147
UBND TP CẦN THƠ
KẾT QUẢ 10 NĂM THỰC HIỆN CHƢƠNG TRÌNH MỤC TIÊU QUỐC
GIA XÂY DỰNG NTM TRÊN ĐỊA BÀN TP. CẦN THƠ
1. Đặc điểm chung
Thành phố Cần Thơ là thành phố trực thuộc Trung ương, nằm ở vị trí trung tâm
của vùng đồng bằng sông Cửu Long. Có tổng diện tích tự nhiên trên 1.401km2, dân số
trên trên 1 triệu dân, thành phố Cần Thơ được chia làm 9 đơn vị hành chính, gồm 5
quận (Ninh Kiều, Bình Thủy, Cái Răng, Ô Môn, Thốt Nốt) và 4 huyện: Phong Điền,
Cờ Đỏ, Thới Lai, Vĩnh Thạnh với tổng số thị trấn, xã, phường là 85, trong đó có 5 thị
trấn, 44 phường và 36 xã (Tính thời điểm ban hành Nghị định số 12/NĐ-CP).
Được sự quan tâm lãnh đạo của Trung ương, sự phối hợp hiệu quả với các Bộ -
Ban – Ngành và các địa phương, kế thừa thành tựu phát triển nông nghiệp, xây dựng
nông thôn, chăm lo đời sống nhân dân.Qua 9 năm thực hiện Chương trình, thành phố
Cần Thơ đã đẩy mạnh tăng cường sự lãnh đạo của Đảng, quản lý nhà nước, phát huy
sức mạnh của các đoàn thể chính trị-xã hội; đẩy mạnh xây dựng kết cấu hạ tầng kinh tế
- xã hội nông nghiệp, nông thôn; xây dựng nền nông nghiệp đô thị theo hướng hiện
đại, hiệu quả bền vững; phát triển mạnh công nghiệp và dịch vụ ở nông thôn.
Đến nay, theo Bộ tiêu chí quốc gia về nông thôn mới Thành phố Cần Thơ có
35/36 xã đạt chuẩn nông thôn mới. Ước đến tháng 12/2019 hoàn thành xây dựng 36/36
xã đạt chuẩn nông thôn mới chiếm 100% số xã trên địa bàn thành phố. Có 02/04 huyện
đạt chuẩn huyện nông thôn mới (huyện Phong Điền đạt chuẩn năm 2015 và huyện
Vĩnh Thạnh đạt chuẩn năm 2018) hoàn thành 100% kế hoạch của Trung ương giao
năm 2020.
2. Kết quả thực hiện bộ tiêu chí quốc gia về xã nông thôn mới
a. Hạ tầng kinh tế - xã hội
- Tiêu chí Giao thông nông thôn: Năm 2015 có 17/36 xã đạt tiêu chí số 2 về
giao thông nông thôn (đạt 47,22%, tăng 30% so với năm 2011). Thực hiện Chương
trình xây dựng NTM, thành phố đã tập trung đầu tư xây dựng hệ thống giao thông ở
các xã, huyện. Đến tháng 8/2019, thành phố có 35/36 xã đạt tiêu chí Giao thông nông
thôn, tăng 18 xã so với năm 2015.
- Tiêu chí Thủy lợi: Năm 2015 thành phố có 35/36 xã đạt tiêu chí Thủy lợi, tăng
69,44% so với năm 2011. Hệ thống kênh phục vụ sản xuất nông nghiệp của 36 xã có
tổng chiều dài 1.670 km. Hệ thống kênh mương, thủy lợi được đầu tư nạo vét kiên cố
hóa đạt chuẩn, xây dựng đồng bộ và cải tạo, nâng cấp đê bao khép kín. Đến nay, thành
phố có 36/36 xã hoàn thành tiêu chí Thủy lợi.
