HỒI SỨC SƠ SINH
1. ĐẠI CƯƠNG
Sinh ngạt là tình trạng thất bại trong việc khởi động và duy trì hô hấp lúc mới sinh
dẫn đến hậu quả thiếu oxy máu, toan chuyển hoá, có thể gây tử vong sơ sinh hoặc
để lại nhiều di chứng về sau.
Theo WHO có khoảng 3% trong tổng số 120 triệu trẻ sơ sinh mỗi năm ở các nước
đang phát triển bị ngạt khi sinh cần được hồi sức. Mỗi năm có khoảng 900.000 trẻ
tử vong do ngạt.
2. SINH LÝ BỆNH HỌC TRẺ SƠ SINH NGẠT
Trường hợp trẻ bị ngạt sau khi sinh, tình trạng thiếu oxy kéo dài, phổi trẻ chưa
hoạt động, trao đổi khí không thể xảy ra ở phổi. Trong khi đó, dây rốn đã bị cắt, sơ
sinh không còn liên hệ với tuần hoàn mẹ. Thiếu oxy làm mạch máu phổi càng co
lại, máu về tim trái ít nên không đóng được lỗ Botal. Chỉ cần đứa trẻ ngạt trong vài
phút sẽ dẫn đến nguy cơ:
- PaO2 giảm dần đến 0 mmHg
- PaCO2 tăng dần đến 100 mmHg
- pH máu giảm < 7,20
Nếu không được hồi sức hữu hiệu, tình trạng ngạt sơ sinh kéo dài sẽ đưa đến toan
hô hấp rồi toan chuyển hoá.
Thai ngạt thiếu oxy khiến chuyển hoá glucose phải đi theo con đường yếm khí giải
phóng nhiều acid lactic làm pH máu ngày càng giảm. Do đó, mục đích của phương
pháp hồi sức sơ sinh là đưa dưỡng khí vào tận phế nang làm cho phổi hoạt động,
cải thiện tình trạng thiếu oxy máu và toan chuyển hoá.
3. PHƯƠNG PHÁP ĐÁNH GIÁ TRẺ SƠ SINH NGAY SAU ĐẺ
Chỉ số APGAR: Là phương tiện hỗ trợ hữu ích trong việc đánh giá trẻ sau
sinh ở thời điểm 1 phút và lập lại ở 5 phút sau sinh.
Bảng điểm APGAR
Dấu hiệu 0 1 2
Nhịp tim
Hô hấp
Trương lực cơ
Phản xạ
Màu da
Không có
Không có
Mềm nhũn
Không đáp ứng
Xanh, tím toàn thân
< 100 lần/1/
Chậm, không đều
Có vài sự co cơ các chi
Nhăn mặt
Thân hồng, tay chân tím
> 100 lần/ 1/
Tốt, khóc
Vận động tốt
Khóc to
Toàn thân hồng
Theo nhiều tác giả, người ta nên đánh giá điểm số APGAR ở những thời điểm 1
phút , 3 phút, 5phút, 10 phút sau sinh.
Trẻ tốt đạt điểm tối đa là 10.
Đánh giá điểm số APGAR sau 1 phút để xác định xem có cần hồi sức hay không?
- APGAR 7 - 10/1 phút: Tình trạng trẻ tốt, chỉ cần hút sạch nhớt ở mũi - hầu
- APGAR 4 - 6/1 phút: Trẻ ngạt từ nhẹ đến trung bình. Hô hấp yếu, trương lực cơ
nhão, màu sắc da xanh đến tím nhưng nhịp tim và kích thích phản xạ tốt. Cần
được hồi sức.
- APGAR 0 - 3/1phút: Trẻ ngạt nặng, không khóc, không thở, mạch rốn không đập
hoặc đập dưới 80 lần/phút. Nhịp tim chậm đến không nghe được. Đáp ứng phản xạ
yếu hay không có, phải hồi sức tích cực.
4. PHƯƠNG PHÁP HỒI SỨC
4.1. Dụng cụ và phương tiện
- Quả bóp cao su (Poire)
- Ống hút nhớt
- Máy hút điện
- Mặt nạ sơ sinh nhiều cỡ .
- Bóng ambu
- Đèn soi thanh quản (đèn để đặt NKQ).
- Ống nội khí quản sơ sinh - kềm Magill
- Máy thở trẻ em với áp suất dương
- Thuốc:
+ Dung dịch Glucose 10% , 5%
+ Dung dịch Natri Bicarbonate bán phân tử 4,2%
+ Calcium gluconate 10%
+ Albumin 5%
+ Adrenaline 0,1%
- Lò sưởi điện hoặc túi nước nóng, bóng đèn sưởi.
- Giường ấm hoặc lồng kính để theo dõi sau khi hồi sức.
4.2. Kỹ thuật
Các nguyên tắc hồi sức sơ sinh:
A - (Airway) : Thông đường hô hấp
B - (Breathing) : Hỗ trợ hô hấp
C - (Circulation) : Bảo đảm tuần hoàn tối thiểu có hiệu quả
4.2.1. Làm sạch đường hô hấp
Đặt trẻ nằm đầu hơi thấp, nghiêng trái, hút nhớt ở hầu và mũi. Nếu trẻ hít
phân su đặc, đặt nội khí quản với ống hút cỡ lớn và cho thông khí áp suất dương
sau khi đã làm sạch đường hô hấp. Khi đường hô hấp được làm sạch và tình trạng
trẻ tốt hơn, đặt sonde để hút hết những phân su còn đọng lại trong dạ dày.
4.2.2. Giữ ấm