24
KTOÁNSVÀBÁOCÁOTÀICHÍNHTHEOTHIGIANTHC:
TƯƠNGLAICỦAQUẢNTRỊDOANHNGHIỆP
CaoThịHằng
Email:caothihang79@gmail.com
Ngàytòasoạnnhậnđượcbàibáo:30/09/2025
Ngàyphảnbiệnđánhgiá:30/10/2025
Ngàybàibáođượcduyệtđăng:17/11/2025
DOI:10.59266/houjs.2025.929
Tómtắt:Trongbốicảnhchuyểnđổisốđangdiễnramạnhmẽ,kếtoánsốvàbáocáo
tàichínhtheothờigianthực(real-timereporting)trởthànhxuhướngtấtyếunhằmnângcao
tínhminhbạch,kịpthờivàhiệuquảtrongquảntrịdoanhnghiệp.Bàiviếtphântíchcơsởlý
luận,kinhnghiệmquốctếvàthựctrạngứngdụngkếtoánsốtạiViệtNam,từđólàmrõvai
tròcủabáocáotàichínhthờigianthựctronghỗtrợraquyếtđịnh,kiểmsoátrủirovàtốiưu
nguồnlực.Trêncơsởđó,tácgiảđềxuấtmộtsốgiảiphápthúcđẩytriểnkhaikếtoánsốvà
báocáothờigianthựctạidoanhnghiệpViệtNam,gópphầnnângcaonănglựcquảntrịvà
pháttriểnbềnvữngtrongnềnkinhtếsố.
Từkhóa:báocáotàichínhtheothờigianthực,chuyểnđổisố,kếtnsố,quảntrịdoanhnghiệp
1TrườngĐạihọcTàichính-Quảntrịkinhdoanh
I.Đặtvấnđề
Trong bối cảnh cuộc Cách mạng
côngnghiệplầnthứtư(CMCN4.0)đang
diễn ra mạnh mẽ, lĩnh vực kế toán và
ichính doanh nghiệpđangchứng kiến
nhữngthayđổisâurộngvềcáchthứcthu
thập,xửlývàbáocáothôngtin.Việcứng
dụngcáccôngnghệtiêntiếnnhưtrítuệ
nhân tạo (AI), chuỗi khối (Blockchain),
điện toán đám mây (Cloud Computing)
dữliệulớn(BigData)đãvàđangtạo
ranềntảngchomôhìnhkếtoánsốhóa,
cho phép doanh nghiệp theodõi và báo
cáo i chính theo thời gian thực. Trong
môi trường kinh doanh ngày càng biến
động,nhucầuraquyếtđịnhnhanhchóng
chínhxáctrởthànhyếutốsốngcòn,từ
đóđặtrayêucầucấpthiếtvềviệcminh
bạchhóavàcậpnhậtliêntụcthôngtintài
chính.Kếtoántruyểnthốngbáocáođịnh
kỳdầnbộclộnhữnghạnchếvềđộtrễvà
khảnăngphảnánhkịpthờicácbiếnđộng
kinhtế.Chínhtrongbốicảnhđó,môhình
kếtoánsốbáocáotàichínhtheothời
gianthựcđangnổilênnhưmộtxuớng
mới,hứahẹnthayđổicáchthứcquảntrị
doanhnghiệp.Tuynhiên,câuhỏiđặtralà:
liệukếtoánsốvàbáocáothờigianthực
cóthựcsựtrởthànhtươnglaitấtyếucủa
quảntrịdoanhnghiệp,đặcbiệttrongbối
25
cảnhđặcthùcủacácnềnkinhtếđangphát
trinnhưViệtNam?Đâychínhlàvấnđề
trungtâmđượcbàiviếtnàyphântíchvà
mrõ.
II. sở lý thuyết và phương
phápnghiêncứu
2.1.Cơsởlýthuyết
Mốiliênhệgiữalýthuyếtquảntrị
doanhnghiệphiệnđạivàmôhìnhkếtoán
quản trị thời gian thực được kiến tạo từ
nềntảngcủacáchọcthuyếtkinhđiểnnhư
lý thuyết đại diện (agency theory) và lý
thuyết quản lý (stewardship theory). Lý
thuyết đại diện nhấn mạnh sự bất cân
xứngthôngtingiữachủsởhữu(ngườiủy
quyền)vàngườiquảnlý(đạidiện),từđó
dẫnđếnxungđộtlợiíchvàgiảmhiệuquả
quảntrị,đòihỏicầnminhbạchvàgiám
tchặtchẽ(Jensen&Meckling,1976).
