Khóa luận tốt nghiệp Phạm Thị Huyền Trang
Tìm hiểu hoạt động đào tạo kiến thức thông tin dành cho sinh viên tại Trung
tâm TTTV Đại học Hà Nội1
ĐẶT VẤN ĐỀ
1. Tính cấp thiết của đề tài :
Thế kỷ XX, trong đó sự phát triển có tính chất bùng nổ của công nghệ
thông tin và truyền thông, những tiến bộ công nghệ sinh học, sự chuyển dịch
sang nền kinh tế dựa trên tri thức, xu hướng toàn cầu hóa, xu thế giao lưu
văn hóa toàn cầu, sự ra đời nền kinh tế điện tử, sự có mặt của máy tính cá
nhân và Internet ở khắp mọi nơi…đang tác động và làm thay đổi mọi lĩnh
vực hoạt động của con người, đưa thế giới từ kỷ nguyên công nghiệp sang
kỷ nguyên thông tin và phát triển kinh tế tri thức. Đứng trước những sự
chuyển biến lớn lao của xã hội, việc nghiên cứu và học tập của sinh viên gặp
nhiều thuận lợi song cũng không ít khó khăn.
Dẫu rằng sinh viên ở các trường đại học đang được giáo dục trong
một môi trường với sự trang bị khá đầy đủ cơ sở vật chất cũng như môi
trường để tiếp cận với các nguồn lực thông tin đã mở rộng trên phạm vi toàn
cầu, song đứng trước sự phát triển mạnh mẽ của sản lượng thông tin cũng
như các phương tiện lưu trữ, truyền tải, cung cấp thông tin phát triển theo
cấp số nhân không ngừng như hiện nay, con người trở nên thật nhỏ bé.
Sinh viên ngày nay đang được học tập trong một môi trường rộng mở
và linh hoạt, nơi mà các kiến thức và kỹ năng xử lý, sử dụng thông tin được
xem như nhân tố quan trọng hàng đầu. Vì vậy: “Giáo dục cần phải được đổi
mới thông qua các hình thức học tập mới để giúp sinh viên trở nên tích cực
và chủ động hơn trong kỷ nguyên thông tin”. Theo đó: việc học tập nên dựa
vào các nguồn thông tin về thế giới thực, việc học tập nên hướng vào vấn đề
“tương tác” và “tích hợp” hơn là bị động và manh mún, việc học tập phải
dựa trên cơ sở “cộng tác”, nên sử dụng các công nghệ truyền thông hiện đại
trong việc học tập”.[8,tr.137]
Khóa luận tốt nghiệp Phạm Thị Huyền Trang
Tìm hiểu hoạt động đào tạo kiến thức thông tin dành cho sinh viên tại Trung
tâm TTTV Đại học Hà Nội2
Nhìn chung, mỗi sinh viên chúng ta chỉ lưu lại một ít những gì chúng
ta nghe được trên lớp hoặc ở các môi trường học tập khác nếu như chúng ta
không tham gia tích cực vào quá trình học tập và áp dụng những kiến thức
đã học vào giải quyết các vấn đề cụ thể. Cho nên phương pháp giáo dục là
một điều rất quan trọng, làm thế nào để đưa sinh viên trở thành trung tâm
của quá trình dạy và học. Sinh viên sẽ là những người tiếp nhận tri thức, xử
lý tri thức và tạo ra tri thức một cách chủ động. Hay nói cách khác, sinh viên
phải là người có Kiến thức thông tin để có khả năng học tập suốt đời.
