Khoá luận tốt nghiệp: Văn hóa tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương tại tỉnh Phú Thọ

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:71

Thêm vào BST

Báo xấu

2
lượt xem 1
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Khoá luận "Văn hóa tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương tại tỉnh Phú Thọ" được hoàn thành với mục tiêu nhằm tìm hiểu những giá trị văn hoá của tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương tại tỉnh Phú Thọ từ đó đưa ra những giải pháp để bảo vệ và phát huy những giá trị văn hóa này đến với nhiều người con nước Việt Nam cũng như bạn bè quốc tế.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Khoá luận tốt nghiệp: Văn hóa tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương tại tỉnh Phú Thọ

BỘ NỘI VỤ HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA KHOA QUẢN LÝ XÃ HỘI KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐỀ TÀI: VĂN HÓA TÍN NGƯỠNG THỜ CÚNG HÙNG VƯƠNG TẠI TỈNH PHÚ THỌ Khóa luận tốt nghiệp ngành: Văn hóa truyền thông Giảng viên hướng dẫn: TS. Phan Thị Mỹ Bình Sinh viên thực hiện: Lê Hoàng Thu Trang Mã số sinh viên: 2005VTTA046 Khóa: 2020 - 2024 Lớp: 2005VTTA HÀ NỘI - 2024
LỜI CAM ĐOAN Em xin cam đoan khóa luận tốt nghiệp: “Văn hóa tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương tại tỉnh Phú Thọ” là do bản thân em viết và chưa được công bố. Các số liệu, kết quả nêu trong khóa luận tốt nghiệp đảm bảo tin cậy, chính xác và trung thực. Em hoàn toàn chịu trách nhiệm về lời cam đoan của mình. Tác giả khóa luận Lê Hoàng Thu Trang 1
LỜI CẢM ƠN Em muốn bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến Khoa Quản lý Xã hội, Học viện Hành chính Quốc gia đã tạo điều kiện thuận lợi để em có cơ hội hoàn thành khóa luận "Văn hóa tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương tại tỉnh Phú Thọ". Em cũng xin gửi lời biết ơn đến quý thầy cô, gia đình, và bạn bè đã luôn đồng hành và hỗ trợ em. Đặc biệt, em muốn gửi lời cảm ơn đến cô Tiến sĩ Phan Thị Mỹ Bình và toàn thể Ban lãnh đạo của Học viện Hành chính Quốc gia, các thầy cô trong Khoa Quản lý xã hội, đã luôn đồng lòng hỗ trợ các sinh viên. Mặc dù đã cố gắng hoàn thành khóa luận trong khả năng của mình, nhưng em nhận thức rằng có thể vẫn còn thiếu sót. Em hy vọng nhận được sự thông cảm và góp ý tận tình từ quý thầy cô. Em xin chân thành cảm ơn! 2
MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN...................................................................................................1 LỜI CẢM ƠN.........................................................................................................2 PHẦN MỞ ĐẦU.....................................................................................................7 1. Lý do chọn đề tài..................................................................................................7 2. Tình hình nghiên cứu............................................................................................8 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu......................................................................11 3.1. Mục đích nghiên cứu.......................................................................................11 3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu......................................................................................12 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu.......................................................................12 4.1. Đối tượng nghiên cứu......................................................................................12 4.2. Phạm vi nghiên cứu.........................................................................................12 5. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu..................................................13 6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của đề tài.................................................................14 6.1. Ý nghĩa lý luận................................................................................................14 6.2. Ý nghĩa thực tiễn.............................................................................................14 7. Kết cấu của đề tài................................................................................................15 PHẦN NỘI DUNG...............................................................................................16 CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ DI SẢN VĂN HOÁ PHI VẬT THỂ............................................................................................16 3
1.1. Một số khái niệm.............................................................................................16 1.1.1. Quản lý nhà nước..........................................................................................16 1.1.2. Quản lý nhà nước về di sản văn hoá.............................................................17 1.1.3. Quản lý nhà nước về di sản văn hóa phi vật thể.............................................19 1.1.4. Bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hoá....................................................19 1.1.5. Tín ngưỡng...................................................................................................20 1.2. Nội dung quản lý nhà nước về di sản văn hoá phi vật thể.................................20 1.2.1. Chủ thể quản lý.............................................................................................20 1.2.2. Đối tượng quản lý.........................................................................................21 1.2.3. Mục tiêu của quản lý.....................................................................................21 1.2.4. Nội dung quản lý..........................................................................................21 1.2.5. Biện pháp quản lý.................................................................................... …24 TIỂU KẾT CHƯƠNG 1 .......................................................................................25 CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG QUẢN LÝ DI SẢN VĂN HOÁ PHI VẬT THỂ TÍN NGƯỠNG THỜ CÚNG HÙNG VƯƠNG TẠI TỈNH PHÚ THỌ............26 2.1. Khái quát tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương tại tỉnh Phú Thọ.........................26 2.1.1. Lịch sử..........................................................................................................26 2.1.2. Khái quát tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương...............................................29 2.1.3. Lễ hội...........................................................................................................32 2.1.3.1. Phần lễ.......................................................................................................32 4
2.1.3.2. Phần hội.....................................................................................................33 2.1.4. Giá trị của Tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương ….........................................38 2.1.4.1. Giá trị đạo đức truyền thống, uống nước nhớ nguồn, hiếu thảo, truyền thống đoàn kết..................................................................................................................38 2.1.4.2. Giá trị tinh thần yêu nước, tinh thần tự cường dân tộc..............................39 2.1.4.3. Giá trị văn hoá tâm linh..............................................................................40 2.1.4.4. Giá trị lịch sử.............................................................................................41 2.2. Thực trạng quản lý di sản văn hoá phi vật thể tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương tại tỉnh Phú Thọ......................................................................................................42 