Trong khi đó, lý thuyết quản lý khẳng
địnhrằngngườiquảnlý(steward)sẽhành
độngvìlợiíchtậpthể,chịutráchnhiệm
hướngtớithànhcôngchung,thayvìlợi
íchcánhân(Davis,etal.,1997).Cảhailý
thuyếtnàycùnglàmnổibậtvaitròthen
chốtcủaminhbạch,tráchnhiệmgiảitrình
cânbằnglợiíchđạidiệngiữacácbên
liênquan.
Trong bối cảnh quản tr hiện đại,
mônhkếtoánquảntrthờigianthực
(real-time management accounting)
khôngchỉcungcấpdữliệutàichínhkịp
thờimàcònmởrakhảnănggiámsátliên
tụcvàứng phónhanh với diễn biến thị
trường - những yếutố cần thiết để giải
quyếtcácvấnđềđượcubởilýthuyết
đại diện (agency theory) lý thuyết
quản lý (stewardship theory). Đặc biệt,
khikết hợp với công nghệ số, mô hình
báocáothờigianthựccàngtrởnênkhả
thihiệuquả.Nghiêncứutổnghợpt
lĩnhvựckếtoán và kiểm toánchothấy
việc ứng dụng blockchain vàAI có thể
nângcaotínhminhbạchvàđángtincậy
củadữliệuthôngtintàichính-thôngqua
sổiphântán,bấtbiếnvàtựđộngxác
thực-giúpgiảmthiểurủirogianlậnvà
cảithiệnkhảngraquyếtđịnh(Hanet
al.,2023).nnữa,mộtsốbằngchứng
thực nghiệm tại Trung Quốc cho thấy
ápdụnghóađơnđiệntử(e-invoice)dựa
trênblockchaingiúpnângcaochấtlượng
báocáotàichínhdoanhnghiệp,cảithiện
tínhthôngtincủalợinhuậntăngthanh
khoản cổ phiếu, qua đó hạ chi phí vốn
(Liao,etal.,2025)
Như vậy, các lý thuyết quản trị
(agency theory và stewardship theory)
đặtucầuvềminhbạchvàtráchnhiệm
giảitrình;kếtoánquảntrịthờigianthực
cđịnhloạithôngtincầncungcấp;và
công nghệ số (như blockchain, AI) hiện
thựchoákhảnăngtiếpcậndữliệungay
lậptức,tincậyvàtoàndiện.Sựkếthợp
ytạonênmộtkhunglýluậnnhấtquán,
phản ánh xu ớng tích hợp công nghệ
o quảntrị, củngcố luậnđiểmrằng kế
toánsốhóavàbáocáotàichínhtheothời
gianthựclàxuớngtấtyếutrongquản
trdoanhnghiệphiệnđại.
Từkhunglýthuyếtnêutrên,đểtiếp
cận vàphântích một chtoàn diệnbài
viếtlàmrõkháiniệm“kếtoánsố”vàmối
quan hệ giữa kế toánsố với báo cáotài
chínhtheothờigianthực-haikháiniệm
trungtâmcấuthànhnộidungnghiêncứu
của bài viết. Việc xác định rõ bản chất,
đặc trưng và mối liên hệ giữa hai khái
niệmnàykhôngchỉgiúpcủngcốcơsởlý
luận,màcònđịnhhìnhhướngtiếpcậnvà
phươngphápnghiêncứutrongcácphần
tiếptheo.
26
Kế toán số (Digital Accounting)
được hiểuquátrìnhsốhóa toàndiện
cáchoạtđộngkếtoán,baogồmthuthập,
xửlý,ghinhận,lưutrữvàbáocáothông
tintàichínhtrênnềntảngngnghệsố.
Khácvớihìnhkếtoántruyềnthống
vốndựanhiềuvàoquytrìnhthủcôngvà
báocáođịnhkỳ,kếtoánsốứngdụngcác
côngnghệhiệnđạinhưtrítuệnhântạo
(AI),chuỗikhối(Blockchain),điệntoán
đámmây(CloudComputing),dliệulớn
(BigData)vàtựđộnghóaquytrìnhbằng
robot(RPA)nhằmtạolậpmộthệthống
kế toán thôngminh,minh bạch, có khả
năngvậnhànhtựđộngkếtnốidữliệu
liêntục.Trong mô hình này,dữliệukế
toán không chỉ được ghi nhận để phục
vụ báo cáo i chính, mà còn trở thành
nguồnthôngtinchiếnlượcphụcvụphân
tích, dự báo và ra quyết định quản trị
trongthờigianthực.
