
24
KẾTOÁNSỐVÀBÁOCÁOTÀICHÍNHTHEOTHỜIGIANTHỰC:
TƯƠNGLAICỦAQUẢNTRỊDOANHNGHIỆP
CaoThịHằng
Email:caothihang79@gmail.com
Ngàytòasoạnnhậnđượcbàibáo:30/09/2025
Ngàyphảnbiệnđánhgiá:30/10/2025
Ngàybàibáođượcduyệtđăng:17/11/2025
DOI:10.59266/houjs.2025.929
Tómtắt:Trongbốicảnhchuyểnđổisốđangdiễnramạnhmẽ,kếtoánsốvàbáocáo
tàichínhtheothờigianthực(real-timereporting)trởthànhxuhướngtấtyếunhằmnângcao
tínhminhbạch,kịpthờivàhiệuquảtrongquảntrịdoanhnghiệp.Bàiviếtphântíchcơsởlý
luận,kinhnghiệmquốctếvàthựctrạngứngdụngkếtoánsốtạiViệtNam,từđólàmrõvai
tròcủabáocáotàichínhthờigianthựctronghỗtrợraquyếtđịnh,kiểmsoátrủirovàtốiưu
nguồnlực.Trêncơsởđó,tácgiảđềxuấtmộtsốgiảiphápthúcđẩytriểnkhaikếtoánsốvà
báocáothờigianthựctạidoanhnghiệpViệtNam,gópphầnnângcaonănglựcquảntrịvà
pháttriểnbềnvữngtrongnềnkinhtếsố.
Từkhóa:báocáotàichínhtheothờigianthực,chuyểnđổisố,kếtoánsố,quảntrịdoanhnghiệp
1TrườngĐạihọcTàichính-Quảntrịkinhdoanh
I.Đặtvấnđề
Trong bối cảnh cuộc Cách mạng
côngnghiệplầnthứtư(CMCN4.0)đang
diễn ra mạnh mẽ, lĩnh vực kế toán và
tàichính doanh nghiệpđangchứng kiến
nhữngthayđổisâurộngvềcáchthứcthu
thập,xửlývàbáocáothôngtin.Việcứng
dụngcáccôngnghệtiêntiếnnhưtrítuệ
nhân tạo (AI), chuỗi khối (Blockchain),
điện toán đám mây (Cloud Computing)
vàdữliệulớn(BigData)đãvàđangtạo
ranềntảngchomôhìnhkếtoánsốhóa,
cho phép doanh nghiệp theodõi và báo
cáo tài chính theo thời gian thực. Trong
môi trường kinh doanh ngày càng biến
động,nhucầuraquyếtđịnhnhanhchóng
vàchínhxáctrởthànhyếutốsốngcòn,từ
đóđặtrayêucầucấpthiếtvềviệcminh
bạchhóavàcậpnhậtliêntụcthôngtintài
chính.Kếtoántruyểnthốngbáocáođịnh
kỳdầnbộclộnhữnghạnchếvềđộtrễvà
khảnăngphảnánhkịpthờicácbiếnđộng
kinhtế.Chínhtrongbốicảnhđó,môhình
kếtoánsốvàbáocáotàichínhtheothời
gianthựcđangnổilênnhưmộtxuhướng
mới,hứahẹnthayđổicáchthứcquảntrị
doanhnghiệp.Tuynhiên,câuhỏiđặtralà:
liệukếtoánsốvàbáocáothờigianthực
cóthựcsựtrởthànhtươnglaitấtyếucủa
quảntrịdoanhnghiệp,đặcbiệttrongbối

25
cảnhđặcthùcủacácnềnkinhtếđangphát
triểnnhưViệtNam?Đâychínhlàvấnđề
trungtâmđượcbàiviếtnàyphântíchvà
làmrõ.
II. Cơ sở lý thuyết và phương
phápnghiêncứu
2.1.Cơsởlýthuyết
Mốiliênhệgiữalýthuyếtquảntrị
doanhnghiệphiệnđạivàmôhìnhkếtoán
quản trị thời gian thực được kiến tạo từ
nềntảngcủacáchọcthuyếtkinhđiểnnhư
lý thuyết đại diện (agency theory) và lý
thuyết quản lý (stewardship theory). Lý
thuyết đại diện nhấn mạnh sự bất cân
xứngthôngtingiữachủsởhữu(ngườiủy
quyền)vàngườiquảnlý(đạidiện),từđó
dẫnđếnxungđộtlợiíchvàgiảmhiệuquả
quảntrị,đòihỏicầnminhbạchvàgiám
sátchặtchẽ(Jensen&Meckling,1976).
Trong khi đó, lý thuyết quản lý khẳng
địnhrằngngườiquảnlý(steward)sẽhành
độngvìlợiíchtậpthể,chịutráchnhiệm
vàhướngtớithànhcôngchung,thayvìlợi
íchcánhân(Davis,etal.,1997).Cảhailý
thuyếtnàycùnglàmnổibậtvaitròthen
chốtcủaminhbạch,tráchnhiệmgiảitrình
vàcânbằnglợiíchđạidiệngiữacácbên
liênquan.
Trong bối cảnh quản trị hiện đại,
môhìnhkếtoánquảntrịthờigianthực
(real-time management accounting)
khôngchỉcungcấpdữliệutàichínhkịp
thờimàcònmởrakhảnănggiámsátliên
tụcvàứng phónhanh với diễn biến thị
trường - những yếutố cần thiết để giải
quyếtcácvấnđềđượcnêubởilýthuyết
đại diện (agency theory) và lý thuyết
quản lý (stewardship theory). Đặc biệt,
khikết hợp với công nghệ số, mô hình
báocáothờigianthựccàngtrởnênkhả
thivàhiệuquả.Nghiêncứutổnghợptừ
lĩnhvựckếtoán và kiểm toánchothấy
việc ứng dụng blockchain vàAI có thể
nângcaotínhminhbạchvàđángtincậy
củadữliệuthôngtintàichính-thôngqua
sổcáiphântán,bấtbiếnvàtựđộngxác
thực-giúpgiảmthiểurủirogianlậnvà
cảithiệnkhảnăngraquyếtđịnh(Hanet
al.,2023).Hơnnữa,mộtsốbằngchứng
thực nghiệm tại Trung Quốc cho thấy
ápdụnghóađơnđiệntử(e-invoice)dựa
trênblockchaingiúpnângcaochấtlượng
báocáotàichínhdoanhnghiệp,cảithiện
tínhthôngtincủalợinhuậnvàtăngthanh
khoản cổ phiếu, qua đó hạ chi phí vốn
(Liao,etal.,2025)
Như vậy, các lý thuyết quản trị
(agency theory và stewardship theory)
đặtyêucầuvềminhbạchvàtráchnhiệm
giảitrình;kếtoánquảntrịthờigianthực
xácđịnhloạithôngtincầncungcấp;và
công nghệ số (như blockchain, AI) hiện
thựchoákhảnăngtiếpcậndữliệungay
lậptức,tincậyvàtoàndiện.Sựkếthợp
nàytạonênmộtkhunglýluậnnhấtquán,
phản ánh xu hướng tích hợp công nghệ
vào quảntrị, củngcố luậnđiểmrằng kế
toánsốhóavàbáocáotàichínhtheothời
gianthựclàxuhướngtấtyếutrongquản
trịdoanhnghiệphiệnđại.
Từkhunglýthuyếtnêutrên,đểtiếp
cận vàphântích một cáchtoàn diệnbài
viếtlàmrõkháiniệm“kếtoánsố”vàmối
quan hệ giữa kế toánsố với báo cáotài
chínhtheothờigianthực-haikháiniệm
trungtâmcấuthànhnộidungnghiêncứu
của bài viết. Việc xác định rõ bản chất,
đặc trưng và mối liên hệ giữa hai khái
niệmnàykhôngchỉgiúpcủngcốcơsởlý
luận,màcònđịnhhìnhhướngtiếpcậnvà
phươngphápnghiêncứutrongcácphần
tiếptheo.

26
Kế toán số (Digital Accounting)
được hiểulàquátrìnhsốhóa toàndiện
cáchoạtđộngkếtoán,baogồmthuthập,
xửlý,ghinhận,lưutrữvàbáocáothông
tintàichínhtrênnềntảngcôngnghệsố.
Khácvớimôhìnhkếtoántruyềnthống
vốndựanhiềuvàoquytrìnhthủcôngvà
báocáođịnhkỳ,kếtoánsốứngdụngcác
côngnghệhiệnđạinhưtrítuệnhântạo
(AI),chuỗikhối(Blockchain),điệntoán
đámmây(CloudComputing),dữliệulớn
(BigData)vàtựđộnghóaquytrìnhbằng
robot(RPA)nhằmtạolậpmộthệthống
kế toán thôngminh,minh bạch, có khả
năngvậnhànhtựđộngvàkếtnốidữliệu
liêntục.Trong mô hình này,dữliệukế
toán không chỉ được ghi nhận để phục
vụ báo cáo tài chính, mà còn trở thành
nguồnthôngtinchiếnlượcphụcvụphân
tích, dự báo và ra quyết định quản trị
trongthờigianthực.
Bảnchấtcủakếtoánsốkhôngđơn
thuầnlàviệcđiệntửhóacácchứngtừvà
sổsách,màlàquátrìnhtáicấutrúctoàn
bộhệthốngkếtoántheohướngtíchhợp
công nghệ,tự độnghóavàphân tích dữ
liệuthôngminh.Thôngquanềntảngcông
nghệsố,cácgiaodịchtàichínhđượcghi
nhận và xử lý ngay khi phát sinh, giúp
doanhnghiệptheodõitìnhhìnhtàichính
tứcthờivànângcaokhảnăngphảnứng
vớibiến động của thị trường. Trong bối
cảnhđó,báocáotàichínhtheothờigian
thực (Real-time Financial Reporting)
đượcxemlàkếtquảtấtyếucủaquátrình
kếtoánsốhóa.Nếukếtoánsốđóngvaitrò
làhạtầngcôngnghệvàphươngthứcvận
hànhmớicủahệthốngkếtoán,thìbáocáo
tàichínhthờigianthựcchínhlàsảnphẩm
đầuraphảnánhmứcđộtrưởngthànhsố
(digitalmaturity)củadoanhnghiệp.
Mốiquanhệgiữakếtoánsốvàbáo
cáotàichínhtheothờigianthựcmangtính
hữucơvàtươnghỗ.Kếtoánsốcungcấp
nềntảngkỹthuậtchophépthuthập,xửlý
vàtruyềntảidữliệutàichínhmộtcáchtự
độngvàtứcthời;trongkhibáocáothờigian
thựclàminhchứngchosựvậnhànhhiệu
quảcủahệthốngkếtoánsố,thểhiệnkhả
năngchuyểnđổidữliệukếtoánthànhthông
tinquảntrịkịpthờivàđángtincậy.Sựkết
hợpgiữahaiyếutốnàykhôngchỉnângcao
tínhminhbạchvàtráchnhiệmgiảitrình,mà
cònhỗtrợnhàquảntrịraquyếtđịnhnhanh
chóng,giảmthiểurủirovàtốiưuhiệuquả
hoạtđộngdoanhnghiệptrongmôitrường
kinhdoanhbiếnđộngmạnhmẽhiệnnay.
2.2.Phươngphápnghiêncứu
Bàiviếtsửdụngphươngphápphân
tíchđịnhtínhkếthợptổnghợptàiliệuthứ
cấpnhằmtiếpcậnvàlàmrõmốiquanhệ
giữa kế toán số, báo cáo tài chính theo
thờigianthựcvàhiệuquảquảntrịdoanh
nghiệp trong bối cảnh chuyển đổi số tại
Việt Nam. Nguồn dữ liệu thứ cấp được
thuthậptừcáccôngtrìnhnghiêncứuhọc
thuật,báocáocủatổchứcquốctế(IFRS
Foundation,SEC,ESMA),vănbảnchính
sáchcủaChínhphủViệtNam,cùngvớisố
liệuthựctiễntừdoanhnghiệpvànềntảng
côngnghệkếtoán.
Thông qua đối chiếu và phân tích
cóchọnlọccáctàiliệunày,bàiviếtnhận
diện các động lực thúc đẩy, rào cản và
điềukiệntriểnkhaikếtoánthờigianthực
trong doanh nghiệp, đặc biệt trong bối
cảnhchuyểnđổisốđangdiễnramạnhmẽ.
Cáchtiếpcậnnàygiúpliênkếtgiữakhung
lý thuyết (agency theory, stewardship
theory),thựctiễnquốctếvàbốicảnhViệt
Nam,từđóđềxuấtcáchàmýchínhsách
vàgiảiphápứngdụngphùhợpvớitừng
nhómdoanhnghiệp.

27
III.Bàihọckinhnghiệmquốctế
trongpháttriểnkếtoánsốvàbáocáo
tàichínhtheothờigianthực
3.1.Tìnhhìnhápdụngtrênthếgiới
Việc ứng dụng kế toán số và báo
cáotàichínhtheothờigianthựcđangtrở
thành xu hướng phổ biến trên toàncầu,
đặcbiệttạicácquốcgiatiênphongnhư
Hoa Kỳ, Anh, Đức và Singapore. Các
quốc gia này đã triển khai đồng bộ các
nềntảngcôngnghệsố,kếthợpvớiviệc
ápdụngcácchuẩnmựcbáocáotàichính
quốc tế như IFRS vàXBRL, nhằmtăng
cườngminhbạch,cảithiệnhiệuquảgiám
sátvàraquyếtđịnhtrongdoanhnghiệp.
TạiHoaKỳ,ỦybanChứngkhoán
và Giao dịch (SEC) đã bắt đầu yêu cầu
các công ty đại chúng nộp báo cáo tài
chính định kỳbằng ngônngữ XBRL từ
năm2009nhằmhỗtrợkhảnăngphântích
dữliệu tự động,tăng tínhminh bạchvà
giảmthiểu lỗi trong quá trình truyền tải
thông tin (U.S. Securities and Exchange
Commission, 2017). Tại Anh, Cơ quan
Thuế và Hải quan(HMRC) đã bắtbuộc
các doanh nghiệp sử dụng định dạng
iXBRLkhinộpbáocáotàichínhcùngtờ
khaithuếkểtừnăm2011.Việcnàylàmột
phầntrongnỗlựcsốhóatoànbộhệthống
lưutrữvàcôngbốthôngtintàichính,phối
hợpvớiCompaniesHouse(HMRevenue
&Customs,2022).
ỞLiênminhchâuÂu,từnăm2020,
ỦybanChâuÂuđãyêucầutấtcảcôngty
niêm yếtnộp báo cáotài chính hợp nhất
theochuẩnIFRSdướiđịnhdạngiXBRL,
trongkhuônkhổĐịnhdạngĐiệntửHợp
nhất Châu Âu (ESEF). Cơ quan Chứng
khoánvàThịtrườngChâuÂu(European
Securities and Markets Authority -
ESMA), với vaitròcơquan kỹ thuật,đã
banhànhhướngdẫnchitiếtnhằmtăngtính
khả đọc và hỗ trợ truy xuất dữ liệu theo
thời gian thực (European Securities and
MarketsAuthority, 2023). Tại Singapore,
CơquanQuảnlýKếtoánvàDoanhnghiệp
(Accounting and Corporate Regulatory
Authority-ACRA)đãápdụngcôngnghệ
XBRLchoviệcnộpbáocáotàichínhdoanh
nghiệptừnăm2007.Kểtừđó,ACRAtiếp
tục phát triển các mẫu báo cáo tài chính
điện tử tương thích với Chuẩn Báo cáo
TàichínhSingapore(SingaporeFinancial
ReportingStandards-SFRS),tươngđương
vớiIFRS,nhằmđơngiảnhóaquytrìnhnộp
báocáovànângcaotínhminhbạchcũng
nhưkhảnăngtruyxuấtthôngtintàichính
(Accounting and Corporate Regulatory
Authority[ACRA],n.d.).
Bêncạnhđó,xuhướngtoàncầuhóa
thểhiệnrõquaviệcngàycàngnhiềuquốc
giachấpnhậnhoặcyêucầusửdụngChuẩn
mựcBáocáoTàichínhQuốctế(IFRS)và
ápdụngXBRLlàmđịnhdạngbáocáokỹ
thuậtsốtiêuchuẩn.Tínhđếnnăm2023,
IFRSđãđượcyêucầuhoặcchophépsử
dụngtạihơn140khuvựcpháplýtrêntoàn
cầu(IFRSFoundation,2023).Đồngthời,
IFRS Foundation đã công bố hệ thống
phân loại tài chính kỹ thuật số (IFRS
XBRLTaxonomy),chophéptruyềntảivà
phântíchdữliệutàichínhtheothờigian
thực,đồng thời hỗ trợbáo cáo tàichính
bềnvững(IFRSFoundation,2023).
Nhưvậy,bàihọckinhnghiệmtừcác
quốc gia tiên phong cho thấy việcchuẩn
hóahệthốngkếtoánsốvàápdụngcông
nghệbáocáotheothờigianthựckhôngchỉ
tăngcườnghiệuquảquảntrị,màcònlàxu
hướngtấtyếutrongtiếntrìnhchuyểnđổi
sốtoàncầucủalĩnhvựctàichính-kếtoán.
3.2.Lợiíchthuđược
Việc triển khai kế toán số và báo
cáotàichínhtheothờigianthựcmanglại

28
nhiềulợiíchthiếtthựcđốivớihoạtđộng
quảntrịdoanhnghiệp,đặcbiệttrongbối
cảnh thịtrường biếnđộng nhanh vàyêu
cầuminhbạchngàycàngcao.Trướchết,
mộttrongnhữnglợiíchquantrọngnhấtlà
nângcaohiệuquảraquyếtđịnh.Nhờkhả
năngcungcấpthôngtintàichínhcậpnhật
liêntục và tức thời,các nhà quản trịcó
thểphảnứngkịpthờivớicáctínhiệuthị
trường,tốiưuhóaquytrìnhsảnxuất-kinh
doanhvàđưaracácquyếtđịnhchiếnlược
chính xác hơn (Trigo, et al., 2014). Hệ
thốngbáocáotheothờigianthựcgiúprút
ngắnchukỳthôngtin,giảmđộtrễtrong
quátrìnhphântíchvàlậpkếhoạch,quađó
nângcaonănglựccạnhtranhcủadoanh
nghiệptrongmôitrườngkinhdoanhsố.
Thứ hai, hệ thống kế toán số kết
hợp với các công nghệ như blockchain,
trítuệnhântạo(AI)vàphântíchdữliệu
lớn (Big Data) có khả năng giảm thiểu
đángkểrủirogianlậnvàsailệchthông
tin.Blockchaincungcấpsổcáiphântán,
minhbạchvàbấtbiến,trongkhiAIcóthể
pháthiệncácbấtthườngvềdữliệutrong
thờigianthực,từđóngănchặncáchành
vigianlậnkếtoánvàđảmbảotínhtoàn
vẹn của thông tin tài chính (Sun, et al.,
2024).Khảnăngtựđộnghóakiểmtravà
xácminhgiaodịchkhôngchỉlàmtăngđộ
chính xác mà còn giảm thiểu phụ thuộc
vàocanthiệpthủcông-yếutốvốntiềm
ẩnsaisóthoặcthaotúngthôngtin.
Cuối cùng, việc minh bạch hóa
thông tin tài chính thông qua báo cáo
thời gian thực còntăng cườngniềm tin
củanhàđầutưvàcácbênliênquan.Các
báocáotàichínhđầyđủ,kịpthờivàcó
thể truy xuất dễ dàng giúp nhà đầu tư
đánhgiáđúngtìnhhìnhtàichínhdoanh
nghiệp,nângcaomứcđộtínnhiệmvàtạo
điềukiệnthuậnlợichohuyđộngvốntrên
thịtrườngtài chính (Kanaparthi, 2024).
Đồngthời, các bên liên quan khác như
cơ quan thuế, tổ chức kiểm toán, ngân
hàngvàđốitáccũngđượchưởnglợitừ
hệ thống thông tin minh bạch, dễ kiểm
soátvàítrủirosailệch.
Tóm lại, lợi ích mà kế toán số và
báocáotàichínhtheothờigianthựcmang
lạikhôngchỉdừngởkhíacạnhkỹthuật,
màcònđóngvaitròquantrọngtrongviệc
nângcaohiệuquảquảntrị,thúcđẩymôi
trườngkinhdoanhlànhmạnhvàbềnvững.
3.3.Ràocảnvàcáchvượtqua
Mặc dù kế toán số và báo cáo tài
chínhtheothờigianthựcmanglạinhiều
lợi ích rõ rệt như tăng tính minh bạch,
nâng cao khả năng ra quyết định và cải
thiệnhiệu quảquản trị, nhưng quátrình
triển khai mô hình này vẫn đối mặt với
nhiều rào cản,đặc biệt tạicác quốc gia
đangpháttriển.Mộttrongnhữngtrởngại
phổbiếnnhấtlàhạnchếvềhạtầngcông
nghệ, bao gồm hệ thống máy chủ, phần
mềmchuyên dụng, tốc độ đườngtruyền
vàkhảnăngtíchhợpgiữacácnềntảngkế
toán-tàichính-quảntrịnộibộnhưERP,
AIS hay CRM. Theo PwC Deutschland
(2025),khoảng53%thờigianlàmviệctại
các bộ phận tài chính vẫn dành cho các
thaotácthủcông,nhưxửlýbảngtínhvà
kiểmtrahóađơn,chothấymứcđộtựđộng
hóacònthấpvàhệthốnghiệntạichưasẵn
sàng choviệctích hợp dữ liệutheothời
gianthực.
Bên cạnh đó, các doanh nghiệp
nhỏ và vừa thường gặp khó khăn trong
việcchuyểnđổisốdothiếunguồnlựctài
chính,nănglựcnộibộvàchuyênmônkỹ
thuật.PwCSingapore(2025)chobiết,dù
cótới83%doanhnghiệpnhỏvàvừatại
Singapoređãxâydựngchiếnlượcchuyển

