BỘ NỘI VỤ TRƯỜNG ĐẠI HỌC NỘI VỤ HÀ NỘI KHOA QUẢN LÝ XÃ HỘI
KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP
XÂY DỰNG KHO SÁCH ĐỊA CHÍ CỦA
THƯ VIỆN TỈNH NGHỆ AN
Khóa luận tốt nghiệp ngành : KHOA HỌC THƯ VIỆN Người hướng dẫn Sinh viên thực hiện Mã số sinh viên Khóa Lớp
: THS. PHẠM KIM THANH : NGUYỄN THỊ THÙY LINH : 1505KHTB023 : 2015 - 2019 : ĐH KHTV 15B
HÀ NỘI - 2019
LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan đề tài : “Xây dựng kho sách địa chí của Thư viện
Tỉnh Nghệ An” là kết quả nghiên cứu của tôi thực hiện, dưới sự hướng dẫn
của cô giáo Ths. Phạm Kim Thanh. Các số liệu sử dụng trong đề tài, các kết
quả nghiên cứu có nguồn gốc rõ ràng, do tôi tự tìm hiểu, phân tích một cách
trung thực, khách quan và phù hợp với thực tiễn hiện nay. Các kết quả này
chưa được nghiên cứu trong kết quả nào khác.
Hà Nội, ngày 20 tháng 5 năm 2019
Sinh viên thực hiện
Nguyễn Thị Thùy Linh
LỜI CẢM ƠN
Tôi xin bày tỏ biết ơn sâu sắc, chân thành đến giảng viên là Thạc sĩ
Phạm Kim Thanh người trực tiếp hướng dẫn nghiên cứu khóa luận đã tận tình
chỉ bảo, hướng dẫn tôi trong suốt thời gian học tập và thực hiện đề tài này.
Tôi xin chân thành cảm ơn ban chủ nhiệm khoa, các thầy cô giáo
Khoa Quản lý xã hội – Trường Đại học Nội Vụ Hà Nội đã trực tiếp giảng dạy
và giúp đỡ tôi trong suốt quá trình học tập và hoàn thiện đề tài.
Khi tìm hiểu đề tài này, tôi rất cảm ơn Ban lãnh đạo Thư viện tỉnh
Nghệ An, đã tạo điều kiện giúp đỡ tôi trong thời gian vừa qua, xin bày tỏ lòng
biết ơn chân thành và sâu sắc tới các cán bộ thư viện đã giúp đỡ tận tình trong
quá trình tôi thực hiện đề tài. Đồng thời cung cấp những kiến thức quý báu để
giúp tôi hoàn thành đề tài này. Tuy nhiên, do thời gian thâm nhập kho sách
báo chưa nhiều, năng lực khảo sát, so sánh, đối chiếu ngoại ngữ còn hạn
chế,... nên kết quả thu được chưa như mong muốn.
Trong quá trình nghiên cứu không tránh khỏi những sai sót. Tôi rất
mong nhận được sự xem xét, đánh giá, đóng góp những ý kiến quý báu của
các thầy cô.
Xin trân trọng cảm ơn!
Hà Nội, ngày 20 tháng 5 năm 2019
Sinh viên thực hiện
Nguyễn Thị Thùy Linh
DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT
Từ viết tắt Nghĩa tiếng anh Nghĩa tiếng việt
Cán bộ thư viện CBTV
Câu lạc bộ CLB
CNH - HĐH Công nghiệp hóa – hiện đại hóa
Công nghệ thông tin CNTT
Cơ sở vật chất CSVC
Dewey Decimal Khung phân loại thập tiến DDC
Classification Deway
Đăng kí cá biệt ĐKCB
Khoa học kỹ thuật KHKT
Local Area Netword Mạng cục bộ LAN
Người dùng tin NDT
OPAC Online Public Accsess Mục lục trực tuyến
Catolog
MARC Machine Readable Mục lục đọc máy
Cataloguing
Ủy ban nhân dân UBND
Tài liệu TL
Thư viện tỉnh Nghệ An TVTNA
DANH MỤC BẢNG BIỂU
Bảng 2.1: Biểu đồ thể hiện đối tượng sử dụng tài liệu địa chí của thư viện tỉnh
Nghệ An .......................................................................................................... 22
Bảng 2.2 : Biểu đồ thể hiện cơ cấu thành phần kho TLĐC của TVTA .......... 25
Bảng 2.3: Tình hình bổ sung tài liệu địa chí của thư viện tỉnh Nghệ An từ năm
2014 – 2018 ..................................................................................................... 36
MỤC LỤC
LỜI CAM ĐOAN
LỜI CẢM ƠN
DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT
MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1
CHƯƠNG 1. LÝ LUẬN CHUNG VỀ TÀI LIỆU ĐỊA CHÍ VÀ KHÁI
QUÁT THƯ VIỆN TỈNH NGHỆ AN ........................................................... 7
1.1. Khái niệm, đặc trưng và các loại hình tài liệu địa chí .......................... 7
1.1.1. Một số khái niệm cơ bản ................................................................... 7
1.1.2. Đặc trưng tài liệu địa chí .................................................................. 9
1.1.3. Các loại hình tài liệu địa chí ........................................................... 11
1.2. Vai trò của công tác xây dựng và phát triển kho tài liệu địa chí đối
với địa phương ............................................................................................... 12
1.2.1. Vai trò giữ gìn di sản thư tịch của địa phương .............................. 12
1.2.2. Vai trò thúc đẩy sự nghiệp phát triển kinh tế,văn hóa, xã hội địa phương 13
1.3. Khái quát về thư viện Tỉnh Nghệ An .................................................... 15
1.3.1. Nhiệm vụ của Thư viện Tỉnh Nghệ An ............................................ 16
1.3.2. Lịch sử kho địa chí của Thư viện Tỉnh Nghệ An ............................ 18
TIỂU KẾT CHƯƠNG 1 ............................................................................... 20
CHƯƠNG 2. THỰC TRẠNG XÂY DỰNG KHO SÁCH ĐỊA CHÍ CỦA
THƯ VIỆN TỈNH NGHỆ AN ...................................................................... 21
2.1. Nhu cầu sử dụng tài liệu địa chí của Thư viện Tỉnh Nghệ An ........... 21
2.1.1. Đối tượng sử dụng tài liệu địa chí .................................................. 21
2.1.2. Nhu cầu sử dụng tài liệu địa chí ..................................................... 22
2.2. Nguồn tư liệu tại kho sách địa chí của Thư viện Tỉnh Nghệ An ........ 24
2.2.1. Kho sách quý hiếm .......................................................................... 26
2.2.2. Kho sách hiện tại ............................................................................. 32
2.2.3. Tổ chức, sắp xếp kho địa chí ........................................................... 33