Bảnchấtcủakếtoánsốkhôngđơn
thuầnlàviệcđiệntửhóacácchứngtừvà
sổsách,làquátrìnhtáicấutrúctoàn
bộhệthốngkếtoántheoớngtíchhợp
công nghệ,tự độnghóavàphân tích dữ
liệuthôngminh.Thôngquanềntảngcông
nghệsố,cácgiaodịchtàichínhđượcghi
nhận và xử lý ngay khi phát sinh, giúp
doanhnghiệptheodõitìnhhìnhtàichính
tứcthờivànângcaokhảnăngphảnứng
vớibiến động của thị trường. Trong bối
cảnhđó,báocáotàichínhtheothờigian
thực (Real-time Financial Reporting)
đượcxemlàkếtquảtấtyếucủaquátrình
kếtoánsốhóa.Nếukếtoánsốđóngvaitrò
hạtầngcôngnghệvàphươngthứcvận
nhmớicủahệthốngkếtoán,thìbáocáo
ichínhthờigianthựcchínhlàsảnphẩm
đầuraphảnánhmứcđộtrưởngthànhsố
(digitalmaturity)củadoanhnghiệp.
Miquanhệgiữakếtoánsốbáo
cáotàicnhtheothigianthựcmangtính
hữuvàơnghỗ.Kếtoánsốcungcấp
nntảngkthuậtchophépthuthập,xửlý
vàtruyềntảidữliệutàichínhmộtcáchtự
đngvàtứcthời;trongkhibáocáothờigian
thựclàminhchứngchosựvậnnhhiu
qucủahệthốngkếtoánsố,thểhiệnkhả
năngchuyểnđổidữliukếtoánthànhthông
tinquảntrịkịpthờivàđángtincậy.Sựkết
hpgiữahaiyếutốnàykhôngchỉnângcao
tínhminhbchtráchnhiệmgiảitrình,mà
cònhỗtrợnhàquảntrịraquyếtđịnhnhanh
chóng,giảmthiurủirovàtốiưuhiuquả
hotđộngdoanhnghiệptrongitrường
kinhdoanhbiếnđộngmạnhmẽhiệnnay.
2.2.Phươngphápnghiêncứu
iviếtsửdụngphươngphápphân
tíchđịnhtínhkếthợptổnghợptàiliệuthứ
cấpnhằmtiếpcậnvàlàmrõmốiquanhệ
giữa kế toán số, báo cáo tài chính theo
thờigianthựcvàhiệuquảquảntrịdoanh
nghiệp trong bối cảnh chuyển đổi số tại
Việt Nam. Nguồn dữ liệu thứ cấp được
thuthậptừcáccôngtrìnhnghiêncứuhọc
thuật,báocáocủatổchứcquốctế(IFRS
Foundation,SEC,ESMA),vănbảnchính
chcủaChínhphủViệtNam,cùngvớisố
liệuthựctiễntừdoanhnghiệpvànềntảng
côngnghệkếtoán.
Thông qua đối chiếu và phân tích
cóchọnlọccáctàiliệunày,bàiviếtnhận
diện các động lực thúc đẩy, rào cản và
điềukiệntriểnkhaikếtoánthờigianthực
trong doanh nghiệp, đặc biệt trong bối
cảnhchuyểnđổisốđangdiễnramạnhmẽ.
chtiếpcậnygiúpliênkếtgiữakhung
lý thuyết (agency theory, stewardship
theory),thựctiễnquốctếvàbốicảnhViệt
Nam,từđóđềxuấtcáchàmýchínhsách
giảiphápứngdụngphùhợpvớitừng
nhómdoanhnghiệp.
27
III.Bàihọckinhnghiệmquốctế
trongpháttriểnkếtoánsốvàbáocáo
tàichínhtheothờigianthực
3.1.Tìnhhìnhápdụngtrênthếgiới
Việc ng dụng kế toán số và báo
cáotàichínhtheothờigianthựcđangtrở
thành xu hướng phổ biến trên toàncầu,
đặcbiệttạicácquốcgiatiênphongnhư
Hoa Kỳ, Anh, Đức và Singapore. Các
quốc gia này đã triển khai đồng bộ các
nềntảngcôngnghệsố,kếthợpvớiviệc
ápdụngcácchuẩnmựcbáocáotàichính
quốc tế như IFRS vàXBRL, nhằmtăng
cườngminhbạch,cảithiệnhiệuquảgiám
tvàraquyếtđịnhtrongdoanhnghiệp.
