Khoá luận tốt nghiệp Đại học: Sử dụng phim Lịch sử nhằm phát triển tư duy phản biện cho học sinh ở trường THPT (phần LSVN – lớp 12

TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM HÀ NỘI 2

KHOA LỊCH SỬ

======

PHAN THỊ THANH TUYỀN

SỬ DỤNG PHIM LỊCH SỬ

NHẰM PHÁT TRIỂN TƢ DUY PHẢN BIỆN

CHO HỌC SINH Ở TRƢỜNG THPT

(PHẦN LSVN – LỚP 12 – CHƢƠNG TRÌNH CHUẨN)

KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC

Chuyên ngành: Lý luận và Phƣơng pháp dạy học Lịch sử

HÀ NỘI - 2019

TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM HÀ NỘI 2

KHOA LỊCH SỬ

======

PHAN THỊ THANH TUYỀN

SỬ DỤNG PHIM LỊCH SỬ

NHẰM PHÁT TRIỂN TƢ DUY PHẢN BIỆN

CHO HỌC SINH Ở TRƢỜNG THPT

(PHẦN LSVN – LỚP 12 – CHƢƠNG TRÌNH CHUẨN)

KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC

Chuyên ngành: Lý luận và Phƣơng pháp dạy học Lịch sử

Ngƣời hƣớng dẫn khoa học

ThS. HOÀNG THỊ NGA

HÀ NỘI - 2019

LỜI CẢM ƠN

Khóa luận này là kết quả của quá trình học tập, nghiên cứu; là niềm say mê,

nỗ lực của bản thân tôi. Tuy nhiên, khóa luận này khó có thể hoàn thành nếu không

có đƣợc sự giúp đỡ của những ngƣời mà tôi muốn bày tỏ lời cảm ơn sâu sắc nhất

dƣới đây.

Trƣớc hết, tôi muốn gửi lời cảm ơn đặc biệt, sự biết ơn chân thành tới Cô Hoàng Thị Nga, Cô giáo đáng kính đã tận tình hƣớng dẫn, chỉ bảo, dìu dắt và nhiệt thành giúp đỡ tôi trong suốt thời gian qua để tôi có thể hoàn thành tốt khóa luận tốt

nghiệp này.

Tôi cũng gửi lời cảm ơn chân thành tới Cô Ninh Thị Hạnh vì những lời

khuyên, định hƣớng quý báu, sự hỗ trợ trong quá trình học tập, nghiên cứu của tôi.

Đồng thời, tôi xin chân thành cảm ơn các Thầy/Cô giảng viên khoa Lịch sử

trƣờng ĐHSP Hà Nội 2 vì đã tạo cho tôi một môi trƣờng học tập, rèn luyện, nghiên

cứu thuận lợi để tôi có đƣợc kết quả ngày hôm nay.

Cuối cùng, tôi muốn gửi lời cảm ơn sâu sắc tới Bố Mẹ, Gia đình tôi, những

ngƣời đã luôn quan tâm, động viên, dõi theo tôi trong suốt quá trình học tập và rèn

luyện.

Hà Nội, tháng 5 năm 2018

Sinh viên

Phan Thị Thanh Tuyền

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các kết luận

đƣa ra trong Khóa luận tốt nghiệp này là hoàn toàn trung thực và chƣa từng đƣợc

công bố trong bất cứ một công trình nào khác. Tất cả những nội dung tham khảo, kế

thừa đều đƣợc trích dẫn đầy đủ theo nguyên tắc của một công trình khoa học.

Ngƣời cam đoan

Phan Thị Thanh Tuyền

MỘT SỐ TỪ VIẾT TẮT TRONG KHÓA LUẬN

STT TỪ VIẾT TẮT CHÚ THÍCH

HS 1. Học sinh

GV 2. Giáo viên

PP 3. Phƣơng pháp

TD 4. Thực dân

SGK 5. Sách giáo khoa

THPT 6. Trung học phổ thông

PPDH 7. Phƣơng pháp dạy học

LSVN 8. Lịch sử Việt Nam

TDPB 9. Tƣ duy phản biện

TDPP 10. Tƣ duy phê phán

CMTT 11. Cách mạng tháng Tám

CMVN 12. Cách mạng Việt Nam

13. VN DCCH Việt Nam Dân chủ Cộng hòa

DANH MỤC BIỂU ĐỒ TRONG KHÓA LUẬN

TÊN BIỂU ĐỒ

BIỂU ĐỒ

TRANG 21

Biểu đồ 1.1

Mức độ sử dụng phim trong dạy học Lịch sử ở trƣờng THPT của giáo viên (%)

Biểu đồ 1.2 Mức độ hứng thú của học sinh với các phƣơng pháp

dạy học Lịch sử (%)

Biểu đồ 1.3 Mức độ cần thiết của sử dụng phim trong dạy học

Lịch sử nhằm phát triển tƣ duy phản biện cho học

sinh (%)

Biểu đồ 2.1 Biểu đồ phân loại học sinh sau thực nghiệm

DANH MỤC BẢNG TRONG KHÓA LUẬN

BẢNG

TÊN BẢNG

Bảng 1.1

TRANG 23

Bảng 1.2

Các phƣơng pháp giáo viên sử dụng trong giờ dạy Lịch sử Mức độ các hoạt động yếu đƣợc giáo viên thực hiện

nhằm phát triển tƣ duy phản biện cho học sinh trong

dạy học Lịch sử ở trƣờng THPT

MỤC LỤC

MỞ ĐẦU ..................................................................................................................... 1

1. Lý do chọn đề tài ..................................................................................................... 1

2. Lịch sử nghiên cứu vấn đề ...................................................................................... 2

3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu .......................................................................... 4

4. Đối tƣợng, phạm vi nghiên cứu .............................................................................. 4

5. Nguồn tƣ liệu và Phƣơng pháp nghiên cứu ............................................................. 5

6. Đóng góp của khóa luận .......................................................................................... 5

7. Bố cục của khóa luận .............................................................................................. 6

CHƢƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA VIỆC SỬ DỤNG PHIM TRONG DẠY HỌC LỊCH SỬ NHẰM PHÁT TRIỂN TƢ DUY PHẢN

BIỆN CHO HỌC SINH Ở TRƢỜNG THPT ............................................................. 7

1.1. Cơ sở lý luận ........................................................................................................ 7

1.1.1. Một số khái niệm cơ bản ................................................................................... 7

1.1.1.1 Phim trong dạy học Lịch sử ............................................................................ 7

1.1.1.2. Tƣ duy phản biện trong dạy học Lịch sử ..................................................... 11

1.1.2. Định hƣớng đổi mới phƣơng pháp dạy học Lịch sử ....................................... 16

1.1.2.1. Mục tiêu giáo dục của bộ môn Lịch sử ở trƣờng THPT .............................. 16

1.1.2.2. Đặc trƣng môn Lịch sử ở trƣờng THPT ....................................................... 16

1.1.1.3. Đặc điểm nhận thức và tâm lí của HS trong học tập Lịch sử ...................... 17

1.2. Cơ sở thực tiễn ................................................................................................... 18

1.2.1. Thực trạng sử dụng phim trong dạy học Lịch sử ở trƣờng THPT .................. 21

1.2.2. Thực trạng sử dụng phim trong dạy học LS nhằm phát triển TDPB cho

HS ở trƣờng phổ thông (phần LSVN - Lớp 12 - Chƣơng trình chuẩn) .................... 24

TIỂU KẾT CHƢƠNG 1 ............................................................................................ 28

CHƢƠNG 2: MỘT SỐ BIỆN PHÁP SỬ DỤNG PHIM TRONG DẠY HỌC LS NHẰM PHÁT TRIỂN TDPB CHO HS (PHẦN LSVN - LỚP 12 - CHƢƠNG TRÌNH CHUẨN) .................................................................................... 29

2.1 .Vị trí, nội dung, mục tiêu cơ bản của phần LSVN (Lớp 12 – Chƣơng trình

chuẩn) ........................................................................................................................ 29

2.1.1. Vị trí ................................................................................................................ 29

2.1.2. Nội dung .......................................................................................................... 30

2.1.3. Mục tiêu .......................................................................................................... 32

2.2. Nguyên tắc sử dụng phim trong dạy học Lịch sử nhằm phát triển TDPB

cho HS (SGK LS – Lớp 12 – Chƣơng trình chuẩn) .................................................. 33

2.2.1. Đảm bảo tính phù hợp với nội dung bài dạy ................................................... 33

2.2.2. Đảm bảo phát huy đƣợc tính tích cực của HS................................................. 33

2.2.3. Đảm bảo sử dụng đúng mức độ ...................................................................... 34

2.2.4. Đảm bảo kết hợp với các PPDH khác ............................................................. 34

2.2.5. Đảm bảo tính đa quan điểm ............................................................................ 35

2.3. Quy trình và một số hình thức, biện pháp sử dụng phim trong dạy học LS

nhằm phát triển TDPB cho HS ở trƣờng THPT (Phần LSVN – Lớp 12 –

Chƣơng trình chuẩn). ................................................................................................ 35

2.3.1. Quy trình sử dụng ............................................................................................ 35

2.3.2. Hệ thống phim sử dụng trong dạy học LS nhằm phát triển TDPB cho

HS ở trƣờng THPT (Phần LSVN – Lớp 12 – Chƣơng trình chuẩn). ........................ 36

2.3.3 Một số hình thức, biện pháp sử dụng phim trong dạy học Lịch sử nhằm phát triển TDPB cho HS ở trƣờng THPT (Phần LSVN – Lớp 12 – Chƣơng

trình chuẩn). .............................................................................................................. 39

2.3.3.1 Sử dụng phim Lịch sử kết hợp câu hỏi bài tập ............................................. 39

2.3.3.2. Sử dụng phim Lịch sử kết hợp hoạt động nhóm .......................................... 41

2.3.3.3. Sử dụng phim Lịch sử kết hợp tranh luận .................................................... 43

2.3.3.4. Sử dụng phim Lịch sử kết hợp dạy học dự án ............................................. 44

2.3.3.5. Sử dụng phim Lịch sử kết hợp hoạt động ngoại khóa ................................. 46

2.4. Thực nghiệm ...................................................................................................... 48

2.4.1. Mục đích thực nghiệm .................................................................................... 48

2.4.2. Đối tƣợng, thời gian và địa bàn thực nghiệm .................................................. 48

2.4.3. Nội dung và PP thực nghiệm .......................................................................... 48

2.4.3.1. Nội dung thực nghiệm .................................................................................. 48

2.4.4. Kết quả thực nghiệm ....................................................................................... 49

TIỂU KẾT CHƢƠNG 2 ............................................................................................ 52

KẾT LUẬN ............................................................................................................... 53

TÀI LIỆU THAM KHẢO ......................................................................................... 55

PHỤ LỤC

MỞ ĐẦU

1. Lý do chọn đề tài

Bộ môn“LS ở trƣờng THPT là môn học có tính đặc thù, không những trang

bị cho HS nguồn kiến thức cơ bản và cần thiết về LS trong nƣớc và thế giới mà còn

góp phần quan trọng vào việc bồi đắp lòng yêu nƣớc, tự hào dân tộc, ý thức trách

nhiệm của công dân trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Tuy nhiên, hiện nay tình trạng đa số HS không hứng thú trong học tập LS ở trƣờng THPT diễn ra phổ biến do nhiều nguyên nhân khác nhau, trong số đó nguyên nhân chủ yếu nhất dẫn đến tình trạng trên này là do PP giảng dạy bộ môn này trên lớp của GV ở

trƣờng THPT còn có nhiều hạn chế. Trong bối cảnh nhƣ hiện nay, thì việc đổi mới

PPHD LS ở trƣờng THPT là vấn đề cấp thiết.”

Trong số các PPDH LS tích cực và hiệu quả thì kênh hình đƣợc sử dụng

trong dạy học bộ môn này với vai trò và ý nghĩa rất lớn: góp phần hình thành và

phát triển kĩ năng quan sát, trí tƣởng tƣợng, tƣ duy; đồng thời có đóng góp quan

trọng trong giáo dục tƣ tƣởng tình cảm, thái độ và nhận thức của HS.

Phim LS“là một hệ thống tƣ liệu kênh hình đƣợc dùng vào việc dạy học

nhằm đáp ứng yêu cầu đổi mới PPDH LS. Việc sử dụng phim trong dạy học LS

không chỉ dễ lôi cuốn, hấp dẫn HS vào bài học mà khi đƣợc sử dụng hiệu quả còn

gây cảm xúc mạnh mẽ, chân thật đối với HS. Những bộ phim về đề tài LS của Việt

Nam rất đa dạng và phong phú, không chỉ giúp HS có thể hình dung cụ thể, chi tiết

nhất về LS quốc gia, dân tộc lúc bấy giờ, mà còn góp phần vào giáo dục tinh thần

yêu nƣớc, niềm tự hào dân tộc và trân trọng những giá trị của hiện tại.”

Trong chƣơng trình LS lớp 12 THPT – chƣơng trình chuẩn, phần LSVN có

vị trí và tầm quan trọng rất lớn, đem đến cho HS một lƣợng lớn kiến thức về LSVN

ở giai đoạn 1919 - 2000, là thời kỳ có nhiều sự kiện đặc biệt có ý nghĩa sâu sắc, đƣợc đánh giá theo nhiều quan điểm, khía cạnh khác nhau. “Bên cạnh đó, trong thời kỳ này cũng có nhiều bộ phim đƣợc ra đời phản ánh mọi mặt của xã hội thời bấy

giờ. Để HS thấy đƣợc vai trò quan trọng, khách quan nhất, đánh giá chính xác nhất các vấn đề trong giai đoạn LS này là điều vô cùng quan trọng trong dạy học LS ở trƣờng THPT, tạo nền tảng vững chắc để các em có thể học tốt phần LSVN lớp 12.”

Bắt nguồn từ những đòi hỏi của cuộc sống và xã hội về chất lƣợng nguồn nhân lực, mục tiêu đào tạo, vị trí và vai trò của bộ môn LS cũng nhƣ từ thực tiễn

dạy học LS ở trƣờng THPT, chúng tôi lựa chọn đề tài: “Sử dụng phim LS nhằm

phát triển TDPB cho HS ở trường THPT (Phần LSVN – Lớp 12 – Chương trình chuẩn)” làm khóa luận tốt nghiệp của mình.

Đề tài hƣớng“tới việc “phát triển TDPB cho HS” vì phim là hệ thống tài liệu

phục vụ cho dạy và học LS. Ngƣời làm phim gửi vào trong đó quan điểm của cá

nhân mình, vì vậy ngƣời học cần tìm hiểu lập trƣờng, quan điểm đó là gì, có đúng,

có đủ không, so sánh quan điểm đó với các quan điểm khác để thấy đƣợc bức tranh đa diện hơn về các vấn đề trong LS. Do đó, việc sử dụng các phim vào quá trình dạy học LS sẽ là biện pháp hiệu quả giúp HS đẩy mạnh tƣ duy phản biện, suy nghĩ, so sánh, lật lại vấn đề, tìm hiểu các khía cạnh, góc nhìn khác nhau để có những kết

luận phù hợp nhất. Đồng thời, thông qua đó đóng góp vào sự phát triển TDPB cho

HS ở trƣờng THPT.”

2. LS nghiên cứu vấn đề

Việc“sử dụng phim và PP tranh biện trong dạy học LS đã đƣợc nhiều nhà

khoa học, nhà giáo dục, các học giả trong và ngoài nƣớc quan tâm. Tính đến thời

điểm hiện tại đã có nhiều công trình nghiên cứu đề cập đến vấn đề này. Dƣới đây,

chúng tôi xin điểm lại một số nghiên cứu tiêu biểu:”

Thứ nhất, về sách chuyên khảo:

Trƣớc“tiên chúng ta phải kể đến cuốn “Tiến tới một PP sư phạm tương tác”,

tác giả Jean Marc Dénommé và Madeleine Roy đã đƣa ra quan điểm “Sƣ phạm

tƣơng tác” - mỗi ngƣời có một “bộ máy học” bao gồm hệ thần kinh và các giác

quan. Trong đó các giác quan này đƣợc coi là cổng vào của tri thức và khi nhiều

giác quan cùng tham gia vào hoạt động học tập thì thông tin thu tập đƣợc càng

nhiều.”

Tác giả“Coomenxki - ngƣời đã đƣa ra tính cần thiết phải “Đảm bảo tính trực

quan trong dạy học” và coi đây chính là “nguyên tắc vàng ngọc” – việc dạy học hiệu quả là khi đánh thức đƣợc mọi giác quan của HS trong quá trình nhận thức.

[43, tr.10]”

Tác giả M.N.Sacđacôp,“trong cuốn “Tư duy của HS” (1970), đã có những nhận xét, đánh giá về vai trò của tri giác. Ông nhận định: “Tư duy diễn ra trong mối liên hệ chặt chẽ với tri giác…nhờ tri giác mà ta thu nhận được thuộc tính và phẩm chất bản chất hoặc không bản chất bên ngoài”. [43, tr.11]”

Trong cuốn “Đồ dùng trực quan trong việc dạy học LS ở trường phổ thông cấp II-III” (1975), của các tác giả Phan Ngọc Liên, Phạm Kỳ Tá cũng đã trình bày

hệ thống đồ dùng trực quan,“về vai trò, ý nghĩa, đặc trƣng của các loại đồ dùng trực

quan đƣợc sử dụng trong dạy học LS và đƣa ra các nguyên tắc để lựa chọn, sử dụng chúng sao cho hiệu quả. Trong đó sử dụng phim LS đƣợc xem “là một biện pháp để

phát triển tư duy của HS một cách hiệu quả”. [11, tr.141]”

Thứ hai, các đề tài khóa luận, luận văn, luận án:

Trong đề tài “Khai thác và sử dụng các đoạn phim tài liệu khoa học trong dạy học LSVN (1954 - 1975), SGK lớp 12 THPT – chương trình chuẩn”, tác giả đã nhấn mạnh vai trò cũng nhƣ ý nghĩa quan trọng của việc sử dụng phim trong dạy và học LS ở trƣờng THPT. [33, tr.9]

Tác giả“Võ Thị Ngọc Bích và Võ Thị Ngọc Hân của trƣờng Đại học Đồng

Tháp ở khóa luận tốt nghiệp của mình với đề tài: “Thiết kế và sử dụng đồ dùng trực

quan trong dạy học LS ở chương III, phần I SGK LS 10 (cơ bản) trường THPT”

cũng đã khẳng định tính hiệu quả của việc sử dụng phim trong dạy học LS ở trƣờng

THPT và đề xuất những biện pháp thực hiện. [34, tr.12]”

Tác giả“Ngô Ngọc Linh với đề tài “Sử dụng PP tranh biện trong dạy học

LSVN lớp 11 THPT (Chương trình chuẩn)” cũng đã nêu lên tính hiệu quả của việc

phát triển tƣ duy cho HS thông qua tranh biện về các sự kiện LS trong phần LSVN

lớp 11.”

Thứ ba, các bài viết, bài báo:

Tác giả Nguyễn Thị Côi trong bài “Kênh hình – một nguồn kiến thức quan

trọng trong dạy học LS” (NCGD số 23/2002) đã nêu lên vai trò của việc sử dụng

kênh hình trong dạy học LS ở trƣờng THPT.

Tác giả“Hoàng Thanh Tú, Nguyễn Tiến Trình trong bài “Sử dụng phim tư

liệu trong dạy học LS” (Dạy và học ngày nay, số 5/2007) cũng đã khẳng định ý

nghĩa và đƣa ra một vài giải pháp trong khai thác phim tƣ liệu vận dụng vào dạy học LS ở trƣờng phổ thông.”

Nhƣ vậy,“tất cả các tài liệu nêu trên đều đã làm rõ vai trò, ý nghĩa và tính hiệu quả của biện pháp sử dụng phim LS trong dạy học LS tại trƣờng THPT. Tuy vậy, trong số các nghiên cứu trên, các tác giả chủ yếu tập trung vào việc sử dụng phim tài liệu trong dạy học LS mà bỏ qua phim điện ảnh. Nhiều bộ phim điện ảnh về LSVN với thể loại đa dạng, nội dung phong phú, đề cập tới nhiều khía cạnh của

xã hội LS, là một phƣơng tiện công cụ hữu ích trong dạy học LS nói chung, dạy học phát triển TDPB của HS ở trƣờng THPT nói riêng. Cùng với đó, một vài đề tài”tuy

có đề“cập tới tính cần thiết của việc phát triển TDPP, tranh biện trong học tập LS

tuy nhiên nhiều tác giả chƣa nêu ra đƣợc các biện pháp và quy trình để việc tiến hành phát triển TDPB cho HS đƣợc thực hiện hiệu quả. Đây cũng chính là những

điểm mới và khác mà nghiên cứu của chúng tôi hƣớng tới.”

Thông“qua các tƣ liệu tham khảo quý giá trên cùng sự tìm hiểu của bản thân

là động lực để chúng tôi thực hiện đề tài: “Sử dụng phim lịch sử nhằm phát triển

tư duy phản biện cho học sinh ở trường THPT (Phần LSVN – Lớp 12 – Chương trình chuẩn)”.”

3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu

Mục đích nghiên cứu:

Chúng“tôi thực hiện đề tài này nhằm nghiên cứu hiện trạng sử dụng phim LS

trong phát triển TDPB cho HS ở trƣờng THPT (Phần LSVN – Lớp 12 – Chƣơng

trình chuẩn), từ đó đề xuất những PP làm phong phú hơn PPDH LS.”

Nhiệm vụ nghiên cứu:

Khóa“luận cần thực hiện những nhiệm vụ cơ bản sau để thực hiện đƣợc mục

đích nghiên cứu nêu trên, đó là:”

Trình bày“đƣợc một số lý luận cơ bản của việc sử dụng phim LS nhằm phát

triển TDPB cho HS ở trƣờng THPT (Phần LSVN – Lớp 12 – Chƣơng trình chuẩn).”

Tiến hành khảo sát đối với GV và HS ở một số trƣờng THPT để đánh giá

hiện trạng sử dụng phim LS nhằm phát triển TDPB cho HS ở trƣờng THPT (Phần

LSVN – Lớp 12 – Chƣơng trình chuẩn).

Sƣu tầm một số phim LS liên quan đến kiến thức LSVN (SGK lớp 12 –

Chƣơng trình chuẩn).

Đề xuất đƣợc một số biện pháp để sử dụng phim LSVN gắn với chƣơng trình

LS lớp 12 ( SGK – Chƣơng trình chuẩn).

Tiến hành thực nghiệm sƣ phạm và đánh giá hiệu quả của việc sử dụng phim LS nhằm phát triển TDPB cho HS ở trƣờng THPT (Phần LSVN – Lớp 12 – Chƣơng trình chuẩn).

4. Đối tƣợng, phạm vi nghiên cứu

Đối tượng nghiên cứu:

Đề tài tập trung“nghiên cứu quá trình dạy học LS ở trƣờng THPT với”việc

sử dụng phim LS nhằm phát triển TDPB cho HS, làm đa dạng hơn PPDH LS.

Phạm vi nghiên cứu:

Nội dung: Phần LSVN lớp 12, chƣơng trình chuẩn.

Địa bàn, phạm vi khảo sát: 1 số trƣờng THPT trên địa bàn các tỉnh, thành

phố: Vĩnh Phúc, Thái Bình, Hà Nội.

5. Nguồn tƣ liệu và PP nghiên cứu:

Nguồn tư liệu:

Tƣ liệu về sử dụng phim trong dạy học LS ở Việt Nam và trên Thế giới.

Tƣ liệu về TDPP, Tƣ duy phản biện, Critical Thinking.

PP nghiên cứu:

PP“nghiên cứu lý luận: tìm kiếm các bộ phim LS, tổng hợp và phân tích,

khái quát những tài liệu từ nguồn sách báo về lý luận dạy học LS, đổi mới PPDH

LS, đặc biệt là các bộ phim LS có nội dung phát triển TDPB có thể đƣuọc áp dụng

vào dạy học phần LSVN (SGK lớp 12 – Chƣơng trình chuẩn) và tài liệu liên quan

đến môn LS lớp 12.”

PP nghiên cứu thực tiễn:

PP“điều tra bằng phiếu khảo sát: tìm hiểu thực trạng sử dụng phim trong dạy

học LS của GV nhằm phát huy TDPB cho HS ở trƣờng THPT.”

PP“thực nghiệm: sử dụng phim LS trong dạy học phần LSVN (SGK lớp 12 –

Chƣơng trình chuẩn) nhằm phát triển TDPB của HS.”

6. Đóng góp của khóa luận:

Khẳng định“đƣợc ý nghĩa, vai trò và tính cần thiết của biện pháp sử dụng

phim LS nhằm phát triển TDPB cho HS ở trƣờng THPT (Phần LSVN – Lớp 12 –

Chƣơng trình chuẩn).

Đánh giá đƣợc thực trạng việc sử dụng phim LS trong dạy học LS ở trƣờng

THPT.

Xác định đƣợc nội dung cần thiết trong phần LSVN (SGK LS – Lớp 12 –

Chƣơng trình chuẩn) có thể sử dụng phim LS nhằm phát triển TDPB cho HS.

Đƣa ra đƣợc một số biện pháp nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng phim LS

trong dạy học LS ở trƣờng THPT nhằm phát triển TDPB cho HS.”

Góp phần“giáo dục tình cảm, tƣ tƣởng và nhận thức của HS thông qua dạy

học LS bằng PP sử dụng phim LS.

Góp phần giáo dục tinh thần yêu nƣớc, niềm tự hào dân tộc và trân trọng

những giá trị của hiện tại.”

7. Bố cục của khóa luận

Ngoài phần Mở đầu, Kết luận, Tài liệu tham khảo, Phụ lục, khóa luận gồm có

2 chƣơng:

Chƣơng 1: Cơ sở lý luận và thực tiễn của việc sử dụng phim trong dạy

học Lịch sử nhằm phát triển TDPB cho HS ở trƣờng THPT.

Chƣơng 2: Một số biện pháp sử dụng phim lich sử trong dạy học Lịch sử

nhằm phát triển TDPB cho HS (Phần LSVN - lớp 12 - chƣơng trình chuẩn).

CHƢƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA VIỆC SỬ DỤNG

PHIM TRONG DẠY HỌC LỊCH SỬ NHẰM PHÁT TRIỂN

TƢ DUY PHẢN BIỆN CHO HS Ở TRƢỜNG THPT

1.1. Cơ sở lý luận

1.1.1. Một số khái niệm cơ bản

1.1.1.1 Phim trong dạy học Lịch sử

1.1.1.1.1. Khái niệm

Lịch sử“là những gì đã xảy ra trong quá khứ, HS không thể trực tiếp quan sát

đƣợc. Bởi vậy việc nhận thức LS là tƣơng đối khó khăn. Tuy nhiên HS có thể hình tiếp cận đƣợc quá khứ thông qua những phƣơng tiện dạy học, có thể kể đến các

đoạn phim LS.”