2.3. Hoạt động xây dựng kho sách địa chí của Thư viện Tỉnh Nghệ An ........ 35
2.3.1. Bổ sung tài liệu địa chí .................................................................... 35
2.3.2. Xử lý tài liệu địa chí ........................................................................ 40
2.4. Tổ chức bộ máy tra cứu địa chí ............................................................. 43
2.4.1. Mục lục địa chí ................................................................................ 43
2.4.2. Thư mục địa chí ............................................................................... 44
2.4.3. Cơ sở dữ liệu địa chí ....................................................................... 45
2.5. Tổ chức công tác bảo quản tài liệu địa chí ........................................... 46
2.5.1. Ý nghĩa và tình trạng tài liệu của việc bảo quản kho tài liệu địa chí .... 46
2.5.2. Thực trạng bảo quản kho tài liệu địa chí ........................................ 48
2.6. Đánh giá chung ........................................................................................ 50
2.6.1. Ưu điểm ........................................................................................... 50
2.6.2. Hạn chế ............................................................................................ 52
TIỂU KẾT CHƯƠNG 2 ............................................................................... 54
CHƯƠNG 3. GIẢI PHÁP NHẰM NÂNG CAO HIỆU QUẢ HOẠT
ĐỘNG KHO SÁCH ĐỊA CHÍ CỦA THƯ VIỆN TỈNH NGHỆ AN ........ 55
3.1. Giải pháp về chính sách .......................................................................... 55
3.2. Giải pháp tổ chức hoạt động .................................................................. 59
3.2.1. Bổ sung tài liệu địa chí .................................................................... 59
3.2.2. Xử lý tài liệu .................................................................................... 61
3.2.3. Tổ chức kho hợp lý .......................................................................... 62
3.2.4. Chú trọng công tác bảo quản, bảo tồn di sản văn hóa ................... 63
3.3. Ứng dụng công nghệ thông tin trong xây dựng bộ máy tra cứu ........ 65
TIỂU KẾT CHƯƠNG 3 ............................................................................... 67
KẾT LUẬN .................................................................................................... 69
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ..................................................... 71
PHỤ LỤC
MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Quá trình công nghiệp hóa – hiện đại hóa đất nước diễn ra kéo theo đó
là quá trình bùng nổ thông tin, cùng với sự giao lưu ảnh hưởng lẫn nhau giữa
các Quốc gia, các châu lục về nhiều lĩnh vực, trong đó có văn hóa. Trước tình
hình này một số vấn đề cấp bách được đặt ra ở mỗi nước, mỗi châu lục là vấn
đề không thể đánh mất bản sắc văn hóa riêng của mình.
Tỉnh, Thành phố là tế bào phát triển là bàn đạp để áp dụng thực hiện
đường lối chính sách của Đảng và Nhà nước vào địa phương, phù hợp với đặc
điểm riêng về tự nhiên, văn hoá của từng vùng miền. Vì thế, mỗi tỉnh, mỗi địa
phương cần khai thác và phát huy thế mạnh và sắc thái riêng của mình và đây
cũng là công việc mang tính đặc thù của địa phương, thư viện có trách nhiệm
hỗ trợ lãnh đạo địa phương và người dân thực hiện mục tiêu kinh tế, văn hóa,
giáo dục của tỉnh.
Đây là nhiệm vụ đặt ra cho các Thư viện Tỉnh, Thành phố trong cả
nước. Bởi Thư viện Tỉnh, Thành phố là trung tâm văn hóa của một vùng, là
nơi tàng trữ, thu thập và phục vụ thông tin cho nhân dân; góp phần nâng cao
trình độ dân trí; giáo dục lòng yêu quê hương đất nước; góp phần phát triển
văn hóa – kinh tế – xã hội. Công tác địa chí có nhiệm vụ cung cấp đầy đủ
thông tin để giải quyết những công việc đó. Có thể khẳng định rằng công tác
địa chí là một hoạt động đặc trưng, tiêu biểu của thư viện tỉnh, thành phố, thể
hiện sự khác biệt của nó với các loại hình thư viện khác.
Thư viện tỉnh Nghệ An đã nhận thức được tầm quan trọng của mình
trong sự nghiệp xây dựng và phát triển của tỉnh, nên ngay từ những ngày đầu
thành lập, lãnh đạo và cán bộ thư viện chú trọng vào xây dựng vốn tài liệu địa
chí. Có thể nói vốn tài liệu địa chí là thế mạnh nổi bật của Thư viện tỉnh Nghệ
An. Kho di sản tài liệu địa chí qúy hiếm còn được nhân dân Nghệ An bảo vệ,
1
lưu giữ, như văn bia, thần tích, gia phả, sắc phong, câu đối, sách Hán Nôm,
các bản khắc in... là kho tàng vô cùng quý hiếm của địa phương và đất nước.
Bên cạnh đó, Nghệ An cũng có truyền thống xây dựng thư viện để lưu
trữ sách với phương châm: “Để vàng, để bạc, không bằng để sách cho con”.
Trong những năm qua, Thư viện tỉnh Nghệ An đã có nhiều nỗ lực trong việc
xây dựng kho tài liệu địa chí. Song song với những thành tựu bước đầu, công
tác phát triển kho tài liệu địa chí cũng đang đối mặt với những hạn chế, khó
khăn, đòi hỏi cần có những công trình nghiên cứu nhằm khắc phục những tồn
tại, từ đó đưa công tác xây dựng kho địa chí đạt hiệu quả cao hơn.
Nghiên cứu về mảng địa chí ở Thư viện tỉnh, thành phố tuy không còn
mới mẻ nhưng vẫn mang tính thời sự và được nhiều người quan tâm. Xuất
phát từ những lý do nêu trên, thông qua quá trình khảo sát thực tiễn về kho tài
liệu địa chí tại Thư viện tỉnh Nghệ An tôi đã mạnh dạn chọn đề tài: “Xây
dựng kho sách địa chí của Thư viện Tỉnh Nghệ An” làm đề tài khóa luận tốt
nghiệp của mình.