TạiHoaKỳ,ỦybanChứngkhoán
Giao dịch (SEC) đã bắt đầu yêu cầu
các công ty đại chúng nộp báo cáo tài
chính định kỳbằng ngônngữ XBRL từ
m2009nhằmhỗtrợkhảnăngphântích
dữliệu tự động,tăng tínhminh bạchvà
giảmthiểu lỗi trong quá trình truyền tải
thông tin (U.S. Securities and Exchange
Commission, 2017). Tại Anh, Cơ quan
Thuế và Hải quan(HMRC) đã bắtbuộc
các doanh nghiệp sử dụng định dạng
iXBRLkhinộpbáocáotàichínhcùngtờ
khaithuếkểtừnăm2011.Việcnàylàmột
phầntrongnỗlựcsốhóatoànbộhệthống
lưutrữvàcôngbốthôngtintàichính,phối
hợpvớiCompaniesHouse(HMRevenue
&Customs,2022).
ỞLiênminhchâuÂu,từnăm2020,
ỦybanChâuÂuđãucầutấtcảcôngty
niêm yếtnộp báo cáotài chính hợp nhất
theochuẩnIFRSdướiđịnhdạngiXBRL,
trongkhuônkhổĐịnhdạngĐiệntửHợp
nhất Châu Âu (ESEF). Cơ quan Chứng
khoánvàThịtrườngChâuÂu(European
Securities and Markets Authority -
ESMA), với vaitròcơquan kỹ thuật,đã
bannhhướngdẫnchitiếtnhằmtăngtính
khả đọc và hỗ trợ truy xuất dữ liệu theo
thời gian thực (European Securities and
MarketsAuthority, 2023). Tại Singapore,
CơquanQuảnlýKếtoánvàDoanhnghiệp
(Accounting and Corporate Regulatory
Authority-ACRA)đãápdụngcôngnghệ
XBRLchoviệcnộpbáocáotàicnhdoanh
nghiệptừnăm2007.Kểtừđó,ACRAtiếp
tục phát triển các mẫu o cáo tài chính
điện tử tương thích với Chuẩn Báo o
TàichínhSingapore(SingaporeFinancial
ReportingStandards-SFRS),tươngđương
vớiIFRS,nhằmđơngiảnhóaquytrìnhnộp
báocáonângcaotínhminhbạchcũng
nhưkhảnăngtruyxuấtthôngtintàichính
(Accounting and Corporate Regulatory
Authority[ACRA],n.d.).
ncạnhđó,xuớngtoàncầuhóa
thểhiệnrõquaviệcngàycàngnhiềuquốc
giachấpnhậnhoặcyêucầusửdụngChuẩn
mựcBáocáoTàichínhQuốctế(IFRS)và
ápdụngXBRLlàmđịnhdạngbáocáokỹ
thuậtsốtiêuchuẩn.Tínhđếnnăm2023,
IFRSđãđượcucầuhoặcchophépsử
dụngtạihơn140khuvựcpháplýtrêntoàn
cầu(IFRSFoundation,2023).Đồngthời,
IFRS Foundation đã công bố hệ thống
phân loại tài chính kỹ thuật số (IFRS
XBRLTaxonomy),chophéptruyềntảivà
phântíchdữliệutàichínhtheothờigian
thực,đồng thời hỗ trợbáo cáo tàichính
bềnvững(IFRSFoundation,2023).
Nhưvậy,bàihọckinhnghiệmtừcác
quốc gia tiên phong cho thấy việcchuẩn
hóahệthốngkếtoánsốápdụngcông
nghệbáocáotheothờigianthựckhôngchỉ
tăngcườnghiệuquảquảntrị,màcònlàxu
hướngtấtyếutrongtiếntrìnhchuyểnđổi
sốtoàncầucủalĩnhvựcichính-kếtoán.
