TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN, ĐHQGHN
KHOA VIỆT NAM HỌC VÀ TIẾNG VIỆT
-----------------------
LÊ THỊ KIỀU
CHÍNH SÁCH PHÁT TRIỂN THỦY QUÂN
CỦA CÁC CHÚA NGUYỄN Ở ĐÀNG TRONG THẾ KỈ XVI- XVIII
KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC
NGÀNH VIỆT NAM HỌC
Hệ đào tạo: Chính quy
Khóa học: QH-2014-X
Người hướng dẫn: Thạc sĩ Vũ Thị Xuyến
HÀ NỘI, 2018
LỜI CẢM ƠN
Trong quá trình triển khai đề tài khóa luận, em đã nhận được rất
nhiều sự giúp đỡ tận tình và nhận được nhiều lời khuyên bổ ích để hoàn
thành khóa luận.
Em xin chân thành gửi lời cảm đến cô Vũ Thị Xuyến, người đã trực
tiếp chỉ bảo và hướng dẫn em trong suốt quá trình nghiên cứu để hoàn thành
khóa luận. Cô đã tận tình truyền đạt kiến thức, kinh nghiệm, cũng như đưa ra
những lời khuyên định hướng giúp em đi đúng hướng đề tài nghiên cứu. Nhờ
vậy mà em có thể hoàn thành khóa luận đúng thời gian quy định.
Ngoài ra, em cũng xin gửi lời cảm ơn đến toàn thể thầy cô trong khoa
Việt Nam học và tiếng Việt đã giúp đỡ em cùng tập thể K59 Việt Nam học
trong suốt 4 năm học tại trường Đại học Khoa học xã hội và Nhân văn. Em
cũng xin gửi lời cám ơn tới thư viện trường ĐHKHXH&NV – ĐHQGHN, thư
viện Quốc gia, Phòng tư liệu khoa Việt Nam học đã tạo điều kiện giúp em
tiếp cận nhiều nguồn tư liệu phong phú.
Xin gửi lời cảm ơn đến bạn Phạm Thị Thơm - K59 Việt Nam học, Ngô
Hoàng Thắng - K59 Lịch sử đã nhiệt tình giúp đỡ tôi trong quá trình tìm kiếm
tài liệu và cùng trao đổi kiến thức trong suốt thời gian triển khai khóa luận.
Và cuối cùng, xin gửi lời cảm ơn đến gia đình và bạn bè đã luôn quan
tâm, động viên và tạo điều kiện thuận lợi, tạo động lực giúp tôi hoàn thành
khóa luận.
Em xin chân thành cảm ơn!
Hà Nội, ngày 18 tháng 05 năm 2018
Sinh viên
Lê Thị Kiều
LỜI CAM ĐOAN
Tác giả Lê Thị Kiều xin cam đoan:
Khóa luận tốt nghiệp là thành quả từ sự nghiên cứu hoàn toàn nghiêm
túc của tác giả thông qua khảo cứu và nghiên cứu tài liệu liên quan, và được
thực hiện dưới sự hướng dẫn, định hướng của giảng viên hướng dẫn Thạc sĩ
Vũ Thị Xuyến.
Đề tài khóa luận là một đề tài mới do tác giả đưa ra và được sự đồng ý
của giảng viên hướng dẫn, không hề có sự sao chép theo bất cứ đề tài nào
tương tự.
Mọi sự tham khảo trong khóa luận đã được chú thích và trích dẫn
nguồn rõ ràng trong báo cáo và danh mục tài liệu tham khảo.
Mọi sự sao chép không rõ ràng, không hợp lệ theo quy chế của nhà
trường tác giả xin hoàn toàn chịu trách nhiệm.
Tác giả xin chân thành cảm ơn!
Hà Nội, ngày 18 tháng 05 năm 2018
Sinh viên
Lê Thị Kiều
MỤC LỤC
MỞ ĐẦU .................................................................................................................... 1
1. Lí do chọn đề tài ......................................................................................... 1
2. Lịch sử nghiên cứu vấn đề ......................................................................... 2
3. Mục tiêu nghiên cứu .................................................................................. 4
4. Phương pháp nghiên cứu ........................................................................... 4
NỘI DUNG ................................................................................................................ 5
Chương 1: TIỀN ĐỀ PHÁT TRIỂN THỦY QUÂN Ở ĐÀNG TRONG.............. 5
1.1. Đàng Trong trong bối cảnh khu vực thế kỉ XVI-XVIII .................... 5
1.2. Tiền đề phát triển thủy quân ở Đàng Trong ...................................... 7
1.2.1. Đặc điểm vị trí địa lý ........................................................................ 7
1.2.2. Kỹ nghệ đóng thuyền ..................................................................... 10
Chương 2: CHÍNH SÁCH PHÁT TRIỂN THỦY QUÂN CỦA CÁC
CHÚA NGUYỄN Ở ĐÀNG TRONG THẾ KỈ XVI- XVIII...................... 18
2.1. Phép duyệt, tuyển ................................................................................ 18
2.1.1 Phép tuyển binh ............................................................................... 18
2.1.2 Phép duyệt binh ............................................................................... 22
2.2. Chính sách tổ chức và quản lý ........................................................... 27
2.2.1. Thủy quân chính quy ...................................................................... 27
2.2.2. Lực lượng truyền tin và vận chuyển ............................................... 29
2.3. Kỷ luật quân đội .................................................................................. 35
2.4. Chính sách đãi ngộ .............................................................................. 38
Chương 3: ĐÁNH GIÁ CHUNG ................................................................. 44
3.1. Một số nhận định ................................................................................ 44
3.2. Một số trận đánh lớn của thủy quân Đàng Trong ........................... 54
KẾT LUẬN .............................................................................................................. 58
TÀI LIỆU THAM KHẢO ...................................................................................... 60
1
MỞ ĐẦU
1. Lí do chọn đề tài
Đất nước ta trong giai đoạn cuối thế kỉ XV đến thế kỉ XVIII đã xảy ra
nhiều biến động lớn về chính trị cũng như kinh tế xã hội, đặc biệt là từ khi
nhà Lê sơ sụp đổ (1428-1527). Là một triều đại hùng mạnh, in dấu ấn sâu
đậm trên tất cả các mặt chính trị, kinh tế, văn hoá nên sự suy sụp của nhà Lê
sơ đã góp phần gây ra cuộc chiến tranh giành quyền lực giữa các thế lực
phong kiến Lê - Mạc, Trịnh - Nguyễn, khiến đời sống dân chúng điêu đứng.
Nhưng nhìn ở góc độ khác khách quan hơn, giai đoạn này cũng đã hoàn thiện
nguyện vọng Nam tiến của triều đại Lê sơ. Quá trình Nam tiến là một trong
những kết quả quan trọng trong lịch sử dân tộc, kéo dài qua nhiều thời kì,
nhiều đời vua khác nhau. Nhưng chỉ đến thời các chúa Nguyễn mới diễn ra
thực sự mạnh mẽ và có hiệu quả rõ rệt mà Chúa tiên Nguyễn Hoàng (1558-
1613) là người mở cõi. Nguyễn Hoàng để tránh sự thủ tiêu của họ Trịnh, dựa
vào lời khuyên của Nguyễn Bỉnh Khiêm: “Hoành Sơn nhất đái,vạn đại dung
thân”, đã khéo léo xin Trịnh Kiểm vào cai quản vùng đất Thuận Hóa đầy khó
khăn, lựa chọn nơi này là nơi dung thân là nơi dấy nghiệp. Bắt đầu từ Chúa
Tiên đến các đời Chúa kế vị đều đã cố gắng xây dựng cơ đồ vững mạnh cả về
chính trị và kinh tế. Nhắc đến Đàng Trong là nhắc đến một nền kinh tế ngoại
thương phát triển rộng mở, nhưng song song với kinh tế chúa Nguyễn luôn
chú trọng xây dựng lực quân đội đông và mạnh, trong đó đặc biệt phải kể đến
thủy quân. Việc chú trọng phát triển thủy quân ở Đàng Trong thứ nhất là do
đặc điểm vị trí địa lí thuận lợi cho việc lưu thông bằng đường thủy với hệ
thống sông ngòi kênh rạch chằng chịt, đường bờ biển kéo dài và đây cũng là lí
do người dân Đàng Trong quen với việc sử dụng thuyền và phát triển văn hóa
nước. Điều quan trọng hơn nữa, việc phát triển thủy quân đã phục vụ cho nhu
cầu chính trị của Đàng Trong chống lại họ Trịnh ở phương Bắc, hoàn thành
sứ mệnh mở rộng lãnh thổ về phương Nam. Do đòi hỏi cấp thiết phải xây
dựng quân đội mạnh và tình hình thực tế của Đàng Trong, đã thúc đẩy Chúa