2.2.1. Công tác kiểm kê, phân loại di tích thờ cúng Hùng Vương...........................42 2.2.2. Công tác quản lý, bảo tồn, phát huy giá trị của di tích thờ cúng Hùng Vương....................................................................................................................49 2.2.3. Quản lý và tổ chức lễ hội..............................................................................50 2.2.4. Công tác tuyên truyền giá trị văn hoá tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương....................................................................................................................51 2.3. Đánh giá..........................................................................................................52 2.3.1. Những kết quả đạt được................................................................................52 2.3.2. Những hạn chế..............................................................................................53 2.3.3. Nguyên nhân................................................................................................55 TIỂU KẾT CHƯƠNG 2.........................................................................................57 5
CHƯƠNG 3: GIẢI PHÁP BẢO VỆ VÀ PHÁT HUY GIÁ TRỊ VĂN HOÁ DI SẢN VĂN HOÁ PHI VẬT THỂ TÍN NGƯỠNG THỜ CÚNG HÙNG VƯƠNG TẠI TỈNH PHÚ THỌ..........................................................................................59 3.1. Giải pháp.........................................................................................................59 3.1.1. Giải pháp về chính sách................................................................................59 3.1.2. Giải pháp về nhân sự....................................................................................59 3.1.3. Giải pháp về chủ thể quản lý.........................................................................60 3.1.4. Giải pháp về đối tượng quản lý....................................................................60 3.1.5. Giải pháp về tuyên truyền quảng bá.............................................................61 3.2. Khuyến nghị....................................................................................................62 TIỂU KẾT CHƯƠNG 3.........................................................................................64 KẾT LUẬN...........................................................................................................65 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO.............................................................68 PHỤ LỤC ẢNH....................................................................................................70 6
PHẦN MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Trước hết, tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương là một phần không thể thiếu trong di sản văn hóa của dân tộc Việt Nam. Nghiên cứu về tín ngưỡng này giúp em hiểu sâu hơn về bản sắc văn hóa của dân tộc Việt Nam và giữ gìn, phát triển và truyền bá giá trị văn hóa truyền thống. Thứ hai, Phú Thọ được coi là “Tổ quốc của dân tộc”, nơi thờ cúng Hùng Vương và diễn ra lễ hội kỷ niệm ngày Giỗ tổ Hùng Vương. Việc nghiên cứu về văn hóa tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương tại tỉnh Phú Thọ sẽ giúp em hiểu rõ hơn về tầm quan trọng của nơi này đối với văn hóa và lịch sử của dân tộc. Văn hóa thờ cúng Hùng Vương không chỉ là một bức tranh tĩnh mà còn là một quá trình động, chịu ảnh hưởng của nhiều yếu tố như sự thay đổi xã hội, tôn giáo, và các yếu tố văn hóa khác. Việc nghiên cứu sâu hơn về sự phát triển và biến đổi của tín ngưỡng này qua các thời kỳ lịch sử có thể mang lại cái nhìn toàn diện hơn về tầm quan trọng và ý nghĩa của nó trong xã hội ngày nay. Ngoài ra, còn có nhu cầu nghiên cứu về vai trò và ảnh hưởng của văn hóa thờ cúng Hùng Vương đối với đời sống tinh thần và xã hội của cộng đồng địa phương. Điều này có thể bao gồm việc khảo sát ý kiến, quan điểm, và thái độ của người dân đối với các nghi lễ và thực hành thờ cúng, cũng như tìm hiểu về những biểu hiện văn hóa và xã hội phản ánh trong các hoạt động này. Cuối cùng, việc tìm hiểu về sự lan truyền và phổ biến của văn hóa thờ cúng Hùng Vương đến các vùng miền và cộng đồng khác có thể mở ra những cơ hội 7
nghiên cứu mới và cung cấp thông tin quý báu về sự đa dạng và sức ảnh hưởng của nó đối với văn hóa và xã hội trong toàn bộ cộng đồng Việt Nam. Tóm lại, việc chọn đề tài này không chỉ giúp em hiểu sâu hơn về văn hóa dân tộc mà còn mang lại cái nhìn toàn diện về một phần quan trọng của di sản văn hóa Việt Nam. Xuất phát từ thực tế trên em lựa chọn đề tài: “Văn hóa tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương tại tỉnh Phú Thọ” để có thể phân tích làm rõ hơn những giá trị văn hoá của tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương tại tỉnh Phú Thọ để từ đó có thể phát triển thêm những giá trị này đến với nhiều người con nước Việt Nam cũng như bạn bè quốc tế. 2. Tổng quan tình hình nghiên cứu Công trình nghiên cứu “Tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương ở Việt Nam” của nhóm tác giả Tạ Ngọc Tấn và Vũ Trọng Lâm xuất bản tại Nhà xuất bản Chính trị Quốc gia sự thật đã giới thiệu về lịch sử và ý nghĩa của tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương ở Việt Nam; phân tích vai trò của tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương Hiện nay từ đó nhóm tác giả cũng phân tích các đặc trưng cơ bản những giá trị văn hoá của tín ngưỡng này. Từ đó đã đề xuất giải pháp bảo tồn di sản văn hoá phi vật thể Tín ngưỡng thờ cũng Hùng Vương ở Việt Nam. [16] Luận án “Di sản hóa Tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương ở Phú Thọ nhìn từ lý thuyết các bên liên quan” của tiến sĩ Nguyễn Thị Huyền - Giảng viên khoa Khoa học Xã hội và Văn hóa Du lịch, Trường Đại học Hùng Vương đã trình bày về tổng quan lý thuyết, các công trình nghiên cứu về tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương, về vấn đề di sản hóa và các bên liên quan; xây dựng cơ sở lý luận cho luận án. Từ đó tác giả đã phân tích, luận giải quá trình di sản hoá Tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương ở Phú Thọ qua các giai đoạn với sự vận động về giá trị di sản và mục đích 8
di sản hóa, trong đó làm rõ vai trò đặc biệt của Di sản đối với cộng đồng quốc gia - dân tộc như một dạng thức nội lực gắn kết sức mạnh đoàn kết dân tộc trong lịch sử. Tác giả cũng phân tích vai trò của các bên liên quan trong quá trình di sản hóa Tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương ở Phú Thọ và những vấn đề về hiện trạng quản lý, bảo vệ, phát huy Di sản sau khi được UNESCO ghi danh nhìn từ các bên liên quan thông qua khảo sát một số trường hợp cụ thể. Đồng thời đưa ra những giải pháp nhằm bảo vệ, phát huy di sản Tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương ở Phú Thọ từ góc nhìn các bên liên quan, đặc biệt là đề xuất xây dựng mô hình quản lý tham gia và đánh giá một số giải pháp thử nghiệm mang tính vận dụng mô hình. [9] Tác giả Đỗ Thanh Hương (2022) với luận án “Pháp luật về bảo vệ và phát huy giá trị di sản văn hoá phi vật thể ở Việt Nam” đã làm rõ vai trò của di sản văn hoá phi vật thể và văn hoá vật thể đối với phát triển xã hội; làm rõ chủ thể, khách thể và hình thức bảo vệ phát huy giá trị di sản văn hoá phi vật thể và văn hoá vật thể ử Việt Nam.[8] Tác giả Đặng Đình Thuận (2017) với bài báo “Thực trạng di tích thờ cúng Hùng Vương trên địa bàn tỉnh Phú Thọ” đã làm rõ được một số điểm quan trọng về tình hình nghiên cứu tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương tại tỉnh Phú Thọ. Thứ nhất, nó chỉ ra sự phong phú và đa dạng của văn hóa thờ cúng Hùng Vương trong cộng đồng. Thông qua việc thống kê và phân tích số lượng di tích và địa điểm liên quan, chúng ta nhận thấy rằng có rất nhiều di tích và địa điểm đóng vai trò quan trọng trong việc thể hiện và duy trì tín ngưỡng này. Thứ hai, nó làm nổi bật vấn đề về sự mai một và xuống cấp của một số di tích và lễ hội. Việc này cho thấy cần phải có biện pháp khẩn cấp để bảo tồn và khôi phục những di tích này, để không chỉ bảo vệ giá trị văn hóa mà còn duy trì sức hút của địa phương đối với du khách và tôn vinh những giá trị truyền thống. Tóm lại, bài báo làm rõ được tình hình đa 9
dạng và sự cần thiết của việc bảo tồn và khôi phục di sản văn hóa liên quan đến tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương, cũng như sự quan trọng của việc nghiên cứu và thúc đẩy phát triển của nó. [18] Tác giả Nguyễn Thị Thu Huyền (2017) với bài báo “Phát huy giá trị của di sản tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương tromg phát triển kinh tế - xã hội ở tỉnh Phú Thọ” phản ánh tình hình nghiên cứu và bảo tồn về tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương tại Phú Thọ. Đầu tiên là làm rõ sự quan tâm và nỗ lực của cộng đồng và chính quyền địa phương trong việc thu thập và bảo tồn di sản văn hóa này. Số liệu cụ thể về các di tích và địa điểm liên quan đến tín ngưỡng Hùng Vương được thống kê và phân bố rõ ràng, cho thấy sự chi tiết và tổng thể của quá trình nghiên cứu. Tuy nhiên, bên cạnh việc có những bước tiến tích cực, văn bản cũng chỉ ra rằng vẫn còn tồn tại những thách thức và vấn đề cần được giải quyết. Cụ thể, có nhắc đến việc một số di tích đang bị mai một hoặc giảm giá trị, đòi hỏi các biện pháp cấp bách để bảo tồn và phát huy giá trị của chúng. Điều này làm nổi bật sự cần thiết của việc đầu tư và quản lý hiệu quả để bảo vệ di sản văn hóa này khỏi sự mai một và suy giảm. [10] Phóng viên Đinh Vũ (2012) với bài phỏng vấn “Tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương ở Phú Thọ trở thành Di sản văn hoá phi vật thể đại diện của nhân loại: Vinh dự, tự hào và trách nhiệm” đã làm rõ về việc tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương ở Phú Thọ được UNESCO công nhận là Di sản văn hoá phi vật thể đại diện của nhân loại. Việc này là niềm vinh dự và tự hào cho Phú Thọ và cả dân tộc Việt Nam. Quá trình xây dựng hồ sơ cho công nhận này đòi hỏi sự nghiêm túc và công phu, với việc kiểm kê tư liệu, điều tra và thu thập thông tin từ nhiều di tích. Tín ngưỡng này không chỉ đặc biệt với Việt Nam mà còn được coi trọng trong giáo dục và nghiên cứu khoa học. Để bảo tồn và phát huy giá trị của tín ngưỡng này, Phú Thọ cam kết 10
tổ chức các hoạt động tuyên truyền, bảo tồn di tích và đào tạo cho cán bộ quản lý di sản văn hóa.[20] Các công trình khoa học trên đã nghiên cứu về tín ngưỡng thờ cũng Hùng Vương mà khoá luận có thể kế thừa được đó là: - Lịch sử và ý nghĩa của tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương ở Việt Nam; - Vai trò của tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương ở Việt Nam; - Đặc trưng cơ bản và giá trị văn hóa của tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương trong giai đoạn hiện nay - Một số giải pháp bảo vệ và phát huy di sản văn hóa phi vật thể tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương. Một số điểm mà khoá luận cần làm rõ bao gồm: - Giá trị văn hoá phi vật thể của tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương trong giai đoạn hiện nay. - Thực trạng quản lý, bảo vệ, phát huy giá trị văn hoá phi vật thể tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương sau khi được UNESCO ghi danh. - Giải pháp phát huy giá trị văn hoá tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương trong giai thời gian tới. 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu 3.1. Mục đích nghiên cứu 11
Tìm hiểu những giá trị văn hoá của tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương tại tỉnh Phú Thọ từ đó đưa ra những giải pháp để bảo vệ và phát huy những giá trị văn hóa này đến với nhiều người con nước Việt Nam cũng như bạn bè quốc tế. 3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu Nghiên cứu về cơ sở lý luận quản lý nhà nước về di sản văn hóa phi vật thể. Những giá trị văn hoá của tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương tại Phú Thọ. Thực trạng quản lý đối với di sản văn hoá phi vật thể tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương tại tỉnh Phú Thọ Từ thực trạng quản lý, đề tài đề xuất các giải pháp bảo tồn và phát huy giá trị văn hoá phi vật thể tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương tại tỉnh Phú Thọ. 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 4.1. Đối tượng nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu của đề tài là hoạt động quản lý nhà nước về di sản văn hoá phi vật thể Tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương tại tỉnh Phú Thọ. 4.2. Phạm vi nghiên cứu - Về nội dung: giá trị văn hoá của Tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương tại tỉnh Phú Thọ. - Về không gian: Khu Di tích Lịch sử quốc gia Đền Hùng tại thôn Cổ Tích, xã Hy Cương, Thành phố Việt Trì, Tỉnh Phú Thọ. - Về thời gian: Nghiên cứu Tín ngưỡng thờ cùng Hùng Vương giai đoạn 2022 – 2023. 12
5. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu - Phương pháp nghiên cứu tài liệu thứ cấp: nghiên cứu các tài liệu như sách, giáo trình, các luận văn, bài viết khoa học, các văn bản quy phạm phát luật về di sản văn hoá phi vật thể nói chung và tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương nói riêng. - Phương pháp phân tích, tổng hợp: phân tích, tổng hợp các tài liệu thứ cấp, các báo cáo tổng kết trong quản lý di sản văn hóa để từ đó kế thừa và làm rõ thêm nhưng vấn đề liên quan tới quản lý Tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương. - Phương pháp thu thập số liệu: các số liệu trong khoá luận được thu thập từ các nguồn chính thống như báo cáo tổng kết của các bộ ngành và địa phương về văn hoá và được sử dụng để chứng minh các luận điểm về thực trạng của Tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương. - Phương pháp quan sát: trong khuôn khổ của khóa luận nghiên cứu về tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương, việc thực hiện quan sát và thu thập thông tin tại Đền Hùng đã trở thành một phần không thể thiếu và quan trọng. Đây không chỉ là một cơ hội để trải nghiệm trực tiếp văn hóa và tín ngưỡng, mà còn là một phần của quy trình nghiên cứu nhằm tạo ra dữ liệu chất lượng và đáng tin cậy. Tiến hành quan sát chi tiết về kiến trúc, cấu trúc và các yếu tố thẩm mỹ của các công trình tôn thờ tại Đền Hùng, ghi chép và phân tích các nghi lễ và hoạt động tâm linh diễn ra tại địa điểm này, tập trung vào các yếu tố như thời gian, không gian. Các quan sát này được thực hiện với sự cẩn trọng và khách quan, tuân thủ nguyên tắc của phương pháp nghiên cứu khoa học. Mỗi thông tin được ghi lại đều được chú thích và đối chiếu với các nguồn tư liệu khác nhau để đảm bảo tính chính xác và đáng tin cậy. Bằng cách này, em đã thu thập một lượng dữ liệu đa dạng và phong phú về tín 13
ngưỡng thờ cúng Hùng Vương tại Đền Hùng. Những thông tin này không chỉ là nguồn tài liệu quý giá cho khóa luận của em mà còn là cơ sở cho việc phân tích và rút ra các kết luận có ý nghĩa và khoa học. 6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của đề tài 6.1. Ý nghĩa lý luận Đề tài cung cấp cơ hội để nghiên cứu sâu hơn về lịch sử và văn hóa của dân tộc Việt Nam thông qua việc khảo sát tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương, từ đó cung cấp thêm thông tin cho các nghiên cứu lịch sử và văn hóa khác. Tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương cũng là một đề tài nghiên cứu quan trọng trong lĩnh vực tôn giáo và tâm linh. Việc hiểu rõ về niềm tin, nghi lễ và quan điểm tín ngưỡng này có thể giúp mở ra những cơ hội mới trong nghiên cứu về tôn giáo và tâm linh. 6.2. Ý nghĩa thực tiễn Bảo vệ và phát huy di sản văn hóa: Việc nghiên cứu và hiểu rõ về tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương là một phần quan trọng trong việc bảo tồn và phát huy di sản văn hóa của dân tộc Việt Nam. Qua đó, cộng đồng có thể duy trì và truyền dạy những giá trị văn hóa truyền thống cho các thế hệ sau. Tăng cường nhận thức cộng đồng: Nghiên cứu này giúp tăng cường nhận thức của cộng đồng về lịch sử, văn hóa và truyền thống của mình. Đồng thời, nó cũng đóng vai trò trong việc tạo ra sự tự hào và sự gắn kết trong cộng đồng. Khuyến khích du lịch văn hóa: Việc hiểu rõ về tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương cũng có thể tạo ra cơ hội cho phát triển du lịch văn hóa tại tỉnh Phú Thọ, 14
thu hút du khách quốc tế và trong nước đến khám phá và trải nghiệm văn hóa dân tộc Việt Nam. 7. Kết cấu của đề tài Ngoài phần mở đầu, kết luận, tài liệu tham khảo, nội dung chính của đề tài được kết cấu thành 3 chương: Chương 1: Cơ sở lý luận quản lý nhà nước về di sản văn hóa phi vật thể Chương 2: Thực trạng quản lý di sản văn hóa phi vật thể tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương tại tỉnh Phú Thọ Chương 3: Giải pháp bảo vệ và phát huy giá trị văn hoá di sản văn hoá phi vật thể tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương tại tỉnh Phú Thọ 15
Chương 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ DI SẢN VĂN HOÁ PHI VẬT THỂ 1.1. Một số khái niệm 1.1.1. Quản lý nhà nước “Quản lý nhà nước là hoạt động mang tính quyền lực nhà nước, sử dụng pháp luật làm công cụ quản lý chủ yếu nhằm duy trì sự ổn định và phát triển của xã hội. Những hoạt động này nhằm đảm bảo cho hệ thống pháp luật của quốc gia đi vào cuộc sống. Đây là chức năng cơ bản và là điểm khác biệt chủ yếu nhất trong hoạt động của khu vực công so với khu vực tư. Hoạt động này phản ánh tính chất quyền lực nhà nước của khu vực công được thiết lập trên cơ sở mối quan hệ “quyền uy” và “sự phục tùng”. Một khu vực công mạnh phải có hoạt động quản lý nhà nước đạt hiệu quả cao trên cơ sở đảm bảo tính khoa học về hoạch định, tổ chức, điều hành và kiểm tra giám sát. Tính kế hoạch đòi hỏi nhà nước thực hiện các hoạt động quản lý của mình phải có mục tiêu rõ ràng, chương trình nhất quán, cụ thể và theo lộ trình được vạch ra từ trước trên cơ sở nghiên cứu thực tế một cách khách quan, toàn diện. Tính tổ chức trong quản lý nhà nước được hiểu như một khoa học về việc thiết lập những mối quan hệ giữa con người với con người nhằm thực hiện mục tiêu kinh tế, xã hội. Nhà nước căn cứ vào thẩm quyền theo địa vị pháp lý và sử dụng công cụ pháp luật để buộc đối tượng quản lý phải thực hiện theo pháp luật và quy luật vận động khách quan nhằm đảm bảo sự phát triển ổn định trong xã hội. Cùng với sự vận động biến đổi của các đối tượng, hoạt động quản lý nhà nước phải được duy trì thường xuyên, liên tục, không bị gián đoạn. Các chính sách của nhà 16
nước phải mang tính ổn định, không được thay đổi quá nhanh. Việc ổn định hệ thống chính sách, pháp luật giúp cho cả chủ thể và đối tượng quản lý có điều kiện hoàn thiện hoạt động của mình và tạo nên sự thống nhất trong hành vi xã hội.” [6] Từ khái niệm trên, ta có thể nói rằng: Quản lý nhà nước là quá trình tổ chức và điều hành các hoạt động của chính phủ và các cơ quan chính trị, hành pháp, kinh tế, xã hội để thực hiện chức năng và nhiệm vụ của nhà nước trong việc quản lý và điều hành đất nước và xã hội. Khái niệm này bao gồm một loạt các hoạt động và chính sách nhằm đảm bảo sự phát triển bền vững, công bằng và hài hòa của xã hội. Quản lý nhà nước bao gồm các phương pháp và công cụ để đưa ra và thực hiện quyết định, quy định, và các chính sách nhằm đạt được các mục tiêu chung của quốc gia. Điều này bao gồm việc lập pháp, thi hành pháp luật, quản lý ngân sách, quản lý tài nguyên, xây dựng hạ tầng, cung cấp dịch vụ công, và thúc đẩy phát triển kinh tế và xã hội. Trong một chính phủ dân chủ, quản lý nhà nước thường được thực hiện dưới sự kiểm soát của các cơ quan lập pháp, hành pháp và tư pháp, đồng thời cũng có sự tham gia của các tổ chức và cá nhân khác trong xã hội dân sự. Mục tiêu của quản lý nhà nước là tạo ra một hệ thống chính trị và xã hội hoạt động hiệu quả, công bằng và phục vụ cho lợi ích cộng đồng và quốc gia. 1.1.2. Quản lý nhà nước về di sản văn hoá “Quản lý nhà nước về văn hóa là việc thông qua những giải pháp về pháp luật, bộ máy tổ chức, thiết chế, thể chế, chính sách, kế hoạch của Nhà nước để quản lý các giá trị vật chất và tinh thần; quản lý những hoạt động văn hóa tạo thành các giá trị văn hóa mới; quản lý con người nhằm đưa văn hóa phát triển đúng hướng theo đường lối chủ trương của Đảng, mặt khác đảm bảo cho quyền tự do dân chủ 17
trong hoạt động và sáng tạo văn hóa, xác lập vai trò, vị trí của văn hóa trong sự phát triển của dân tộc.”[7] Khái niệm "quản lý nhà nước về văn hóa" đề cập đến việc sử dụng các biện pháp pháp lý, cơ cấu tổ chức, thiết kế, hình thức tổ chức, chính sách và kế hoạch của Nhà nước để quản lý cả các giá trị vật chất và tinh thần trong lĩnh vực văn hóa. Nó bao gồm việc quản lý các hoạt động văn hóa để tạo ra các giá trị mới, cũng như quản lý con người để định hướng phát triển văn hóa theo đúng định hướng được đề ra bởi Đảng. Đồng thời, nó cũng đảm bảo tự do và dân chủ trong việc sáng tạo và tham gia vào các hoạt động văn hóa, và xác định vai trò và vị trí của văn hóa trong sự phát triển của cả dân tộc. Từ khái niệm Quản lý nhà nước về văn hóa có thể khái quát khái niệm Quản lý nhà nước về di sản văn hóa bằng cách áp dụng các biện pháp, chính sách và kế hoạch của Nhà nước để bảo tồn và phát triển di sản văn hóa. Điều này bao gồm việc quản lý các giá trị vật chất và tinh thần của di sản văn hóa, tổ chức các hoạt động bảo tồn và tái sử dụng di sản văn hóa, đồng thời đảm bảo sự tham gia và tự do dân chủ trong việc bảo tồn và phát triển di sản văn hóa của cộng đồng. Quản lý nhà nước về di sản văn hóa là quá trình tổ chức và điều hành các hoạt động của chính phủ và các cơ quan liên quan nhằm bảo tồn, bảo vệ và phát triển di sản văn hóa của quốc gia. Khái niệm này bao gồm việc thiết lập chính sách, quy định, và các chương trình hành động để quản lý và bảo tồn các giá trị văn hóa phi vật thể và vật thể của dân tộc. 18
1.1.3. Quản lý nhà nước về di sản văn hóa phi vật thể Từ những phân tích ở trên có thể khái quát quản lý nhà nước về di sản văn hóa phi vật thể là quá trình tổ chức và điều hành các hoạt động của chính phủ và các cơ quan liên quan nhằm bảo tồn, bảo vệ và phát triển các giá trị văn hóa phi vật thể của một quốc gia. Khái niệm này tập trung vào việc quản lý các yếu tố văn hóa như phong tục, nghi lễ, truyền thống lời nói, kiến thức truyền thống, và nghệ thuật biểu diễn. Khái niệm này chỉ ra rằng quản lý nhà nước về di sản văn hóa phi vật thể là quá trình tổ chức và điều hành các hoạt động của chính phủ và các cơ quan liên quan để bảo tồn, bảo vệ và phát triển các giá trị văn hóa phi vật thể của một quốc gia. Đồng thời, nó tập trung vào việc quản lý các yếu tố văn hóa như phong tục, nghi lễ, truyền thống lời nói, kiến thức truyền thống và nghệ thuật biểu diễn. Điều này thể hiện sự chú trọng đặc biệt vào các khía cạnh văn hóa phi vật thể và nhấn mạnh vai trò quan trọng của chính phủ trong việc duy trì và phát triển di sản văn hóa. 1.1.4. Bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hoá Theo từ điển tiếng việt: Bảo tồn là chống lại mọi sự huỷ hoại, xâm phạm để giữ được nguyên vẹn. Bảo tồn di sản văn hoá có hai đối tượng để bảo tồn: giá trị văn hóa vật thể và giá trị văn hoá phi vật thể. Từ điển tiếng việt: Phát huy là “làm cho cái hay, cái tốt tỏa tác dụng và tiếp tục nảy nở thêm”. Như vậy, “Bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa phi vật thể là hoạt động của các chủ thể thực hiện các biện pháp tích cực để nhận diện, gìn giữ giá trị di sản văn hóa phi vật thể trong cộng đồng và lưu truyền nó theo thời gian tạo điều 19