Nhận ra được tầm quan trọng của kiến thức thông tin (KTTT) đối với giáo
dục đại học, nhiều trường đại học trong nước đã có những nỗ lực cho việc
đổi mới phương pháp giáo dục, đặc biệt là xuất phát điểm bắt đầu đào tạo
KTTT cho sinh viên từ trung tâm thông tin – thư viện của mỗi trường đại
học. Nổi bật phải kể đến như Trung tâm học liệu Đại học Cần Thơ, Trung
tâm Thông tin – Thư viện Đại học Quốc gia Hà Nội, Trung tâm Thông tin –
Thư viện Đại học Hà Nội, Trung tâm học liệu Đại học Huế, Trung tâm
Thông tin học liệu Đại học Đà Nẵng, Trung tâm Thông tin Khoa học và
Công nghệ Quốc gia…
Chúng ta biết rằng: “Thư viện chính là công cụ truyền bá tri thức một
cách tĩnh lặng, là nơi chuyển tải thông tin một cách nhẹ nhàng, nhưng có tác
động cao và hiệu quả lớn, không chỉ là hình thức cho người đọc mượn một
cuốn sách, cung cấp một sản phẩm thông tin, mà nhiệm vụ (nội dung) của
thư viện chính là sự chuyển tải những tri thức đến người đọc, người dùng tin
những thông tin cần thiết và bổ ích trong việc tự học tập và nghiên cứu, xây
dựng một xã hội học tập trong nhân dân”. Hiện tại, với việc chuyển đổi
sang hình thức đào tạo theo tín chỉ, việc giáo dục KTTT cho sinh viên lại
càng quan trọng, hơn lúc nào hết thư viện chứng tỏ được là một phần không
thể thiếu được của cộng đồng. Đào tạo KTTT cho người dùng tin một cách
hiệu quả, khoa học để sinh viên biết chủ động, sáng tạo trong việc lựa chọn
thông tin, trang bị cho mình kỹ năng học tập suốt đời luôn là vấn đề tác giả
Khóa luận tốt nghiệp Phạm Thị Huyền Trang
Tìm hiểu hoạt động đào tạo kiến thức thông tin dành cho sinh viên tại Trung
tâm TTTV Đại học Hà Nội3
tìm hiểu. Bên cạnh đó hiện tại Trung tâm Thông tin – Thư viện Trường Đại
học Hà Nội – một trong những thư viện đại học đang triển khai đào tạo
KTTT sớm nhất trên địa bàn Hà Nội, nhằm tìm ra các giải pháp cụ thể, thực
tế, phù hợp triển khai KTTT cho các thư viện đại học nói chung. Do đó tác
giả đã quyết định lựa chọn đề tài: “Tìm hiểu hoạt động đào tạo kiến thức
thông tin dành cho sinh viên tại Trung tâm Thông tin - Thư viện Trường
Đại học Hà Nội” làm khóa luận tốt nghiệp cử nhân ngành Thông tin – Thư
viện.
2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu
2.1. Mục đích nghiên cứu
Tìm hiểu thực trạng hoạt động đào tạo KTTT dành cho sinh viên tại
Trung tâm Thông tin – Thư viện Trường Đại học Hà Nội. Qua đó tìm ra
những giải pháp cụ thể, hữu hiệu và phù hợp cho việc triển khai đào tạo kiến
thức thông tin tốt hơn tại Trung tâm Thông tin - Thư viện Đại học Hà Nội
nói riêng và các thư viện đại học trong cả nước nói chung nhằm nâng cao
chất lượng đào tạo nguồn nhân lực quan trọng cho đất nước.
2.2. Nhiệm vụ nghiên cứu :
- Nhiệm vụ 1: Nghiên cứu lý thuyết về kiến thức thông tin, tầm quan
trọng của KTTT với giáo dục đại học hiện nay
- Nhiệm vụ 2: Tìm hiểu và phân tích những cơ sở triển khai KTTT
phù hợp với hoàn cản kinh tế, chính trị, xã hội và con người Việt Nam
- Nhiệm vụ 3: Khảo sát thực trạng thực tiễn hoạt động đào tạo
KTTT dành cho sinh viên tại Trung tâm Thông tin - Thư viện Trường Đại
học Hà Nội. Phân tích số liệu thu được và đưa ra những nhận định ban đầu
về hiệu quả hoạt động đào tạo KTTT của thư viện
- Nhiệm vụ 4: Đưa ra những nhận xét và đề xuất các giải pháp nhằm
nâng cao chất lượng đào tạo KTTT tại thư viện, cố gắng trong tương lai
không xa đưa KTTT trở thành môn học bắt buộc đối với sinh viên trước khi
tốt nghiệp.
Khóa luận tốt nghiệp Phạm Thị Huyền Trang
Tìm hiểu hoạt động đào tạo kiến thức thông tin dành cho sinh viên tại Trung
tâm TTTV Đại học Hà Nội4
3. Tình hình nghiên cứu
Có thể nói KTTT cho đến nay vẫn là một vấn đề mới với Việt Nam.