“Phim là nhiều ảnh được đặt lên trên một màn ảnh, nhằm tạo ra ảo giác về

chuyển động. Đây là một hình thức giải trí phổ biến, cho phép con người đưa mình

vào thế giới ảo trong một khoảng thời gian ngắn. Người ta tạo ra phim bằng cách

ghi hình con người và vật thể bằng máy quay, hoặc tạo ra hình ảnh bằng các kỹ

thuật hoạt họa. Những nhân tố thị giác mang đến cho phim sức mạnh truyền thông

to lớn, có thể tác động trực tiếp và nhanh chóng tới suy nghĩ, tình cảm của người

xem.” [17, tr.200]

“Phim LS là những bộ phim được xây dựng dựa trên hình ảnh hoặc những

thước phim ghi lại diễn biến sự kiện LS tại thời điểm mà sự kiện đó diễn ra nhằm tái

hiện lại một cách sinh động, chân thực các sự kiện LS đã diễn ra.” [18, tr.162]

Ví dụ:“Khi xem bộ phim “Cuộc tiến công chiến lược Đông Xuân 1953 –

1954 và chiến dịch Điện Biên Phủ”, ngƣời xem có thể cảm nhận sự chuẩn bị kỹ

lƣỡng của ta trƣớc khi đối đầu trong cuộc quyết chiến với Pháp và tính ác liệt của

cuộc chiến.”

1.1.1.1.2. Phân loại

“Phim tài liệu là một thuật ngữ trong điện ảnh để chỉ thể loại phim khai thác mọi khía cạnh trong đời sống ở góc độ chân thực và tự nhiên nhất, ghi lại sự kiện, hiện tượng LS tại thời điểm nó diễn ra hoặc phim được xây dựng dựa trên các tư liệu được lưu giữ lại (hình ảnh, thước phim…) với mục đích tái hiện lại sự kiện,

hiện tượng LS đã xảy ra.” [43, tr.26]

Về ưu điểm: Phim tài liệu LS có những ƣu điểm nhất định mà không một loại

phim nào có thể so sánh đƣợc, đó là:

Phim tài liệu LS có giá trị phản ánh những góc cạnh khác nhau của LS, đảm

bảo đƣợc tính chân thực của sự kiện, hiện tƣợng LS đã diễn ra.

Phim tài liệu LS đảm bảo đƣợc tính khách quan do các phim tài liệu LS đƣợc

thu lại trực tiếp trên thực tế xã hội và bối cảnh LS, ít mang dấu ấn cá nhân của đạo

diễn.

Các phim tài liệu LS chủ yếu nói về các nhân vật, sự kiện LS. Vì vậy sử

dụng phim tài liệu LS trong dạy học giúp dễ dàng tạo biểu tƣợng LS cho HS.

Về nhược điểm:“Bên cạnh những ƣu điểm nhƣ trên, phim tài liệu LS còn có

những hạn chế nhất định đối với quá trình vận dụng, áp dụng vào bài dạy và học LS

của GV và HS.

Các phim tài liệu LS đều ra đời cách đây hàng chục năm, phần lớn là phim

đen trắng lại trải qua suốt thời kỳ kéo dài trong 2 cuộc kháng chiến cứu quốc với

điều kiện bảo quản, lƣu trữ của nƣớc ta còn nhiều hạn chế vì vậy chất lƣợng của các

phim tài liệu LS có thể sử dụng trong dạy học LS là không cao, làm giảm hứng thú

học tập của HS.”

Nội dung của“các phim tài liệu LS đôi khi không thể hiện hết đƣợc ý đồ của

GV trong giờ dạy.

Thời lƣợng của các bộ phim có thể quá dài hoặc quá ngắn, gây khó khăn

trong việc sắp xếp và phân bổ thời gian sử dụng phim trên lớp cho tiết dạy.”

“Phim điện ảnh là những bộ phim khi được sản xuất ra sẽ được chiếu tại rạp

trước tiên, trên những màn ảnh khổng lồ. Đôi khi cũng có những bộ phim điện ảnh

được phát hành dưới dạng DVD mà không chiếu rạp. Các phim điện ảnh cũng có

thể là một phần hoặc nhiều phần (các phần có thể liên quan với nhau hoặc không).

Phim điện ảnh gồm nhiều thể loại, như: phim hoạt hình, phim truyện, phim thực nghiệm, phim ca nhạc,…” [16, tr.121]

Phim điện ảnh LS là những bộ phim dùng tƣ liệu LS, hình ảnh, diễn xuất của các diễn viên trong bối cảnh LS đƣợc dàn dựng theo chủ quan của đạo diễn để làm nổi bật tƣ tƣởng của bộ phim.

Về ưu điểm: Phim điện ảnh LS có những ƣu điểm nhất định sau

Đa số chất lƣợng các phim điện ảnh LS hiện nay là khá đảm bảo trong việc sử dụng vào giờ dạy học trên lớp. Thậm chí, ngày càng có nhiều bộ phim điện ảnh

LS đƣợc ra đời, khai thác nhiều khía cạnh của các sự kiện LS đã diễn ravới góc nhìn

chân thực, sống động.

Nội dung của các phim điện ảnh LS đa dạng, phù hợp với mục đích và ý đồ

sử dụng của GV trong giờ dạy học.

Cùng nói về một nội dung LS, thời lƣợng của các bộ phim điện ảnh LS trên

các kênh thông tin rất phong phú, GV có thể dễ dàng lựa chọn đoạn phim điện ảnh LS phù hợp với nội dung cần dạy trong bài.

Về nhược điểm: Bên cạnh những ƣu điểm kể trên, phim điện ảnh LS cũng có

những hạn chế nhất định nhƣ:

Phim điện ảnh LS không thể hiện hết đƣợc tính chân thực của nó do phim

điện ảnh LS chỉ đƣợc tái tạo lại nhờ một phần tƣ liệu, hình ảnh từ phim tài liệu LS

gốc.

Phim điện ảnh LS mang tính chủ quan của đạo diễn – ngƣời xây dựng nên bộ

phim. Do đó, phim điện ảnh LS mang tính định hƣớng khán giả, định hƣớng dƣ

luận theo ý kiến chủ quan mà TÁC GIẢ đƣa ra.

1.1.1.1.3. Chức năng của phim

Phim có những chức năng chủ yếu nhƣ sau:

Thứ nhất:“Chức năng thông tấn và báo chí. Đây là một trong những chức

năng quan trọng, có tác động chi phối quá trình xây dựng”nên bộ phim. “Từ đó, mỗi

bộ phim đi sâu vào phản ánh một sự kiện, vấn đề hoặc con người cụ thể, với những

mối quan hệ biện chứng, diễn biến, tác động qua lại, những xung đột và mâu

thuẫn,… trong một thời gian hoặc không gian xác định, từ đó làm nổi bật tư tưởng

chủ đề của tác phẩm” [41, tr.2].

Thứ hai:“Chức năng nhận thức và giáo dục. Thông qua những hình ảnh chân

thực về sự kiện và con ngƣời, với sự đa dạng trong nó, các bộ phim nói chung đã góp phần phát triển nhận thức cũng nhƣ tƣ duy của ngƣời xem, thậm nó còn góp

phần thay đổi hành vi của khán giả.”

“Và cuối cùng,“một bộ phim còn có thể nhấn mạnh ý nghĩa xã hội của hiện tượng và sự kiện thông qua việc sử dụng các chi tiết điển hình, kết hợp với âm nhạc, tiếng động, lời bình, các thủ pháp dựng phim…, tác động mạnh mẽ tới người xem,

tạo nên một thứ “hiệu ứng dây chuyền”, lan rộng trong xã”hội” [41, tr.27].

Thứ ba: Chức năng giá trị tƣ liệu LS. Không chỉ miêu tả hiện thực trong quá

khứ một cách trung thực và khách quan, các bộ phim còn tác động vào cảm xúc của

khán giả bởi những hình ảnh, chi tiết trong phim.

Mặt khác,“bản thân mỗi bộ phim tài liệu, chứa đựng những giá trị tƣ liệu về

LS, văn hóa và con ngƣời. Điều này là rất quan trọng đối với những gì thuộc về LS,

những sự kiện, sự việc đã thuộc quá khứ.

Phim là một dạng đồ dùng trực quan quan trọng, nhận đƣợc sự quan tâm của các nhà giáo dục học nói chung và giáo dục LS nói riêng. Sử dụng phim trong dạy học và dạy học LS làm tăng hứng thú học tập, tập trung đƣợc sự quan sát ở HS. Phim còn là phƣơng tiện thuận lợi cung cấp tƣ liệu, sự kiện trực quan, có hệ thống,

vì vậy có khả năng làm sống dậy sự kiện, hiện tƣợng.... mà ngoài phim ra sẽ”không

có một loại phƣơng tiện nào so sánh đƣợc: “Điện ảnh mở rộng ra rất nhiều những

khả năng truyền đạt thông tin khoa học - kĩ thuật cho HS, tăng cường hiệu lực cảm

xúc của sự tri giác cái mới, góp phần gắn liền hơn nữa việc dạy học với cuộc sống”

[14, tr.23]

1.1.1.1.4. Vai trò và ý nghĩa của việc sử dụng phim LS trong dạy học

Sử dụng “phim có vai trò và ý nghĩa rất quan trọng mà không một hình thức,

biện pháp dạy học nào có thể thay thế đƣợc trong dạy học”LS. “Phim là phương

tiện cần thiết giúp HS hiểu rõ hơn nội dung SGK và bài giảng của GV, góp phần

nâng cao chất lượng bộ môn” [43, tr.31].

Các đoạn phim có khả năng trình bày cụ thể, sinh động các sự kiện trong LS,

nhƣ quá khứ đang hiện ra trƣớc mắt ngƣời xem, nối liền quá khứ và hiện tại.

Sử dụng phim cho phép GV sử dụng các kênh hình một cách linh hoạt, đúng

lúc, đúng chỗ, phù hợp với ý định sƣ phạm của mình; giúp cho hoạt động dạy học

của GV đỡ vất vả hơn; đƣa ra đƣợc nhiều thông tin phong phú hơn trong thời gian

nhất định; đồng thời giảm bớt thời gian miêu tả, tƣờng thuật mà thay vào đó dành nhiều thời gian cho tƣ duy cá nhân của mỗi HS. Sử“dụng các đoạn phim sẽ làm

nâng cao hiệu quả bài dạy - học LS đồng thời đảm bảo tính khoa học phát huy tính tích cực của HS.”

Về mặt kiến thức: Trƣớc hết, việc sử dụng các đoạn phim vào dạy học LS góp phần quan trọng tạo biểu tƣợng LS cho HS. Phim giúp cụ thể hóa kiến thức, tác động vào các giác quan, giúp tạo biểu tƣợng LS chính xác chân thực, tránh đƣợc

tình trạng hiện đại hóa LS.

Bên cạnh đó, trên cơ sở biểu tƣợng LS, HS không chỉ hiểu những nét khái

quát, điển hình bên ngoài mà còn đi sâu vào bản chất của sự kiện, nêu lên đƣợc tính

chất đặc trƣng của sự kiện và cũng là cơ sở để HS hình thành nên các khái niệm LS.

Hơn nữa, việc đƣa các đoạn phim vào quá trình dạy và học LS còn giúp cho

HS nhớ kỹ, hiểu sâu những hình ảnh, kiến thức LS “Hình ảnh được giữ lại đặc biệt

vững chắc trong trí nhớ chúng ta là những hình ảnh mà chúng ta thu nhận được

bằng trực quan” [43, tr.31].

Về mặt giáo dục: việc sử dụng các đoạn phim LS phù hợp với bài học làm cho HS có cảm giác dƣờng nhƣ đang đƣợc trực tiếp chứng kiến, tham gia vào sự kiện đang xảy ra, do đó nó có tác động truyền cảm hứng sâu sắc, giáo dục cho HS

nhiều mặt.

Trong dạy học LS, các đoạn phim đƣợc sử dụng nhằm góp phần hình thành

nên những phẩm chất đạo đức cần thiết cho HS mà nhà trƣờng phải đào tạo. Những

phẩm chất đó bao gồm: lòng yêu nƣớc, niềm tự hào dân tộc, lòng biết ơn đối với

những ngƣời có công với đất nƣớc, lòng căm thù giặc sâu sắc, tin tƣởng và tự hào

vào thắng lợi của các cuộc đấu tranh chính nghĩa. Từ việc quan sát thực, khai thác

kiến thức đƣợc thể hiện qua các đoạn phim, HS không chỉ mở mang kiến thức mà

còn rung động trƣớc những con ngƣời thực, việc làm thực.

Về mặt phát triển: việc đƣa các đoạn phim vào dạy học LS không chỉ có

giúp cung cấp kiến thức LS, giáo dục HS mà còn có ý nghĩa to lớn trong việc phát

triển toàn diện.

Các đoạn phim giúp HS phát triển trí óc, khả năng quan sát, tƣ duy ngôn ngữ

và trí tƣởng tƣợng. Dƣới sự hƣớng dẫn của GV, HS hoàn toàn có thể phân tích,

nhận định, đánh giá đƣợc bất cứ sự kiện nào đã diễn ra trong LS thông qua suy nghĩ

và diễn đạt thông tin bằng lập luận rõ ràng, chính xác.

Hơn nữa, việc đƣa các đoạn phim vào quá trình dạy học LS còn thúc đẩy HS tham gia tích cực vào quá trình dạy học, gây hứng thú học tập cho HS khiến các em

chủ động tham gia vào quá trình học tập, đồng thời góp phần đổi mới các PP dạy học, giúp GV và HS tiếp cận với phƣơng tiện, kĩ thuật dạy học hiện đại.

1.1.1.2. TDPB trong dạy học LS

1.1.1.2.1. Khái niệm

Theo Từ điển Bách khoa Việt Nam (2003), phê phán là “phân tích ra cái sai

để đánh giá lại hoặc lên án”; phản biện là “vận dụng tính tích cực trí tuệ vào việc

phân tích, tổng hợp, đánh giá sự việc…từ sự quan sát, kinh nghiệm, chứng cứ,

thông tin và lý lẽ nhằm đưa ra nhận định về sự việc”.

Trong quá trình nghiên cứu, chúng tôi sử dụng thuật ngữ “Critical thinking”

với quan điểm là Tư duy phản biện, không những phê phán các mặt tiêu cực mà

còn là phê phán tích cực.

Một số“khái niệm về TDPB đã đƣợc đƣa ra:

Theo J.B.Baron và R.J.Sternberg: “ TDPB là tư duy có suy xét, cân nhắc để

quyết định hợp lý khi hiểu hoặc thực hiện một vấn đề”. [3, tr.23]

Theo Chance: “TDPB là khả năng phân tích thực tế, tổng quan và tổ chức

các ý tưởng, ủng hộ các ý kiến, đưa ra sự so sánh, rút ra kết luận, đánh giá những

lập luận và giải quyết vần đề”. [41, tr.32]

Theo Halpern, Diane F: “TDPB là loại tư duy có mục đích, được trình bày

một cách logic và hướng tới thực hiện mục tiêu. Tư duy đó bao gồm giải quyết vấn

đề, đưa ra những kết luận chính xác, có hệ thống, tính đến những khả năng có thể

xảy ra”. [41, tr.32]

Theo Phan Thị Luyến: “TDPB là tư duy có suy xét, cân nhắc, đánh giá và

liên hệ mọi khía cạnh của các nguồn thông tin với thái độ hoài nghi tích cực, dựa

trên những tiêu chuẩn nhất định để tìm ra những thông tin phù hợp nhất nhằm giải

quyết các vấn đề đặt ra”. [38, tr.22]

Nhƣ vậy, TDPB là thái độ hoài nghi, phân tích, đánh giá thông tin theo các

cách nhìn khác nhau dựa trên những lập luận có căn cứ để đƣa ra các quan điểm của

cá nhân mình.

- Biểu hiện của ngƣời có Tƣ duy phản biện: Ngƣời có TDPB là ngƣời

+ Không dễ dàng chấp nhận những điều chƣa hiểu kỹ

+ Có cái nhìn đa chiều đối với bất kỳ một sự kiện LS nào

+ Biết nhận xét vấn đề dƣới các khía cạnh khác nhau, tiếp cận thông tin từ

các quan điểm khác nhau

+ Có khả năng suy luận, tranh luận và kết luận vấn đề

TDPB trong học tập LS là khả năng vận dụng những kiến thức, thông tin,

kinh nghiệm cá nhân trong môn LS để phân loại, so sánh, tổng hợp, dự đoán, lập giả thuyết, đánh giá, ra quyết định nhằm đƣa ra nhận định về một vấn đề, sự kiện”hay

con ngƣời LS nào đó.

- Biểu hiện“của ngƣời có TDPB trong học tập LS:

+ Có thái độ tích cực trong việc nhìn nhận lại các sự kiện, vấn đề trong LS

+ Tiếp cận sự kiện, vấn đề LS thông qua nhiều chiều thông tin, tƣ liệu

+ Luôn tìm kiếm những thông tin mới mẻ về sự kiện, vấn đề đó

+ Đặt ra đƣợc các giả thuyết và cách giải quyết cho sự kiện, vấn đề

+ Có khả năng phân tích, lập luận và bảo vệ ý kiến chủ quan mà mình đã tìm

hiểu đƣợc.”

1.1.1.2.2. Ý nghĩa

TDPB“là kỹ năng tư duy cần thiết trong mọi lĩnh vực. Tƣ duy rõ ràng, linh

hoạt và lý trí là kỹ năng rất quan trọng đối với chúng ta trong bất kỳ hoàn cảnh nào,

lĩnh vực hoạt động nào.

TDPB là một yếu tố quan trọng trong sự phát triển của nền kinh tế tri thức. Nền kinh tế mới đang ngày càng đƣa ra những yêu cầu khắt khe vào việc vận

dụng linh hoạt trí óc vào phân tích thông tin, tổng hợp các kiến thức để giải quyết

một vấn đề nào đó. TDPB tốt sẽ là điều kiện tiên quyết để có thể cạnh tranh và tồn

tại trong môi trƣờng làm việc đang không ngừng thay đổi từng ngày từng giờ nhƣ

hiện nay.

TDPB tốt giúp cải thiện kỹ năng sử dụng ngôn ngữ và thuyết trình. Việc

suy nghĩ các thông tin một cách rõ ràng và có hệ thống sẽ giúp cải thiện các cách

diễn đạt ý tƣởng. Thông qua tìm hiểu các luận điểm và đƣa ra lập luận sắc bén,

đƣợc rèn luyện thƣờng xuyên trong thời gian nhất định sẽ thúc đẩy hình thành và

phát triển ngôn ngữ cá nhân.

TDPB góp phần thúc đẩy sự sáng tạo trong mỗi cá nhân. Để đƣa ra đƣợc giải pháp cho vấn đề nào đó không chỉ cần đến các ý tƣởng mới mà bản thân ngƣời đƣa ra các ý tƣởng này cũng cần có TDPB để đánh giá và lựa chọn ra ý tƣởng tốt nhằm đƣa tới hiệu quả cao nhất.

TDPB là yếu tố quan trọng đối với quá trình phản chiếu cá nhân mỗi người. Trong cuộc sống, mỗi cá nhân cần nhận định rõ giá trị của chính bản thân và tỉnh táo khi ra các quyết định để kiểm soát mọi việc đang diễn ra xung quanh mình,

đồng thời làm cho nó trở nên ý nghĩa hơn.”

Ngƣời có TDPB trong học tập LS sẽ tự nâng cao khả năng phân tích, tìm

ra những cái mới thay vì đi theo lối mòn đƣợc xác định từ trƣớc, giúp cho việc tiếp cận sự kiện, vấn đề LS mang tính khoa học, khách quan hơn; đồng thời kích thích

khả năng sáng tạo và tự phát triển bản thân.

1.1.1.2.3. Các cách để phát triển TDPB cho HS ở trường THPT

Để phát triển TDPB nói chung, đặc biệt trong môn LS ở trƣờng THPT, tác giả đƣa ra 1 số cách để phát triển TDPB của HS trong môn LS ở trƣờng THPT nhƣ sau:

a. Tạo ra các cuộc phản biện với những bối cảnh và nội dung giảng dạy cụ thể

Lớp "học cần là một môi trƣờng tốt nhất với những bối cảnh hoặc tình huống

khác nhau nhằm tạo hứng thú giúp ngƣời học đi tới việc tìm hiểu, kiểm chứng hoặc

thực hành những kiến thức đƣợc học từ nhà trƣờng. Ngƣời dạy phải tạo ra những

cuộc phản biện hiệu quả trong quá trình tổ chức dạy và học. Nội dung phản biện

phải bàn về các chủ đề mở để cả ngƣời dạy và ngƣời học có thể hiểu theo cách của

từng cá nhân. Tùy vào kiến thức và môi trƣờng phát triển của mỗi ngƣời, bản thân

ngƣời học có thể suy luận và phân tích dựa trên những gì mà họ hiểu. Bên cạnh đó,

nội dung dạy học cũng là một công cụ giúp hỗ trợ tốt cho việc phát triển Tƣ duy

phản biện. Bởi nhƣ chúng ta thấy, có rất nhiều kiến thức bị biến đổi theo thời gian

và không gian. Đây là điều kiện giúp ngƣời dạy xây dựng chủ đề phản biện hƣớng

tới việc giúp ngƣời học phát triển tốt tƣ duy theo hƣớng phản biện cao.

Một số hình thức của các cuộc phản biện:

Phản biện theo nhóm: “Ví dụ, khi dạy bài 16, lớp12 “Phong trào giải phóng

dân tộc và tổng khởi nghĩa tháng Tám (1939 – 1945). Nước VNDCCH ra đời”, GV

có thể tổ chức cho các em phản biện về kêt quả của thắng lợi trong cuộc CMTT

năm 1945.

Phản biện giữa cá nhân HS với nhau. Ví dụ, khi dạy phần III của bài 20,

lớp 12 “Cuộc kháng chiến toàn quốc chống TD Pháp kết thúc (1953 – 1954)”, GV tổ chức cho HS đƣa ra các ý kiến phản biện về sự chuẩn bị và thắng lợi của quân và dân ta trong cuộc kháng chiến chống TD Pháp.

Phản biện giữa GV với HS. Ví dụ, khi dạy học bài 14, lớp12 “Phong trào cách mạng 1930 - 1935”, GV có thể tổ chức cho HS phản biện về so sánh giữa

Cƣơng lĩnh chính trị đầu tiên và Luận cƣơng.”

Mỗi hình thức phản biện đều có những ƣu điểm riêng trong việc góp phần

phát huy tính tích cực và tự chủ trong học tập và rèn luyện TDPB của HS.

Để việc“áp dụng các hình thức phản này đạt kết quả tốt nhất, GV cần phải

nắm vững đƣợc lí luận và các kĩ thuật tổ chức dạy học của từng hình thức dạy học

từ đƣa ra vấn đề phản biện đến tổ chức phản biện trên lớp và kết hợp với hoạt động

đánh giá nhận thức của HS sau khi kết thúc thực hiện.

Hơn nữa, GV phải là ngƣời hiểu sâu sắc nhất khả năng của từng đối tƣợng HS và nội dung kiến thức cần truyền tải để lựa chọn hình thức phản biện sao cho phù hợp nhất.”

b. Tạo cơ hội, điều kiện tối đa giúp cho HS được đưa ra quan điểm, ý kiến riêng

Trong quá trình tạo ra những tình huống học tập thông qua tranh luận, phản

biện, GV cần trao cho HS quyền tự do gần nhƣ tuyệt đối để bày tỏ ý kiến của mình

với những gì họ nghe, đọc và nhận thức đƣợc từ ngƣời khác. Bên cạnh việc tham

gia vào hoạt động dạy và học chung, sự tƣơng tác giữa GV và HS để GV vừa là một

thành viên của quá trình dạy học vừa là trọng tài của bất kỳ tình huống học tập nào

vì họ có đủ khả năng để nhìn nhận và kết luận về những gì mà HS cần tiếp nhận.

c. Cần chọn lọc và kết hợp một cách khéo léo những PPDH tích cực

Các PPDH“nhƣ dạy học nêu vấn đề, thảo luận nhóm, đóng vai, dạy học dự

án,... cần đƣợc ứng dụng một cách khéo léo trong quá trình phát triển TDPB cho

ngƣời học. Những PPDH nói trên đóng vai trò thiết yếu trong việc cải thiện khả

năng phản biện của tƣ duy vì chúng tạo ra nhiều cơ hội cho cả GV và HS tranh luận,

trao đổi và học tập lẫn nhau trong môi trƣờng học tập tích cực và chủ động. Thực tế

là quá trình tiếp thu sẽ hiệu quả hơn nếu HS đƣợc trao đổi kiến thức và tự hệ thống

lại những thông tin đã thu thập đƣợc.”

d. Xây dựng tinh thần hợp tác mang tính tự nguyện

Trong quá trình hình thành và phát triển Tƣ duy phản biện, việc đón nhận và

chấp nhận những ý kiến có cơ sở khoa học là điều kiện tiên quyết. Tinh thần hợp tác vừa là động cơ,“vừa là điều kiện giúp cho GV và HS chấp nhận những ý kiến trái ngƣợc hoặc chƣa phù hợp với hiểu biết của mình. Khi họ có tinh thần hợp tác tốt, họ sẽ không ngần ngại cùng nhau thảo luận và giải quyết vấn đề theo hƣớng chung nhất, phù hợp nhất với bối cảnh học tập và vì vậy, tƣ duy sẽ đƣợc phát triển tốt

hơn.”

1.1.2. Định hướng đổi mới PPDH LS

1.1.2.1. Mục tiêu giáo dục của bộ môn LS ở trường THPT

Giáo dục nói chung bao giờ cũng phải xuất phát từ mục tiêu đào tạo thế hệ

trẻ - những chủ nhân tƣơng lai của đất nƣớc. “Căn cứ vào tình hình, nhiệm vụ và

góp phần thực hiện mục tiêu đào tạo, việc dạy học LS ở trường THPT hiện nay cần phải đạt được ba mục tiêu sau: cung cấp kiến thức (giáo dưỡng), giáo dục (tư tưởng, tình cảm, đạo đức, phẩm chất,…), hình thành kỹ năng (khả năng tư duy và thực hành bộ môn).” [41, tr.28]

Cụ thể nhƣ sau:

Về kiến thức:“Bộ môn LS ở trƣờng THPT với mục tiêu cung cấp cho HS

những kiến thức cơ bản, hiện đại của khoa học LS, bao gồm: sự kiện, các khái niệm,

các thuật ngữ,. . . của LS thế giới cũng nhƣ của LS dân tộc; những hiểu biết về quan

điểm lí luận, những vấn đề về PP nghiên cứu và học tập phù hợp với yêu cầu và

trình độ của HS.

Về tư tưởng, tình cảm: Thông qua học tập LS sẽ giúp HS có quan điểm tƣ

tƣởng, lập trƣờng chính trị vững vàng, phẩm chất đạo đức cách mạng, nhân cách,

tình cảm và hành vi ứng xử văn minh.

Về mặt kĩ năng: “Rèn luyện các năng lực tư duy và thực hành trên cơ sở

hoàn chỉnh và nâng cao những năng lực đã được hình thành ở cấp THCS” [37,

tr.38 - 45]. Đó là:

Phát triển tƣ duy trong nhận thức và hành động, phân tích, đánh giá, so sánh

các vấn đề LS.

Bồi dƣỡng kĩ năng học tập và thực hành bộ môn khi sử dụng sách giáo khoa,

đọc các tài liệu tham khảo; khả năng diễn đạt ngôn ngữ LS, làm các đồ dùng trực quan sử dụng trong ngoại khóa LS.

Rèn luyện kỹ năng hợp tác, hoạt động nhóm và vận dụng đƣợc các kiến thức

LS vào cuộc sống hiện tại.”

1.1.2.2. Đặc trưng môn LS ở trường THPT

Môn LS ở trƣờng THPT là bộ môn thuộc lĩnh vực Khoa học xã hội, nghiên

cứu những sự kiện, hiện tƣợng đã từng xảy ra trong quá khứ. Đặc trƣng của nhận

thức LS là con ngƣời không thể trực tiếp tri giác những gì thuộc về quá khứ, quá

khứ tồn tại khách quan, không thể “phán đoán” hay “suy diễn” để biết LS.

Với“đặc trƣng này, HS rất khó nắm vững kiến thức LS nếu GV chỉ cung cấp

kiến thức cho các em dƣới dạng đọc – chép theo lối cũ. Cho nên nhiệm vụ của bộ

môn LS ở trƣờng phổ thông là phải tạo điều kiện cho HS đƣợc tiếp xúc với những

chứng cứ, dấu vết của quá khứ, phải tạo ra cho các em những hình ảnh sinh động, cụ thể, chính xác về các sự kiện, hiện tƣợng đã xảy ra trong LS cụ thể.

Do đó, việc dạy học LS ở trƣờng THPT là dạy học về những sự kiện, hiện tƣợng đã qua một cách trừu tƣợng. Nhƣng việc dạy học LS lại phải bảo đảm tính cụ

thể, chính xác của LS, phải đặt các sự kiện, hiện tƣợng trong mối quan hệ với các sự

kiện, hiện tƣợng khác cùng thời để tìm ra bản chất, quy luật LS. Việc sử dụng các

đoạn phim trong dạy học LS nói riêng sẽ giúp GV khắc phục đƣợc những”khó khăn

này: “Phim tài liệu làm sống lại thời đại đã qua thành những hình ảnh nhìn thấy

được, sẽ gây xúc động rất nhiều so với bất cứ một “bộ đồ thời đại” nào bằng hiện

vật” [53; tr.76].

1.1.1.3. Đặc điểm nhận thức và tâm lí của HS trong học tập LS

HS THPT“ở vào lứa tuổi từ 15 đến 18, là lứa tuổi đã có sự phát triển cả về thể

chất lẫn tinh thần. Khác với HS THCS, HS THPT có sự chuyển biến về mặt tâm,

sinh lí; cơ quan não bộ gần đạt hoàn thiện nhƣ ngƣời lớn. Cùng với sự phát triển

nhanh của xã hội, ở lứa tuổi này các em đã có những hiểu biết nhất định trong cuộc

sống. Đồng thời trong học tập, HS THPT luôn có xu hƣớng tiếp xúc với các môn

học, thử tìm hiểu và khám phá, khi đã có hứng thú với một môn học nào đó thì rất

say mê nghiên cứu chúng để đạt kết quả cao. Ở lứa tuổi này, khi các em đã có năng

lực hoạt động độc lập, nhận thức lý tính, có khả năng tƣ duy, trừu tƣợng hoá, ngƣời

GV cần nghiên cứu sử dụng những PPDH tích cực để làm sao tạo điều kiện tối đa nhất cho HS phát huy đƣợc những yếu tố đó nhằm đạt đƣợc hiệu quả giáo dục. Muốn đạt đƣợc điều đó, GV phải tạo ra sự hứng thú học tập của HS, thông qua

những PPDH có tính trực quan sinh động.

LS là một môn khoa học đƣợc xây dựng trên cơ sở nghiên cứu quá khứ một cách khách quan, nên tính khách quan, khoa học phải luôn đƣợc coi trọng hàng đầu. Áp dụng PP trực quan trong dạy - học LS sẽ có tác dụng nhất định nhằm giúp HS nắm đƣợc những kiến thức của bài học đồng thời đem tới hiệu quả giáo dục cao

trong môn học này.”

Quá trình“nhận thức của HS trong học tập bao giờ cũng đi từ hình ảnh cụ

thể, trực tiếp, từ đơn giản đến phức tạp. Quá trình nhận thức của HS đối với bộ môn LS có những nét đặc thù không giống quá trình lĩnh hội các tri thức khác. Nhà giáo

dục học Tiệp Khắc J.A Comenski đã coi PP trực quan là “PP vàng ngọc” trong dạy

học, từ đó đòi hỏi ngƣời GV trong quá trình dạy học phải tạo điều kiện làm sao cho

HS đƣợc tiếp xúc trực tiếp với những hiện vật, hay những hình tƣợng của chúng, từ đó hình thành khái niệm và rút ra quy luật.

Do đặc điểm tâm lí HS và đặc trƣng bộ môn LS nêu trên, có thể thấy rằng việc đƣa PP trực quan vào quá trình dạy học LS là một yêu cầu không thể thiếu để

giúp cho quá trình hoạt động nhận thức của HS đạt đƣợc hiệu quả nhất. Vì vậy, sử

dụng phim trong dạy học LS là một trong số các PP trực quan hiệu quả để thực

hiện ý đồ và mong muốn truyền tải kiến thức của GV, cũng nhƣ góp phần hình

thành và phát triển tƣ duy của HS THPT.”

1.2. Cơ sở thực tiễn

* Trên thế giới:

Thông qua các phƣơng tiện thông tin đại chúng, chúng ta thấy ở các nƣớc

phát triển, công nghệ thông tin và truyền thông là cơ sở để hình thành những chính

sách và kế hoạch giáo dục.

Theo T.A.Ilina (1973), trong cuốn Giáo dục học, Tập 2, NXB Giáo dục, Hà

Nội thì“Điện ảnh là một trong những phương tiện kĩ thuật để dạy học tương đối cũ

và được dùng khá rộng rãi” [14, tr.95]. Tác giả cung cấp thêm: “Ngày nay ở Liên

Xô đã xây dựng được hàng trăm phim phục vụ riêng cho học tập về tất cả các môn

học ở nhà trường. Ở mỗi thành phố và quận lớn đều có kho lưu trữ phim với những

bộ phim để chiếu ở trường học. Hằng năm các trường phổ thông báo về những

cuốn phim mới nhập kho. Người ta đã cho xuất bản những bảng mục đặc biệt về các phim phục vụ học tập. Có cả những mục lục chung trong đó có ghi cả phim phục vụ học tập, phim thời sự - tài liệu, phim phổ biến khoa học, phim nghệ thuật

có thể dùng cho các trường” [14, tr.95 - 96]. “Ở Mĩ, có xây dựng những phim phục vụ học tập, có kèm theo những hướng dẫn cho GV và đưa ra những chỗ dừng lại trong từng đoạn phim với nội dung cụ thể để GV có thể thực hiện được ý đồ giáo dục nhất định” [14, tr.98].

Theo Nguyễn Quốc Tuấn (2002), Nghiên cứu xây dựng video giáo khoa sử

dụng trong dạy học Địa lý lớp 6, Luận án Giáo dục học, Hà Nội: “Ở Pháp có trung

tâm quốc gia radio và truyền hình dạy học. Truyền hình là một trong những phương

tiện kĩ thuật dạy học được đặc biệt chú ý, các bộ phim video được các kênh truyền hình truyền đi nội dung, chương trình, tư liệu phục vụ dạy học. Thời khóa biểu cả

năm hay nửa năm được thông báo cho GV và tư liệu truyền hình được dùng như bài

giảng chính hay một tài liệu minh họa trên lớp” [43, tr.44]. “Ở Nhật còn có mạng

lưới truyền hình nội bộ trường học. Các giáo trình ghi trên băng catxet, bằng video, đĩa CD đã được mở rộng trong nhà trường ở nhiều nước” [43, tr.45].

Các nƣớc đang phát triển ở khu vực châu Á - Thái Bình Dƣơng, trong những năm gần đây cũng rất quan tâm đến việc trang bị cho các trƣờng phổ thông các

phƣơng tiện nghe - nhìn nhằm đáp ứng nhƣ cầu của giáo dục: “Ở Inđônêxia, việc sử

dụng phương tiện nghe - nhìn hiện đại được đặc biệt chú ý trong các kế hoạch được

thực hiện ở thời kì 1984 - 1985 đến 1988 - 1989 hướng vào việc: sản xuất, sao chép,

phân phối, sử dụng chương trình phim (bằng hình), băng ghi âm cho các trường

trung học phổ thông” [43, tr. 45]. “Ở Thái Lan, việc sử dụng các phương tiện nghe

- nhìn được xác định là nhóm phương tiện dạy học quan trọng trong bốn nhóm

phương tiện truyền thông dạy học: nhóm không chiếu hình, nhóm có chiếu hình,

nhóm phương tiện nghe nhìn, nhóm các phương tiện trợ giúp dạy học” [43, tr.46].

Nhƣ vậy, có thể thấy, việc sử dụng các phƣơng tiện nghe - nhìn hiện đại của

công nghệ thông tin nói chung, phim ảnh nói riêng đã sớm phát triển và có vai trò

tích cực trong việc góp phần nâng cao chất lƣợng dạy học ở các nƣớc trên thế giới

và khu vực.

* Ở Việt Nam:

Ngày 15 – 3 – 1953 Chủ tịch Hồ Chí Minh kí sắc lệnh 147/SL thành lập

“Doanh nghiệp quốc gia chiếu bóng và chụp ảnh Việt Nam”. Đây là một sắc lệnh

quan trọng, chính thức đánh dấu sự ra đời của nền điện ảnh Việt Nam, trong đó có nền điện ảnh thời sự tài liệu.

Từ khi đƣợc thành lập đến nay, điện ảnh Việt Nam trong đó có điện ảnh thời

sự tài liệu đã làm đƣợc rất nhiều bộ phim tài liệu. Trong đó, các bộ phim tài liệu về LSVN giai đoạn 1919 – 2000 đều là những thƣớc phim đen trắng, chất liệu tối giản, không tô vẽ, tuy ít về số lƣợng sống lại chứa đựng những giá trị LS lớn và chân thực. Tiêu biểu nhƣ các phim: “Chủ tịch Hồ Chí Minh đọc Tuyên ngôn độc lập (2 – 9 – 1945)”; “Hồ Chủ tịch tại Pháp (1946)”; “Chiến dịch Cao - Bắc - Lạng (1947)”;

“Trận Đông Khê (1950)”; “Đại hội Đảng II (1951)”; “Chiến thắng Tây Bắc (1952)”,

và đặc biệt là phim “Chiến thắng Điện Biên Phủ (1954)”.

Đến đầu những năm 90 của thế kỉ XX, hầu hết các trƣờng phổ thông ở nƣớc ta mới đƣợc trang bị video cassette và máy thu hình. Trên thị trƣờng đã có nhiều

băng video giáo khoa cho bộ môn LS, chẳng hạn nhƣ các băng: “Cách mạng tƣ sản

Pháp”; “Thăm thành Cổ Loa”; “Các quốc gia cổ đại Địa Trung Hải”; “Phong trào

Tây Sơn”; “Những vấn đề khoa học kĩ thuật thế giới”; “Những hình ảnh về hoạt động của Hồ Chủ tịch”; “Ngày Độc lập 2 - 9 1945”. Đến lúc này, việc sử dụng phim nói chung, phim tài liệu khoa học nói riêng trong dạy học LS mới đƣợc phổ biến.

Bên cạnh đó, những bộ phim với nội dung về LS chiến tranh Việt Nam qua

nhiều phƣơng diện, cách tiếp cận vấn đề LS khác nhau cũng đƣợc ra đời, phong phú

cả về số lƣợng và chất lƣợng nhƣ: “Hà Nội mùa đông 1946”, “Biệt động Sài Gòn”,

“Đừng đốt”, “Cánh đồng hoang”, “Mùa gió chƣớng”,… đã giúp cho ngƣời xem có

đƣợc những hình dung chân thực nhất về LS một thời hào hùng của dân tộc; đồng

thời giúp cho nguồn tƣ liệu trực quan trong dạy học LS đƣợc phong phú và đa dạng

hơn.

Gần đây nhiều đĩa CD tƣ liệu đƣợc phát hành nhƣ CD “Hồ Chí Minh toàn

tập” của NXB Chính trị Quốc gia, Hà Nội, năm 2001; CD “Cuộc tiến công chiến

lƣợc Đông - Xuân 1953 - 1954 và chiến dịch Điện Biên Phủ ” của NXB Giáo dục

và NXB Bản đồ, Hà Nội, năm 2004; CD “Đất nƣớc và cuộc sống con ngƣời Việt

Nam” của Bộ Văn hóa Thông tin, NXB Văn hóa dân tộc; CD “Tƣ liệu dạy học điện

tử môn LS ”, sách và CD hƣớng dẫn sử dụng các hình ảnh, đoạn video về Chủ tịch

Hồ Chí Minh trong dạy học LS của NXB Đại học sƣ phạm,…ngoài“ra còn có nhiều

bộ phim tƣ liệu về LS đƣợc phát trên truyền hình, trên mạng Internet và một số CD

tƣ liệu của nƣớc ngoài có nội dung về văn hóa, LS nhƣ “History of the world”,

“History of the 20th century”; “Encarta 2006”,…, tạo điều kiện thuận lợi nhất định cho GV khai thác và lựa chọn những đoạn phim phù hợp với nội dung bài học.

Để hiểu rõ thực trạng sử dụng phim trong dạy học LS và sử dụng phim trong

dạy học LS nhằm phát triển TDPB cho HS, chúng tôi tiến hành khảo sát đối với GV và HS (chủ yếu là HS lớp 12) ở một số trƣờng THPT.

Mục đích tiến hành khảo sát:

- Thấy rõ thực trạng sử dụng phim trong dạy học LS ở các trƣờng THPT.

- Làm cơ sở thực tiễn để đối chiếu với lý luận, đƣa ra những hình thức, biện pháp sử dụng các đoạn phim và kiểm nghiệm tính hiệu quả của các hình thức, biện pháp”đó.

Địa điểm: Chúng tôi tiến hành khảo sát ở 3 trƣờng THPT là THPT Xuân Hòa

(Vĩnh Phúc), THPT Bắc Đông Quan (Thái Bình) và THPT Mê Linh (Hà Nội).

Đối tượng khảo sát:

- 10 GV dạy LS.

- 150 HS ở 3 trƣờng THPT nêu trên.

Kế hoạch tiến hành: Soạn phiếu khảo sát sau đó gặp mặt trực tiếp, phỏng vấn

và phát phiếu khảo sát để xin ý kiến của cả GV và HS.

Nội dung khảo sát:

- Phỏng vấn GV LS ở trƣờng THPT về vấn đề cần khảo sát.

- Phát phiếu khảo sát nhằm thu thập ý kiến của GV và HS về các vấn đề cần nghiên

cứu.

- Dự giờ, quan sát hoạt động dạy – học trên lớp của GV và HS.

- Dạy thực nghiệm với nội dung cần khảo sát.

Thông qua phiếu khảo sát và việc phỏng vấn trực tiếp GV, HS, chúng tôi đã

thu lại đƣợc kết quả nhƣ sau:

1.2.1. Thực trạng sử dụng phim trong dạy học LS ở trường Phổ thông

*Về phía GV

Chúng tôi tiến hành khảo sát, lấy ý kiến của 10 GV ở 3 trƣờng THPT là

THPT Xuân Hòa (Vĩnh Phúc), THPT Bắc Đông Quan (Thái Bình) và THPT Mê

Linh (Hà Nội) thông qua Phiếu khảo sát (Phiếu số 1, phần Phụ Lục) và thu đƣợc kết

quả nhƣ sau:

10%

Hiếm khi

30%

Thỉnh thoảng

60%

Thường xuyên

Biểu đồ 1.1: Mức độ sử dụng phim trong dạy học LS ở trường THPT của GV (%)

Cùng“với việc trao đổi trực tiếp với Thầy/Cô, có thể thấy là về cƣờng độ sử

dụng phim trong dạy học LS ở trƣờng THPT thì có đến 60% GV đƣợc khảo sát hiếm khi sử dụng phim trong dạy học LS, 20% GV thỉnh thoảng có sử dụng, 20%

GV thƣờng xuyên sử dụng.

Tuy đa số các Thầy/Cô đều đồng ý rằng việc sử dụng các đồ dùng trực quan

mà cụ thể là sử dụng phim trong dạy học LS sẽ gây hứng thú học tập với HS, tránh đƣợc tình trạng nhàm chán đối với môn học đƣợc xem là khô khan này; nhƣng trên thực tế việc sử dụng phim trong dạy học LS ở trƣờng THPT lại không đƣợc thực hiện thƣờng xuyên và phổ biến bởi một số nguyên nhân sau:

Thứ nhất, do trình độ của GV ở trƣờng THPT còn có hạn chế:

Đối với các GV lớn tuổi, việc phải thiết kế một giáo án có sử dụng phim

trong dạy học là một điều khá khó khăn. Còn các GV trẻ, các Thầy/Cô cho rằng, khi

xem một bộ phim, chúng tôi cảm thấy rất thích, tuy nhiên lại không biết phải làm

thế nào để đƣa bộ phim đó vào dạy học một cách hợp lý vì thiếu nguồn phim, thiếu

những giáo trình có tính chất định hƣớng trong khai thác, sử dụng.

Thứ hai, do việc sử dụng PP trực quan, đổi mới trong dạy học LS còn chƣa

đƣợc chú trọng:

Một số GV cho biết họ đã đƣợc tiếp xúc, thậm chí là có các đĩa phim tƣ liệu

nhƣng do trình độ có hạn nên khi thiết kế bài học có sử dụng phim tƣ liệu chiếm

quá nhiều thời gian, cộng với sự thiếu quan tâm của nhà trƣờng, sự thờ ơ của HS

nên cũng không có nhiều GV thƣờng xuyên tìm và sử dụng các đoạn phim tài liệu

để đƣa vào bài học LS, nếu có thì chỉ là trong những giờ có thanh tra, thao giảng.

Thứ ba, do việc cân đối thời lƣợng dạy học có sử dụng phim trong tiết dạy

còn khó khăn:

Mỗi tiết học ở trƣờng THPT chỉ kéo dài trong vòng 45 phút mà GV lại phải cung cấp một lƣợng kiến thức khá lớn cho HS trong mỗi bài. Vì vậy, việc sử dụng

phim trong khoảng thời gian hợp lý, cân đối giữa các phần kiến thức để có thời gian cho HS theo dõi phim là khó khăn rất lớn đối với GV.

Thứ tư, do cơ sở vật chất của nhà trƣờng còn hạn chế:

Hiện nay, việc đổi mới về PPDH là một điều cần thiết tuy nhiên sự đầu tƣ cho cơ sở vật chất của nhà trƣờng lại chƣa hoàn toàn đáp ứng đƣợc. Tại một số

trƣờng THPT, số lƣợng trang thiết bị dạy học cần thiết nhƣ máy chiếu, loa đài”trong

các phòng học còn hạn chế. Vì vậy, đây cũng chính là một nguyên nhân quan trọng

khiến cho việc sử dụng phim trong dạy học LS ở trƣờng THPT còn bị hạn chế.

*Về phía HS

Qua khảo sát 150 em HS ở 3 trƣờng THPT là THPT Xuân Hòa (Vĩnh Phúc),

THPT Bắc Đông Quan (Thái Bình) và THPT Mê Linh (Hà Nội) thông qua Phiếu

khảo sát (Phụ lục 3), chúng tôi đã nhận lại đƣợc kết quả nhƣ sau:

Bảng 1.1: Các PP GV sử dụng trong giờ dạy LS

MỨC ĐỘ STT

PHƢƠNG PHÁP 0% 1%-25% 26%-50% 51%-75% 76%-100%

1. Thuyết trình x

2. Vấn đáp x

3. Làm việc nhóm x

4. Trực quan x

5. Tự học x

6. Dự án x

Qua“bảng số liệu ta thấy rằng các GV có sử dụng đa dạng các PP trong quá

trình dạy học. Tuy nhiên mức độ sử dụng các PP là không giống nhau. PP thuyết

trình, vấn đáp đƣợc các GV sử dụng nhiều nhất. Đây là một PPDH truyền thống có

ƣu điểm là chuyển tải đến ngƣời học một khối lƣợng thông tin lớn, đƣợc sắp xếp

theo hệ thống lôgic chặt chẽ. Tuy nhiên, hạn chế của PP thuyết trình là HS trong

quá trình tham gia vào học tập chỉ mang tính chất thụ động và mức độ lƣu giữ thông

tin của ngƣời học ít. Mặc dù có những hạn chế nhất định nhƣ vậy nhƣng ta thấy PP thuyết trình vẫn đƣợc sử dụng chủ yếu là do thói quen sử dụng PP truyền thống của

các GV đã trở thành lối mòn trong quá trình dạy học. Hơn nữa, các GV đều đã lớn tuổi nên việc tiếp cận các PPDH mới còn hạn chế.

Tiếp theo đến PP tự học đƣợc sử dụng với tỷ lệ 26 - 50 % số bài. Đây cũng là tỷ lệ sử dụng khá lớn. PP này đƣợc áp dụng với mục đích của GV là nhằm gợi mở các vấn đề, thông tin và nguồn tài liệu để HS tự học, tự tìm hiểu. Tuy nhiên, theo nhƣ chúng tôi trao đổi với HS, các em lại cho rằng PP này thực sự không đạt”đƣợc

hiệu quả nhƣ mong muốn. Bởi GV tuy có đƣa ra những thông tin thú vị, bổ ích và

mới mẻ đối với HS, đã hƣớng dẫn HS về nguồn tài liệu và cách tìm kiếm thông tin nhƣng hầu nhƣ các em HS khi về nhà đều không hề tự tìm hiểu vấn đề đƣợc giao.

Vì vậy, PP này tuy đƣợc sử dụng khá phổ biến nhƣng hiệu quả lại thực sự chƣa cao.

Đối với PP trực quan, làm việc nhóm, theo kết quả chúng tôi nhận thì chỉ

chiếm 1%-25%. Trong đó, PP làm việc nhóm đƣợc sử dụng chủ yếu trong giờ dự giờ, dạy mẫu hoặc có thanh tra. Còn PP trực quan tuy đƣợc sử dụng nhƣng cũng chủ yếu là các tranh ảnh, bản đồ, chân dung nhân vật,…

Việc sử dụng chủ yếu các PP truyền thống nhƣ trên thực sự đem lại hiệu quả

dạy học chƣa cao và còn là hạn chế trong tiến hành đổi mới giáo dục hiện nay.

Trong khi đó, khi khảo sát về mức độ hứng thú của HS về việc sử dụng các

PPDH nhƣ nêu trên, chúng tôi thu nhận đƣợc kết quả nhƣ sau:

61.3%

15.7%

12%

8.7%

2.3%

Vấn đáp

Thuyết trình

Trực quan

Tự học

Thảo luận nhóm

Biểu đồ 1.2: Mức độ hứng thú của HS với các PPDHLS (%)

Dựa vào bảng trên ta thấy, HS hứng thú nhất là với PP trực quan (chiếm tới

61,3%), tiếp theo là với PP truyền thống đang đƣợc sử dụng phổ biến - PP thuyết trình (15,7%), các PP khác chiếm tỉ lệ nhỏ.

Nhƣ vậy, đa số HS đều rất đồng tình với việc sử dụng PP trực quan trong dạy học LS, tuy nhiên với số liệu về mức độ sử dụng PP trực quan còn thấp, lại chủ yếu tập trung vào khai thác tranh ảnh, bản đồ,… có thể nhận định rằng việc sử dụng phim trong dạy học LS ở trƣờng THPT còn hạn chế.

1.2.2. Thực trạng sử dụng phim trong dạy học LS nhằm phát triển TDPB cho HS ở trường phổ thông (phần LSVN - Lớp 12 - Chương trình chuẩn)

*Về phía GV:

Thứ nhất,“về mức độ cần thiết của việc sử dụng phim trong dạy học LS

nhằm phát triển TDPB cho HS.

Thông qua kết quả khảo sát, đa số các GV đều có nhận thức đúng về

TDPB cũng nhƣ vai trò của việc sử dụng phim trong dạy học LS nhằm phát

triển TDPB cho HS. Điều đó là đáng mừng bởi nó chứng tỏ rằng các Thầy/Cô đều rất quan tâm đến vấn đề đổi mới PPDHLS.”

Tuy nhiên, khi đƣợc hỏi: “Thầy/Cô có cần thiết sử dụng phim trong dạy học LS nhằm phát triển TDPB cho HS không?” thì câu trả lời nhận lại đƣợc là:

Cần thiết (50%), Bình thƣờng (40%), Không cần thiết (10%).

10%

50%

Cần thiết

40%

Bình thường

Không cần thiết

Biểu đồ 1.3: Mức độ cần thiết của sử dụng phim trong dạy học LS nhằm phát triển TDPB cho HS (%)

Tuy đây là một kết quả khả quan nhƣng cũng đáng để suy nghĩ. Bởi theo nhƣ ghi nhận của chúng tôi, đa số các“GV có sử dụng phim trong dạy học LS

với mục đích nghiên cứu kiến thức bài mới hoặc trong bài ôn tập, rất ít GV sử

dụng phim trong giờ dạy với mục đích kích”thích và phát triển TDPB của HS.

Thứ hai, về các hoạt động chủ yếu đƣợc GV thực hiện nhằm phát triển

TDPB cho HS trong dạy học LS ở trƣờng THPT

Bảng 1.2: Mức độ các hoạt động yếu được GV thực hiện nhằm phát triển TDPB cho HS trong dạy học LS ở trường THPT

Rất thường Thường xuyên Thỉnh thoảng Chưa bao Hoạt động xuyên giờ

Hƣớng dẫn HS chủ động phát hiện kiến 20% 80% 0% 0%

thức.

Chỉ dạy kiến thức cần đạt trong bài. 60% 40% 0% 0%

Hƣớng dẫn HS tìm hiểu trƣớc tài liệu 10% 30% 60% 0%

cho bài mới.

Tạo cơ hội cho HS tìm kiếm thông tin 10% 20% 70% 0%

để giải thích vấn đề LS.

Tạo cơ hội cho HS đƣợc trình bày và 40% 60% 0% 0%

bảo vệ quan điểm của mình trƣớc lớp.

Sử dụng trao đổi, thảo luận nhóm để 30% 50% 20% 0%

giải quyết các vấn đề.

Sử dụng đồ dùng trực quan (phim, tranh 10% 30% 60% 0%

ảnh, bản đồ,…) và hƣớng dẫn HS trao

đổi, thảo luận.

Qua số liệu khảo sát và trao đổi với GV, chúng tôi thấy các hoạt động

chủ yếu đƣợc GV thực hiện nhằm phát triển TDPB cho HS trong dạy học LS ở

trƣờng THPT là áp dụng các PP truyền thống, ít sáng tạo, việc sử dụng đồ

dùng trực quan nhƣ phim ảnh còn chiếm một tỉ lệ rất nhỏ.

Lý giải“cho việc này có nhiều nguyên nhân khác nhau, chủ yếu là do

thời lƣợng của mỗi tiết dạy chỉ gói gọn trong vòng 45 phút, nếu vừa cho HS

xem phim theo hƣớng dẫn của GV và trình bày, phản biện trƣớc lớp sẽ mất

nhiều thời gian trong khi kiến thức phải truyền đạt ở mỗi giờ dạy lại khá nhiều.

Đây cũng là những khó khăn trong quá trình thực hiện đề tài của chúng

tôi. Vì vậy, đòi hỏi ngƣời GV cần phải chuẩn bị chu đáo các điều kiện phục vụ

cho việc sử dụng phim nhằm phát triển TDPB cho HS để khắc phục đƣợc tối đa nhất những khó khăn nêu trên.”

*Về phía HS:

Để tìm hiểu sự hứng thú của HS trong việc sử dụng phim trong dạy học LS nhằm phát triển tƣ duy phản biện, chúng tôi đã tiến hành khảo sát, trao đổi trực tiếp với HS và thu đƣợc kết quả nhƣ sau:

Đa số các em HS khi tham gia khảo sát đều có nhận thức khá tốt về khái

niệm phản biện và tƣ duy phản biện, cũng nhƣ đánh giá đƣợc một cách khách quan về vai trò, ý nghĩa của ngƣời có TDPB tốt.

Về việc trao đổi, thảo luận trên lớp nhằm phát triển TDPB thông qua câu

hỏi: “Trong giờ học LS, Thầy/Cô có thường xuyên tạo điều kiện để các bạn

trong lớp tranh luận với nhau không?” Kết quả thu đƣợc là 66/150 ý kiến cho là thƣờng xuyên, 22/150 ý kiến rất thƣờng xuyên và chỉ 62/150 ý kiến là không thƣờng xuyên. Điều này chứng tỏ đa số các Thầy/Cô có tạo điều kiện nhất định để HS có thể phát triển TDPB trong giờ học LS.

Cũng thông qua khảo sát, chúng tôi có kết quả về mức độ sử dụng phim

của Thầy/Cô trong dạy học LS để phát triển TDPB của HS nhƣ sau: Đa số các ý

kiến nhận lại đƣợc là Thầy/Cô chủ yếu sử dụng phim trong các bài mở đầu, giới

thiệu bài mới hoặc trong tiết ôn tập.“Việc sử dụng phim trong dạy học LS để

phát triển TDPB của HS là hạn chế, thậm chí chƣa bao giờ đƣợc sử dụng. Đây

cũng chính là hạn chế chung của các Thầy/Cô trong việc áp dụng đổi mới

PPDH LS ở trƣờng phổ thông.

Bên cạnh việc trao đổi trực tiếp với HS, chúng tôi”còn nhận đƣợc kết

quả 100% HS tham gia khảo sát đều trả lời rất thích thú khi đƣợc học LS thông

quan phim, cũng nhƣ đƣợc tự do bày tỏ các quan điểm của mình và bảo vệ nó

trƣớc Thầy/Cô và bạn bè. Đây là một tín hiệu đáng mừng trong quá trình tiến

hành khảo sát của chúng tôi. HS cho rằng việc sử dụng phim trong dạy học LS

nhằm phát triển TDPB cho HS sẽ hấp dẫn và thú vị hơn, dễ hiểu, nhớ nhanh

hơn và giúp các em tự tin, khắc sâu nội dung kiến thức hơn.

Thực trạng“chán học sử, tỏ thái độ thờ ơ, đối phó với bộ môn LS ở

trƣờng THPT hiện nay là một tình trạng phổ biến. Việc sử dụng phim trong dạy học LS nhằm phát triển TDPB cho HS là một trong những biện pháp cần thiết để nâng cao chất lƣợng dạy học môn LS ở trƣờng THPT. Tuy nhiên, trong thực

tế, những điều này lại chƣa đƣợc áp dụng và phổ biến rộng rãi. Những mong muốn của HS đặt ra cho chúng ta thấy sự cần thiết”phải đổi mới các PPDH LS nhằm lấy lại giá trị của bộ môn này ở trƣờng THPT, cũng nhƣ góp phần vào sự phát triển tính tích cực, độc lập của HS.

TIỂU KẾT CHƢƠNG 1

Qua“tìm hiểu tình hình lý luận cũng nhƣ từ thực tiễn tại một số trƣờng

THPT, chúng tôi có thể rút ra kết luận nhƣ sau:”

Việc đổi mới“PPDH đã và đang đƣợc tiến hành ngày càng hiệu quả hơn. Tuy nhiên, các PP mà GV chủ yếu sử dụng vẫn là các PP truyền thống, HS tiếp thu kiến

thức thụ động. Việc sử dụng đồ dùng trực quan mà cụ thể là sử dụng phim trong dạy học LS ở trƣờng THPT hiện nay còn hạn chế.””

Việc tiếp cận và sử dụng phim trong dạy học LS nhằm phát triển TDPB cho

HS đối với một số GV và HS còn khá mới mẻ. Một số em HS còn chƣa hiểu rõ về

khái niệm phản biện cũng nhƣ chƣa từng tham gia vào cuộc phản biện LS nào, chƣa

hiểu đúng bản chất của TDPB nói chung là TDPB LS nói riêng.

Thực trạng ở các trƣờng THPT nhƣ nêu trên bắt nguồn từ nhiều nguyên nhân

khác nhau, mà theo chúng tôi, nguyên nhân chủ yếu nhất là do GV chƣa tiếp cận

đƣợc với các PPDH mới, HS không chủ động hợp tác trong tiết dạy, tƣ tƣởng dạy

học theo lối đọc – chép còn phổ biến. Bên cạnh đó do phân phối thời gian tiết dạy

còn hạn chế nên cũng gây khó khăn lớn cho GV trong quá trình thực hiện giờ dạy

có sử dụng phim.

Thực hiện đề tài này, chúng tôi muốn hƣớng tới thực hiện mục tiêu giáo dục

thế hệ HS“mới trở thành những công dân có tƣ duy độc lập, có khả năng phản biện

tốt, sẵn sang và chủ động giải quyết các vấn đề trong cuộc sống trƣớc sự thay đổi

của xã hội.”

CHƢƠNG 2: MỘT SỐ BIỆN PHÁP SỬ DỤNG PHIM TRONG DẠY HỌC

LỊCH SỬ NHẰM PHÁT TRIỂN TƢ DUY PHẢN BIỆN CHO HỌC SINH

(PHẦN LSVN - LỚP 12 - CHƢƠNG TRÌNH CHUẨN)

2.1 .Vị trí, nội dung, mục tiêu cơ bản của phần LSVN (Lớp 12 – Chƣơng trình chuẩn)

2.1.1. Vị trí

Chƣơng trình chuẩn gồm có hai phần sau:

Phần 1: LS thế giới hiện đại (1945 - 2000)

Phần 2: LSVN từ 1919 - 2000

Lớp 12 là lớp cuối cấp THPT, HS lớp 12 đã trải qua 3 năm học bộ môn LS

nên khả năng tiếp thu kiến thức bộ môn LS của các em là khá tốt, do đó, chƣơng

trình lớp 12 có vị trí quan trọng trong việc kết thúc chƣơng trình học bậc phổ thông

của HS để các em chuyển tiếp lên nghiên cứu ở bậc học cao hơn. Do vậy, phần kiến

thức LS lớp 12 có tính chất khái quát, củng cố và đi sâu hơn kiến thức đã học ở cấp

THCS. Hơn nữa, lúc này nhận thức của HS THPT đã nâng cao hơn về cả lí thuyết

và PP học tập nhằm phù hợp với mức độ tƣ duy và trình độ nhận thức của các em.

Thông qua học tập môn LS lớp 12 (chƣơng trình chuẩn), giúp HS nắm chắc

quá trình phát triển của LS thế giới từ năm 1945 đến nay và LS dân tộc từ năm 1919

– 2000. Chƣơng trình môn LS lớp 12 tổng kết và tiếp nối kiến thức LS lớp 10 và 11,

tạo nên một hệ thống kiến thức hoàn chỉnh, giúp HS có những tri thức cơ bản, sâu

rộng về LS thế giới và trong nƣớc.

Qua nội“dung kiến thức LSVN lớp 12, HS nắm đƣợc các kiến thức cơ bản

của LS dân tộc, về phong trào giải phóng dân tộc ở nƣớc ta từ 1919 đến 1945, hai

cuộc kháng chiến chống Pháp (1945 - 1954) và chống Mĩ (1954 - 1975), về công

cuộc bảo vệ Tổ quốc và xây dựng Chủ nghĩa xã hội của nƣớc ta. Đồng thời, thông qua đó đánh giá chính xác vai trò của Đảng cộng sản Việt Nam, đóng góp của Chủ

tịch Hồ Chí Minh, vai trò của quần chúng nhân dân trong LS, quy luật của LS và sự phát triển của sản xuất trong đời sống xã hội. Từ đó giáo dục cho các em niềm tự hào dân tộc, ý thức giữ gìn và phát huy các giá trị truyền thống dân tộc, biết ơn những ngƣời có công với đất nƣớc và có thái độ tích cực trong lao động và học tập cũng nhƣ kích thích phát triển óc quan sát, trí tƣởng tƣợng, tƣ duy, ngôn ngữ, hình

thành PP học tập khoa học, tích cực, sáng tạo của các em.”

Nhƣ vậy, kiến thức LSVN lớp 12 THPT (chƣơng trình chuẩn) có vị trí quan

trọng, giúp HS những hiểu biết cơ bản và có hệ thống về LS dân tộc; rèn luyện cho các em về phẩm chất đạo đức, thế giới quan, nhằm phát triển một cách toàn diện để

đáp ứng yêu cầu xây dựng con ngƣời mới.

2.1.2. Nội dung

Chƣơng trình LSVN từ năm 1919 đến năm 2000 trải qua các giai đoạn LS kế

tiếp nhau, đánh dấu bằng các sự kiện quan trọng nổi bật.

Giai đoạn từ 1919 - 1930, đánh dấu bằng việc TD Pháp tiến hành khai thác thuộc địa ở Đông Dƣơng lần thứ hai, làm cho tình hình kinh tế và xá hội ở các nƣớc

này (trƣớc hết là Việt Nam) có những chuyển biến sâu sắc. Ách thống trị, bóc lột

của TD Pháp làm cho mâu thuẫn giữa dân tộc Việt Nam với TD Pháp ngày càng trở

nên trở nên sâu sắc. Điều này làm tác động đến thái độ, tinh thần đấu tranh của các

giai cấp, tầng lớp nhân dân trong xã hội lúc bấy giờ.

Trong giai đoạn này, giai cấp công nhân Việt Nam ra đời sớm, dần dần

trƣởng thành và thông qua các cuộc tôi luyện đã vƣơn lên thành một lực lƣợng

mạnh mẽ, nắm vai trò lãnh đạo phong trào cách mạng.

Trong sự phát triển của CMVN, Đảng Cộng sản Việt Nam ra đời (3 - 2 -

1930) là một tất yếu LS, trong đó có vai trò to lớn của Nguyễn Ái Quốc. Sự ra đời

của Đảng Cộng sản Việt Nam là “bƣớc ngoặt vĩ đại của CMVN ”, nó “chứng tỏ

rằng giai cấp vô sản ta đã đủ sức trƣởng thành và đủ sức lãnh đạo CMVN ” và là sự

vận dụng sáng tạo chủ nghĩa Mác - Lênin vào thực tiễn CMVN .

Giai đoạn từ 1930 - 1945 là giai đoạn diễn ra phong trào cách mạng giải

phóng dân tộc từ khi Đảng ra đời và trực tiếp lãnh đạo CMVN đến khi CMTT 1945

thành công dẫn tới sự ra đời của nƣớc VNDCCH (2 - 9 - 1945). H

Nổi bật trong giai đoạn 1930 - 1945 là các phong trào đấu tranh tiêu biểu nhƣ: Xô - Viết Nghệ - Tĩnh 1930 - 1931, phong trào dân chủ năm 1936 - 1939 và

phong trào giải phóng dân tộc 1939 - 1945. Các phong trào này diễn ra liên tiếp nhằm thực hiện mục tiêu chung của CMVN là tiến hành cách mạng dân tộc dân chủ nhân dân để giành độc lập tự do cho dân tộc. Các phong trào cách mạng dù không đạt mục tiêu chung nhƣng đây là những bậc thang dẫn đến thắng lợi của CMTT năm 1945. Mỗi phong trào nổ ra đều đặt cơ sở, nền móng và để lại những bài học

kinh nghiệm quý báu cho cuộc cách mạng sau này, trong đó thắng lợi lớn nhất là sự ra đời của Nƣớc VNDCCH vào ngày 2 - 9 - 1945.

Giai đoạn 1945 - 1954 là giai đoạn từ sau CMTT năm 1945 thắng lợi đến kết

thúc thắng lợi cuộc kháng chiến chống TD Pháp xâm lƣợc trở lại. Trong thời gian đầu sau CMTT (từ 2 - 9 - 1945 đến 19 - 12 - 1946) nhân dân ta dƣới sự lãnh đạo của

Đảng, đứng đầu là Chủ tịch Hồ Chí Minh đã vƣợt qua thời kỳ khó khăn trong đấu

tranh chống ngoại xâm, nội phản, bảo vệ chính quyền cách mạng, xây dựng chế độ

dân chủ nhân dân.

Cuộc kháng chiến chống TD Pháp quay trở lại xâm lƣợc nƣớc ta bắt đầu ngay sau khi CMTT thành công. Đó là vào ngày 23 - 9 - 1945, khi quân Pháp theo chân quân Anh vào miền nam nƣớc ta để giải giáp quân Nhật. Cuộc kháng chiến

chống TD Pháp quay trở lại xâm lƣợc diễn ra thông qua các chiến dịch lớn, nhƣ

chiến dịch Việt Bắc thu - đông 1947, chiến dịch Biên giới thu - đông 1950, cuộc

tiến công chiến lƣợc Đông - Xuân 1953 – 1954 mà đỉnh cao là chiến dịch Điện Biên

Phủ năm 1954 “lừng lẫy năm châu, chấn động địa cầu”.

Đồng thời song song với cuộc đấu tranh trên mặt trận quân sự, còn có công

cuộc xây dựng hậu phƣơng theo chế độ dân chủ nhân dân và cuộc đấu tranh ngoại

giao để đi đến kí hiệp định Giơnevơ về chấm dứt chiến tranh, lập lại hòa bình ở

Đông Dƣơng năm 1954.

Giai đoạn 1954 - 1975, là thời kỳ thực hiện song song hai nhiệm vụ chiến

lƣợc của cách mạng nƣớc ta, đó là: xây dựng chủ nghĩa xã hội ở miền Bắc, giải

phóng miền Nam, thống nhất đất nƣớc, cả nƣớc đi lên xã hội chủ nghĩa.

Thực hiện hai nhiệm vụ cùng một lúc, trong khi cách mạng ở miền Nam lần

lƣợt đánh bại các chiến lƣợc của Mĩ và tay sai đến thắng lợi cuối cùng trong cuộc

Tổng tiến công và nổi dậy Xuân - 1975, đỉnh cao là Chiến dịch Hồ Chí Minh, giải

phóng Sài Gòn và tiến tới giải phóng miền Nam (2 - 5 - 1975) thì nhân dân miền

Bắc vừa sản xuất vừa chiến đấu, hoàn thành cải cách ruộng đất, khôi phục kinh tế, hàn gắn vết thƣơng chiến tranh đồng thời chiến đấu chống chiến tranh phá hoại của Mỹ.

Giai đoạn 1975 - 2000, sau thắng lợi hoàn toàn của cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nƣớc năm, CMVN bƣớc sang giai đoạn mới - giai đoạn đất nƣớc ta đã đƣợc độc lập, thống nhất và cả nƣớc đi lên xây dựng Chủ nghĩa xã hội. Trong 10 năm đầu sau thống nhất (1976 - 1986), Nhà nƣớc ta thực hiện hai kế hoạch 5 năm do Đại hội IV (12 – 1976) và Đại hội V (3 - 1882) của Đảng đề ra. Kết quả là bên

cạnh những thành tựu và ƣu điểm đã đạt đƣợc, chúng ta cũng gặp phải không ít

những khó khăn, yếu kém và thậm chí là cả những sai lầm, khuyết điểm. Điều này

là nguyên nhân trực tiếp dẫn tới khủng hoảng cả về kinh tế và xã hội.

Đƣờng lối đổi mới của Đảng đƣợc đề ra từ Đại hội VI (1986) nhằm mục đích

khắc phục những khó khăn, yếu kém, sửa chữa sai lầm, vƣợt qua khủng hoảng, thúc

đẩy sự nghiệp Cách mạng xã hội chủ nghĩa.

Đến năm 2000, nhân dân ta đã thực hiện thắng lợi ba kế hoạch Nhà nƣớc 5

năm và từ năm 2001 tiếp tục thực hiện các kế hoạch 5 năm.

2.1.3. Mục tiêu

* Về kiến thức:

Cung cấp cho HS những kiến thức cơ bản, khách quan và có hệ thống về

LSVN từ sau chiến tranh thế giới thứ Nhất đến năm 2000, cụ thể là:

Cung cấp“cho HS những hiểu biết về hoạt động của Nguyễn Ái Quốc trên

con đƣờng đến với Chủ nghĩa Mác – Lênin và truyền bá Chủ nghĩa Mác - Lênin,

làm chuyển biến phong trào yêu nƣớc Việt Nam từ lập trƣờng Tƣ sản sang lập

trƣờng Vô sản.

Quá trình đấu tranh giải phóng dân tộc của nhân dân ta dƣới sự lãnh đạo của

Đảng dấn tới thắng lợi trong cuộc CMTT năm 1945, giành độc lập dân tộc, lập nên

nƣớc Việt Nam Dân chủ Cộng hoà.

Thắng lợi của cuộc đấu tranh cách mạng kéo dài suốt 30 năm từ 1945 đến

1975 của quân và dân ta nhằm chống lại những đế quốc lớn mạnh, tiến tới giải

phóng dân tộc, bảo vệ vững chắc độc lập của Tổ quốc.

Thành tựu của công cuộc đổi mới và từng bƣớc đƣa đất nƣớc đi lên Chủ

nghĩa xã hội.

* Về kĩ năng:

Rèn luyện cho HS kĩ năng sử dụng SGK, tranh, ảnh, lƣợc đồ, sơ đồ, bản đồ.

Rèn luyện cho HS các thao tác tƣ duy cơ bản nhƣ phân tích, so sánh, nhận định, đánh giá các sự kiện, vấn đề LS; rèn luyện phong cách học tập linh hoạt, chủ động và sáng tạo.”

* Về thái độ, tình cảm:

Bồi đắp cho HS lòng yêu nƣớc, yêu dân tộc; tinh thần đoàn kết dân tộc; ý thức xây dựng và bảo vệ quê hƣơng, đất nƣớc; niềm tự hào dân tộc; niềm tin vào sự

lãnh đạo của Đảng và thắng lợi của công cuộc đổi mới đất nƣớc.

Có“tinh thần quốc tế chân chính, yêu chuộng hoà bình và tình hữu nghị giữa

các quốc gia, dân tộc.

Góp phần hình thành những phẩm chất của ngƣời công dân có ích cho xã

hội: có thái độ tích cực vì xã hội, vì cộng đồng; có niềm tin, ý thức, kỷ luật.”

2.2. Nguyên tắc sử dụng phim trong dạy học LS nhằm phát triển TDPB cho HS

(SGK LS – Lớp 12 – Chƣơng trình chuẩn)

Việc sử dụng các đoạn phim trong dạy học LS có đạt đƣợc hiệu quả nhƣ mong muốn hay không phụ thuộc phần lớn vào PP sử dụng của GV. Để phát huy có

hiệu quả việc sử dụng phim trong dạy học LS nhằm phát triển TDPB cho HS, GV

cần đảm bảo các yêu cầu:

2.2.1. Đảm bảo tính phù hợp với nội dung bài dạy

Việc“sử dụng phim trong dạy học LS là một nguồn cung cấp kiến thức lớn.

Với sự phong phú về số lƣợng, phim trở thành một nguồn cung cấp kiến thức hiệu

quả nếu GV biết khai thác tốt.

Bên cạnh đó, GV cần phải xác định đƣợc mục đích của việc sử dụng phim

trong dạy học LS nhằm phát triển TDPB cho HS, đƣa ra đƣợc những dự kiến sƣ

phạm về sự biến đổi tƣ duy của HS sau khi xem xong đoạn phim LS, cũng nhƣ cần

đƣa ra đƣợc định hƣớng rõ ràng cho HS, tránh sa đà, lạc hƣớng, gây mất thời gian

mà hiệu quả lại không nhƣ mong muốn.

Để việc sử dụng phim trong dạy học LS ở trƣờng THPT đạt đƣợc hiệu quả

tốt nhất, trong quá trình sử dụng, GV cần phải xác định đƣợc kiến thức trọng tâm

của bài để làm nổi bật kiến thức cơ bản, giúp HS nắm vững quy luật, khái niệm, quy

luật LS. Vì vậy, cần phải có biện pháp khai thác và sử dụng hợp lý, chọn lọc nội

dung có tác dụng hỗ trợ quan trọng cho bài học, giúp HS không chỉ biết mà còn hiểu sâu sắc nội dung bài học, tự phát triển tƣ duy của bản thân thông qua những

yêu cầu, hƣớng dẫn của GV.”

2.2.2. Đảm bảo phát huy được tính tích cực của HS

Có thể nói, việc sử dụng phim trong dạy học LS ở trƣờng THPT nhằm phát triển TDPB cho HS sẽ gặp một số khó khăn nhất định. Một tiết học ở trƣờng THPT

chỉ diễn ra trong 45 phút. Nhƣng để tổ chức cho HS xem phim, phát hiện kiến thức và phát triển tƣ duy phản biện, đạt đƣợc mục đích bài dạy và làm sâu sắc vấn đề sẽ

cần khá nhiều thời gian.

Vì vậy, để đảm bảo đƣợc tiến trình dạy học, đồng thời phát huy đƣợc tính tích cực của HS, GV cần là ngƣời nắm vững đƣợc kế hoạch giảng dạy để làm chủ

tiến trình dạy học, lựa chọn thời lƣợng đoạn phim hợp lý cũng nhƣ cần phải đƣa ra

những câu hỏi gợi mở, nhiệm vụ cụ thể và các vấn đề phù hợp với tâm lý của từng

đối tƣợng ngƣời học khiến HS tập trung, tích cực giải quyết vấn đề theo những chiều hƣớng nhất định dựa trên quan điểm và kiến thức thu lƣợm đƣợc sau quá trình xem phim.

2.2.3. Đảm bảo sử dụng đúng mức độ

Trong“dạy học LS ở trƣờng THPT, sự đúng mức thể hiện ở việc GV lựa

chọn nội dung, PPDH và cách thức tổ chức quá trình phát triển tƣ duy nhận thức

phù hợp với từng đối tƣợng HS. Cụ thể:

GV cần phải căn cứ vào từng cấp học, lớp học, đặc điểm tâm sinh lý, lứa

tuổi, cũng nhƣ khả năng tƣ duy của từng đối tƣợng, để có thể xác định nội dung cơ

bản phù hợp với từng đối tƣợng. Sau đó, mới lựa chọn các đoạn phim sao cho phù

hợp với từng đối tƣợng và trình độ nhận thức của HS.”

Nội dung đoạn phim đƣợc sử dụng trong bài dạy cần phải cụ thể, ngắn gọn.

GV không nên đƣa ra quá nhiều đoạn phim và vấn đề trong một tiết học, phải

biết chọn lọc, nhằm đƣa ra chủ đề phản biện có nội dung liên quan đến nội dung cơ

bản của bài học, tránh lạm dụng quá nhiều làm loãng nội dung kiến thức cơ bản,

phân tán sự chú ý của HS, làm bài học thêm nặng nề.

2.2.4. Đảm bảo kết hợp với các PPDH khác

Trong“dạy học nói chung, dạy học LS ỏi riêng không có một PP nào là vạn

năng. Bởi vậy, khi dạy học LS cần phải biết kết hợp nhiều PP, nhiều biện pháp khác

nhau để đạt hiệu quả cao nhất. Nội dung LS rất phong phú, mỗi loại kiến thức lại cần có một PPDH phù hợp để đạt kết quả tốt nhất.

Khi hƣớng dẫn, tổ chức cho HS xem phim và trao đổi về vấn đề LS nhằm phát triển tƣ duy phản biện, GV cần phải kết hợp với lời nói, cử chỉ, hành động, tổ chức cho HS trao đổi thảo luận cá nhân hay theo nhóm hay sử dụng kết hợp các nguồn tài liệu LS khác… Từ đó phát huy tối đa vai trò và ý nghĩa của việc sử dụng phim trong dạy học LS nhằm phát triển TDPB cho HS THPT.”

2.2.5. Đảm bảo tính đa quan điểm

Tính đa quan điểm là một yếu tố quan trọng nhằm phát triển TDPB của HS trong bộ môn LS ở trƣờng THPT. Mỗi đối tƣợng HS lại có một trình độ tƣ duy,

trình bày và giải thích vấn đề khác nhau.“Vì vậy, để đảm bảo đƣợc tính đa quan

điểm trong việc sử dụng phim trong dạy học LS ở trƣờng THPT, GV cần:

Căn cứ vào đối tƣợng nhận thức - HS về khả năng, trình độ, những cái HS đã

có, những cái chƣa có.

Căn cứ vào mức độ hứng thú học tập của HS – những điều HS muốn tìm

hiểu, tò mò, thắc mắc.

Cung cấp tƣ liệu đa dạng, phong phú dƣới nhiều góc nhìn khác nhau.

Tạo điều kiện cho HS đƣợc nêu lên quan điểm cá nhân và đánh giá sơ bộ về

vấn đề thảo luận.

Nhƣ vậy, trong quá trình dạy học LS, GV cần lựa chọn những đoạn phim LS

thật kỹ lƣỡng, vấn đề đƣa ra thảo luận cần phải đƣợc chọn lựa rõ ràng, phù hợp với

nội dung bài học và đảm bảo đƣợc hứng thú của HS, đồng thời cho HS cơ hội đƣợc

bày tỏ thái độ, quan điểm của mình.”

2.3. Quy trình và một số hình thức, biện pháp sử dụng phim trong dạy học LS

nhằm phát triển TDPB cho HS ở trƣờng THPT (Phần LSVN – Lớp 12 –

Chƣơng trình chuẩn).

2.3.1. Quy trình sử dụng

Để sử dụng phim trong dạy học LS nhằm phát triển TDPB cho HS ở trƣờng

THPT có hiệu quả, phát huy đƣợc tính tích cực, sáng tạo trong nhận thức của HS,

GV phải biến các đoạn phim trở thành một công cụ dạy học hiệu quả, bằng cách:

Bước 1: Định hướng (giao nhiệm vụ học tập)

Trƣớc khi“sử dụng những đoạn phim có liên quan đến nội dung bài học, GV cho HS nắm chắc yêu cầu nội dung của đoạn phim chuẩn bị xem để từ đó HS biết các nội dung chính cần tập trung. Đồng thời, GV đƣa ra những câu hỏi/gợi ý để HS suy nghĩ trong quá trình xem phim.”

Bước 2: Sử dụng (cho HS xem phim)

Cho HS xem nội dung“các đoạn phim, cần kết hợp với những gợi ý để phát triển tri giác, nhận thức của HS. Sau mỗi nội dung, GV đƣa ra câu hỏi cho HS”nhận

xét hay thảo luận để giúp các em tìm kiếm thông tin.

Bước 3: Trình bày sản phẩm (kết quả)

Sau khi HS quan sát xong nội dung của đoạn phim, hoàn thành tìm kiếm

thông tin và đƣa ra kết luận cá nhân, sau đó thống nhất quan điểm và trình bày ý

tƣởng trƣớc lớp.

Bước 4: Thảo luận (phản biện)

Các HS/nhóm HS thảo luận và đƣa ra quan điểm đồng tình hay phản đối với

các ý kiến còn lại.

Bước 5: Kết luận (củng cố, đánh giá kết quả học tập của HS)

Sau khi HS hoàn thành nhiệm vụ học tập, GV cần tổng kết lại nội dung của

kiến thức, đánh giá và nhận xét kết quả học tập của HS.

Khi việc“sử dụng phim trong dạy học LS nhằm phát triển TDPB cho HS

đƣợc thực hiện hiệu quả, HS sẽ chủ động hơn trong việc tiếp thu, khai thác kiến

thức qua việc sử dụng các đoạn phim trong dạy học LS nói riêng, khơi dậy ở HS

ham muốn, hứng thú khám phá kiến thức, từ đó phát huy”tính tích cực và hình

thành, phát triển TDPB LS của HS trong học tập môn LS.