3.2.Lợiíchthuđược
Việc triển khai kế toán số và o
cáotàichínhtheothờigianthựcmanglại
28
nhiềulợiíchthiếtthựcđốivớihoạtđộng
quảntrịdoanhnghiệp,đặcbiệttrongbối
cảnh thịtrường biếnđộng nhanh vàyêu
cầuminhbạchngàycàngcao.Trướchết,
mộttrongnhữnglợiíchquantrọngnhấtlà
ngcaohiệuquảraquyếtđịnh.Nhờkhả
ngcungcấpthôngtintàichínhcậpnhật
liêntục và tức thời,các nhà quản trịcó
thểphảnứngkịpthờivớicáctínhiệuthị
trường,tốiưuhóaquytrìnhsảnxuất-kinh
doanhvàđưaracácquyếtđịnhchiếnlược
chính xác hơn (Trigo, et al., 2014). Hệ
thốngbáocáotheothờigianthựcgiúprút
ngắnchukỳthôngtin,giảmđộtrễtrong
quátrìnhphântíchvàlậpkếhoạch,quađó
ngcaonănglựccạnhtranhcủadoanh
nghiệptrongmôitrườngkinhdoanhsố.
Thứ hai, hệ thống kế toán số kết
hợp với các công nghệ như blockchain,
trítuệnhântạo(AI)vàphântíchdữliệu
lớn (Big Data) có khả năng giảm thiểu
đángkểrủirogianlậnvàsailệchthông
tin.Blockchaincungcấpsổcáiphântán,
minhbạchvàbấtbiến,trongkhiAIcóthể
pháthiệncácbấtthườngvềdữliệutrong
thờigianthực,từđóngănchặncáchành
vigianlậnkếtoánvàđảmbảotínhtoàn
vẹn của thông tin i chính (Sun, et al.,
2024).Khảnăngtựđộnghóakiểmtravà
cminhgiaodịchkhôngchỉlàmtăngđộ
chính xác mà còn giảm thiểu phụ thuộc
ocanthiệpthủcông-yếutốvốntiềm
ẩnsaisóthoặcthaotúngthôngtin.
Cuối cùng, việc minh bạch hóa
thông tin tài chính thông qua báo cáo
thời gian thực còntăng cườngniềm tin
củanhàđầutưvàcácbênliênquan.Các
báocáoichínhđầyđủ,kịpthờivàcó
thể truy xuất dễ dàng giúp nhà đầu tư
đánhgiáđúngtìnhhìnhtàichínhdoanh
nghiệp,nângcaomứcđộtínnhiệmvàtạo
điềukiệnthuậnlợichohuyđộngvốntrên
thịtrườngtài chính (Kanaparthi, 2024).
Đồngthời, các bên liên quan khác như
cơ quan thuế, tổ chức kiểm toán, ngân
hàngvàđốitáccũngđượchưởnglợit
hệ thống thông tin minh bạch, dễ kiểm
soátvàítrủirosailệch.
Tóm lại, lợi ích mà kế toán số và
ocáotàichínhtheothờigianthựcmang
lạikhôngchỉdừngởkhíacạnhkỹthuật,
cònđóngvaitròquantrọngtrongviệc
ngcaohiệuquảquảntrị,thúcđẩymôi
trườngkinhdoanhlànhmạnhvàbềnvững.
3.3.Ràocảnvàcáchvượtqua
Mặc dù kế toán số và báo cáo tài
chínhtheothờigianthựcmanglạinhiều
lợi ích rõ rệt như tăng tính minh bạch,
ng cao khả năng ra quyết định và cải
thiệnhiệu quảquản trị, nhưng quátrình
trin khai mô hình này vẫn đối mặt với
nhiều rào cản,đặc biệt tạicác quốc gia
đangpháttriển.Mộttrongnhữngtrởngại
phổbiếnnhấtlàhạnchếvềhạtầngcông
nghệ, bao gồm hệ thống máy chủ, phần
mềmchuyên dụng, tốc độ đườngtruyền
khảnăngtíchhợpgiữacácnềntảngkế
toán-tàichính-quảntrịnộibộnhưERP,
AIS hay CRM. Theo PwC Deutschland
(2025),khoảng53%thờigianlàmviệctại
các bộ phận tài chính vẫn dành cho các
thaotácthủcông,nhưxửlýbảngtínhvà
kiểmtrahóađơn,chothấymứcđộtựđộng
hóacònthấpvàhệthốnghiệntạichưasẵn
ng choviệctích hợp dữ liệutheothời
gianthực.
n cạnh đó, các doanh nghiệp
nhỏ và vừa thường gặp khó khăn trong
việcchuyểnđổisốdothiếunguồnlựctài
chính,nănglựcnộibộvàchuyênmônkỹ
thuật.PwCSingapore(2025)chobiết,dù
cótới83%doanhnghiệpnhỏvàvừatại
Singapoređãxâydựngchiếnlượcchuyển