.

3.1.2. ViÖt Nam héi nhËp vµo APEC – DiÔn ®µn hîp t¸c kinh tÕ Ch©u

¸ - Th¸i B×nh D­¬ng:

31

Ngµy 15/6/1996 ViÖt Nam ®· lµm ®¬n xin gia nhËp diÔn ®µn hîp

t¸c kinh tÕ Ch©u ¸ - Th¸i B×nh D­¬ng (APEC) vµ 11/1998 ®· trë thµnh

thµnh viªn chÝnh thøc cña tæ chøc nµy, mét tæ chøc hiÖn gåm cã 21

thµnh viªn, trong ®ã bao gåm c¶ c¸c nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn, ®ang ph¸t

triÓn vµ chuyÓn ®æi (tõ kinh tÕ tËp trung bao cÊp sang c¬ chÕ thÞ

tr­êng). Môc tiªu cña APEC còng lµ ph¸t triÓn bÒn v÷ng th«ng qua

c¸c ch­¬ng tr×nh thóc ®Èy më cöa s¶n xuÊt thuËn lîi ho¸ th­¬ng m¹i

®Çu t­ hîp t¸c kinh tÕ kÜ thuËt theo nguyªn t¾c b×nh ®¼ng, cïng cã lîi,

tù nguyÖn c«nh khai vµ kh«ng ph©n biÖt ®èi xö gi÷a c¸c thµnh viªn

còng nh­ c¸c ®èi t¸c kh«ng lµ thµnh viªn. C¸c cam kÕt mang tÝnh tù

nguyÖn nh­ng viÖc thùc hiÖn lµ b¾t buéc, do tuyªn bè ë cÊp cao vµ

hµng n¨m ®­îc ®­a ra kiÓm ®iÓm. C¸c vÊn ®Ò chÝnh trÞ tuy ®­îc quan

t©m nh­ng th­êng ®­îc bµn mét c¸ch kh«ng chÝnh thøc.

3.1.3. ViÖt Nam vµ Liªn minh Ch©u ¢u (EU):

- Trªn lÜnh vùc th­¬ng m¹i, ViÖt Nam vµ c¸c n­íc thuéc Liªn minh

Ch©u ¢u (EU) ®· cã mèi quan hÖ kh¸ l©u song chóng ®­îc ph¸t

triÓn vµ më réng trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, sau khi ViÖt Nam vµ

EU chÝnh thøc thiÕt lËp quan hÖ ngo¹i giao 2/1990, quan hÖ bu«n

b¸n hai chiÒu ViÖt Nam – EU cã b­íc ph¸t triÓn kh¶ quan, kim

ng¹ch xuÊt nhËp khÈu gia t¨ng. N¨m 1993, EU t¨ng gÊp 10 lÇn

QUOTA nhËp khÈu hµng ho¸ cña ViÖt Nam so víi n¨m 1992. TrÞ

gi¸ kim ng¹ch 2 chiÒu gi÷a ViÖt Nam – EU ®· ®¹t 1 tØ USD

32