2.3.2. Hệ thống phim sử dụng trong dạy học LS nhằm phát triển TDPB cho HS ở

trường THPT (Phần LSVN – Lớp 12 – Chương trình chuẩn).

STT TÊN LINK DẠY VỀ NỘI THUỘC BÀI

DUNG BỘ PHIM

https://www.yo Xô viết Nghệ - Bài 14: Phong trào

1. Phong trào Xô viết Nghệ Tĩnh utube.com/watc Tĩnh cách mạng 1930 –

(1930 - 1931) h?v=7MUt9OF 1935

Mxco

Sự chuẩn bị Bài 16: Phong trào

tới khởi giành

2. Sao tháng Tám https://www.yo utube.com/watc h?v=Ge8xnlvac HY tiến nghĩa chính quyền

3. Nhớ mùa thu giải phóng dân tộc và Tổng nghĩa khởi tháng Tám (1939 - 1945). Nƣớc Việt Nam Dân chủ Cộng LS hoà ra đời https://www.yo utube.com/watc h?v=DINVYD

STT TÊN LINK DẠY VỀ NỘI THUỘC BÀI

DUNG BỘ PHIM

mNZY0

4. Hiệp định Sơ https://www.yo Chính sách Bài 17: Nƣớc Việt

bộ, Tạm ƣớc

utube.com/watc h?v=y3mNEx0d ngoại giao của trong đấu ta Nam dân chủ cộng hoà từ sau ngày 2-9-

djA tranh chống 1945 đến trƣớc ngày

ngoại xâm, nội 19-12-1946 5. https://www.yo phản utube.com/watc Hà Nội mùa

đông 1946 h?v=oSB6e9X1 8lY

thuật https://www.yo Chiến dịch Việt Bài 18: Những năm

6. Nghệ phản công utube.com/watc Bắc thu – đông đầu của cuộc kháng

trong chiến h?v=AADcK1- 1947 chiến toàn quốc

dịch Việt Bắc - qePc chống TD Pháp

Thu đông 1947 (1946 - 1950)

7. Bƣớc phát triển https://www.yo Bƣớc phát triển Bài 19: Bƣớc phát

mới của cuộc utube.com/watc của cuộc kháng triển của cuộc kháng

kháng chiến h?v=ahTiNGJO chiến chống chiến toàn quốc

chống TD u8s TD Pháp (1951 chống TD Pháp

Pháp 1951 – 1953) (1951- 1953)

8. Kéo pháo vào trận địa https://www.yo utube.com/watc Chuẩn bị cho trận Điện Biên Bài 20: Cuộc kháng quốc toàn chiến

Phủ

h?v=kFii7jlLwc k chống TD Pháp kết thúc (1953 - 1954)

chiến Cuộc giữa hổ và voi https://www.yo utube.com/watc h?v=9PhAJxeku IU&t=1429s

STT TÊN LINK DẠY VỀ NỘI THUỘC BÀI

DUNG BỘ PHIM

https://www.yo Hiệp định

10. Hòa bình cho Việt Nam utube.com/watc Giơnevơ về

h?v=cf7Bv4wA chấm dứt chiến

SyI lập

tranh, lại hòa ở Đông

Dƣơng

11. Vĩ tuyến 17 https://www.yo Cách mạng 2 Bài 21: Xây dựng

ngày và đêm

utube.com/watc h?v=Do2BYqLl miền sau Hiệp định Giơnevơ chủ nghĩa xã hội ở miền Bắc, đấu tranh

X-0&t=1s chống đế quốc Mĩ và

chính quyền Sài Gòn

ở miền Nam (1954 -

1965)

https://www.yo Chiến đấu Bài 22: Nhân dân hai

12. Apocalypse Now utube.com/watc chống chiến miền trực tiếp chiến

h?v=jf- lƣợc Chiến đấu chống đế quốc

brTKOOo8

tranh cục bộ của đế quốc Mỹ Mĩ xâm lƣợc. Nhân dân miền Bắc vừa

ở miền Nam chiến đấu vừa sản

xuất (1965 - 1973) 13. Em bé Hà Nội

https://www.yo utube.com/watc Thành quả và sự nỗ lực xây

h?v=vFuEYCG dựng CNXH ở

V5ZY thủ đô Hà Nội

14. Vĩ tuyến 17 https://www.yo Miền Bắc khôi Bài 23: Khôi phục và

ngày và đêm

utube.com/watc h?v=Req_XXok wvE&t=1237s

phát triển kinh tế - xã hội ở miền Bắc, giải phóng toàn hoàn miền Nam (1973 - 1975)

phục và phát triển kinh tế - xã hội, chiến đấu chống chiến tranh phá hoại lần thứ hai của Mỹ và làm

STT TÊN LINK DẠY VỀ NỘI THUỘC BÀI

DUNG BỘ PHIM

nghĩa vụ hậu

phƣơng

15. North Vietnam After The https://www.yo utube.com/watc Miền Bắc Việt Nam sau ngày Bài 24: Việt Nam trong năm đầu sau

Victory - 1975 h?v=g8FTPGW giải phóng thắng lợi của kháng

D5Wo chiến chống Mĩ cứu

nƣớc năm 1975

16. Chuyến xe bão

https://www.yo utube.com/watc Xã hội Việt Nam sau năm Bài 25: Việt Nam xây dựng Chủ nghĩa táp

1975

h?v=JRvJ99Lhd kk&t=515s xã hội và đấu tranh bảo vệ Tổ quốc

(1976 – 1980)

https://www.yo Quá trình đổi Bài 26: Đất nƣớc trên

17. Đổi mới – Một thời kỳ quá độ utube.com/watc mới sau năm đƣờng đổi mới đi lên

tiến nhanh lên h?v=sj1d3obd8 1986 CNXH (1986 - 2000)

chủ nghĩa xã TE

hội

2.3.3 Một số hình thức, biện pháp sử dụng phim trong dạy học LS nhằm phát

triển TDPB cho HS ở trường THPT (Phần LSVN – Lớp 12 – Chương trình

chuẩn).

2.3.3.1 Sử dụng phim LS kết hợp câu hỏi bài tập

Biện pháp này đƣợc thực hiện nhằm“phát triển TDPB trong học tập LS, thƣờng áp dụng cho tiết dạy có khối lƣợng kiến thức nhiều, có nhiều vấn đề góp phần phát triển TDPB cho HS.

Khi sử dụng phim LS kết hợp câu hỏi bài tập, GV sẽ tạo điều kiện để HS có nhiều thời gian đƣa ra hết những ý kiến, quan điểm của mình về nhiều vấn đề LS đƣợc đề cập tới. Đồng thời, góp phần hình thành và tạo động lực phát triển những

kỹ năng của bản thân HS thông qua việc tìm kiếm thông tin và trả lời các câu hỏi bài tập.”

Để việc sử dụng phim LS kết hợp câu hỏi bài tập nhằm phát triển TDPB

trong học tập LS đƣợc thực hiện nhƣ sau:

Bước 1: GV giao trước nhiệm vụ cho HS tìm kiếm trước các thông tin liên

quan đến nội dung bài học.

Cụ thể: Khi dạy Tiết 33 – Bài 20: Cuộc kháng chiến toàn quốc chống TD

Pháp kết thúc (1953 - 1954), GV giao trƣớc bài tập về nhà cho HS ở tiết trƣớc là tìm hiểu ý nghĩa của nội dung Hiệp định Giơnevơ về chấm dứt chiến tranh, lập lại hòa bình ở Đông Dƣơng.

Bước 2: GV phát phiếu bài tập cho HS

GV“soạn trƣớc Phiếu bài tập cho HS, trong đó có các câu hỏi gợi mở kiến

thức các phần trong tiết học.

Các câu hỏi nên đƣợc biên soạn đa dạng về thể loại, có sự phân chia mức độ

nhận thức phù hợp với năng lực và trình độ của HS mỗi lớp.

Ở Tiết 33 – Bài 20, GV có thể biên soạn một số câu hỏi trắc nghiệm về nội

dung và ý nghĩa của Hiệp định Giơnevơ về chấm dứt chiến tranh, lập lại hòa bình ở

Đông Dƣơng, cùng với câu hỏi tự luận nêu ra nhận định về ý nghĩa của Hiệp định:”

Về việc ký kết Hiệp định Giơnevơ về chấm dứt chiến tranh, lập lại hòa bình

ở Đông Dƣơng, có ý kiến cho rằng: Hiệp định được ký kết thể hiện kết quả thắng lợi

trên mặt trận quân sự và cuộc đấu tranh ngoại giao; có ý kiến lại cho rằng: Hiệp

định Giơnevơ chịu chi phối của các nước lớn và ta cũng không còn cách nào khác

ngoài việc phải chấp nhận nội dung của Hiệp định này. Em đồng tình với ý kiến

nào? Tại sao?

Bước 3: GV cho HS xem phim và HS hoàn thành nội dung trong phiếu bài

tập

Khi giảng dạy đến các phần cụ thể trong bài, GV cho HS xem phim và yêu

cầu HS hoàn thành các nội dung tƣơng ứng trong phiếu bài tập.

Cụ thể trong bài 20, GV có thể cho HS xem đoạn phim trong bộ phim “Hòa bình cho Việt Nam” phần đấu tranh trên bàn đàm phán ngoại giao để đi tới ký kết Hiệp định.

Trong khi xem các đoạn phim, GV nên kết hợp với giải thích và hƣớng dẫn

HS trả lời câu hỏi trong phiếu bài tập.

Đồng thời, khi cho HS xem đoạn phim, GV cũng cần cân đối giữa thời lƣợng

đoạn phim và thời gian tiết dạy để đảm bảo tiến trình dạy học.

Bước 4: GV cho HS so sánh kết quả hoàn thành phiếu bài tập của các HS

trong lớp

Sau khi hoàn thiện phiếu bài tập, GV cho HS trình bày kết quả thu nhận

đƣợc trong Phiếu bài tập của các em và so sánh với kết quả của các HS khác trong lớp.

Bước 5: GV nhận xét, bổ sung, kết luận

Cuối tiết học, GV nhận xét và đánh giá về hiệu quả của việc sử dụng phim

LS kết hợp câu hỏi bài tập nhằm phát triển TDPB trong học tập LS.

Hiệu quả“của việc sử dụng phim LS kết hợp câu hỏi bài tập nhằm phát triển

TDPB trong học tập LS thể hiện ở việc huy động tòan bộ HS trong lớp theo dõi

thƣớc phim trên cơ sở trực quan sinh động nhằm khắc sâu kiến thức, kỹ năng quan

sát, miêu tả, phân tích… qua đó GV có thể nắm bắt đƣợc khả năng nhận thức của

HS và định hƣớng cho việc nghiên cứu những kiến thức tƣơng tự tiếp theo khi bài

học có cùng chủ đề.”

2.3.3.2. Sử dụng phim LS kết hợp hoạt động nhóm

Sử dụng phim LS kết hợp với hoạt động nhóm không chỉ giúp HS phần hình

thành và phát triển kỹ năng hợp tác, giao tiếp tốt hơn mà thông qua việc trao đổi

trực tiếp giữa các nhóm đôi hay nhóm nhiều ngƣời còn góp phần tạo cơ hội cho các

em tự phát hiện kiến thức, khả năng tƣ duy của mình.

Việc sử dụng phim LS kết hợp hoạt động nhóm đƣợc thực hiện theo các

bƣớc sau:

Ví dụ: Khi dạy Tiết 27 - Bài 17 (Lớp 12): Nước VNDCCH từ sau ngày

2/9/1945 đến trước ngày 19/12/1946 sau khi dạy xong Phần III. Cuộc đấu tranh chống ngoại xâm và nội phản, bảo vệ chính quyền cách mạng, GV chia củng cố cho

HS bằng cách sử dụng phim LS nhằm phát triển TDPB cho HS để đánh giá về tính hiệu quả của chính sách ngoại giao trong thời kỳ này.

Cuối tiết học trƣớc, GV giao bài tập về nhà bằng cách dặn dò các em tìm những dẫn chứng liên quan đến ý nghĩa, tính hiệu quả của chính sách ngoại giáo của

nƣớc VNDCCH sau khi giành đƣợc độc lập đến trƣớc ngày toàn quốc khàng chiến để chuẩn bị cho hoạt động phản biện về tính hiệu quả của chính sách ngoại giao

trong thời kỳ này.

Bước 1: GV chia nhóm, nêu vấn đề cần phản biện cho từng nhóm. HS tiếp

nhận nhiệm vụ.

GV chia lớp thành 2 nhóm, tìm hiểu về 2 nhận định:

+ Nhận định 1: Những biện pháp đó thể hiện nghệ thuật ngoại giao tài tình

trong việc lợi dụng mâu thuẫn trong hàng ngũ kẻ thù và là sự nhân nhƣợng có nguyên tắc.

+ Nhận định 2: Việc liên tiếp nhân nhƣợng quyền lợi cho cả Trung Hoa Dân quốc, bọn phản cách mạng và quân Pháp xâm lƣợc thể hiện sự bất lực, bế tắc trong

khả năng lãnh đạo cách mạng của Đảng mà đứng đầu là Hồ Chí Minh.

Bước 2: GV cho HS xem phim, trong quá trình xem cần giải thích thêm

những phần cần lưu ý.

GV cho HS xem đoạn phim tài liệu về việc ký hiệp định Sơ bộ và Tạm ƣớc:

“Hiệp định Sơ bộ và Tạm ước” và “Hà Nội mùa đông 1946” trong 10 phút.

Đồng thời yêu cầu HS lƣu ý về hoàn cảnh, nội dung, và những đánh giá về

việc Hồ Chí Minh ký kết 2 bản thỏa thuận nhƣợng bộ.

Bước 3: HS làm việc nhóm, thống nhất quan điểm và lý lẽ. GV là người tổ

chức, hướng dẫn, điều khiển cuộc phản biện.

Các nhóm có thời gian là 3 phút để chuẩn bị cho các ý kiến bảo vệ quan điểm

của nhóm mình. Các ý kiến sẽ đƣợc trình bày trên 1 bảng tổng hợp kết quả hoạt

động của mỗi nhóm.

Đây là“cơ hội để các thành viên trong nhóm thảo luận giữa nhiều ý kiến, tạo

nên hệ thống các luận cứ và dẫn chứng nhằm bảo vệ quan điểm của nhóm mình và

dung nạp các ý tƣởng để trình bày trƣớc lớp một cách sinh động và thuyết phục nhất.”

Bước 4: Sau khi HS đã trình bày quan điểm của mình, các em sẽ đưa ra

những phản biện cho quan điểm của nhóm khác.

Sau 3 phút, 2 nhóm sẽ báo cáo kết quả hoạt động, mỗi ý kiến đƣa ra đƣợc trình bày trong không quá 1 phút. Tổng thời gian đƣa ra các ý kiến và trả lời phản biện không quá 10 phút.

Bước 5: Kết thúc, GV tổng hợp và kết luận.

Sau khi kết thúc thời gian phản biện, GV nhận xét, bổ sung và kết luận:

“Trong bối cảnh chính quyền cách mạng mới ra đời còn non trẻ, lại gặp nhiều khó khăn cả về kinh tế, chính trị, xã hội, phải đối đầu với nhiều kẻ thù cùng một lúc thì

việc ta đưa ra những chính sách ngoại giao mềm dẻo, nhân nhượng những quyền

lợi nhất định cho kẻ thù là điều tất yếu. Tuy nhiên, cũng có thể thấy rằng, trong bối

cảnh LS như vậy, ta cũng không còn lựa chọn nào khác để có thể vừa hạn chế tối đa sự chống phá của kẻ thù, vừa có thời gian chuẩn bị về mọi mặt cho cuộc chiến đấu lâu dài.”

Đối với Tiết 27 – Bài 17, sau khi tổ chức cuộc tranh biện theo hoạt động

nhóm về hiệu quả của chính sách ngoại giao của nƣớc VNDCCH từ sau ngày

2/9/1945 đến trƣớc ngày 19/12/1946, GV có thể cho HS làm phiếu khảo sát hoạt

động nhận thức trong vòng 10 phút trên lớp để đánh giá đƣợc một cách khái quát,

toàn diện nhất mức độ nhận thức và tính hiệu quả của việc sử dụng phim LS kết hợp

hoạt động nhóm nhằm phát triển TDPB cho HS.

2.3.3.3. Sử dụng phim LS kết hợp tranh luận

Sử dụng phim LS kết hợp tranh luận có nghĩa là GV sẽ lựa chọn và tổ chức

cho HS đánh giá những vấn đề LS thông qua nhiều ý kiến trái chiều, quan điểm

khác nhau. Thông qua đó, HS có cái nhìn khách quan, công bằng hơn về vấn đề LS

đó, tạo điều kiện cho HS có cơ hội đƣợc tự tìm hiểu, khám phá vấn đề LS, phát triển

khả năng tƣ duy độc lập, tự nghiên cứu.

Vậy cần sử dụng phim LS kết hợp tranh luận nhƣ thế nào để phát triển đƣợc

TDPB cho HS, chúng tôi sẽ phân tích qua một ví vụ cụ thể trong chƣơng trình LS

lớp 12 THPT (Chƣơng trình chuẩn).

Ví dụ: Sau khi dạy xong“Tiết 25 - Bài 16: Phong trào giải phóng dân tộc và

Tổng khởi nghĩa tháng Tám (1939 -1945). Nước Việt Nam Dân chủ Cộng hoà ra đời, GV củng cố cho HS bằng cách cho HS tranh luận về đánh giá thắng lợi của Cách mạng tháng Tám.”

Bước 1: GV nêu vấn đề tranh luận, HS tiếp nhận nhiệm vụ

Để nêu vấn đề tranh luận, GV đƣa ra nhận định:

“Đánh giá về thắng lợi của CMTT năm 1945, có ý kiến cho rằng “CMTT năm 1945 thắng lợi là “sự ăn may” vì nó diễn ra trong điều kiện “trống vắng quyền

lực”. Theo em nhận xét đó có đúng không? Hãy chứng minh cho quan điểm của mình?”

Bước 2: GV cho HS xem phim, trong quá trình xem cần giải thích thêm

những phần cần lưu ý.

Sau khi GV nêu vấn đề cần tranh luận, HS sẽ tiếp nhận nhiệm vụ. GV có

nhiệm vụ là định hƣớng cho HS tìm hiểu vấn đề thông qua việc cho HS xem đoạn

phim tài liệu “Nhớ mùa thu LS” trong thời gian 10 phút, đồng thời nêu một số câu

hỏi gợi ý nhằm giúp HS dễ dàng phát hiện kiến thức.

Bước 3: HS làm việc nhóm, thống nhất quan điểm và lý lẽ.

GV cho HS 3 phút để chuẩn bị và thống nhất ý kiến đƣa ra trƣớc khi trình bày trƣớc lớp. GV nên khuyến khích HS chuẩn bị trƣớc việc tìm hiểu các

thông tin liên quan đến vấn đề ở nhà. Nhƣng thực tế với quy mô và thời lƣợng kiến

thức truyền tải trong Tiết 25 này cũng chỉ cần một khoảng thời gian nhất định trên

lớp để các em có thể thống nhất và đƣa ra ý kiến cá nhân của mình về quan điểm

trên.

Bước 4: GV là người tổ chức, hướng dẫn, điều khiển cuộc tranh luận.

Với số lƣợng thành viên tham gia cuộc tranh luận rất đông, để đảm bảo thời

gian cũng nhƣ tránh tình trạng có những em HS không tham gia vào cuộc tranh

luận, GV đƣa ra thể lệ tranh luận cụ thể: mỗi HS phải đƣa ra đƣợc một ý kiến và lập

luận để bảo vệ cho ý kiến của mình, chỉ đƣợc trình bày ý kiến 1 lần, thời gian trình

bày kéo dài không quá 1 phút. Những bạn còn lại có ý kiến đồng tình hay không

đồng tình với ý kiến của bạn có thể tiếp tục trình bày hoặc đƣa ra những ý kiến

riêng của cá nhân mình để chứng minh quan điểm của mình là đúng.

Bước 5: Kết thúc, GV tổng hợp và kết luận.

Kết thúc cuộc tranh luận, GV sẽ làm các công việc: nhận xét, đánh giá phần

tranh luận và hiệu quả công việc của cả lớp. GV tập hợp và khái quát lại cả những ý

kiến của cá nhân HS để tổng kết vấn đề. Ví dụ nhƣ: “CMTT diễn ra và giành thắng lợi trong bối cảnh có những điều kiện khách quan thuận lợi nhất định, tuy nhiên

nhân tố chủ quan có tính chất quyết định của sự thành công này đó là cả quá trình chuẩn bị lâu dài về lực lƣợng chính trị, lực lƣợng vũ trang và căn cứ địa suốt 15 năm kể từ khi Đảng Cộng sản Việt Nam ra đời.”

2.3.3.4. Sử dụng phim LS kết hợp dạy học dự án

Trong những năm gần đây, việc dạy học dự án trong môn LS ở trƣờng phổ

thông đang dần trở nên phổ biến. Dạy học dự án trong môn LS không chỉ phát huy

tối đa tính tự lực, khả năng sáng tạo của HS mà còn giúp giải quyết nhiều vấn đề

trong cùng 1 tiết học, đem hiệu quả giờ học cao hơn.

Trên cơ sở“nhiệm vụ bài tập GV giao về nhà, các nhóm có thời gian để

chuẩn bị bài rất chu đáo, có sự đầu tƣ. Đặc biệt, khi trình bày các nội dung đƣợc

giao, các em có thể lựa chọn những hình thức báo cáo khác nhau nhƣ báo cáo trên

powerpoint, làm mô hình, trƣng bày các sản phẩm nghiên cứu,…

Việc sử dụng phim LS kết hợp dạy học dự án không chỉ giúp các em HS có đƣợc những minh họa cụ thể, sinh động nhất về bối cảnh LS, những con ngƣời ở thế hệ đó mà còn truyền cảm hứng, giúp các em hiểu hơn về LS của một thời đã qua.

Để việc sử dụng phim LS kết hợp dạy học dự án nhằm phát triển TDPB cho

HS trong môn LS đạt đƣợc hiệu quả, cần tiến hành theo các bƣớc sau:”

Bước 1: GV giáo nhiệm vụ trước cho các nhóm về chủ đề của dự án

Ví dụ, để chuẩn bị dạy Tiết 46 – Bài 24: Việt Nam trong những năm đầu sau

thắng lợi của cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước năm 1975, GV dặn dò HS

chuẩn bị cho dự án Việt Nam thời bao cấp.

GV phân chia nhiệm vụ cho các nhóm, có thể chia theo các mảng về kinh tế

hoặc các mặt về đời sống xã hội.

Bước 2: Thống nhất về nội dung, PP, cách thức trình bày

Mỗi nhóm sẽ có thời gian chuẩn bị trƣớc trong vòng 1 tuần. Đại diện các

nhóm trao đổi với GV về những khó khăn, thắc mắc (nếu cần).

GV cũng có thể gợi ý các nhóm trình bày nội dung đƣợc giao thông qua việc

tái hiện sự kiện, làm các mô hình, trƣng bày sản phẩm nghiên cứu,…

Bước 3: Trình bày sản phẩm trước lớp

GV sẽ sắp xếp cho các nhóm lần lƣợt trình bày sản phẩm của mỗi nhóm

trong khoảng thời gian nhất định.

Trong thời gian mỗi nhóm trình bày, các nhóm khác tập trung vào phần trình

bày của nhóm bạn.

Bước 4: Trao đổi, thảo luận

GV và các nhóm khác lắng nghe phần trình bày của từng nhóm, đồng thời

đặt các câu hỏi, các thắc mắc, trao đổi, góp ý liên quan đến phần trình bày từng nhóm.

Trong phần này, GV nên để một thời lƣợng nhất định tạo điều kiện cho HS

đƣợc đóng góp ý kiến và phản biện tích cực giữa các nhóm. Đồng thời, GV có thể định hƣớng, gọi mở để các em HS trao đổi về vấn đề của nhóm bạn.

Bước 5: GV nhận xét, kết luận

Sau khi các nhóm đã trình bày xong phần chuẩn bị của nhóm mình, GV cho

cả lớp xem đoạn phim với mục đích cần đạt. Cụ thể trong bài 20, GV có thể cho HS xem phim “Chuyến xe bão táp” với những cảnh quay chân thực, sinh động và tình huống phim cụ thể sẽ đƣa tới cái nhìn toàn diện và sâu sắc nhất cho HS về một thời bao cấp ở Việt Nam trong những năm cuối thế kỷ XX.

Qua tiết học sử dụng phim LS kết hợp dạy học dự án nhằm phát triển TDPB

cho HS trong môn LS, HS không chỉ hứng thú học tập, đƣợc thảo luận, chia sẻ ý

kiến mà còn cho HS có cơ hội đƣợc rèn luyện bản thân, rèn cho HS kĩ năng tìm

kiếm thông tin tạo nên giờ học LS không bị khô cứng, nhàm chán.

2.3.3.5. Sử dụng phim LS kết hợp hoạt động ngoại khóa

Hoạt động“ngoại khóa chỉ hạt động dạy học nằm ngoài chƣơng trình học

chính khóa, nhằm mục đích gắn việc giảng dạy, học tập trong nhà trƣờng với thực tế

xã hội. Hoạt động ngoại khóa đóng một vai trò quan trọng trong việc bổ trợ kiến

thức, bổ sung các kỹ năng và kinh nghiệm sống cho HS, giúp HS trở thành những

con ngƣời toàn diện.

Những năm trở lại đây, hoạt động ngoại khóa trong môn LS rất đƣợc chú

trọng và tạo điều kiện. Thông qua các buổi ngoại khóa trong môn LS, HS không chỉ

mở rộng và thu nhận thêm nhiều kiến thức, kỹ năng mà còn giúp các em cảm thấy

hứng thú hơn trong học tập LS.

Để xây dựng kịch bản sử dụng phim LS kết hợp hoạt động ngoại khóa một

cách hiệu quả nhằm phát triển TDPB cho HS trong môn LS, GV cần có sự chuẩn bị kỹ lƣỡng, cụ thể là:”

Bước 1: Xây dựng kế hoạch

Để một buổi ngoại khóa trong môn LS diễn ra sinh động và đạt đƣợc kết quả tốt nhất, GV cần xây dựng kế hoạch cụ thể, lựa chọn thời gian, địa điểm tổ chức hợp lý, phù hợp với nội dung chƣơng trình bộ môn LS, tâm lý lứa tuổi HS. Trong đó, HS phải đóng vai trò chủ thể, GV đóng vai trò tổ chức, hƣớng dẫn, phát huy tối

đa năng lực, sở thích của từng HS.

Bước 2: Lên kịch bản

GV và HS cần lên kịch bản cụ thể cho các hoạt động trong buổi ngoại khóa, trong đó thể hiện các hoạt động sẽ thực hiện, tính toán về số lƣợng các hoạt động,

thời lƣợng của từng hoạt động.

Kịch bản của buổi ngoại khóa phụ thuộc và việc nó sẽ diễn ra ở đâu, để kết

hợp các hoạt động sử dụng phim và những tƣ liệu sẵn có tại địa điểm, ví dụ tại bảo tàng, tại điểm di tích, tại thực địa...

Hình thức tổ chức phải phong phú, hấp dẫn, lôi kéo đƣợc đông đảo HS tham gia. Cần có sự kết hợp giữa GV bộ môn với các tổ chức đoàn thể và giao viên bộ

môn khác.

Bước 3: Chuẩn bị

GV cần phân công từng nhóm HS các công việc phải chuẩn bị cho mỗi hoạt

động. Đặc biệt, GV cần lựa chọn bộ phim phù hợp cả về nội dung và thời lƣợng của

buổi ngoại khóa.

Sau phân công, GV cần sát sao trong việc kiểm tra tiến độ thực hiện, hiệu

quả làm việc của mỗi nhóm nhằm đảm bảo đúng tiến độ và đem tới hiệu quả cao

nhất.

Bước 4: Thực hiện

Trong quá trình diễn ra hoạt động ngoại khóa, GV yêu cầu HS thực hiện các

bài tập thực hành từ đơn giản đến phức tạp, nhƣ quan sát, kể chuyện, miêu tả, ghi

chép tài liệu.

Quá trình nêu trên cần đƣợc thực hiện trong một khoảng thời gian nhất định,

hợp lý và giành nhiều thời gian vào việc thảo luận các ý kiến khác nhau về vấn đề

LS đƣợc nêu ra trong nội dung buổi ngoại khóa.

Các ý kiến trái chiều của HS cần đƣợc tiếp thu và ghi nhận ở mức độ nhất định, tạo điều kiện và cơ hội để các em đƣợc bày tỏ những suy nghĩ, quan điểm cá nhân của mình thông qua những tƣ liệu thu nhận đƣợc từ buổi ngoại khóa.

Bước 5: Đánh giá kết quả, kết luận

Kết thúc, GV sẽ là ngƣời nhận xét và đánh giá về hiệu quả của buổi ngoại khóa. Đồng thời, yêu cầu HS về nhà làm bài thu hoạch để đƣa ra nhận định về tính

hiệu quả của việc sử dụng phim LS kết hợp hoạt động ngoại khóa một cách hiệu

quả nhằm phát triển TDPB cho HS trong môn LS.

2.4. Thực nghiệm

2.4.1. Mục đích thực nghiệm

Chúng tôi“tiến hành thực nghiệm trên cơ sở nghiên cứu lí luận, thực tiễn và

đề ra một số biện pháp sử dụng các đoạn phim tài trong dạy học LS nhằm phát triển

TDPB cho HS ở trƣờng THPT (Phần LSVN – Lớp 12 – Chƣơng trình chuẩn) nhằm:

Kiểm nghiệm, đánh giá tính khả thi, hiệu quả của các biện pháp sƣ phạm mà

đề tài của chúng tôi đƣa ra.

Quá trình tiến hành và đánh giá kết quả thực nghiệm sƣ phạm sẽ là cơ sở thực tiễn có ý nghĩa rất quan trọng nhằm giúp chúng tôi nâng cao, bổ sung những

nhận thức về lí luận và từng bƣớc cụ thể hóa việc đƣa các đoạn phim vào nâng cao

hiệu quả bài học LS ở trƣờng phổ thông.

Qua thực nghiệm sƣ phạm đối với phần LSVN ở lớp 12 THPT - Chƣơng

trình chuẩn, giúp chúng tôi có những cơ sở khoa học để khái quát thành những vấn

đề lý luận cơ bản cũng nhƣ các biện pháp cụ thể để sử dụng các đoạn phim trong

dạy học LS nhằm phát triển TDPB cho HS ở trƣờng THPT (Phần LSVN – Lớp 12 –

Chƣơng trình chuẩn) nói chung.”

2.4.2. Đối tượng, thời gian và địa bàn thực nghiệm

Chúng tôi“chọn HS lớp 12 THPT học theo chƣơng trình chuẩn để tiến hành

thực nghiệm sƣ phạm. Các trƣờng mà chúng tôi chọn thực nghiệm là các trƣờng ở

miền Bắc: THPT Bắc Đông Quan (tỉnh Thái Bình), THPT Xuân Hòa (tỉnh Vĩnh

Phúc).

Ở mỗi trƣờng THPT, chúng tôi đều chọn một lớp để dạy thực nghiệm và một

lớp khác làm đối chứng để so sánh kết quả thực nghiệm. Tiêu chí lựa chọn là chọn

những lớp tƣơng đƣơng nhau cả về số lƣợng, trình độ và năng lực học tập, để có đƣợc kết quả thực nghiệm khách quan, chính xác.”

2.4.3. Nội dung và PP thực nghiệm

2.4.3.1. Nội dung thực nghiệm

Để thực nghiệm đạt kết quả khách quan, trung thực, đảm bảo tính khả thi của đề tài, chúng tôi tiến hành thực nghiệm sƣ phạm ở trƣờng THPT bằng cách chuẩn bị

2 giáo án của bài 17 “Nước VNDCCH từ sau ngày 2 - 9 - 1945 đến trước ngày 19 -

12 - 1946” ( Tiết 2) theo 2 kiểu:

Kiểu 1:“Giáo án đƣợc soạn thể hiện rõ việc sử dụng phim trong dạy học LS

nhằm phát triển TDPB cho HS ở trƣờng THPT nhƣ dự kiến mà đề tài đƣa ra.

Kiểu 2: Giáo án soạn theo PP bình thƣờng, kiểu truyền thống không sử dụng

các đoạn phim nói trên

2.4.3.2. Phương pháp thực nghiệm

Chúng tôi tiến hành thực nghiệm theo phân phối chƣơng trình và thời gian biểu do nhà trƣờng đề ra trong năm học 2018 - 2019, phù hợp với kế hoạch của Sở Giáo dục và Đào tạo tỉnh.

Trƣớc khi thực nghiệm, chúng tôi tiến hành trao đổi trực tiếp để lấy ý kiến

với GV bộ môn của trƣờng thực nghiệm về biện pháp sử dụng phim nhằm phát triển

TDPB cho HS trên phần lớp thực nghiệm và lớp đối chứng.

Chúng tôi chọn lựa hai lớp thực nghiệm có sự tƣơng đƣơng về số lƣợng,

trình độ và năng lực của HS.

Ở trƣờng THPT Xuân Hòa (Vĩnh Phúc) do TÁC GIẢ khóa luận tiến hành

thực nghiệm. Ở trƣờng THPT Bắc Đông Quan (Thái Bình) do giáo sinh Nguyễn

Hồng Phúc tiến hành giảng dạy.

Lớp thực nghiệm là lớp 12A5 ở trƣờng THPT Xuân Hòa (Vĩnh Phúc). Lớp

thực nghiệm sử dụng giáo án kiểu 1 - giáo án thực nghiệm (Phụ lục 6), bài giảng

đƣợc soạn chi tiết, trong đó tập trung các vấn đề thực nghiệm là sử dụng các đoạn

phim trong dạy học LS nhằm phát triển TDPB cho HS.

Lớp đối chứng là lớp 12A4 ở trƣờng THPT Bắc Đông Quan (Thái Bình).

Lớp đối chứng sử dụng giáo án kiểu 2 - giáo án đối chứng (Phụ lục 5), bài giảng

đƣợc soạn theo nội dung SGK mà không chú trọng đến các biện pháp sử dụng đồ

dùng trực quan, đặc biệt là sử dụng các đoạn phim nhằm phát triển TDPB cho HS.”

Sau khi dạy xong hai lớp thực nghiệm và đối chứng, chúng tôi tiến hành cho HS làm phiếu khảo sát hoạt động nhận thức (Phụ lục 7), (5 phút) vào cuối mỗi tiết học đó, với nội dung các câu hỏi giống nhau, để kiểm tra, đánh giá kết quả dạy học.

2.4.4. Kết quả thực nghiệm

Kết quả nhận thức của HS đƣợc đánh giá thông qua Phiếu khảo sát hoạt động

nhận thức của HS đƣợc thực hiện sau giờ dạy, dựa trên số câu trả lời đúng, mức độ

nhận thức“về vấn đề của HS sau bài học, mức độ hứng thú của HS sau khi kết thúc

tiết học.

Sau khi thu thập các số liệu, chúng tôi tiến hành xử lý số liệu và thu đƣợc kết

quả nhƣ sau:”

96%

94%

100%

84%

90%

80%

64%

70%

Trả lời đúng

60%

46%

Mức độ nhận thức

50%

30%

40%

Mức độ hứng thú

30%

20%

10%

Lớp đối chứng

Lớp thực nghiệm

Biểu đồ 2.1: Biểu đồ phân loại HS sau thực nghiệm

Dựa vào“bảng trên, ta thấy kết quả của lớp thực nghiệm cao hơn hẳn kết quả

của lớp đối chứng. Cụ thể, số câu trả lời đúng của HS tại lớp thực nghiệm (96%)

cao hơn hẳn ở lớp đối chứng (64%). Điều này thể hiện khả năng tiếp thu khối kiến

thức của HS ở lớp thực nghiệm hiệu quả hơn ở lớp đối chứng.

Bên cạnh đó, mức độ nhận thức của HS ở lớp thực nghiệm (84%) cũng cao

hơn hẳn so với mức độ nhận thức ở lớp đối chứng (30%), khẳng định độ hiểu bài

của HS ở lớp thực nghiệm sau tiết dạy là cao hơn HS ở lớp đối chứng.

Hơn nữa, mức độ hứng thú của HS sau khi áp dụng PP sử dụng phim nhằm phát triển TDPB vào bài học tại lớp thực nghiệm đạt 94% so với lớp đối chứng chỉ đạt 46% đã thể hiện tính hiệu quả của PP này.

Sau mỗi tiết dạy, bên cạnh việc thu thập số liệu thông qua các phiếu khảo sát mức độ nhận thức của HS, chúng tôi còn trực tiếp đặt câu hỏi với HS và thu nhận đƣợc một số ý kiến, cụ thể nhƣ sau:”

Em Ngọc Hà (Lớp 12A5 – trƣờng THPT Xuân Hòa) nhận xét: “Em rất thích

tiết học này, nó tạo điều kiện cho chúng em được tìm hiểu và nói lên những vấn đề

LS ở những khía cạnh mà trước đó em chưa từng được tiếp cận tới.”

Còn em Thu Trang (Lớp 12A5 – trƣờng THPT Xuân Hòa) cũng bày tỏ cảm

xúc của mình sau khi tham gia hoạt động phản biện: “Em thích học theo PP này vì qua từng đoạn phim, chúng em được cảm nhận không khí LS đã qua. Đồng thời,

nhờ có hoạt động phản biện mà chúng em biết cách hoạt động nhóm hiệu quả hơn,

tìm kiếm được nhiều thông tin LS thú vị và giúp em cùng các bạn cảm thấy tự tin

hơn khi giao tiếp.”

Thông qua“việc xử lý phiếu khảo sát và trao đổi trực tiếp với HS, chúng tôi thấy HS đã liệt kê rất nhiều kỹ năng khi sử dụng phim trong dạy học LS nhằm phát triển TDPB cho HS ở trƣờng phổ thông nhƣ : kỹ năng thu thập thông tin, xử lý

thông tin, kỹ năng giao tiếp, kỹ năng làm việc nhóm, kỹ năng giải quyết vấn đề

phức hợp, kỹ năng thuyết trình trƣớc đám đông, phát triển tƣ duy phản biện.

Trong đó, phần đa các em để liệt kê kỹ năng: thu thập và xử lý thông tin, kỹ

năng làm việc nhóm, kỹ năng giải quyết vấn đề phức hợp và phát triển đƣợc tƣ duy

phản biện. Qua đây, chúng tôi thấy rằng sau khi đƣợc học theo PP”sử dụng phim

trong dạy học LS nhằm phát triển TDPB cho HS ở trƣờng phổ thông sẽ giúp HS

hình thành rất nhiều kỹ năng, đặc biệt là kỹ năng tƣ duy phản biện. Đây là những kỹ

năng rất cần thiết trong học tập cũng nhƣ trong cuộc sống. Có đƣợc những kỹ năng

này sẽ giúp các HS học tập đạt hiệu quả cao hơn trong môn LS cũng nhƣ có khả

năng thích ứng tốt hơn trong cuộc sống.

TIỂU KẾT CHƢƠNG 2

Nhƣ vậy, thông qua thực nghiệm sử dụng phim trong dạy học LS nhằm phát triển TDPB cho HS ở trƣờng phổ thông tại tại trƣờng THPT Xuân Hòa tỉnh Vĩnh

Phúc, điều tra hỗ trợ khác nhƣ phiếu khảo sát HS, phỏng vấn HS, phiếu khảo sát

hoạt đông nhận thức của HS cho phép chúng tôi rút ra một số nhận xét về kết quả

thực nghiệm nhƣ sau:

Trình độ nhận thức ban đầu của lớp thực nghiệm và lớp đối chứng là đƣơng nhau, nhƣng khi“tiến hành thực nghiệm chúng tôi nhận thấy lớp 12A5 – THPT Xuân Hòa thực nghiệm có kết quả cao hơn lớp 12A4 – THPT Bắc Đông Quan là

lớp đối chứng, cụ thể là: tỉ lệ % câu trả lời đúng và mức độ nhận thức, mức độ hứng

thú của lớp thực nghiệm đều cao hơn so với lớp đối chứng.”

HS ở lớp thực nghiệm đã quen dần với việc sử dụng phim trong“dạy học LS

nhằm phát triển TDPB cho HS ở trƣờng phổ thông trong bài học. HS đã biết làm

việc theo nhóm, khai thác và xử lý thông tin từ các đoạn phim, giải quyết những vấn

đề một cách độc lập và sáng tạo. Qua đó hình thành năng lực cho bản thân.

Kết quả giờ thực nghiệm sƣ phạm cho thấy các em HS rất hứng thú, say mê

học tập, tích cực hoạt động hơn trong quá trình học tập. Qua phân tích và xử lý số

liệu từ lớp thực nghiệm chúng tôi thấy cả GV và HS đều đánh giá cao việc vận dụng

PP sử dụng phim trong dạy học LS nhằm phát triển TDPB cho HS ở trƣờng phổ

thông.”

Kết quả“trên đây đã chứng minh tính đúng đắn của giả thuyết khoa học mà

đề tài đã đặt ra. Việc vận dụng PP sử dụng phim trong dạy học LS nhằm phát triển

TDPB cho HS ở trƣờng phổ thông đã có hiệu quả bƣớc đầu nhằm phát huy sinh tích

cực của ngƣời học và góp phần nâng cao chất lƣợng kết quả học tập môn LS ở

trƣờng THPT. Qua đó, có thể khẳng định tính khả thi của việc vận dụng PP sử dụng phim trong dạy học LS nhằm phát triển TDPB cho HS ở trƣờng phổ thông trong môn LS ở các trƣờng THPT.”

KẾT LUẬN

Qua việc“tìm hiểu những vấn đề lý luận cũng nhƣ kết quả thực tiễn sử dụng phim trong dạy học LS nhằm phát triển TDPB cho HS ở trƣờng THPT và việc xử lý

các số liệu sau quá trình thực nghiệm sƣ phạm, chúng tôi đã rút ra đƣợc những kết

luận sau:”

1. Các đoạn phim LS có thể sử dụng để dạy học phần LSVN lớp 12 (chƣơng trình chuẩn)“là rất đa dạng và phong phú. Đây là một nguồn kiến thức hấp dẫn, chân thực; một phƣơng tiện dạy học trực quan hiện đại, hiệu quả mà GV hoàn toàn có thể sử dụng nhằm nâng cao hiệu quả bài dạy.”

2. TDPB – một thành tố quan trọng trong góp phần hình thành năng lực và nhân cách của HS ở trƣờng THPT, chiếm ƣu thế và hiệu quả đặc biệt trong việc tiếp

thu kiến thức của bộ môn LS. Kết quả của phản biện không phải là chân lý nhƣng

nó có ý nghĩa quan trọng, giúp ngƣời học có đƣợc cái nhìn khách quan, đi tới tiếp

cận chân lý.

3. Hiện nay, hầu hết các trƣờng THPT đều đã đƣợc trang bị hệ thống thiết bị dạy học thông minh nhƣ“máy tính, máy chiếu, nên việc sử dụng và lựa chọn các

đoạn phim LS trong dạy học LS ở trƣờng THPT là sự lựa chọn hoàn toàn phù hợp

với đặc trƣng bộ môn LS cũng nhƣ phù hợp với yêu cầu đổi mới PPDHLS hiện nay. 4. Tham gia vào quá trình học LS thông qua các cuộc phản biện giúp HS tăng cƣờng khả năng nhìn nhận lại vấn đề LS một cách toàn diện, chủ động và khách

quan. Bên cạnh đó, thông quan phản biện các em còn biết lắng nghe và tiếp nhận

những quan điểm, ý kiến khác nhau và đi tới giải quyết vấn đề một cách khéo léo.

5. Sử dụng phim trong dạy học LS nhằm phát triển TDPB của HS ở trƣờng THPT tạo đƣợc sự hào hứng của HS khi tham gia vào quá trình học tập, giúp HS có

thể bộc lộ quan điểm cá nhân, phát triển toàn diện về cả kiến thức, tƣ tƣởng, thái độ, kỹ năng và năng lực. Tăng cƣờng TDPB cho HS thông quan các bộ phim LS cũng

chính là cách đẩy lùi những định kiến, những lối mòn trong suy nghĩ mà vẫn luôn tôn trọng và tự hào về LS dân tộc của thế hệ tƣơng lai.”

Thực tế cho thấy đa phần cả“GV và HS đều nhận thức đƣợc vai trò, ý nghĩa của việc sử dụng phim trong dạy học LS nhằm phát triển TDPB cho HS trong dạy học môn LS. Bản thân các em HS đều tỏ ra rất hào hứng trong hoạt động phản biện, sẵn sàng đƣa ra quan điểm và bảo vệ nó bằng hệ thống luận điểm, lý lẽ rõ ràng, mạch lạc. Đây sẽ là thuận lợi cho GV khi sử dụng PP này vào quá trình dạy học LS.”

Tuy nhiên, nhiều GV không nhận thấy sự cần thiết của việc sử dụng phim

trong dạy học LS để phát triển TDPB cho HS, khiến cho PP này còn bị hạn chế.

Để việc“sử dụng phim trong dạy học LS nhằm phát triển TDPB cho HS ở trƣờng THPT đạt đƣợc hiệu quả, cần có sự hƣởng ứng tích cực, thực hiện đồng bộ

từ cả nhà trƣờng, GV và HS.”

Về phía nhà trường:“nên chủ động trong việc phát huy các nguồn động lực

để nâng cao chất lƣợng và hiệu quả của dạy và học nói chung, trong đó có môn LS. Trƣớc hết, cần đẩy mạnh đầu tƣ các trang thiết bị dạy học cần thiết. Bên cạnh đó cần tạo điều kiện cho các GV đƣợc tiếp cận với các PPDH tích cực, tạo không khí đổi mới dạy học LS sôi nổi, toàn diện.”

Về phía GV: cần chủ động hơn“trong việc vận dụng các PPDH tích cực, khắc

phục những hạn chế trong thực tế dạy học LS ở trƣờng THPT. Để làm đƣợc điều

này, GV cần phải nắm vững lý luận và kỹ thuật tổ chức dạy học, có quan điểm đúng

đắn về vai trò và ý nghĩa của các đoạn phim trong dạy học LS. Đồng thời trong quá

trình khai thác và sử dụng, GV cần tuân thủ và đảm bảo những yêu cầu của việc

khai thác và sử dụng đồ dùng trực quan nói chung, các đoạn phim LS nói riêng. Đặc

biệt, GV phải luôn cập nhật những thông tin đại chúng, những kết quả nghiên cứu

mới nhất về các vấn đề”LS để lựa chọn vấn đề phản biện cũng nhƣ đƣa ra đƣợc

những tổng kết, đánh giá thuyết phục đƣợc HS.

Về phía HS: cần tích cực, chủ động và sáng tạo trong quá trình chuẩn bị cho

mỗi tiết học LS. Đồng thời luôn tự tin thể hiện những suy nghĩ, quan điểm và năng

lực của bản thân để hiểu đƣợc bản chất của vấn đề đƣa ra phản biện.

Kết quả“thực nghiệm đã chứng minh tính hiệu quả, đúng đắn và khả thi của

cách thức, quy trình tổ chức bài học mà chúng tôi đề xuất. Việc sử dụng phim trong

dạy học LS nhằm phát triển TDPB cho HS ở trƣờng THPT đã đáp ứng lòng ham

hiểu biết, trí tò mò, khả năng nhận thức vấn đề LS của HS, đặc biệt rèn luyện cho HS khả năng tƣ duy”độc lập, năng lực giải quyết vấn đề.

Nếu những“kiến nghị trên đƣợc thực hiện một cách đồng bộ và có hiệu quả thì việc sử dụng phim trong dạy học LS nhằm phát triển TDPB cho HS ở trƣờng THPT sẽ là một giải pháp giúp góp phần nâng cao hiệu quả dạy học LS, đáp ứng yêu cầu đổi mới hiện nay.

Từ việc thực hiện đề tài và rút ra nhận xét nhƣ trên, chúng tôi hy vọng vấn đề

này sẽ tiếp tục đƣợc nghiên cứu và phát triển”trong thời gian tới để đề tài của chúng tôi đƣợc hoàn thiện hơn và đƣợc áp dụng rộng rãi hơn./.

TÀI LIỆU THAM KHẢO

TÀI LIỆU TIẾNG VIỆT

Sách

18. Bộ Giáo dục và đào tạo (2006), Chương trình giáo dục phát triển môn lịch sử,

NXB Giáo dục, Hà Nội.

19. Bộ Giáo dục và đào tạo (2006), Tài liệu bồi dưỡng giáo viên thực hiện chương

trình sách giáo khoa lớp 12 môn Lịch sử, NXB Giáo dục, Hà Nội.

20. J.B.Baron, R.J.Sternberg (2000), Dạy kỹ năng tư duy, lý luận và thực tiễn, Dự

án Việt – Bỉ.

21. Nguyễn Thị Côi (2005), Các con đường, biện pháp nâng cao dạy học tích cực

Lịch sử ở trường phổ thông, NXB Đại học sƣ phạm, Hà Nội.

22. Nguyễn Thị Côi (2000), Kênh hình trong dạy học Lịch sử ở trường THPT, Tập

1 (Lịch sử Việt Nam), NXB Đại học Quốc gia Hà Nội.

23. Nguyễn Thị Côi (Chủ biên) (2006), Các con đường, biện pháp nâng cao hiệu quả dạy học lịch sử ở trường phổ thông, NXB Đại học Sƣ phạm, Hà Nội.

24. Nguyễn Thị Côi (Chủ biên) (2008), Hướng dẫn sử dụng kênh hình trong SGK

Lịch sử THCS, NXB Giáo dục, Hà Nội.

25. Phan Ngọc Liên (2005), Đổi mới phương pháp dạy học Lịch sử ở trường phổ

thông (Một số chuyên đề), NXB Đại học Sƣ phạm, Hà Nội.

26. Phan Ngọc Liên (2008), Sách giáo viên lịch sử 12 (Chương trình chuẩn),

NXB Giáo dục, Hà Nội.

27. Phan Ngọc Liên (2008), Sách giáo viên lịch sử 12 (Chương trình nâng cao),

NXB Giáo dục, Hà Nội.

28. Phan Ngọc Liên(Chủ biên) (2009), Phương pháp dạy học Lịch sử, NXB Đại

học Sƣ phạm.

29. Phan Ngọc Liên, Trịnh Đình Tùng (1998), Phát huy tính tích cực của học sinh

trong dạy học Lịch sử ở trường THCS, NXB Giáo dục, Hà Nội.

30. Vũ Quang Hiển, Hoàng Thanh Tú (2011), Chương trình, phương pháp dạy

học Lịch sử, Khoa Lịch sử trƣờng ĐHGD – ĐHQG Hà Nội

31. T.A.Ilina (1973), Giáo dục học, Tập 2, NXB Giáo dục, Hà Nội.

32. Nguyễn Kỳ (1995), Phương pháp giáo dục tích cực lấy người học làm trung

tâm, NXB Giáo dục, Hà Nội.

33. I.F.Kharlamốp (1979), Phát huy tính tích cực học tập của học sinh như thế

nào?, NXB Giáo dục, Hà Nội.

34. Hoàng Phê (1994), Từ điển Tiếng Việt, Trung tâm từ điển học, giáo dục.

35. Từ điển Bách khoa Việt Nam (2003), NXB Từ điển Bách khoa Việt Nam.

Sách chuyên ngành Lịch sử

36. Trần Bá Đệ (2003), Lịch sử Việt Nam từ 1858 đến nay. NXB ĐHQGHN, Hà

Nội.

37. Đinh Xuân Lâm (chủ biên) (2001), Đại cương lịch sử Việt Nam. NXB Giáo

dục, Hà Nội.

38. Nguyễn Quang Ngọc (chủ biên) (2007), Tiến trình lịch sử Việt Nam. NXB

Giáo dục, Hà Nội.

Tạp chí

39. Nguyễn Thị Côi (2002), “Kênh hình – một nguồn kiến thức quan trọng trong

dạy học Lịch sử”, Tạp chí Nghiên cứu giáo dục số 23.

40. Nguyễn Hữu Chí (1996), Sử dụng phim video trong dạy học Lịch sử ở trường

THPT, Tạp chí Nghiên cứu giáo dục số 1.

41. Kiều Văn Hoan (2004), Sử dụng phim video clip phát triển nhận thức cho học sinh trong việc dạy học Địa lý ở trường phổ thông, Tạp chí Khoa học số 6.

42. Trần Duy Hinh (2002), Đặc trưng của điện ảnh, Thông báo Khoa học, Trƣờng

Đại học Sân khấu và Điện ảnh.

43. Nguyễn Mạnh Hƣởng (2008), Các biện pháp nâng cao hiệu quả bài học Lịch

sử ở trường THPT với sự hỗ trợ của CNTT, Tạp chí Giáo dục số 202.

44. Phan Ngọc Liên, Đoàn Văn Hƣng (2007), Sử dụng CNTT góp phần đổi mới

phương pháp dạy học Lịch sử ở trường phổ thông, Tạp chí Giáo dục số 159.

45. Lê Ngọc Thu (2009), Phối hợp sử dụng các loại thiết bị - biện pháp tích cực nâng cao hiệu quả dạy học Lịch sử ở trường THPT hiện nay, Tạp chí Thiết bị giáo dục, số chuyên đề.

46. Hoàng Thanh Tú, Ninh Thị Hạnh (2011), Thiết kế và sử dụng phim tư liệu lịch

sử với sự hỗ trợ của phần mềm Proshow Gold, Tạp chí Thiết bị Giáo dục số

68.

47. Hoàng Thanh Tú – Nguyễn Tiến Trình (2007), “Sử dụng phim tư liệu trong

dạy học Lịch sử”, Tạp chí Dạy và học ngày nay, số 5.

48. Nguyễn Quốc Tuấn (2002), Sử dụng phim video trong dạy học Địa Lý ở

trƣờng THCS, Tạp chí Giáo dục số 21.

49. Vũ Trọng Rỹ (1997), Vấn đề sử dụng băng hình giáo khoa trong việc dạy học

Lịch sử, Tạp chí Nghiên cứu giáo dục số 6.

Khóa luận, Luận văn

50. “Khai thác và sử dụng các đoạn phim tài liệu khoa học trong dạy học lịch sử Việt Nam (1954 - 1975), SGK lớp 12 THPT – chương trình chuẩn”, Luận văn

Thạc Sỹ.

51. Võ Thị Ngọc Bích, Võ Thị Ngọc Hân,“Thiết kế và sử dụng đồ dùng trực quan trong dạy học Lịch sử ở chương III, phần I SGK Lịch sử 10( cơ bản) trường

THPT”, Khóa luận tốt nghiệp, trƣờng Đại học Đồng Tháp.

52. Vũ Trà Giang (2017), Phát triển tư duy phản biện khoa học của giảng viên lý luận chính trị ở các trường đại học công nghiệp hiện nay, Luận án Tiến sỹ,

trƣờng Học viện Chính trị.

53. Ninh Thị Hạnh (2011), “Xây dựng và sử dụng các đoạn phim tư liệu trong dạy học lịch sử lớp 11 với sự hỗ trợ của phương tiện công nghệ”, Khóa luận tốt

nghiệp, trường Đại học Giáo dục – Đại học Quốc gia Hà Nội.

54. Trần Thị Ngọc Huyền (2008), Sử dụng kênh hình trong SGK Lịch sử lớp 12 (Phần Lịch sử Việt Nam) nhằm hướng dẫn học sinh nắm vững kiến thức cơ

bản, Luận văn Thực sỹ, trƣờng Đại học Sƣ phạm Hà Nội.

55. Nguyễn Thị Xuân Khang (2011), Sử dụng tài liệu lịch sử theo hướng phát huy tính tích cực của học sinh trong dạy học Lịch sử Việt Nam từ 1945 đến 1954, lớp 12 THPT (Chương trình chuẩn), Luận văn Thạc sỹ, trƣờng Đại học Sƣ phạm Hà Nội.

56. Ngô Ngọc Linh (2016), Sử dụng phương pháp tranh biện trong dạy học Lịch sử Việt Nam lớp 11 THPT (Chương trình chuẩn), Khóa luận tốt nghiệp, trƣờng

Đại học Sƣ phạm Hà Nội.

57. Phan Thị Luyến (2008), Rèn luyện tư duy phê phán của học sinh THPT qua dạy học chủ đề phương trình và bất phương trình, Luận án Tiến sỹ, Viện Khoa học giáo dục Việt Nam.

58. Nguyễn Thị Việt Nga (1996), Phim tài liệu giai đoạn 1953 – 1985 trong việc góp phần hình thành và phát triển nhân cách văn hóa Việt Nam, Viện Văn hóa

nghệ thuật Việt Nam.

59. Nguyễn Phƣơng Thảo (2015), Phát triển tư duy phản biện cho học sinh thông qua đối thoại trong dạy học môn Toán ở trường THPT, Luận án Tiến sỹ, trƣờng Đại học Sƣ phạm Hà Nội.

60. Phạm Thị Thủy (2010), Sử dụng các đoạn phim tài liệu khoa học trên phần mềm Microsoft Powerpoint nhằm nâng cao hiệu quả bài học trong dạy học

Lịch sử Việt Nam từ 1245 đến 1954 ở lớp 12 THPT (Chương trình chuẩn),

Luận văn Thạc sỹ, trƣờng Đại học Sƣ phạm Hà Nội.

61. Nguyễn Quốc Tuấn (2002), Nghiên cứu xây dựng video giáo khoa sử dụng

trong dạy học Địa lý lớp 6, Luận án Giáo dục học, Hà Nội.

62. Nguyễn Tiến Trình (2007), Sử dụng phim tư liệu lịch sử ở trường THPT (phần LSVN 1954 – 1975, SGK lớp 12 – ban KHXH), Khóa luận tốt nghiệp - trƣờng

Đại học Giáo dục – ĐHQGHN, Hà Nội.

TÀI LIỆU TIẾNG NƢỚC NGOÀI

63. Alan Marcus, May 11, 2018, “It Is as It Was”: Feature Film in the History Classroom, University of Connecticut Neag School of Education Storrs.

64. A.Fisher (2001), “Critical Thinking”, An Introduction, Cambridge Unversity

Press, United Kingdom.

65. Daniel Kahneman (2014), “Thinking fast and slow”.

66. Paxton, Richard J. & Marcus, Alan S. (2017), “Film, Media, and Popular Culture in Historical Learning” in: Scott Metzger & Lauren Harris (Eds.) International Handbook of History Teaching and Learning. Wiley-Blackwell Publishers.

67. Tami Strang, February 5, 2014, “Critical Thinking in the Disciplines: History” posted in: Curriculum and Programs, Curriculum Development.

68. Stoddard, Jeremy, Marcus, Alan S. & Hicks, David. (Editors) (2017),

“Teaching Difficult History with Film”, New York: Routledge.

69. Stoddard, Jeremy D. & Marcus, Alan S. (2017), “Media and Social Studies Education: The (Re)Emergence of Film, New Media, and Gaming” in

Handbook of Social Studies Research, Meghan Manfra and Cheryl Bolick

(Eds.), Hoboken, NJ: Wiley-Blackwell Publishers.

70. Jeremy D. Stoddard, “Film as a “thoughtful” medium for teaching history”, School of Education, College of William & Mary, Williamsburg, Virginia, USA.

Website:

71. https://blog.cengage.com

72. https://education.uconn.edu

73. http://historylearning.com/

74. https://www.researchgate.net

75. https://pdfs.semanticscholar.org

PHỤ LỤC

MỘT SỐ HÌNH ẢNH THỰC NGHIỆM

Mở đầu bài học

Học sinh tham gia tìm hiểu nội dung bài

Học sinh trả lời các câu hỏi trong bài học

Cả lớp tập trung theo dõi các đoạn phim

Các nhóm nhận nhiệm vụ

Các nhóm trao đổi, thảo luận

Các nhóm trình bày kết quả thảo luận

Phụ lục 1:

PHIẾU THĂM DÒ Ý KIẾN GIÁO VIÊN

Kính thưa các Thầy/Cô giáo!

Để góp phần thực nghiệm thành công đề tài nghiên cứu “Sử dụng phim lịch

sử nhằm phát triển tư duy phản biện cho học sinh ở trường THPT (Phần Lịch sử Việt Nam – Lớp 12 – Chương trình chuẩn)” em rất mong nhận được sự giúp đỡ của Thầy/Cô.

Em xin chân thành cảm ơn!

Thông tin cá nhân (không bắt buộc):

Họ và tên:………………………………………………………

Tuổi: …………………………………………………………...

Nơi công tác: …………………………………………………..

Thầy/Cô hãy đánh dấu vào ý mà thầy cô cho là đúng:

Câu 1: Các phƣơng pháp giảng dạy đƣợc Thầy/Cô thƣờng sử dụng

trong giờ học Lịch sử

Mức độ Thường Thỉnh Hiếm Không

xuyên thoảng khi bao giờ Phương pháp

Thuyết trình

Vấn đáp (GV đặt câu hỏi, HS trả lời)

Làm việc nhóm

Trực quan (GV sử dụng tranh ảnh, phim tư liệu...)

Tự học, tự nghiên cứu

Dự án (HS trong các vai trò khác nhau của cuộc sống thực: đạo diễn, dẫn CT, chuyên gia…)

PP khác…………………………

Câu 2: Theo Thầy/Cô, mức độ hứng thú của học sinh với các phƣơng

pháp trên?

Mức độ hứng thú Rất Bình Không Thích thích thường thích Phương pháp

Thuyết trình

Vấn đáp (GV đặt câu hỏi, HS trả lời)

Làm việc nhóm

Trực quan (GV sử dụng tranh ảnh, phim tư

liệu...)

Tự học, tự nghiên cứu

Dự án (HS trong các vai trò khác nhau của cuộc sống thực: đạo diễn, dẫn CT, chuyên

gia…)

PP khác………………

Câu 3: Theo Thầy/Cô, việc sử dụng phim Lịch sử trong dạy học Lịch sử

ở trƣờng THPT có lợi ích gì?

a. Gây hứng thú học tập cho học sinh

b. Dễ dàng tạo biểu tƣợng cho học sinh

c. Rèn luyện khả năng tƣ duy cho học sinh

d. Tất cả các ý kiến trên

e. Ý kiến khác………………………………………..

Câu 4: Theo Thầy/Cô, phim lịch sử có tác dụng phát triển tƣ duy phản

biện cho HS nhƣ thế nào?

Phim tạo ra hình ảnh sinh động khác nhau để HS hiểu về quá khứ

Phim tạo ra một quan điểm nhất định về vấn đề lịch sử

a. b. c. đề lịch sử d. Ý kiến khác…………………………………………………

Phim lịch sử kích thích học sinh suy nghĩ, đƣa ý kiến cá nhân về vấn

Câu 5: Theo Thầy/Cô, việc sử dụng phim trong quá trình dạy học Lịch

sử ở trƣờng THPT là có cần thiết không?

a. Rất cần thiết

b. Cần thiết

c. Bình thƣờng

d. Không cần thiết

e. Ý kiến khác………………………………………..

Câu 6: Thầy/Cô có thƣờng xuyên sử dụng phim trong quá trình dạy học

Lịch sử ở trƣờng THPT không?

a. Thƣờng xuyên

b. Thỉnh thoảng

c. Chỉ sử dụng trong giờ thi giảng

d. Chƣa bao giờ

e. Ý kiến khác………………………………………………………

Câu 7: Loại phim Lịch sử các Thầy/Cô thƣờng sử dụng trong giờ dạy

học Lịch sử là gì?

Phim tài liệu

Phim điện ảnh

Phim hoạt hình

a. b. c. d. Phim khác…………………………………………………………

Câu 8: Thầy/ Cô đánh giá nhƣ thế nào về nguồn phim lịch sử phục vụ

việc giảng dạy hiện nay?

a. Phong phú

b. Đơn điệu

c. Phù hợp với nội dung chƣơng trình

d. Khó khăn trong việc sử dụng

e. Ý kiến khác……………………………….................................

Câu 9: Các Thầy/Cô thƣờng sử dụng các đoạn phim vào loại bài học

nào?

a. Bài nghiên cứu kiến thức mới

b. Bài tổng kết, ôn tập

c. Tổ chức hoạt động ngoại khóa

d. Bài tìm hiểu lịch sử địa phƣơng

Câu 10: Theo thầy cô để sử dụng phim một cách hiệu quả cần tiến hành

sử dụng theo các bƣớc nhƣ thế nào?

………………………………………………………………………………

Câu 11: Theo Thầy/Cô, việc sử dụng phim trong dạy học Lịch sử sẽ tạo

đƣợc những hiệu quả gì?

………………………………………………………………………………

Câu 12: Để việc sử dụng phim trong dạy học Lịch sử ở trƣờng THPT có

hiệu quả hơn, Thầy/Cô có đề xuất gì?

………………………………………………………………………………

Phụ lục 2:

PHIẾU THĂM DÒ Ý KIẾN GIÁO VIÊN

Kính thưa các Thầy/Cô giáo!

Để góp phần thực nghiệm thành công đề tài nghiên cứu “Sử dụng phim lịch

Em xin chân thành cảm ơn!

Thông tin cá nhân (không bắt buộc):

Họ và tên:………………………………………………………

Tuổi: …………………………………………………………...

Nơi công tác: …………………………………………………..

Câu 1: Thầy/Cô hãy đánh dấu vào ý mà Thầy/Cô cho là quan niệm đúng

về tƣ duy phản biện:

Quan niệm Đồng ý Không Không có

đồng ý ý kiến

Tƣ duy phản biện là hình thức tƣ duy nhằm

phát hiện những điều không đúng để bày tỏ

thái độ lên án, phản đối.

Tƣ duy phản biện là hình thức tƣ duy có

suy xét, cân nhắc trƣớc khi đi tới kết luận.

Tƣ duy phản biện là quá trình suy luận có

chủ định, dựa trên những căn cứ để đánh giá một vấn đề.

Câu 2: Thầy/Cô đánh giá nhƣ thế nào về sự cần thiết phát triển tƣ duy

phản biện cho học sinh?

a. Rất cần thiết

b. Cần thiết

Bình thƣờng c.

Không cần thiết d.

Câu 3: Theo Thầy/Cô hình thức phát triển tƣ duy phản biện trong dạy

học Lịch sử là:

a. Sự tranh luận về các quan điểm, ý kiến giữa các cá nhân HS và HS

b. Sự tranh luận các quan điểm, ý kiến giữa các em học sinh và giáo viên

c. Sự tranh luận các quan điểm, ý kiếngiữa các nhóm học sinh

d. Tất cả hình thức trên

Câu 4: Trong quá trình dạy học môn Lịch sử, các Thầy/Cô thực hiện

những hoạt động nào sau đây để phát triển tƣ duy phản biện của học sinh?

Hoạt động Rất Thường Thỉnh Chưa

thường xuyên thoảng bao giờ

xuyên

Hƣớng dẫn học sinh chủ động phát

hiện kiến thức.

Chỉ dạy kiến thức cần đạt trong bài.

Hƣớng dẫn học sinh tìm hiểu trƣớc

tài liệu cho bài mới.

Tạo cơ hội cho học sinh tìm kiếm

thông tin để giải thích vấn đề lịch

sử.

Tạo cơ hội cho học sinh đƣợc trình

bày và bảo vệ quan điểm của mình

trƣớc lớp.

Sử dụng trao đổi, thảo luận nhóm để giải quyết các vấn đề.

p10

Sử dụng đồ dùng trực quan (phim, tranh ảnh, bản đồ,…) và hƣớng dẫn học sinh trao đổi, thảo luận.

Câu 5: Khi dạy bài nghiên cứu kiến thức mới, Thầy/Cô thƣờng sử dụng

phƣơng pháp nào?

……………………………………………………………………………..

Lý giải lý do vì sao Thầy/Cô lại lựa chọn phƣơng pháp này:

……………………………………………………………………………..

Câu 6: Khi dạy bài tổng kết/ôn tập, Thầy/Cô thƣờng sử dụng phƣơng

pháp nào?

……………………………………………………………………………..

Lý giải lý do vì sao Thầy/Cô lại lựa chọn phƣơng pháp này:

……………………………………………………………………………..

p11

……………………………………………………………………………..

Phụ lục 3:

PHIẾU THĂM DÒ Ý KIẾN HỌC SINH

Các em học sinh thân mến!

Để góp phần thực nghiệm thành công đề tài nghiên cứu “Sử dụng phim lịch

sử nhằm phát triển tư duy phản biện cho học sinh ở trường THPT (Phần Lịch sử Việt Nam – Lớp 12 – Chương trình chuẩn)” chúng tôi rất mong nhận được sự giúp đỡ của các em.

Chân thành cảm ơn!

Thông tin cá nhân (không bắt buộc):

Họ và tên:…………………………………………………………….

Lớp:…………………………………………………………………...

Trƣờng: …………………………………………………………….

Em hãy đánh dấu vào ý mà em cho là đúng

Câu 1: Các phƣơng pháp giáo viên của em sử dụng trong giờ học Lịch sử

Mức độ Thường Thỉnh Hiếm Không

xuyên thoảng khi bao giờ Phương pháp

Thuyết trình

Vấn đáp (GV đặt câu hỏi, HS trả lời)

Làm việc nhóm

Trực quan (GV sử dụng tranh ảnh, phim tư liệu...)

Tự học, tự nghiên cứu

Dự án (HS trong các vai trò khác nhau của cuộc sống thực: đạo diễn, dẫn CT, chuyên gia…)

p12

PP khác…………………………

Câu 2: Mức độ hứng thú của em với các phƣơng pháp trên

Mức độ hứng thú Rất Bình Không Thích thích thường thích Phương pháp

Thuyết trình

Vấn đáp (GV đặt câu hỏi, HS trả lời)

Làm việc nhóm

Trực quan (GV sử dụng tranh ảnh, phim tư

liệu...)

Tự học, tự nghiên cứu

Dự án (HS trong các vai trò khác nhau của

cuộc sống thực: đạo diễn, dẫn CT, chuyên

gia…)

PP khác………………

Câu 3: Ở trƣờng em, các Thầy/Cô thƣờng sử dụng phim cho dạy học môn Lịch

sử hay không?

a. Thƣờng xuyên

b. Thỉnh thoảng

c. Chỉ trong giờ ngoại khóa

d. Chƣa bao giờ

Câu 4: Em có thích giáo viên sử dụng các đoạn phim trong dạy học Lịch sử không?

a. Có thích

b. Bình thƣờng

c. Không thích

p13

d. Ý kiến khác…………………………………………..

Câu 5: Theo em, khi giáo viên sử dụng các đoạn phim trong dạy học Lịch sử sẽ

giúp em:

Nhớ lâu, hiểu kiến thức sâu hơn, tạo tƣ duy phản biện, tranh luận a.

Yêu thích môn Lịch sử hơn vì kiến thức lịch sử sinh động, hấp dẫn hơn b.

Có hứng thú học tập môn Lịch sử hơn c.

Bình thƣờng d.

Câu 6: Các đoạn phim em đƣợc xem thƣờng có nội dung về:

Diễn biến của sự kiện a.

Nhân vật lịch sử b.

Ý nghĩa của sự kiện c.

Nội dung khác………………………………………………… d.

Câu 7: Khi xem phim tƣ liệu, giáo viên của em hƣớng dẫn nhƣ thế nào?

Không có hƣớng dẫn cụ thể a.

Nêu câu hỏi định hƣớng trƣớc khi xem phim b.

Đƣa ra yêu cầu sau khi xem phim c.

Ý kiến khác…………………………………………………… d.

Câu 8: Thể loại phim giáo viên thƣờng sử dụng trong giờ dạy Lịch sử là gì?

Phim tài liệu a.

Phim điện ảnh b.

Phim hoạt hình c.

Thể loại khác…………... d.

Câu 9: Để việc sử dụng phim trong dạy học Lịch sử có hiệu quả hơn, em có đề

xuất gì?

…………………………………………………………………………

p14

…………………………………………………………………………

Phụ lục 4:

PHIẾU THĂM DÒ Ý KIẾN HỌC SINH

Các em học sinh thân mến!

Để góp phần thực nghiệm thành công đề tài nghiên cứu “Sử dụng phim lịch

Chân thành cảm ơn!

Thông tin cá nhân (không bắt buộc):

Họ và tên:…………………………………………………………….

Lớp:…………………………………………………………………...

Trƣờng: ……………………………………………………………….

Em khoanh tròn vào đáp án mà em cho là đúng

Câu 1: Em có hiểu biết gì về khái niệm “phản biện”?

Biết rõ a.

Biết một ít b.

Chƣa biết gì c.

d. Ý kiến khác…………………………………….......

Câu 2: Em có hiểu biết gì về khái niệm “tƣ duy phản biện”?

Biết rõ a.

Biết một ít b.

Chƣa biết gì c.

d. Ý kiến khác…………………………………….......

Câu 3: Theo em, ngƣời có “tƣ duy phản biện” là tốt hay không?

Tốt a.

Không tốt b.

p15

c. Ý kiến khác…………………………………………..

Câu 4: Trong giờ học Lịch sử, Thầy/Cô có thƣờng xuyên tạo điều kiện để các

bạn trong lớp tranh luận với nhau không?

Rất thƣờng xuyên a.

Thƣờng xuyên b.

Không thƣờng xuyên c.

Không bao giờ d.

Câu 5: Em có thƣờng xuyên tranh luận với Thầy/Cô hay các bạn trong quá trình học môn Lịch sử không?

Rất thƣờng xuyên a.

Thƣờng xuyên b.

Không thƣờng xuyên c.

Không bao giờ d.

Câu 6: Em cảm thấy nhƣ thế nào khi ngƣời khác tranh luận về các vấn đề

trong quá trình học môn Lịch sử?

Thích a.

Bình thƣờng b.

Không thích c.

d. Ý kiến khác………………………………………………

Câu 7: Các hoạt động dạy học mà Thầy/Cô em hay thực hiện trong giờ học

Lịch sử của các em là:

Rất Thường Thỉnh Chưa

thường xuyên thoảng bao giờ Hoạt động xuyên

Hướng dẫn học sinh chủ động phát hiện kiến thức.

Chỉ nêu kiến thức cần đạt trong bài.

p16

Hướng dẫn học sinh tìm hiểu trước

Rất Thường Thỉnh Chưa

thường xuyên thoảng bao giờ Hoạt động xuyên

tài liệu cho bài mới.

Tạo cơ hội cho học sinh tìm kiếm thông tin để giải thích vấn đề lịch

sử.

Tạo cơ hội cho học sinh được trình

bày và bảo vệ quan điểm của mình

trước lớp.

Sử dụng trao đổi, thảo luận nhóm

để giải quyết các vấn đề.

Sử dụng đồ dùng trực quan (phim,

tranh ảnh, bản đồ,…) và hướng

dẫn học sinh trao đổi, thảo luận.

Câu 4: Học lực môn Lịch sử của em hiện nay đang ở mức nào?

Giỏi a.

Khá b.

Trung bình c.

p17

Yếu d.

Phụ lục 5:

GIÁO ÁN ĐỐI CHỨNG

Tiết 27 – Bài 17:

NƢỚC VIỆT NAM DÂN CHỦ CỘNG HÒA

TỪ SAU NGÀY 2 – 9 – 1945 ĐẾN TRƢỚC NGÀY 19 – 12 – 1946

I. MỤC TIÊU BÀI HỌC

Sau khi học xong, học sinh có khả năng:

1. Về kiến thức:

- Nêu đƣợc âm mƣu và hành động trở lại xâm lƣợc nƣớc ta của Pháp. - Trình bày đƣợc diễn biến và ý nghĩa của cuộc kháng chiến chống Pháp

quay trở lại xâm lƣợc Nam Bộ.

- Nhận xét đƣợc hiệu quả của chính sách ngoại giao. - Phân tích đƣợc các yếu tố đƣa tới sự thay đổi trong chính sách ngoại giao

của ta thời kỳ này.

2. Về kỹ năng:

- Rèn luyện cho học sinh kỹ năng làm việc nhóm. - Rèn luyện và hình thành một số kỹ năng khi khai thác tranh ảnh, phim tƣ

liệu.

- Rèn luyện và phát triển kỹ năng phân tích, tổng hợp, so sánh, đánh giá,…

3. Về thái độ:

- Bồi dƣỡng lòng yêu nƣớc, tinh thần cách mạng, tự hào dân tộc. - Lên án những hành động phá hoại và dã tâm xâm lƣợc của kẻ thù, sự

phản bội Tổ quốc của bọn phản cách mạng.

4. Về năng lực:

- Năng lực giải quyết vấn đề thông qua trả lời câu hỏi của GV. - Năng lực trao đổi, thảo luận thông qua hoạt động nhóm

CHUẨN BỊ CỦA GIÁO VIÊN VÀ HỌC SINH

II. 1. Giáo viên:

- Soạn giáo án và kế hoạch giảng dạy - Chuẩn bị đoạn phim tài liệu cần dùng

2. Học sinh:

p18

- Sách giáo khoa, vở ghi - Đọc trƣớc bài ở nhà

III. TIẾN TRÌNH TỔ CHỨC DẠY HỌC 1. Ổn định lớp: (2 phút) 2. Dẫn dắt vào bài mới: (3 phút)

Cùng với việc phải giải quyết những khó khăn về kinh tế, chính trị, văn

hóa,… chính quyền cách mạng vừa mới đƣợc thành lập, chƣa đƣợc củng cố đã

phải đƣơng đầu với những lực lƣợng kẻ thù đông và mạnh: Miền Bắc là 20 vạn quân Tƣởng và bọn Việt Quốc, Việt Cách; miền Nam là quân Anh, Pháp, Nhật. Trƣớc kẻ thù đông và mạnh nhƣ vậy, Đảng, Chính phủ và Chủ tịch Hồ Chí Minh đã làm gì để đối phó với chúng? Cô và các em sẽ đi tìm hiểu trong bài hôm nay:

3. Hoạt động của GV và HS:

HOẠT ĐỘNG CỦA KIẾN THỨC THỜI

GIAN GIÁO VIÊN VÀ HỌC SINH TRỌNG TÂM

1.Kháng chiến chống TD Pháp trở lại xâm lược Nam Bộ

Hoạt động 1: Cả lớp – Cá nhân

- Ngày 2/9/1945 TDP xả súng Tìm hiểu cuộc k/c chống TD Pháp vào nhân dân Sài Gòn – Chợ trở lại xâm lược Nam Bộ Lớn - GV: Đặt câu hỏi: - Ngày 23/9/1945 TDP mở đầu TD Pháp đã có âm mưu và hành cuộc chiến tranh xâm lƣợc Việt động trở lại xâm lược nước ta như thế Nam lần thứ hai. nào?

- HS: Trả lời

- GV: Nhận xét, bổ sung, kết luận

Âm mƣu quay trở lại xâm lƣợc VN của

Pháp có từ rất sớm, ngay từ khi Nhật

đầu hàng Đồng minh vô điều kiện và quân Đồng minh chƣa vào nƣớc ta, thể hiện ở chỗ:

p19

+ Thứ nhất: Chính phủ Đờ Gôn ra quyết định thành lập một đạo quân viễn

chinh đến Sài Gòn do tƣớng Lơcơlec

chỉ huy, cử đô đốc Đácgiăngliơ sang làm Cao ủy Pháp ở Đông Dƣơng

+ Thứ hai: Ngay trong ngày 2/9/1945

khi nhân dân Sài Gòn – Chợ Lớn

xuống đƣờng mít tinh mừng Tết độc lập, Pháp đã xả súng vào ngƣời dân, 47

ngƣời chết và nhiều ngƣời bị thƣơng.

+ Thứ ba: Đêm 22 rạng sáng 23 – 9 –

1945 Pháp cho quân đánh úp trụ sở Ủy ban nhân dân Nam Bộ và cơ quan tự vệ

Sài Gòn, chính thức mở đầu cuộc xâm

lƣợc nƣớc ta lần thứ hai.

- GV: Đặt câu hỏi:

Cuộc chiến đấu của nhân dân Nam

Bộ trong những ngày đầu Pháp xâm

lược đã diễn ra như thế nào?

- HS: Trả lời

- GV: Nhận xét, bổ sung, kết luận:

- Nhân dân Nam Bộ nhất tề + Nhân dân Nam Bộ nhất tề đứng lên

đứng lên chiến đấu chống lại chiến đấu chống lại quân xâm lƣợc: đột

quân xâm lƣợc. nhập sân bay, đốt tàu, đánh phá kho

tàng, phá nhà giam,… Quân Pháp luôn - Quân Pháp phá vòng vây, mở

bị bao vây và tấn công. rộng đánh chiếm Nam Bộ và

Nam Trung Bộ.

+ Quân Pháp tăng viện binh, phá vòng vây, mở rộng đánh chiếm Nam Bộ và

Nam Trung Bộ.

- GV: Đặt câu hỏi

- Ta huy động sức ngƣời sức của của miền Nam cho cả nƣớc, xây dựng các đoàn quân “Nam

p20

Trước tình hình đó, TƯ Đảng, Chính phủ, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã có chủ trương như thế nào? tiến”

- HS: Trả lời

- GV: Nhận xét, bổ sung, kết luận

- GV: Đặt câu hỏi:

Những biện pháp trên có ý nghĩa - Ý nghĩa:

như thế nào đối với cuộc kháng chiến + Ngăn chặn bƣớc tiến công chống Pháp?

- HS: Trả lời của địch, hạn chế âm mƣu “đánh nhanh, thắng nhanh”

- GV: Nhận xét, bổ sung, kết luận: + Thể hiện tinh thần yêu nƣớc,

ý chí bất khuất của nhân dân

Miền Nam.

+ Tạo điều kiện cả nƣớc chuẩn

bị cho cuộc kháng chiến lâu dài

chống xâm lƣợc.

- GV dẫn dắt:

Cùng với việc giải quyết những khó

khăn về kinh tế, xã hội, … chính quyền

cách mạng vừa mới thành lập, chƣa

đƣợc xây dựng và củng cố đã phải

đƣơng đầu chống lại kẻ thù đông và

mạnh. Vậy sách lƣợc của ta đối với kẻ

thù từ sau ngày 2/9/1945 đến trƣớc

ngày 19/12/1946 nhƣ thế nào?