Hiện tại, đã có một số mảng nghiên cứu liên quan đến đề tài KTTT :
Mảng nghiên cứu chuyên sâu về KTTT. Các nghiên cứu đã đưa ra
những nét khái quát về khái niệm và vai trò của KTTT đối với con người
trong cuộc sống nói chung và đối với sinh viên trong việc tích lũy khả năng
học tập suốt đời nói riêng. Các bài viết về KTTT được tập hợp trong cuốn
Kỷ yếu hội thảo khoa học của Khoa Thông tin – Thư viện Trường Đại học
Khoa học xã hội và nhân văn.
Từ ngày 8-12/5/2006 ở trường Đại học Hà Nội, được sự tài trợ của
UNESCO đã phối hợp với Trung tâm Thông tin Phát triển Việt Nam (VDIC)
và Trung tâm Tài nguyên Tri thức Phát triển Úc (ADS) tổ chức khóa bồi
dưỡng năng lực đào tạo kiến thức thông tin cho cán bộ thư viện của một số
trường đại học tại Việt Nam
Một số bài khóa luận không nhiều nghiên cứu về vấn đề KTTT với
việc đào tạo nguồn lực cho ngành Thông tin - Thư viện, và đổi mới phương
pháp giáo dục để đào tạo KTTT cho sinh viên tốt hơn.
Tuy nhiên chưa có một công trình nào đi sâu vào việc đào tạo KTTT
xuất phát điểm từ thư viện, đặc biệt là Trung tâm Thông tin - Thư viện Đại
học Hà Nội. Thiết nghĩ, trong điều kiện thư viện đang ngày một được nhìn
nhận đúng đắn từ xã hội như hiện nay, thì đây quả là vấn đề đáng lưu tâm.
4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu
4.1. Đối tượng nghiên cứu
Kiến thức thông tin của sinh viên trường Đại học Hà Nội
4.2. Phạm vi nghiên cứu
- Phạm vi không gian: để nắm rõ và có cái nhìn khách quan, đầy đủ
về thực trạng đào tạo KTTT tại Trung tâm, tác giả đã khảo sát và phỏng vấn
sinh viên các khóa 06, 07, 08, 09
- Phạm vi thời gian: 2005-2010
Khóa luận tốt nghiệp Phạm Thị Huyền Trang
Tìm hiểu hoạt động đào tạo kiến thức thông tin dành cho sinh viên tại Trung
tâm TTTV Đại học Hà Nội5
5. Cơ sở lý luận và phƣơng pháp nghiên cứu
5.1. Cơ sở lý luận
Khóa luận dựa trên cơ sở quan điểm của chủ nghĩa xã hội và tư tưởng
Hồ Chí Minh về công tác sách báo và thư viện, các chỉ thị, nghị quyết, các
văn bản pháp quy về giáo dục và đào tạo của Đảng và Nhà nước
5.2. Phương pháp nghiên cứu
- Phương pháp quan sát
- Phương pháp phỏng vấn, mạn đàm với người dùng tin và cán bộ
đang công tác tại Trung tâm
- Tổng hợp, thống kê số liệu
- Phân tích, tổng hợp các tài liệu có liên quan đến đề tài mà khóa
luận nghiên cứu
6. Đóng góp về lý luận và thực tiễn
6.1. Về mặt lý luận :
Khóa luận giúp làm đầy đủ và phong phú hơn khái niệm về “ kiến
thức thông tin” và tầm quan trọng của KTTT với giáo dục đại học hiện nay.
Quan trọng hơn, khóa luận khẳng định rằng : nếu được trang bị đầy đủ
KTTT ngay từ môi trường đại học, sinh viên sẽ có khả năng tự học và
nghiên cứu suốt đời
6.2. Về mặt thực tiễn :
Kết quả nghiên cứu của khóa luận là cơ sở để khẳng định sự cần thiết
đáng lưu tâm và hiệu quả thu được khả quan từ hoạt động đào tạo KTTT của
thư viện đại học dành cho sinh viên. Qua đó, thúc đẩy hơn nữa, sự quan tâm,
đồng thuận và đầu tư của BLĐ nhà trường đại học dành cho thư viện để thư
viện có thể phát huy hết khả năng vốn có của mình.
7. Bố cục của khóa luận
Ngoài phần mở đầu, kết luận và phụ lục tham khảo, nội dung cơ bản
của niên luận được trình bày trong 3 chương: