Khóa luận tốt nghiệp đại học: Phát hiện và khắc phục quan niệm sai lệch của học sinh trong chương Chất rắn và chất lỏng. Sự chuyển thể vật lý 10 nâng cao

Khóa luận này tập trung vào việc phát hiện và khắc phục các quan niệm sai lệch của học sinh trong chương "Chất rắn và chất lỏng. Sự chuyển thể" của môn Vật lý 10 nâng cao. Đề tài được thực hiện nhằm góp phần đổi mới phương pháp giảng dạy, hướng tới việc tạo môi trường học tập cởi mở, khuyến khích sự tự giác và tư duy sáng tạo ở học sinh, đồng thời nâng cao chất lượng giáo dục Vật lý.

Giáo viên và học sinh Vật lý ở cấp THPT, đặc biệt là những người quan tâm đến việc nâng cao chất lượng dạy và học thông qua việc khắc phục quan niệm sai lệch.

Nghiên cứu này khám phá vấn đề quan niệm sai lệch phổ biến ở học sinh Trung học phổ thông (THPT) khi học môn Vật lý, đặc biệt trong chương "Chất rắn và chất lỏng. Sự chuyển thể" của chương trình Vật lý 10 nâng cao. Các quan niệm sai lệch này thường xuất phát từ kinh nghiệm sống hàng ngày, thói quen ngôn ngữ, và ít có cơ hội kiểm chứng bằng thực nghiệm, dẫn đến sự mơ hồ và mâu thuẫn trong tư duy học sinh, gây ảnh hưởng tiêu cực đến hiệu quả học tập. Mục tiêu chính của đề tài là: (1) Phát hiện một số quan niệm sai lệch điển hình của học sinh trong chương nói trên, dựa trên các khảo sát và điều tra thực tiễn về các khái niệm như biến dạng, lực căng bề mặt, hiện tượng mao dẫn, nhiệt độ nóng chảy và sôi; (2) Đề xuất các biện pháp sư phạm cụ thể để khắc phục những quan niệm sai lệch này, bao gồm việc sử dụng thí nghiệm đơn giản, bài tập, và lập luận lý thuyết để làm rõ mâu thuẫn trong suy nghĩ của học sinh; và (3) Thiết kế các tiến trình dạy học mẫu cho một số bài cụ thể trong chương, áp dụng các biện pháp đã đề xuất để nâng cao hiệu quả giảng dạy. Phương pháp nghiên cứu bao gồm nghiên cứu lý luận về quan niệm học sinh, khảo sát thực tiễn để thu thập dữ liệu về các quan niệm sai lệch, và thực nghiệm sư phạm tại trường THPT Trần Văn Dư (Quảng Nam) với các lớp đối chứng và thực nghiệm. Kết quả thực nghiệm cho thấy tiến trình dạy học được đề xuất đã thành công trong việc tích cực hóa hoạt động nhận thức của học sinh, giúp các em nhận ra sự vô lý trong quan niệm ban đầu của mình và tiếp thu kiến thức khoa học một cách chính xác hơn. Điều này được thể hiện qua kết quả kiểm tra cao hơn và sự nắm vững kiến thức tốt hơn của nhóm thực nghiệm so với nhóm đối chứng. Khóa luận cũng nhấn mạnh vai trò quan trọng của giáo viên trong việc tạo không khí học tập cởi mở, khuyến khích học sinh bộc lộ quan niệm và hướng dẫn các em đến tri thức khoa học.