2.Đấu tranh với quân Trung Hoạt động 2: Cả lớp – Cá nhân Hoa Dân quốc và bọn phản Tìm hiểu sách lược của ta đối với cách mạng ở miền Bắc quân Trung Hoa Dân quốc và bọn

phản cách mạng ở miền Bắc

- Chủ trƣơng: Hòa hoãn, tránh - GV: Đặt câu hỏi:

xung đột, tránh cùng lúc đối phó với nhiều kẻ thù

p21

Sách lược của ta đối với quân Trung Hoa Dân quốc và bọn phản cách mạng là gì? - Ta nhân nhƣợng một số quyền lợi về Chính trị, Kinh tế cho

quân THDQ và tay sai - HS: Trả lời

- GV: Đặt câu hỏi:

- Kiên quyết vạch trần âm mƣu chia rẽ, phá hoại của các tổ Tại sao ta phải hoàn hoãn, tránh chức phản cách mạng đối đầu với quân THDQ?

- Đảng tuyên bố tự giải tán - HS: Trả lời

- GV: Nhận xét, bổ sung, kết luận nhƣng chất là rút vào hoạt động bí mật.

Vì THDQ vào nƣớc ta với danh nghĩa

quân Đồng minh vào giải giáp quân đội

Nhật, với lực lƣợng đông (20 vạn) và

mạnh. Ta lại cần tập trung lực lƣợng để đánh Pháp ở miền Nam.

- GV: Đặt câu hỏi: - Ý nghĩa:

Thực chất âm mưu của Tưởng là gì? + Hạn chế thấp nhất các hoạt

- HS: Trả lời động chống phá

- GV: Nhận xét, bổ sung, kết luận + Làm thất bại âm mƣu lật đổ

chính quyền cách mạng của + Tiêu diệt Đảng Cộng sản quân THDQ và tay sai + Phá tan Việt Minh

+ Lật đổ chính quyền cách mạng

Hoạt động 3: Cả lớp – Cá nhân 3.Hòa hoãn với Pháp, đẩy

quân THDQ ra khỏi nước ta Tìm hiểu sách lược của ta với Pháp

nhằm đẩy quân THDQ về nước - Nguyên nhân:

- GV: Đặt câu hỏi:

Ngày 28/2/1946 Hiệp ƣớc Hoa – Pháp đƣợc ký kết, dọn đƣờng Vì sao ta phải hòa hoãn với Pháp? cho quân Pháp tràn vào miền - HS: Trả lời Bắc

- GV: Nhận xét, bổ sung, kết luận

- Ngày 3/3/1946: ta chọn giải pháp “hòa để tiến”

p22

- Nhƣợng bộ của ta với Pháp:

+ Ngày 6/3/1946, Hiệp định Sơ

bộ đƣợc ký kết

+ Ngày 14/9/1946, bản Tạm

ƣớc đƣợc ký kết

- Ý nghĩa: - GV: Đặt câu hỏi:

Ý nghĩa của việc hòa hoãn là gì? + Ta loại bớt kẻ thù nguy hiểm (THDQ và bọn tay sai phản

cách mạng), tập trung lực lƣợng

vào kẻ thù chính là Pháp.

+ Ta có thêm thời gian hòa hoãn, củng cố, xây dựng lực

lƣợng, chuẩn bị đánh Pháp lâu

dài.

IV.

p23

SƠ KẾT BÀI HỌC - Tổng kết nội dung bài học. - Cho học sinh hoàn thành Phiếu kiểm tra hoạt động nhận thức.

Phụ lục 6:

GIÁO ÁN THỰC NGHIỆM

Tiết 27 – Bài 17:

NƢỚC VIỆT NAM DÂN CHỦ CỘNG HÒA

TỪ SAU NGÀY 2 – 9 – 1945 ĐẾN TRƢỚC NGÀY 19 – 12 – 1946

V. MỤC TIÊU BÀI HỌC

Sau khi học xong, học sinh có khả năng:

1. Về kiến thức:

- Nêu đƣợc âm mƣu và hành động trở lại xâm lƣợc nƣớc ta của Pháp. - Trình bày đƣợc diễn biến và ý nghĩa của cuộc kháng chiến chống Pháp

quay trở lại xâm lƣợc Nam Bộ.

- Nhận xét đƣợc hiệu quả của chính sách ngoại giao. - Phân tích đƣợc các yếu tố đƣa tới sự thay đổi trong chính sách ngoại giao

của ta thời kỳ này.

2. Về kỹ năng:

- Rèn luyện cho học sinh kỹ năng làm việc nhóm. - Rèn luyện và hình thành một số kỹ năng khi khai thác tranh ảnh, phim tƣ

liệu.

- Rèn luyện và phát triển kỹ năng phân tích, tổng hợp, so sánh, đánh giá,…

3. Về thái độ:

- Bồi dƣỡng lòng yêu nƣớc, tinh thần cách mạng, tự hào dân tộc. - Lên án những hành động phá hoại và dã tâm xâm lƣợc của kẻ thù, sự

phản bội Tổ quốc của bọn phản cách mạng.

4. Về năng lực:

- Năng lực giải quyết vấn đề thông qua trả lời câu hỏi của GV. - Năng lực trao đổi, thảo luận thông qua hoạt động nhóm

VI. CHUẨN BỊ CỦA GIÁO VIÊN VÀ HỌC SINH 1. Giáo viên:

- Soạn giáo án và kế hoạch giảng dạy - Chuẩn bị đoạn phim tài liệu cần dùng

2. Học sinh:

p24

- Sách giáo khoa, vở ghi - Đọc trƣớc bài ở nhà

VII. TIẾN TRÌNH TỔ CHỨC DẠY HỌC 1. Ổn định lớp: (2 phút) 2. Dẫn dắt vào bài mới: (3 phút)

Cùng với việc phải giải quyết những khó khăn về kinh tế, chính trị, văn

hóa,… chính quyền cách mạng vừa mới đƣợc thành lập, chƣa đƣợc củng cố đã phải

đƣơng đầu với những lực lƣợng kẻ thù đông và mạnh: Miền Bắc là 20 vạn quân Tƣởng và bọn Việt Quốc, Việt Cách; miền Nam là quân Anh, Pháp, Nhật. Trƣớc kẻ thù đông và mạnh nhƣ vậy, Đảng, Chính phủ và Chủ tịch Hồ Chí Minh đã làm gì để đối phó với chúng? Cô và các em sẽ đi tìm hiểu trong bài hôm nay:

3. Hoạt động của GV và HS:

HOẠT ĐỘNG CỦA KIẾN THỨC THỜI

GIAN GIÁO VIÊN VÀ HỌC SINH TRỌNG TÂM

1.Kháng chiến chống TD Pháp trở lại xâm lược Nam Bộ

Hoạt động 1: Cả lớp – Cá nhân

- Ngày 2/9/1945 TDP xả súng Tìm hiểu cuộc k/c chống TD Pháp trở lại vào nhân dân Sài Gòn – Chợ xâm lược Nam Bộ Lớn - GV: Đặt câu hỏi: - Ngày 23/9/1945 TDP mở đầu TD Pháp đã có âm mưu và hành động trở cuộc chiến tranh xâm lƣợc Việt lại xâm lược nước ta như thế nào? Nam lần thứ hai.

- HS: Trả lời

- GV: Nhận xét, bổ sung, kết luận

Âm mƣu quay trở lại xâm lƣợc VN của Pháp có từ rất sớm, ngay từ khi Nhật đầu hàng

Đồng minh vô điều kiện và quân Đồng minh

chƣa vào nƣớc ta, thể hiện ở chỗ:

p25

+ Thứ nhất: Chính phủ Đờ Gôn ra quyết định thành lập một đạo quân viễn chinh đến Sài Gòn do tƣớng Lơcơlec chỉ huy, cử đô đốc Đácgiăngliơ sang làm Cao ủy Pháp ở Đông

THỜI HOẠT ĐỘNG CỦA KIẾN THỨC

GIAN GIÁO VIÊN VÀ HỌC SINH TRỌNG TÂM

Dƣơng

+ Thứ hai: Ngay trong ngày 2/9/1945 khi

nhân dân Sài Gòn – Chợ Lớn xuống đƣờng

mít tinh mừng Tết độc lập, Pháp đã xả súng vào ngƣời dân, 47 ngƣời chết và nhiều ngƣời

bị thƣơng.

+ Thứ ba: Đêm 22 rạng sáng 23 – 9 – 1945

Pháp cho quân đánh úp trụ sở Ủy ban nhân dân Nam Bộ và cơ quan tự vệ Sài Gòn, chính

thức mở đầu cuộc xâm lƣợc nƣớc ta lần thứ

hai.

- GV: Đặt câu hỏi:

Cuộc chiến đấu của nhân dân Nam Bộ

- Nhân dân Nam Bộ nhất tề đứng lên chiến đấu chống lại trong những ngày đầu Pháp xâm lược đã

quân xâm lƣợc. diễn ra như thế nào?

- Quân Pháp phá vòng vây, mở - HS: Trả lời

rộng đánh chiếm Nam Bộ và - GV: Nhận xét, bổ sung, kết luận: Nam Trung Bộ. + Nhân dân Nam Bộ nhất tề đứng lên chiến

đấu chống lại quân xâm lƣợc: đột nhập sân

- Ta huy động sức ngƣời sức bay, đốt tàu, đánh phá kho tàng, phá nhà

của của miền Nam cho cả nƣớc, giam,… Quân Pháp luôn bị bao vây và tấn

xây dựng các đoàn quân “Nam công.

tiến”. + Quân Pháp tăng viện binh, phá vòng vây,

mở rộng đánh chiếm Nam Bộ và Nam Trung Bộ.

- GV: Đặt câu hỏi

p26

Trước tình hình đó, TƯ Đảng, Chính phủ, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã có chủ trương như thế nào?

THỜI HOẠT ĐỘNG CỦA KIẾN THỨC

GIAN GIÁO VIÊN VÀ HỌC SINH TRỌNG TÂM

- HS: Trả lời

- GV: Nhận xét, bổ sung, kết luận

- GV: Đặt câu hỏi:

- Ý nghĩa:

Những biện pháp trên có ý nghĩa như thế nào đối với cuộc kháng chiến chống Pháp? + Ngăn chặn bƣớc tiến công của

- HS: Trả lời địch, hạn chế âm mƣu “đánh

nhanh, thắng nhanh” - GV: Nhận xét, bổ sung, kết luận:

+ Thể hiện tinh thần yêu nƣớc, ý chí bất khuất của nhân dân

Miền Nam.

+ Tạo điều kiện cả nƣớc chuẩn bị cho cuộc kháng chiến lâu dài

chống xâm lƣợc.

- GV dẫn dắt:

Cùng với việc giải quyết những khó khăn về

kinh tế, xã hội, … chính quyền cách mạng

vừa mới thành lập, chƣa đƣợc xây dựng và

củng cố đã phải đƣơng đầu chống lại kẻ thù

đông và mạnh. Vậy sách lƣợc của ta đối với

kẻ thù từ sau ngày 2/9/1945 đến trƣớc ngày

19/12/1946 nhƣ thế nào? 2.Đấu tranh với quân Trung Hoạt động 2: Cả lớp – Cá nhân

Hoa Dân quốc và bọn phản cách mạng ở miền Bắc Tìm hiểu sách lược của ta đối với quân

Trung Hoa Dân quốc và bọn phản cách mạng ở miền Bắc

- GV: Đặt câu hỏi:

- Hòa hoãn, tránh xung đột, tránh cùng lúc đối phó với nhiều kẻ thù

p27

Sách lược của ta đối với quân Trung Hoa Dân quốc và bọn phản cách mạng là gì? - Ta nhân nhƣợng một số quyền

THỜI HOẠT ĐỘNG CỦA KIẾN THỨC

GIAN GIÁO VIÊN VÀ HỌC SINH TRỌNG TÂM

- HS: Trả lời lợi về Chính trị, Kinh tế cho

quân THDQ và tay sai - GV: Đặt câu hỏi:

- Kiên quyết vạch trần âm mƣu Tại sao ta phải hoàn hoãn, tránh đối đầu

với quân THDQ? chia rẽ, phá hoại của các tổ chức phản cách mạng - HS: Trả lời - Đảng tuyên bố tự giải tán - GV: Nhận xét, bổ sung, kết luận nhƣng chất là rút vào hoạt động

Vì THDQ vào nƣớc ta với danh nghĩa quân bí mật.

- Ý nghĩa: Đồng minh vào giải giáp quân đội Nhật, với lực lƣợng đông (20 vạn) và mạnh. Ta lại cần + Hạn chế thấp nhất các hoạt tập trung lực lƣợng để đánh Pháp ở miền động chống phá Nam.

+ Làm thất bại âm mƣu lật đổ - GV: Đặt câu hỏi: chính quyền cách mạng của Thực chất âm mưu của Tưởng là gì? quân THDQ và tay sai

- HS: Trả lời

- GV: Nhận xét, bổ sung, kết luận

+ Tiêu diệt Đảng Cộng sản

+ Phá tan Việt Minh

+ Lật đổ chính quyền cách mạng

Hoạt động 3: Nhóm – Cá nhân 3.Hòa hoãn với Pháp, đẩy

quân THDQ ra khỏi nước ta Tìm hiểu sách lược của ta với Pháp nhằm

đẩy quân THDQ về nước

- GV: Đặt câu hỏi: - Nguyên nhân:

Vì sao ta phải hòa hoãn với Pháp?

- HS: Trả lời

- GV: Nhận xét, bổ sung, kết luận Ngày 28/2/1946 Hiệp ƣớc Hoa – Pháp đƣợc ký kết, dọn đƣờng cho quân Pháp tràn vào miền Bắc

p28

- Ngày 3/3/1946: ta chọn giải

THỜI HOẠT ĐỘNG CỦA KIẾN THỨC

GIAN GIÁO VIÊN VÀ HỌC SINH TRỌNG TÂM

pháp “hòa để tiến”

- Nhƣợng bộ của ta với Pháp:

+ Ngày 6/3/1946, Hiệp định Sơ

bộ đƣợc ký kết

+ Ngày 14/9/1946, bản Tạm

ƣớc đƣợc ký kết

- GV: Đặt câu hỏi:

Trước và sau Hiệp định Sơ bộ, chủ trương

và biện pháp của Đảng, Chính phủ đối với

Pháp và THDQ có gì khác? Vì sao có sự khác nhau đó?

- HS: Trả lời

- GV: Nhận xét, bổ sung, kết luận

- GV: Cho học sinh xem đoạn phim tài liệu

về việc ký hiệp định Sơ bộ và Tạm ƣớc, yêu

cầu HS lƣu ý về hoàn cảnh, nội dung, và

những đánh giá về việc Hồ Chí Minh ký kết

2 bản thỏa thuận nhƣợng bộ.

- HS: Theo dõi đoạn phim và thực hiện yêu cầu của GV

- GV: Chia lớp thành 2 nhóm, tìm hiểu về 2

nhận định:

p29

+ Nhận định 1: Những biện pháp đó thể hiện nghệ thuật ngoại giao tài tình trong việc lợi dụng mâu thuẫn trong hàng ngũ kẻ thù và là sự nhân nhƣợng có nguyên tắc.

THỜI HOẠT ĐỘNG CỦA KIẾN THỨC

GIAN GIÁO VIÊN VÀ HỌC SINH TRỌNG TÂM

+ Nhận định 2: Việc liên tiếp nhân nhƣợng

quyền lợi cho cả THDQ, bọn phản cách

mạng và quân Pháp xâm lƣợc thể hiện sự bất

lực, bế tắc trong khả năng lãnh đạo cách mạng của Đảng mà đứng đầu là Hồ Chí

Minh.

Các nhóm sẽ hoạt động trong thời gian 3

phút để đƣa ra các ý kiến nhằm bảo vệ nhận định của mình. Sau 3 phút, 2 nhóm sẽ báo

cáo kết quả hoạt động, mỗi ý kiến đƣa ra

đƣợc trình bày trong không quá 1 phút.

GV có thể gợi ý thông qua một số câu hỏi:

 Hoàn cảnh chính quyền cách mạng ta

lúc bấy giờ

 Thực lực của ta và địch trong thời

gian này

- HS: Hoạt động theo nhóm trong thời gian 3

phút và trình bày sản phẩm

- GV: Nhận xét, bổ sung, kết luận

Trong bối cảnh chính quyền cách mạng mới ra đời còn non trẻ, lại gặp nhiều khó khăn cả

về kinh tế, chính trị, xã hội, phải đối đầu với

nhiều kẻ thù cùng một lúc thì việc ta đƣa ra những chính sách ngoại giao mềm dẻo, nhân

nhƣợng những quyền lợi nhất định cho kẻ thù là điều tất yếu. Tuy nhiên, cũng có thể thấy rằng, trong bối cảnh lịch sử nhƣ vậy, ta cũng không còn lựa chọn nào khác để có thể vừa hạn chế tối đa sự chống phá của kẻ thù,

p30

vừa có thời gian chuẩn bị về mọi mặt cho

THỜI HOẠT ĐỘNG CỦA KIẾN THỨC

GIAN GIÁO VIÊN VÀ HỌC SINH TRỌNG TÂM

cuộc chiến đấu lâu dài.

IV. SƠ KẾT BÀI HỌC

p31

- Tổng kết nội dung bài học. - Cho học sinh hoàn thành Phiếu kiểm tra hoạt động nhận thức.

Phụ lục 7:

PHIẾU KIỂM TRA HOẠT ĐỘNG NHẬN THỨC CỦA HỌC SINH

Họ và tên: …………………………………………………..

Lớp: ………………………………………………………...

Trƣờng: ……………………………………………………..

Phần I:

Khoanh tròn vào đáp án mà em cho là đúng

Câu 1: Ta đã nhân nhƣợng với quân Trung Hoa Dân quốc nhƣ thế nào ?

A. Chấp nhận mọi yêu cầu cải tổ Chính phủ, Quốc hội theo ỷ chúng.

B. Chấp nhân tiêu tiền Trung Quốc, cung cấp một phần lƣơng thực, thực phẩm cho

quân Tƣởng.

C. Chấp nhận tất cả mọi yêu cầu đảm bảo trật tự trị an, phƣơng tiện đỉ lại của quân

đôi Tƣởng.

D. Chấp nhận cung cấp toàn bộ lƣơng thực thực phẩm cho quân đôi Tƣởng.

Câu 2: Nhận xét chung về thái độ của Chính phủ Việt Nam Dân chủ Cộng hoà với

quân đội Trung Hoa Dân quốc là :

A. Ta nhân nhƣợng tuyệt đối.

B. Ta nhân nhƣợng từng bƣớc.

C. Ta nhân nhƣợng có nguyên tắc.

D. Ta nhân nhƣợng quá nhiều.

Câu 3: Điều nào sau đây có trong nội dung Hiệp định Sơ bộ (6 - 3 - 1946)?

A. Việt Nam là một quốc gia độc lập trong khối Liên hiệp Pháp.

B. Việt Nam là một quốc gia tự trị trong khối Liên hiệp Pháp.

C. Việt Nam là một quốc gia tự do trong khối Liên hiệp Pháp.

D. Việt Nam là một quốc gia tự chủ trong khối Liên hiệp Pháp.

Câu 4: Vì sao đàm phán tại Hội nghị Phôngtennơblô thất bại ?

A. Vì ta chƣa có nhỉều kinh nghiệm trong đấu tranh ngoại giao, đàm phán.

p32

B. Vì dƣ luận thế giới không ủng hộ ta.

C. Vì Pháp muốn tái chiếm Việt Nam, không có thiện chí đàm phán.

D. Vì thái độ của phái đoàn tại cuộc đàm phán quá cứng rắn.

Phần II:

Câu 5:

Em có nhận xét gì về sách lƣợc ngoại giao của nƣớc Việt Nam Dân chủ Cộng hòa

từ sau ngày 2 tháng 9 năm 1945 đến trƣớc ngày 19 tháng 12 năm 1946?

……………………………………………………………………………………

p33

……………………………………………………………………………………

Khoá luận tốt nghiệp Đại học: Sử dụng phim Lịch sử nhằm phát triển tư duy phản biện cho học sinh ở trường THPT (phần LSVN – lớp 12 – chương trình chuẩn)

TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM HÀ NỘI 2

KHOA LỊCH SỬ

======

SỬ DỤNG PHIM LỊCH SỬ

NHẰM PHÁT TRIỂN TƢ DUY PHẢN BIỆN

CHO HỌC SINH Ở TRƢỜNG THPT

(PHẦN LSVN – LỚP 12 – CHƢƠNG TRÌNH CHUẨN)

KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC

Chuyên ngành: Lý luận và Phƣơng pháp dạy học Lịch sử

HÀ NỘI - 2019

TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM HÀ NỘI 2

KHOA LỊCH SỬ

======

SỬ DỤNG PHIM LỊCH SỬ

NHẰM PHÁT TRIỂN TƢ DUY PHẢN BIỆN

CHO HỌC SINH Ở TRƢỜNG THPT

(PHẦN LSVN – LỚP 12 – CHƢƠNG TRÌNH CHUẨN)

KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC

Chuyên ngành: Lý luận và Phƣơng pháp dạy học Lịch sử

Ngƣời hƣớng dẫn khoa học

ThS. HOÀNG THỊ NGA

HÀ NỘI - 2019

DANH MỤC BIỂU ĐỒ TRONG KHÓA LUẬN

TÊN BIỂU ĐỒ

BIỂU ĐỒ

TRANG 21

DANH MỤC BẢNG TRONG KHÓA LUẬN

BẢNG

TÊN BẢNG

TRANG 23

Có thể bạn quan tâm

Khóa luận tốt nghiệp: Hành trình đi tìm bản ngã trong tiểu thuyết “Biên niên ký chim vặn dây cót” của Haruki Murakami

Khóa luận tốt nghiệp: Nghiên cứu sự vận chuyển phóng xạ từ đất lên thực vật

Tài liệu hướng dẫn Thực tập tại doanh nghiệp, viết báo cáo thực tập tốt nghiệp và khoá luận tốt nghiệp

Khóa luận tốt nghiệp: Kế toán xác định kết quả hoạt động kinh doanh tại Chi Nhánh Công Ty Cổ Phần Việt Nam Kỹ Nghệ Súc Sản– Trung Tâm Kinh Doanh Chuỗi Cửa Hàng Vissan

Luận án Tiến sĩ: Khai thác sự ngộ nhận để phát triển tư duy phản biện cho học sinh trong dạy học môn Sinh học cấp Trung học phổ thông

Khóa luận tốt nghiệp: Bài toán biên dirichlet cho phương trình elliptic cấp 2 dạng bảo toàn trong hình tròn đơn vị

Khóa luận tốt nghiệp: Ứng dụng công nghệ thông tin trong công tác văn phòng tại Trung tâm Lưu trữ quốc gia I

Khóa luận tốt nghiệp: Khảo sát điều kiện tách chiết và hoạt tính sinh học của cao chiết hoa đu đủ đực (Carica papaya L.) từ methanol và acetone

Khóa luận tốt nghiệp: Trích xuất thông tin từ hóa đơn bán hàng (Informationextraction extraction)

Khóa luận tốt nghiệp: Các yếu tố ảnh hưởng đến quyết định mua của khách hàng đối với sản phẩm mứt gừng của Công ty Mộc Truly Hue’s

Khóa luận tốt nghiệp: Thiết kế - chế tạo máy tách hạt mắc ca

Khóa luận tốt nghiệp: Nghiên cứu co giãn tài nguyên trong xử lý dữ liệu tài chính với nền tảng Apache Spark

Khóa luận tốt nghiệp: Nghiên cứu biện pháp nâng cao hiệu quả phân phối dịch vụ giao nhận tại Hải Phòng: Ứng dụng hệ thống gợi ý phát triển ứng dụng báo giá tự động

Khóa luận tốt nghiệp Công nghệ nhiệt - lạnh: Tính toán thiết kế kho lạnh sử dụng trữ thuốc viên năng suất 1,5 tấn

Khóa luận tốt nghiệp Công nghệ nhiệt - lạnh: Tính toán thiết kế kho lạnh sử dụng trữ thuốc năng suất 9 tấn với nhiệt độ 0°C đến 8°C cho Công ty TNHH Thương mại và Dược phẩm Anh Sang tại Long An

Khóa luận tốt nghiệp Kế toán: Kế toán bán hàng và xác định kết quả kinh doanh tại Công ty TNHH Thương mại và Xuất nhập khẩu Goly

Khóa luận tốt nghiệp Kế toán: Kế toán doanh thu, chi phí và xác định kết quả kinh doanh tại Công ty TNHH Giao nhận Vận tải Cargotrans Việt Nam

Đồ án tốt nghiệp Kỹ thuật Cơ điện tử: Thiết kế và thi công dây chuyền kiểm tra hoàn thiện sản phẩm dùng S7-200

Khóa luận tốt nghiệp Công nghệ kỹ thuật ô tô: Xây dựng quy trình chẩn đoán, bảo dưỡng và sửa chữa hệ thống treo trên xe Toyota Land Cruiser Overview

Khóa luận tốt nghiệp Lý luận và lịch sử nhà nước và pháp luật: Hoàn thiện pháp luật về an ninh mạng

Tài liêu mới

Đề tài nghiên cứu khoa học: Ảnh hưởng của việc sử dụng mạng xã hội Facebook đến học tập và đời sống của sinh viên hiện nay

Bài tập lớn: Cơ sở thiết kế quần áo

Bài tiểu luận: Giới thiệu Trường Đại học Công Thương TP.HCM

Bài tập lớn: Rèn luyện nghiệp vụ sư phạm

Bài tập lớn: Quan điểm của chủ nghĩa Mác - Lênin về mối quan hệ giữa vật chất và ý thức và sự vận dụng của Đảng ta ở Việt Nam hiện nay

Khóa luận tốt nghiệp: Hành trình đi tìm bản ngã trong tiểu thuyết “Biên niên ký chim vặn dây cót” của Haruki Murakami

Bài tập lớn: Thực hành và diễn xướng văn học dân gian Việt Nam

Bài tập lớn: Quan điểm của chủ nghĩa Mác - Lênin về sứ mệnh lịch sử của giai cấp công nhân và sự vận dụng của Đảng ta ở Việt Nam hiện nay

Bài tập lớn: Ảnh hưởng của môi trường học tập đạo đức đến hành vi công dân trong lớp học của sinh viên

Bài tiểu luận: Đánh giá tổ chức, quản lý công tác văn thư, lưu trữ tại Tập đoàn Bưu chính Viễn thông Việt Nam

Bài tiểu luận: Làm rõ bước đi, biện pháp xây dựng chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam theo quan điểm Hồ Chí Minh, vận dụng vào công cuộc đổi mới kinh tế ở nước ta hiện nay

Tiểu luận Kinh tế chính trị Mác-Lênin: Xây dựng chuỗi cung ứng trong các doanh nghiệp Việt Nam

Tiểu luận Kinh tế chính trị Mác-Lênin: Tình hình thất nghiệp ở Việt Nam trong giai đoạn 2010-2016, nguyên nhân và giải pháp

Tiểu luận Kinh tế chính trị Mác-Lênin: Cơ sở khoa học và cơ sở thực tiễn của nguyên tắc “tương hợp thị trường” trong quản lý nhà nước về kinh tế - Liên hệ Việt Nam

Niên luận Kinh tế chính trị: Mô hình kinh doanh ứng dụng dịch vụ công nghệ kết nối vận tải của Công ty Trách nhiệm hữu hạn GRAB

AI tóm tắt

Giới thiệu tài liệu

Đối tượng sử dụng

Từ khoá chính

Nội dung tóm tắt

Giới thiệu

Về chúng tôi

Việc làm

Quảng cáo

Liên hệ

Chính sách

Thoả thuận sử dụng