- Tiêu chí Điện: Đến nay, điện lưới quốc gia đã phủ đến 100% các xã, ấp trên
địa bàn thành phố. Bên cạnh đó, tăng cường công tác tuyên truyền, nâng cao nhận thức
trong nhân dân về sử dụng điện an toàn, tiết kiệm, duy trì nâng chất và hiệu quả sử
dụng điện trong sinh hoạt và sản xuất – kinh doanh – dịch vụ. Thành phố có 36/36 xã
hoàn thành tiêu chí về Điện.
148
- Tiêu chí Trường học: Tính đến năm 2015 có 14/36 đạt (chiếm tỷ lệ 38,89%),
tăng 25% so với năm 2011 với 55/192 trường đạt chuẩn quốc gia.Cơ sở vật chất
trường học luôn được đầu tư, phát triển theo hướng kiên cố hóa và đạt chuẩn quốc gia;
đến tháng 8/2019, có 36/36 xã đạt tiêu chí về Trường học.
- Tiêu chí Cơ sở vật chất văn hóa: Cuối năm 2015 có 14/36 xã đạt (38,89%),
tăng 33,33% so với năm 2011. Đến nay có 35/36 xã có trung tâm văn hóa xã; 282/291
ấp có nhà văn hóa ấp. Tiêu chí số 6 có 35/36 xã đạt chuẩn.
- Tiêu chí Nhà ở dân cư: Kết quả cuối năm 2015, toàn thành phố có 24/36 xã
(66,67%) đạt tiêu chí nhà ở dân cư, tăng 50,56% so với năm 2011. Từ năm 2011-2019
thành phố đã huy động sự đóng góp của các cá nhân, tổ chức xây mới, sửa chữa và
nâng cấp được 3.464 căn nhà tình nghĩa, nhà đại đoàn kết cho người dân nông thôn.
Đến cuối tháng 8/2019 có 35/36 xã đạt chuẩn tiêu chí Nhà ở dân cư.
b. Kinh tế và tổ chức sản xuất:
- Tiêu chí Thu nhập: Thu nhập bình quân trên đầu người/năm của người dân
nông thôn đến năm 2018: 45.500.000 đồng/người/năm tăng 14.500.000
đồng/người/năm so với năm 2015 là 31.000.000 đồng/người/năm.
- Tiêu chí Hộ nghèo: Năm 2015, có 34/36 xã đạt tiêu chí hộ nghèo (theo chuẩn
nghèo cũ), tăng 33,33% so với năm 2011. Đến năm 2016, hộ nghèo được xét theo
chuẩn đa chiều, số xã đạt còn 23/36 xã. Đến tháng 8/2019 có 36/36 xã đạt tiêu chí hộ
nghèo theo chuẩn đa chiều, với tỷ lệ hộ nghèo nông thôn là 2,06%.
c. Văn hóa - Xã hội - M i trường
- Tiêu chí Giáo dục: Năm 2015, có 30/36 xã đạt tiêu chí giáo dục, tăng 47,22%
so với năm 2011.Đến thời điểm hiện nay tất cả các xã trên địa bàn 04 huyện đều đạt
chuẩn phổ cập giáo dục theo Nghị định số 20/2014/NĐ-CP ngày 24/3/2014 của Thủ
tướng Chính phủ. Ngành giáo dục tích cực phối hợp với các đơn vị có liên quan tập
trung thực hiện các giải pháp nhằm duy trì bền vững và nâng cao chất lượng công tác
phổ cập giáo dục, xóa mù chữ. Kết quả cụ thể:
36/36 xã đạt chuẩn phổ cập giáo dục mầm non cho trẻ em 5 tuổi; 36/36 xã đạt
chuẩn phổ cập giáo dục tiểu học mức độ 2; 36/36 xã đạt chuẩn phổ cập giáo dục trung
học cơ sở mức độ; tỷ lệ học sinh tốt nghiệp THCS được tiếp tục học trung học phổ
thông, bổ túc trung học phổ thông, trung cấp chuyên nghiệp và trung cấp nghề đạt trên
80%.
- Tiêu chí Văn hóa:Đến nay hầu hết các Trung tâm văn hóa – thể thao xã đều
được trang bị các trang thiết bị như: bàn, ghế hội trường, phòng chức năng, thiết bị âm
thanh, truyền thanh, tủ, sách, báo, tạp chí… để tổ chức các hoạt động tuyên truyền,
phổ biến chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước; tổ chức
các hoạt động văn hóa, văn nghệ, thể dục thể thao, hoạt động chống đuối nước và một
số các hoạt động khác của địa phương. Toàn thành phố có 36/36 xã đạt chuẩn tiêu chí
số 16 về Văn hóa.
- Tỷ lệ hộ được sử dụng nước sạch hợp vệ sinh theo quy chuẩn quốc gia:
Trong giai đoạn 2011-2015 trên địa bàn thành phố đã tăng từ 76% năm 2011
lên 99% vào cuối năm 2015, tỷ lệ hộ sử dụng nước HVS đã vượt so với định mức quy
định tại Bộ tiêu chí nông thôn mới.
149
Đến tháng 6/2019, tại các xã của 04 huyện của thành phố (Phong Điền, Thới
Lai, Cờ Đỏ, Vĩnh Thạnh) được đầu tư 17 hệ thống cấp nước nông thôn tập trung với
công suất 500m3/ngày đêm đến 1.000m3/ngày đêm, chất lượng nước đạt QCVN 01-
BYT, Quy chuẩn chất lượng nước ăn uống của Bộ Y tế quy định. Vì vậy kết quả đến
tháng 8/2019 trên địa bàn thành phố tỷ lệ hộ dân nông thôn được sử dụng nước sạch
theo tiêu chuẩn Quốc gia đạt 75%, (tương ứng 124.412 hộ); Tỷ lệ hộ dân sử dụng nước
hợp vệ sinh là 99% đạt và vượt so với quy định.
Các công trình cung cấp nước sinh hoạt tập trung cho người dân thường xuyên
được đầu tư mới, mở rộng, nâng cấp, sửa chữa,… đảm bảo 100% các trường mầm
non, tiểu học, trung học cơ sở, trường trung học phổ thông và trạm y tế xã ở nông thôn
có đủ nước sạch. Tỷ lệ hộ gia đình có đủ 3 công trình vệ sinh theo chuẩn (hố xí, nhà
tắm, bể nước hoặc nước máy) cơ bản đạt yêu cầu. Toàn thành phố có 36/36 xã đạt tiêu
chí môi trường và an toàn thực phẩm.
d. Hệ thống chính trị
- Nâng cao chất lượng, phát huy vai trò của tổ chức Đảng, chính quyền, đoàn
thể chính trị - xã hội trong xây dựng nông thôn mới; cải thiện và nâng cao chất lượng
các dịch vụ hành chính công; bảo đảm và tăng cường khả năng tiếp cận pháp luật cho
người dân. Tiếp tục nâng cao chất lượng cán bộ đảm bảo về trình độ chính trị,chuyên
môn nghiệp vụ theo quy định và làm tốt công tác quy hoạch cán bộ,đào tạo chuyên
môn nghiệp vụ cho cán bộ công chức xã. Đến nay đã có 36/36 xã đạt tiêu chí số 18
về hệ thống chính trị và tiếp cận pháp luật.
e. Giữ vững quốc phòng, an ninh và trật tự xã hội nông thôn
Công tác đảm bảo an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội tại khu vực nông
thôn được ổn định giữ vững. Duy trì hiệu quả mô hình, điển hình tiên tiến về an ninh,
trật tự trong xây dựng nông thôn mới. Thành phố có 36/36 xã đạt tiêu chí số 19 về
quốc phòng và an ninh.
3. Những kết quả đạt đƣợc
Để sát hợp với tình hình thực tiễn XDNTM tại địa phương, UBND TP Cần Thơ
ban hành Bộ Tiêu chí TP Cần Thơ về xã nông thôn mới giai đoạn: 2011-2015 và giai
đoạn 2016-2020. Sau thời gian triển khai thực hiện bộ tiêu chí mới này cho thấy: So
với Bộ Tiêu chí TP Cần Thơ về nông thôn mới trước đây (20 tiêu chí) Bộ Tiêu chí giai
đoạn 2016-2020 giảm 1 tiêu chí. Tuy nhiên, các chỉ tiêu trong Bộ tiêu chí mới có độ
bao phủ rộng, có chiều sâu, yêu cầu cao hơn nên tương đối khó thực hiện. Sau khi rà
soát lại tình hình XDNTM trên địa bàn 36 xã theo Bộ tiêu chí mới, kết quả trung bình
mỗi xã đạt 15,06 tiêu chí. Một số tiêu chí khó thực hiện như: tiêu chí số 6 (cơ sở vật
chất văn hóa), tiêu chí số 10 (thu nhập), tiêu chí số 11 (hộ nghèo) và tiêu chí số 15 (y
tế). Quá trình thực hiện, Bộ Tiêu chí này sẽ từng bước được hoàn thiện và điều chỉnh
phù hợp với điều kiện kinh tế-xã hội TP Cần Thơ theo từng thời kỳ.
Với sự vào cuộc của cả hệ thống chính trị, đặc biệt sự chỉ đạo quyết liệt, sát sao
của các đồng chí lãnh đạo thành phố, nhất là sự chỉ đạo kịp thời, hiệu quả của thành ủy
như: Thành ủy Cần Thơ đã ban hành nghị quyết chuyên đề số 09-NQ/TU ngày 25
tháng 4 năm 2012 của Thành ủy đẩy mạnh thực hiện Chương trình mục tiêu quốc gia
về xây dựng nông thôn mới đến năm 2020 và đã có sơ kết 5 năm thực hiện nghị quyết,
đồng thời Ban thường vụ Thành ủy đã phân công một đồng chí thành ủy viên trực tiếp
chỉ đạo 1 xã nông thôn mớivà cấp huyện trong công tác triển khai thực hiện Chương
150
trình, trực tiếp đi thu hút, xúc tiến đầu tư và mở rộng thị trường tiêu thụ, xuất khẩu
nông sản, góp phần tạo nên sự đột phá trong xây dựng nông thôn mới, đồng thời góp
phần quan trọng vào thành tựu phát triển kinh tế xã hội giai đoạn 2010-2020. Đồng
thời thông qua công tác kiểm tra, giám sát trong suốt quá trình thực hiện Chương trình
đã tạo điều kiện thuận lợi trong việc phát hiện và giải quyết kịp thời những khó khăn,
vướng mắc địa phương đã và đang gặp phải;
- Đã xác định rõ vai trò chủ thể và lợi ích thiết thực của người dân trong xây
dựng nông thôn mới và tạo thành phong trào sâu rộng trên địa bàn thành phố;
- Do bộ máy tổ chức hoạt động xây dựng nông thôn mới ở các cấp từ thành phố
đến huyện, xã được kiện toàn và củng cố, nên đã có nhiều hoạt động xây dựng nông
thôn mới ngày càng hiệu quả hơn;
- Công tác thực hiện Chương trình có trọng điểm như: Đã ban hành nhiều cơ
chế, chính sách linh hoạt để huy động nguồn lực thực hiện Chương trình (các nghị
quyết chuyên đề của Thành Ủy, các hệ thống truyền thông tuyên truyền về xây dựng
nông thôn mới của Đài Phát thành và Truyền hình, báo Nông nghiệp Việt Nam, báo
Nông thôn ngày nay, báo Cần Thơ và các đài truyền thanh huyện, xã...). Qua đó, diện
mạo nông thôn ngày càng khởi sắc; kết cấu hạ tầng kinh tế xã hội ngày càng phát triển,
đặc biệt là hệ thống giao thông nông thôn, thủy lợi; sản xuất nông nghiệp và kinh tế
nông thôn phát triển theo hướng tích cực, đã có sự chuyển dịch tiến bộ trong cơ cấu,
sản xuất phát triển theo hướng hàng hóa, gắn sản xuất với thị trường tiêu thụ;
- An ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội ngày càng được củng cố; cảnh quan,
môi trường nông thôn dần được cải thiện; Thu nhập của người dân được nâng cao
hàng năm góp phần giảm tỉ lệ hộ nghèo, mạng lưới giáo dục đào tạo và chăm sóc sức
khỏe nhân dân được quan tâm thường xuyên..., nhờ vậy, đời sống vật chất tinh thần
của người dân không ngừng được nâng lên.
- Phong trào “Cả nước chung sức xây dựng nông thôn mới” đã thực sự trở thành
một phong trào ý nghĩa, có tính nhân văn và có sức lan tỏa sâu rộng và được người dân
đồng tình hưởng ứng. Nhận thức của người dân về xây dựng nông thôn mới ngày càng
được nâng cao, nhất là trong phát triển sản xuất gắn với liên kết tiêu thụ sản phẩm, ứng
dụng khoa học công nghệ, trong bảo vệ môi trường, cải tạo cảnh quan nông thôn, phát
huy các giá trị văn hóa truyền thống, giữ gìn an ninh trật tự, góp phần làm thay đổi cơ
bản bộ mặt nông thôn của thành phố.
4. Những hạn chế, tồn tại chủ yếu và nguyên nhân
Hiện tại, công tác XDNTM của thành phố vẫn còn gặp phải khó khăn nhất định:
Năm 2017, việc đánh giá các tiêu chí thực hiện theo Bộ tiêu chí NTM giai đoạn
2016-2020 được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt. Bộ tiêu chí quốc gia về xã NTM giai
đoạn 2016-2020 tăng thêm 10 chỉ tiêu (từ 39 lên 49 chỉ tiêu) so với Bộ tiêu chí giai
đoạn 2011-2015. Bên cạnh đó, một số tiêu chí được nâng cao về chất lượng. Cụ thể:
Đối với tiêu chí thu nhập, theo Bộ tiêu chí mới, thu nhập bình quân đầu người khu vực
nông thôn đến năm 2020 khu vực ĐBSCL là từ 50 triệu đồng/năm trở lên; tỷ lệ hộ
nghèo theo phương pháp điều tra đa chiều bằng và dưới 4%; tỷ lệ người dân tham gia
bảo hiểm y tế trên 85% (trước đây là 70%); tỷ lệ hộ sử dụng nước hợp vệ sinh trên
95% và sử dụng nước sạch trên 65%. Đây là lý do khiến cho các xã đạt chuẩn NTM
giai đoạn 2011-2016, đến nay lại bị giảm số tiêu chí đã đạt.
151
Tuy nhiên, đây không phải là cản ngại quá lớn mà khó nhất vẫn là vốn đầu tư
cơ bản đối với cơ sở hạ tầng kỹ thuật XDNTM. Nguồn vốn thực hiện Chương trình
XDNTM của thành phố không nằm trong danh mục được Trung ương phân bổ, thành
phố tự điều tiết nên việc đầu tư cho các địa phương chưa đáp ứng đủ nhu cầu, phân bổ
vốn về các huyện chưa kịp thời.
Bên cạnh đó, một bộ phận cán bộ, người dân chưa hiểu hết ý nghĩa, lợi ích của
chương trình, coi XDNTM là nhiệm vụ của chính quyền các cấp, vốn hoàn toàn do
Nhà nước hỗ trợ nên đã ảnh hưởng đến tiến độ chung. Phần lớn các xã XDNTM trên
địa bàn thành phố có xuất phát điểm thấp, đời sống người dân còn nhiều khó khăn nên
khả năng huy động vốn trong dân gặp không ít trở ngại.
Đặc biệt là về công tác đảm bảo an ninh, trật tự tại địa phương trong xây dựng
nông thôn mới: tình hình tội phạm và tệ nạn xã hội ở một số khu vực nông thôn vẫn
còn diễn biến phức tạp.
Việc xác định doanh nghiệp giữ vai trò “đòn bẩy” trong XDNTM, thời gian
qua, thành phố chú trọng thu hút doanh nghiệp đầu tư vào nông nghiệp, nông dân,
nông thôn. Tuy nhiên, số lượng doanh nghiệp thực sự thiết tha với bà con không nhiều.
Nguyên nhân chính do những chính sách chưa thực sự thu hút các doanh nghiệp đầu
tư. Bên cạnh đó, cơ sở hạ tầng chưa đáp ứng nhu cầu phát triển, đặc biệt lợi nhuận đầu
tư vào lĩnh nông nghiệp, nông thôn còn khá thấp so với đâu tư trong một số lĩnh vực
khác. Ngoài ra vẫn còn những bất cập và những nguyên nhân khác như:
- Hệ thống tổ chức cán bộ chuyên trách cấp huyện, xã, thành phố còn ít, cán bộ
cấp xã mới chỉ phân công kiêm nhiệm nên hiệu quả hoạt động chưa cao.
- Chương trình xây dựng nông thôn mới là chủ trương lớn, là Chương trình kinh
tế- xã hội cần kinh phí đầu tư lớn và sự phối hợp của các cấp, các ngành; tuy nhiên
nguồn vốn đầu tư từ ngân sách nhà nước cho Chương trình còn thấp, trong khi việc
đóng góp của các tổ chức, doanh nghiệp và con em quê hương để xây dựng nông thôn
mới chưa được nhiều. Công tác phối hợp giữa các ngành, các cấp trong triển khai
trong thực hiện Chương trình đôi lúc chưa kịp thời, thiếu chặt chẽ làm ảnh hưởng đến
tiến độ thực hiện Chương trình.
- Tác động của biến đổi khí hậu ngày càng diễn biến phức tạp đã gây thiệt hại
về tài sản, con người và ảnh hưởng nặng nề đến đời sống sinh hoạt, sản xuất của người
dân, qua đó, đã ảnh hưởng trực tiếp đến việc duy trì các tiêu chí về hạ tầng kinh tế - xã
hội, thu nhập, hộ nghèo, môi trường....
5. Các bài học kinh nghiệm
Thời gian tới, Chương trình Mục tiêu quốc gia XDNTM ở TP Cần Thơ tập
trung vào những công tác trọng tâm sang giai đoạn mới theo hướng đi vào chiều sâu,
nâng cao chất lượng trong việc thực hiện từng tiêu chí. Do đó, tùy tình hình thực tế,
mỗi địa phương sẽ xác định những tiêu chí mang tính đột phá, tạo điều kiện để thực
hiện các tiêu chí khác. Trong đó tập trung cho các tiêu chí phát triển kinh tế, nâng cao
thu nhập là trọng tâm, có tính chất quyết định, lan toả cho các tiêu chí còn lại. Thới
gian tới, Ban Chỉ đạo Chương trình xây dựng NTM thành phố sẽ tăng cường công tác
kiểm tra, giám sát chỉ đạo thực hiện xây dựng NTM trên địa bàn thành phố, nhằm kịp
thời tháo gỡ những khó khăn, tìm ra những giải pháp đẩy mạnh công tác có hiệu quả.
Tiếp tục thực hiện tái cơ cấu sản xuất nông nghiệp theo hướng sản xuất tập trung, tăng
giá trị hàng hóa nông sản; áp dụng công nghệ tiên tiến vào sản xuất nông nghiệp, tạo
sự chuyển biến mạnh mẽ trong sản xuất. Đẩy mạnh tiến độ thực hiện chương trình
Quốc gia mỗi xã một sản phẩm trên địa bàn thành phố Cần Thơ, xây dựng các mô hình