2. Tình hình nghiên cứu
Đề tài nghiên cứu về hoạt động địa chí của các Thư viện công cộng nói
chung và thư viện tỉnh Nghệ An nói riêng về lĩnh vực địa chí đã được nhiều
các nhà nghiên cứu đi trước quan tâm, bởi vì mỗi địa phương trên khắp mọi
miền đất nước đều mang những nét đặc thù rất riêng, hoạt động địa chí phong
phú về nội dung, đa dạng về loại hình và đặc trưng cho từng đặc điểm và
phương thức phát triển của mỗi địa phương cũng khác nhau phần lớn đều là
những luận văn nghiên cứu về công tác địa chí như:
- Tình hình nghiên cứu ngoài địa phương:
“Phát triển nguồn lực thông tin tại Thư viện tỉnh Thanh Hóa của tác giả
Nguyễn Thị Hường năm 2010
Địa chí Hải Phòng của tác giả Bùi Thị Huyên năm 2013
2
Xây dựng và khai thác nguồn lực thông tin địa chí ở Thư viện tỉnh
Quảng Ninh của tác giả Nguyễn Bá Tước năm 2013
Địa chí Hà Tĩnh của Tác giả Nguyễn Vĩnh Hà năm 2011
Địa chí Thanh Hóa của tác giả Nguyễn Thị Hường năm 2010”
Những đề tài nghiên cứu trên đề cập đến hoạt động của công tác địa
chí như công tác bổ sung, khai thác và phục vụ tài liệu địa chí… tại mỗi địa
phương khác nhau qua các thời gian nhất định. Những đề tài nghiên cứu trên
cũng đã đề xuất những giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động của công
tác địa chí phù hợp với các địa phương đó.
- Tình hình nghiên cứu trong địa phương
“ Địa chí Nghệ An của Tác giả Nguyễn Thị Phương Thảo năm 2009”
Đề tài nghiên cứu về công tác địa chí tại thư viện tỉnh Nghệ An và đã
đề xuất một số kiến nghị nhằm nâng cao hơn nữa chất lượng hiệu quả công
tác địa chí. Tuy nhiên đề tài chỉ tập trung nhiều về công tác địa chí, tổ chức
hoạt động chứ chưa đi sâu tìm hiểu về kho sách địa chí, hơn nữa thời gian thu
thập tài liệu là năm 2009 những số liệu không còn phù hợp, do hiện nay đã có
sự thay đổi về địa danh, địa giới trong địa bàn tỉnh cùng với sự phát triển
không ngừng của công nghệ thông tin đã có nhiều chuyển biến tích cực tại thư
viện trong thời gian vừa qua. Những giải pháp được đưa ra hiện không còn
đáp ứng được yêu cầu hiện tại của Thư viện.
Trong khóa luận tốt nghiệp này tôi tiếp tục nghiên cứu ở giai đoạn tiếp
theo và chú trọng tập trung vào xây dựng kho sách địa chí. Do đó đề tài này
giúp cho cán bộ Thư viện làm công tác địa chí có cách nhìn khoa học, thực tế
hơn đối với công việc của mình.
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
3.1. Đối tượng nghiên cứu
Kho tài liệu địa chí của Thư viện tỉnh Nghệ An
3
3.2. Phạm vi nghiên cứu
Về không gian: Tại Thư viện tỉnh Nghệ An
Về thời gian: Từ khi thành lập kho địa chí vào những năm 60 của TK
XX đến năm 2018
4. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu
4.1. Mục đích nghiên cứu
- Nghiên cứu về vốn tài liệu địa chí đã có ở Thư viện tỉnh Nghệ An.
- Đề xuất một số giải pháp nhằm nâng cao hoạt động kho sách địa chí
của Thư viện tỉnh Nghệ An.
4.2. Nhiệm vụ nghiên cứu
- Nghiên cứu cơ sở lý luận về các loại hình tài liệu địa chí
- Nghiên cứu nhu cầu tin địa chí
- Nghiên cứu về hoạt động xây dựng kho địa chí của TVTNA
- Đưa ra ưu điểm, hạn chế và giải pháp để nâng cao hiệu quả hoạt động
của kho sách địa chí của TVTNA
5. Giả thuyết nghiên cứu
Hoạt động thông tin địa chí từng bước được phát triển. Tuy nhiên Thư
viện tỉnh Nghệ An vẫn chưa khai thác hết tiềm năng, thế mạnh phục vụ nhu
cầu người dùng tin địa chí và còn một số vấn đề cần khắc phục để nhằm nâng
cao hiệu quả khai thác nguồn lực thông tin địa chí, đáp ứng yêu cầu và nhiệm
vụ của địa phương trong thời kì CNH – HĐH đất nước.
Nhiều tài liệu địa chí là những bản photo, đánh máy, thậm chí là chép
tay là những tài liệu quý hiếm, việc bảo quản các tài liệu này cũng gặp nhiều
khó khăn và là một vấn đề cấp thiết cần sớm được khắc phục, do vậy việc gìn
giữ lâu dài là một yêu cầu cần thiết. Những tài liệu dạng này thường có tuổi
thọ thấp do chất liệu giấy không bền. Vì vậy việc phát triển kho địa chí và bảo
quản các tài liệu địa chí này trở nên cấp thiết để tăng tuổi thọ và sử dụng hiệu
quả tài liệu đó.
4
6. Phương pháp nghiên cứu
Trong quá trình nghiên cứu và giải quyết vấn đề của khóa luận tôi đã
vận dụng phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu sau:
Phương pháp chung:
Dựa trên phương pháp luận của chủ nghĩa duy vật biện chứng và chủ
nghĩa duy vật lịch sử, dựa trên các quan điểm của Đảng và Nhà nước về văn
hóa, thư viện để lý giải tầm quan trọng của hoạt động thông tin địa chí đối với
sự phát triển kinh tế – xã hội của địa phương.
Phương pháp cụ thể:
Phương pháp phân tích – tổng hợp tài liệu:
Tiến hành phân tích và tổng hợp lại những tài liệu đã thu thập được lại
để hoàn chỉnh đề tài.
Phương pháp phỏng vấn:
Phỏng vấn tất cả các đối tượng bạn đọc ở Thư viện tỉnh Nghệ An và
các cán bộ làm công tác tại Thư viện tỉnh Nghệ An.
Phương pháp khảo sát thực tế:
Tiến hành khảo sát thực tế ngay tại Thư viện tỉnh Nghệ An.
Phương pháp điều tra bằng bảng hỏi:
Phát phiếu điều tra cho các đối tượng bạn đọc tại thư viện. Số phiếu
phát ra 105 phiếu, số phiếu hợp lệ thu được là 100 phiếu (100%).
7. Đóng góp mới của đề tài
Về mặt lý luận:
- Đề tài làm rõ vai trò của xây dựng kho địa chí trong việc phục vụ cho
sự phát triển của tỉnh
- Khóa luận cũng sẽ là tài liệu để các Thư viện tỉnh khác tham khảo
trong quá trình xây dựng và phát triển kho địa chí của cơ quan mình. Từ đó
rút ra kinh nghiệm, khắc phục những hạn chế để đạt hiệu quả phục vụ tốt
nhất.
5
Về mặt thực tiễn
- Kết quả nghiên cứu của khóa luận góp phần nâng cao chất lượng và
hiệu quả của việc xây dựng và phát triện kho tài liệu địa chí của TVTNA
- Khóa luận đề xuất những giải pháp nâng cao chất lượng kho địa chí
của TVTNA
- Trên cơ sở kết quả của quá trình nghiên cứu có thể góp một phần nhỏ
nào đó vào việc nâng cao hiệu quả trong xây dựng kho địa chí của Thư viện.
8. Cấu trúc của đề tài
Đề tài phù hợp với lôgic của vấn đề đặt ra ngoài phần mở đầu, kết luận,
tài liệu tham khảo và phụ lục đề tài có cấu gồm 3 chương:
Chương 1: Lý luận chung về tài liệu địa chí và khái quát Thư viện
tỉnh Nghệ An
Chương 2: Thực trạng xây dựng kho sách địa chí của Thư viện
tỉnh Nghệ An
Chương 3: Giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động kho sách
địa chí của Thư viện tỉnh Nghệ An
6
CHƯƠNG 1
LÝ LUẬN CHUNG VỀ TÀI LIỆU ĐỊA CHÍ VÀ KHÁI QUÁT
THƯ VIỆN TỈNH NGHỆ AN
1.1. Khái niệm, đặc trưng và các loại hình tài liệu địa chí
1.1.1. Một số khái niệm cơ bản
Khái niệm về tài liệu địa chí
Địa: Đất, vùng đất, địa phương. Chí là ghi chép, khảo tả về vùng đất.
TL địa chí là tài liệu có nội dung ghi chép, phản ánh về một địa phương, một
vùng đất nhất định. TL địa chí là loại tài liệu ghi chép, phản ánh các sự kiện,
hiện tượng, con người, liên quan đến lãnh thổ địa phương, có thể là một làng
xã, một huyện, tỉnh, thành phố hoặc rộng hơn, một vùng, miền.
Nội dung của TL địa chí chứa đựng vốn hiểu biết toàn diện, có hệ
thống và tối thiểu về một vùng đất.
TL địa chí thực hiện các chức năng cơ bản như: Tri thức – nhận thức,
tra cứu – công cụ phục vụ thực tiễn và công cụ giáo dục.
TL địa chí ghi chép các hiện tượng địa phương mang tính khách quan,
chính xác, cụ thể, khoa học và phong phú trong một thời điểm lịch sử nhất
định với bất cứ ngôn ngữ nào dưới hình thức nào.
Trong “Cẩm nang nghề thư viện” tiến sĩ Lê Văn Viết đã định nghĩa đầy
đủ rõ ràng hơn về tài liệu địa chí: “Tất cả các ấn phẩm, các tài liệu không
công bố (viết tay, đánh máy, đồ họa), các tài liệu nghe – nhìn, các vật mang
tin đọc bằng máy (băng từ, đĩa compact…) mà nội dung hoàn toàn nói về
vùng đó hoặc có nhiều tin tức (theo khối lượng hay giá trị) về nó không phụ
thuộc vào loại hình và phương pháp in ấn (sản xuất), số lượng bản, ngôn ngữ
nội dung xuất bản hay chế tạo, xu hướng chính trị và tư tưởng”.[18, tr.474]
7
Khái niệm về công tác địa chí
- Theo nghĩa hẹp, công tác địa chí thư viện là một bộ phận của công tác
địa chí được hình thành dựa trên hoạt động địa chí và công tác thư viện,
nhiệm vụ phát hiện sưu tầm thu thập xử lý tổ chức và bảo quản lâu dài vốn tài
liệu địa chí và xuất bản phẩm địa phương, khai thác sử dụng phổ biến vốn tài
liệu này đến bạn đọc, tuyên truyền kiến thức địa chí thông qua các phương
tiện thư viện thư mục, nghiên cứu khoa học và hướng dẫn công tác địa chí cho
thư viện địa phương.[2, tr.12]
- Như vậy khái niệm công tác địa chí được hiểu như sau:
Công tác địa chí trong thư viện là hoạt động thu thập, xử lý, tổ chức, sử
dụng lâu dài và đồng thời có nhiệm vụ biên soạn tài liệu liên quan đến địa chí.
- Các hướng hoạt động:
Hướng thứ 1: Liên quan đến dòng TL mà nội dung trực tiếp ghi chép và
phản ánh về địa phương. Thư viện có nhiệm vụ phát hiện và thu nhận vào kho
tư liệu, bảo quản tuyên truyền phổ biến và chuyển đến độc giả những thông
tin về các bộ sưu tập địa chí đã được hệ thông hoá qua hệ thống mục lục, hộp
phiếu thư mục, bảng tra,…Tổ chức dịch vụ thư viện thư mục địa chí, hướng
dẫn công tác địa chí cho các thư viện khác. Hướng này thư viện không tham
gia biên soạn tài liệu địa chí mới, tập trung vào việc tìm kiếm và chuyển đến
bạn đọc TL địa chí đã có.
Hướng thứ hai: Thư viện và các nhà địa chí trực tiếp nghiên cứu địa
phương, tìm kiếm thông tin chưa rõ thông tin mới về địa phương. Hướng này
tập trung nghiên cứu biên soạn TL địa chí mới, báo cáo khoa học. Các thông
tin thư mục địa chí đóng vai trò trợ giúp.[2]
Khái niệm kho tài liệu địa chí
Định nghĩa: Kho tài liệu địa chí là kho tài liệu được hình thành để chứa
các dạng tài liệu và nội dung khác nhau của tài liệu địa chí.
8
Kho địa chí: Là kho tài liệu có giá trị, tập hợp những tài liệu viết về địa
phương, được tổ chức theo kho mở và đóng chia theo thể loại và khổ cỡ. Phục
vụ đọc tại chỗ cho các đối tượng bạn đọc phòng đọc sách tổng hợp khai thác
thông tin địa chí về tỉnh trên các lĩnh vực: Kinh tế, văn hóa, chính trị, xã hội,
giáo dục, lịch sử và các nhân vật địa phương các luật lệ, phong tục tập quán,
văn hóa…
Khái niệm tài liệu quý hiếm
Tài liệu quý hiếm là tài liệu có giá trị đặc sắc về các vấn đề lịch sử, văn
hoá xã hội, khoa học, nội dung thông tin bao quát được các sự kiện, biến cố
và hiện tượng đặc biệt quan trọng trong cuộc sống; số lượng bản ít, hình thức
đặc biệt và khó bổ khuyết được nếu như bị mất hoặc hư hỏng, xét về ý nghĩa
pháp lý và bút tích của chúng.[19]
1.1.2. Đặc trưng tài liệu địa chí
Những đặc trưng cơ bản của tài liệu địa chí là : tính địa vực; tính tổng
hợp; tính cô đọng, cơ bản và khách quan; tính tư liệu; tính kế thừa.
- Tính địa vực: Tiêu biểu nhất. Bất cứ công trình địa chí nào cũng gắn
với một địa danh khu vực lãnh thổ nhất định. Trong các khu vực trên tỉnh,
thành phố thể hiện đầy đủ diện mạo của địa phương, bởi vì với đơn vị hành
chính này việc quản lý và phát triển địa phương mới được tiến hành ở mức
quy mô và tập trung hóa cao.
- Tính tổng hợp hay tính đa diện: Đặc trưng cơ bản của TL địa chí. Đây
là bộ sưu tập thông tin đầy đủ nhất về địa phương, gồm cả quá khứ, hiện tại
về thiên nhiên, địa lý, kinh tế văn hoá, nhân vật, đời sống vật chất và tinh thần
của con người. Sách địa chí thường liên quan đến nhiều ngành khoa học khác
nhau. Trong tính tổng hợp thì thiên – địa – nhân là 3 yếu tố cơ bản, trong đó
địa là yếu tố chủ chốt và là nét đặc trưng dễ nhận thấy ở thể loại địa chí. Khi
biên soạn sách địa chí các tác giả thường sử dụng phương pháp liên ngành và
tập hợp đội ngũ tác giả thuộc nhiều lĩnh vực khác nhau.
9
- Tính cô đọng, cơ bản khách quan: Thể hiện bút pháp của thể loại địa
chí. Các vấn đề được ghi chép phản ánh trung thực, ít bình luận. Các vấn đề
địa phương trình bày ở những nét tổng thể cô đọng. Còn tính cơ bản là chỉ
giới thiệu những vấn đề chủ yếu nhất về địa phương và văn hóa của nó chứ
không phải điều gì cũng ghi chép. Người biên soạn địa chí thường từ thời
điểm hiện tại mà nhìn về quá khứ xa xưa, còn trong lịch sử địa phương thì các
sự kiện được sắp xếp theo trình tự thời gian từ xưa đến nay (theo lịch đại) và
người biên soạn lịch sử phải chịu áp lực của những quan điểm tư tưởng –
chính trị.
- Tính tư liệu. Địa chí là loại sách công cụ, được ghi chép khách quan,
do đó mang tính tư liệu, chứa đựng vốn hiểu biết toàn diện và tối thiểu về một
đất nước hay một đơn vị hành chính lãnh thổ như làng, xã, huyện, tỉnh. Trong
đó chứa đựng nhiều tư liệu về địa phương, là công cụ tra cứu đắc lực thường
xuyên hàng ngày của các nhà nghiên cứu quản lý. Phương tiện này sẽ trợ giúp
tra tìm các sự kiện của địa phương và văn hóa như các địa danh, lễ hội truyền
thống, các di tích, danh nhân văn hóa... để nâng cao hiệu quả nghiên cứu khoa
học và quản lý, điều hành các hoạt động văn hóa tại địa phương.
- Tính kế thừa. Mỗi cuốn sách địa chí được biên soạn đều gắn với nhu
cầu lịch sử – xã hội cụ thể của địa phương. Trong những giai đoạn lịch sử
khác nhau của đất nước có thể xuất hiện những công trình địa chí khác nhau
cùng đề cập về một vùng đất. Thông thường các sách địa chí biên soạn sau
đều tham khảo, kế thừa và tiếp thu nội dung, phương pháp của địa chí trước
đó. Nội dung của chúng càng phong phú hơn và phương pháp biên soạn cũng
khoa học, hoàn thiện hơn.
Tóm lại, tài liệu địa chí mang những đặc trưng cơ bản như tính địa
vực, tính tổng hợp, tính cô đọng, cơ bản, khách quan, tính tư liệu, tính kế
thừa. Trong các đặc trưng trên, thì tính địa vực là đặc trưng tiêu biểu nhất.
10
1.1.3. Các loại hình tài liệu địa chí
Phân loại theo địa dư có:
Quốc chí
Địa phương chí
Phân loại theo hình thức thu thập:
Dạng viết toàn diện
Dạng viết về một phần
Phân loại theo mốc thời kỳ lịch sử:
TL địa chí trước Cách mạng Tháng Tám: Địa chí thời Lê Nguyễn,
Pháp thuộc.
TL địa chí sau Cách mạng Tháng Tám: Thời kỳ 1945–1975, 1975–
1986, 1986 đến nay.
Phân loại theo nội dung ghi chép và phản ánh:
Địa chí tổng hợp: Phản ánh toàn bộ các điều kiện tự nhiên, kinh tế xã
hội của một đất nước hoặc một địa phương.
Địa chí chuyên ngành, chuyên đề: Ghi chép sâu về từng ngành, từng
vấn đề của địa phương.
Phân loại theo cách tiếp nhận thông tin:
Tài liệu nghe, nhìn
Tài liệu xúc giác
Phân loại theo mục đích sử dụng và đối tượng độc giả:
Địa chí phục vụ nghiên cứu: Ví dụ địa chí Hải Bắc
Địa chí phổ thông: Ví dụ: Địa chí tỉnh Vĩnh Phú
Phân loại theo hình thức xuất bản và lưu trữ thông tin:
TL địa chí viết tay
TL địa chí in ấn
TL địa chí điện tử
11
1.2. Vai trò của công tác xây dựng và phát triển kho tài liệu địa chí
đối với địa phương
Tài liệu địa chí là loại tài liệu qúy giá, ghi chép và khắc họa diện mạo
các vùng, các địa phương, phản ánh đa dạng các yếu tố về tự nhiên, kinh tế,
khoa học, phong tục, tập quán và các truyền thống văn hóa quý báu của địa
phương. Tài liệu địa chí là cơ sở để chúng ta kiểm tra, khảo sát, quy hoạch,
phân vùng kinh tế để xây dựng và phát triển nền kinh tế, văn hóa của địa
phương. Vì vậy, tài liệu địa chí chiếm một vị trí quan trọng trong các hoạt
động của Thư viện Tỉnh, Thành phố. Đồng thời, tài liệu này cũng tạo ra sự
gắn bó giữa thư viện với địa phương, khẳng định vị trí quan trọng của thư
viện địa phương.
1.2.1. Vai trò giữ gìn di sản thư tịch của địa phương
Qua tài liệu địa chí các nhà nghiên cứu về văn hóa, tín ngưỡng dân
gian sẽ có căn cứ để định ra giá trị văn hóa, giúp cho việc công nhận “di tích
lịch sử văn hóa” ở mỗi địa phương, hướng con người về với cội nguồn văn
hóa.
Thư viện cũng chú trọng biên soạn các công trình khoa học, các bản
thư mục để phục vụ việc khai thác thông tin tư liệu tốt nhất cho bạn đọc, như :
“Tác giả Nghệ Tĩnh thế kỷ XX ” (2 tập: 1990 – 1993); “Khoa bảng Nghệ An
(1075 - 1919)” (Công trình được trao giải Nhất công trình KHCN năm 2009);
các thư mục : “Ba mươi năm xuất bản phẩm trên đất Nghệ Tĩnh” (1945 –
1975), “Thư mục Xô Viết Nghệ Tĩnh”, “Thư mục Bác Hồ với quê hương, quê
hương với Bác Hồ” (Phục vụ Kỷ niệm 50 năm Bác Hồ về thăm quê và cuộc
vận động “Học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh”), “Thư mục
Nguyễn Trường Tộ - nhà Canh tân và Danh nhân Văn hóa”, “Thư mục Phan
Bội Châu”, các thư mục phục vụ các hội thảo khoa học của tỉnh và ngành về Đền
Cờn, chùa Đại Huệ, danh nhân Ngô Trí Hòa, v.v… Các loại thư mục giới thiệu sách
báo như: “Thư mục Địa chí”, “Nghệ An qua báo chí Trung ương”, v.v…
12
Vốn tài liệu địa chí đó có tác dụng phục vụ mục đích tuyên truyền, tra
cứu, nghiên cứu, biên soạn,...Thông tin càng phong phú, tin cậy thì vốn tài
liệu địa chí cũng phong phú, cách sử dụng, khai thác ngày càng được chú ý
hoàn thiện.
Thư viện tỉnh Nghệ An đã, đang và sẽ đóng một vai trò cực kì quan
trọng đối với việc sưu tầm, bảo lưu gìn gữi những giá trị truyền thống tốt đẹp
và phát huy vốn tri thức xa xưa của cha ông ngay trên mảnh đất Nghệ An.
1.2.2. Vai trò thúc đẩy sự nghiệp phát triển kinh tế,văn hóa, xã hội
địa phương
Mỗi địa phương được coi là một thành phần không thể thiếu được trong
sự phát triển của đất nước. Địa phương có phát triển thì đất nước mới giàu
mạnh. Trong mọi thời đại, việc nghiên cứu toàn diện về một địa phương và
phổ biến kiến thức cho cộng đồng là một việc làm hết sức cần thiết không chỉ
về mặt lịch sử mà còn có tác dụng không nhỏ thúc đẩy sự phát triển kinh tế,
văn hóa, xã hội của địa phương đó.
Thực hiện chủ trương của Đảng, đường lối, chính sách phát triển kinh
tế của Nhà nước đòi hỏi mỗi cán bộ địa phương trong địa bàn tỉnh công tác
trên tất cả các lĩnh vực phải hiểu biết sâu sắc và toàn diện về địa phương mình
để có những quyết định phù hợp với hoàn cảnh thực tế hiện nay. Cần phát huy
những thế mạnh, khắc phục những điểm yếu, rút ra được những kinh nghiệm
quý báu để từ đó áp dụng vào điều kiện cụ thể của từng ngành nghề của tỉnh
Nghệ An.
Công tác địa chí hỗ trợ các nhà lãnh đạo quản lý thuộc các ban ngành
khác nhau có đầy đủ các tài liệu thuộc lĩnh vực họ quan tâm nhằm kết hợp các
nguyên tắc phát triển theo ngành và lãnh thổ. Đưa ra phương hướng, kế hoạch
hợp lý để phát triển địa phương.
13
Nâng cao nhận thức, hiểu biết sâu sắc đối với các cán bộ ở cơ sở về
mọi mặt của địa phương nhằm sử dụng có hiệu quả các nguồn lực để phát
triển kinh tế địa phương.
Tài liệu địa chí nhằm phục vụ tuyên truyền văn hóa, phục vụ nghiên
cứu khoa học. Phục vụ đắc lực cho sản xuất và kinh doanh. Mỗi sản phẩm
hàng hoá được kết tinh từ tiềm năng, thế mạnh vật chất và những yếu tố xã
hội tâm lý văn hoá truyền thống từng địa phương. Góp phần trong hoạch định
chính sách, giải pháp quản lý xã hội, đất đai, dân cư, tài nguyên môi trường.
Tuyên truyền giới thiệu đặc trưng, sắc thái phong phú của văn hoá các vùng
miền. Tài liệu địa chí là một bộ phận quan trọng của hoạt động nghiên cứu
khoa học ở địa phương.
Tài liệu địa chí góp phần thúc đẩy xây dựng, bảo tồn và khai thác các
di sản và bảo tồn các di sản văn hóa của địa phương. Góp phần kiểm kê và
đánh giá, phân loại để tôn vinh các di sản văn hoá vật thể và phi vật thể.
Tài liệu địa chí là cơ sở giáo dục cho học sinh truyền thống của địa
phương. Thư viện tỉnh thường tổ chức các cuộc thi tìm hiểu về địa phương, tổ
chức các cuộc thi để khơi dậy lòng tự hào dân tộc, tự hào về cảnh đẹp thiên
nhiên cũng như lịch sử địa phương, giáo dục truyền thống quê hương, lòng
yêu nước, giáo dục tình yêu môi trường địa phương, lao động, tích cực tham
gia xây dựng đất nước, cung cấp quá trình hình thành và phát triển của từng
vùng đất, ghi lại các sáng tác dân gian, các truyền thuyết về những anh hùng
có thật trong lịch sử địa phương.
Một trong những nội dung giáo dục cho con người, đặc biệt là thế hệ
trẻ ở nhà trường phổ thông chính là giáo dục truyền thống. Nội dung giáo dục
truyền thống ở nhà trường nói riêng, cho mọi người, cùng một cộng động nói
chung nhằm cung cấp những hiểu biết, suy nghĩ, hành động, thói quen hình
thành trong tâm linh, lối sống từ lâu đời còn lưu giữ tới ngày nay, giúp thế hệ
trẻ trân trọng, gìn giữ và phát huy. Nội dung giáo dục truyền thống là những
14
tinh hoa văn hóa của dân tộc, của quê hương xứ sở, qua đó mà nhân lên tác
dụng đoàn kết, gắn bó, cộng hưởng sức mạnh thể chất và tâm hồn, góp phần
bảo vệ tổ quốc, bảo vệ quê hương,… Xây dựng kho địa chí phong phú sẽ có
giá trị góp phần đắc lực cho sự nghiệp giáo dục truyền thống đang đặt ra ngày
càng cấp bách trong sự nghiệp đào tạo con người hiện nay.
Việc xây dựng và phát triển kho tài liệu địa chí tại Thư viện Tỉnh Nghệ
An đã góp phần giải quyết những nhiệm vụ kinh tế, văn hóa, xã hội mà tỉnh
đã đặt ra. Đồng thời giáo dục cho nhân dân trong tỉnh truyền thống văn hóa,
tình yêu quê hương, đất nước, trau dồi nhân cách, nuôi dưỡng tâm hồn, là
động lực đẩy mạnh các công tác nghiên cứu về địa phương, vì vậy, cần chú
trọng xây dựng, phát triển nguồn tài liệu địa chí – địa phương, để thúc đẩy
phát triển kinh tế – văn hóa – xã hội để phục vụ đắc lực cho công cuộc “Công
nghiệp hóa – Hiện đại hóa” ở địa phương cũng như trong cả nước.
1.3. Khái quát về thư viện Tỉnh Nghệ An
Thư viện tỉnh Nghệ An được thành lập năm 1955, chính thức có trụ sở
và khai trương phòng phục vụ bạn đọc vào đầu năm 2006. Số liệu đầu tiên
của Thư viện tỉnh Nghệ An là sự kế thừa của công ty thông tin tuyên truyền
Quân khu IV với số vốn tài liệu ban đầu 3.000 cuốn.
Sự nghiệp của Thư viện tỉnh Nghệ An ngày càng phát triển đi lên theo
đà phát triển của kinh tế, văn hóa – xã hội, khoa học… trong sự nghiệp đổi mới
và công cuộc CNH, HĐH đất nước. Thư viện Nghệ An là một trong sáu Thư
viện tỉnh toàn quốc mở đầu trong ứng dụng công nghệ thông tin vào công tác
Thư viện. Thư viện được đầu tư máy tính từ 2003 với phần mềm quản trị thư
viện tích hợp Ilib 4.0, xử lý sách và truy cập cơ sở dữ liệu sách, liên thông phục
vụ bạn đọc qua mạng máy tính. Thư viện Tỉnh là nơi thu thập, lưu trữ và phục
vụ các tài liệu liên quan đến địa phương mình, không chỉ giúp cho cán bộ và
người dân hiểu biết toàn diện về lịch sử, địa lý, văn hóa, phong tục tập quán,
nâng cao dân trí và xây dựng quê hương ngày càng giàu đẹp.
15
Đến nay thư viện tỉnh Nghệ An bổ sung hàng năm khoảng 12 nghìn
bản sách tổng hợp. Nâng tổng số vốn sách hiện có của Thư viện khoảng
140.000 bản sách tiếng Việt, 1 vạn bản sách tiếng Nga và tiếng Đức, có
khoảng 6.000 tên báo, tạp chí các loại. Hiện nay vốn sách, tài liệu của thư
viện tỉnh cũng rất phong phú. Sách phục vụ bạn đọc bình thường: trên
260.000 bản, và trên 200 loại báo, tạp chí; thuộc các thể loại: Ngôn ngữ, Tự
nhiên, Y học, Kỹ thuật, Nghệ Thuật, Thể thao, Văn học, Lịch sử, Tôn giáo,
Địa lý... hàng năm phục vụ trên 150.000 lượt bạn đọc và 500.000 lượt sách
luân chuyển.
Ngoài ra Thư viện Tỉnh Nghệ An có nhiều nguồn sách tư liệu quý với
nhều sách lịch sử, dư địa chí về các vùng miền xứ Nghệ.
1.3.1. Nhiệm vụ của Thư viện Tỉnh Nghệ An
- Về công tác quản lý:
Xây dựng kế hoạch, giải pháp đổi mới và phát triển sao cho phù hợp
với sự phát triển của tỉnh, của ngành Thông tin Thư viện Việt Nam.
Lập kế hoạch khai thác, tu bổ… vốn tài liệu để phục vụ tốt nhu cầu
thông tin của bạn đọc
Lập kế hoạch luân chuyển sách báo cho các thư viện cơ sở, hàng quý,
hàng năm.
- Công tác bổ sung vốn tài liệu:
Xây dựng và phát triển vốn tài liệu phù hợp với đặc điểm tự nhiên –
kinh – văn hóa của địa phương và đối tượng phục vụ của thư viện.
Thu thập, tàng trữ và bảo quản các tài liệu được xuất bản tại địa
phương và các bài viết về địa phương Nghệ An ở tại kho sách của Thư viện
tỉnh.
Thực hiện việc thanh lọc ra khỏi kho các tài liệu không còn giá trị sử
dụng theo quy định của Bộ văn hóa Thể thao và Du lịch.
- Tổ chức bảo quản vốn tài liệu:
16
Sắp xếp, bố trí kho tàng, giá sách đảm bảo thông thoáng kho tài liệu với
phương thức dễ nhìn dễ lấy và có khoa học.
Thường xuyên kiểm tra lau chùi, sắp xếp giá sách, tài liệu… các trang
thiết bị trong thư viện một cách ngăn nắp gọn gàng, dọn vệ sinh sạch sẽ.
Bảo quản tốt cơ sở vật chất kỹ thuật, trang thiết bị và các tài sản khác
của thư viện.
- Công tác tuyên truyền giới thiệu sách báo:
Tổ chức và thực hiện công tác tuyên truyền giới thiệu kịp thời, rộng rãi
vốn tài liệu thư viện đến với mọi người, đặc biệt là tài liệu phục vụ công cuộc
phát triển kinh tế – văn hóa – xã hội ở địa phương, xây dựng phong trào đọc
sách, báo trong nhân dân trên địa bàn toàn tỉnh. Trong đó có giới thiệu về tài
liệu địa chí.
- Xây dựng thư viện điện tử, thư viện số:
Chuẩn hoá về nghiệp vụ thông tin thư viện nhằm đảm bảo liên thông
trong nước và quốc tế, nghiên cứu ứng dụng thành tựu khoa học công nghệ
tiên tiến vào việc hiện đại hoá tự động hoá các hoạt động của trung tâm thư
viện xây dựng thư viện điện tử thường xuyên có sự hợp tác trao đổi tài liệu,
liên thông giữa các thư viện trong và ngoài nước. Có kế hoạch thường xuyên
bảo quản tốt các cơ sở dữ liệu đã có trong máy chủ. Đảm bảo hệ thống mạng
phòng máy thường xuyên thông suốt. Bảo trì, nâng cấp phần mềm hệ quản trị
thư viện tích hợp Ilib, đáp ứng với yêu cầu tự động hoá và hiện đại hoá. Đón
tiếp, giao dịch nhận và làm thẻ cho bạn đọc.
- Chỉ đạo phong trào đọc sách ở cơ sở:
Hướng dẫn, tư vấn tổ chức thành lập thư viện ở cơ sở, tổ chức bồi
dưỡng nghiệp vụ cho người làm công tác thư viện huyện, xã… tổ chức luân
chuyển sách báo, chủ động phối hợp hoạt động về chuyên môn, nghiệp vụ
giữa các thư viện trên địa bàn tỉnh.
17
1.3.2. Lịch sử kho địa chí của Thư viện Tỉnh Nghệ An
Ở Thư viện tỉnh Nghệ An, kho tài liệu địa chí đã được hình thành và
phát triển từ khá lâu, đã, đang và sẽ đóng một vai trò cực kì quan trọng đối
với việc sưu tầm, bảo lưu và phát huy vốn tri thức xa xưa của cha ông ngay
trên mảnh đất Nghệ An.
Xứ Nghệ bao gồm hai tỉnh Nghệ An và Hà Tĩnh là một vùng đất cổ,
có bề dày lịch sử mang sẵn trong nó cả kho tàng văn hóa – văn học dân gian
đồ sộ và đầy bản sắc. Tài liệu địa chí trên địa bàn Nghệ – Tĩnh từ xưa tới nay,
ngoài mảng sách nói trên, còn có nhiều tài liệu quý nữa như sách lá cây chữ
Thái cổ, chữ Hán nôm, ván khắc in chữ Hán và các bản tài liệu chép tay trong
cuộc kháng chiến chống Pháp…
Nhân dân Nghệ An vốn có truyền thống dũng cảm, kiên cường trong
chiến đấu, chịu khó trong lao động, sản xuất và hiếu học... Địa linh và văn
hiến xứ Nghệ đã để lại cho Nghệ An một vốn di sản văn hoá vật thể và phi
vật thể đồ sộ, phong phú, trong đó vốn sách và tài liệu địa chí giữ một vai trò
hết sức quan trọng trong đời sống của cộng đồng dân cư. Vốn di sản ấy, cũng
được hình thành từ truyền thống hiếu học, khoa bảng. Nghệ An có nhiều làng,
xã, nhiều nhân vật khoa bảng nổi tiếng.
Thấy được tầm quan trọng của công tác địa chí, Thư viện tỉnh Nghệ
An đã có ý thức xây dựng kho sách địa chí từ những năm đầu mới thành lập.
Thư viện đã tiếp nhận một cán bộ lưu dung thời Pháp (cụ Phạm Mạnh Phan,
nguyên Giám đốc Đài Phát thanh Bắc kỳ của Pháp) để chuyên sưu tầm và
dịch các tài liệu chữ Pháp có liên quan đến địa phương. Số tài liệu này, được
đánh máy chữ và chép tay, cả nguyên văn chữ Pháp và phần dịch với khoảng
150 cuốn. Thư viện đã thuê các bác giỏi về chữ Hán ở Thư viện KHXH và
Thư viện Quốc gia, như Nguyễn Đình Khang, Nguyễn Trọng Phú, Ngô Đức
Thọ sưu tầm, sao chép, dịch thuật các sách Hán Nôm liên quan đến địa
phương có ở các kho lưu trữ lớn ở trung ương. Số sách này, cả đánh máy và
18
chép tay khoảng 150 cuốn. Số sách chữ Pháp và Hán Nôm, cả nguyên văn và
dịch thuật này đặc biệt quý và còn có giá trị nghiên cứu cho bạn đọc ngày
nay. Cụ Nguyễn Thúc Chuyên ở Huế đã ra đọc tài liệu viết tay Những nhân
vật trong Phong trào Đông Du Phan Bội Châu để viết thành công cuốn sách
157 nhân vật Phong trào đông Du đã xuất bản ... Thư viện cũng đã chú trọng
tập hợp tất cả các sách xuất bản phẩm địa phương với khoảng 4.000 cuốn.
Hàng năm, Thư viện cũng đã bổ sung được từ 150 đến 300 bản sách địa chí
qua nguồn bổ sung phát hành, các nhà xuất bản trung ương đến địa phương,
các sách biếu tặng...
Vốn tài liệu địa chí của một vùng gắn liền với truyền thống lịch sử, văn
hóa, xã hội, với thuần phong mĩ tục của con người trên vùng đất đó. Vốn tài
liệu địa chí Nghệ An gắn liền với truyền thống nhiều mặt của mảnh đất, con
người xứ Nghệ, bởi vậy, cái vốn này có bề dày, chiều sâu, phong phú và
nhiều tiềm ẩn chưa thể khai phá hết.
Từ những năm 60 của thế kỉ XX, việc sưu tầm vốn tài liệu địa chí của
Thư viện tỉnh Nghệ An đã được đặt ra để thu gom, xây dựng thành kho. Cho
đến gần đây, kho sách địa chí này là kho sách độc lập. Theo báo cáo của Thư
viện thì hiện nay kho đã trên khoảng 10.000 bản, trong đó, ngoài vốn lưu
chiểu xuất bản phẩm địa phương từ trước những năm 1954, còn “có trên 200
cuốn chép tay, 100 cuốn chép tay chữ Pháp, 80 cuốn chữ Hán, một số sách
ghi trên lá cọ, bản khắc trên ván, rất nhiều bản hương ước, văn bia, gia phả,
tộc phả, thần phả, tài liệu lịch sử quý ở địa phương, sách về kinh tế, tài
nguyên, về huyện chí, xã chí, nhân vật chí”...
Có được kho sách quý này, là do Thư viện tỉnh Nghệ An đã chú trọng
nguồn đầu tư kinh phí để sưu tầm, thuê dịch nhiều tài liệu quý hiếm ở các kho
sách Hà Nội như Thư viện quốc gia, Thư viện viện Khoa học Xã hội, Viện
nghiên cứu Hán Nôm. Các cụ các bác Phan Văn Tích, Nguyễn Hữu Chuyên,
Phan Thị Ái, Nguyễn Văn Danh, Đào Tam Tỉnh, nguyên là lãnh đạo Thư viện
19
Nghệ An qua các thời kì và đều là những người có công lớn tổ chức sưu tầm,
dịch thuật, lưu giữ nhiều tài liệu có giá trị. Đa số các tài liệu đó được đánh
máy, đóng bìa cứng như Nghệ An kí, Địa chí dư Nghệ An, tác phẩm của các
nhà thơ lớn trên quê hương như Nguyễn Du, Phan Bội Châu, Hồ Chí Minh,...
Trong suốt chặng đường phát triển của mình, Thư viện tỉnh đang cố
gắng bổ sung, hoàn thiện kho tài liệu địa chí, nhằm đáp ứng nhu cầu tìm hiểu,
nghiên cứu về các lĩnh vực trên vùng đất xứ nghệ của đông đảo bạn đọc.
TIỂU KẾT CHƯƠNG 1
Qua chương 1 tôi đã nêu lên những lý luận chung về tài liệu địa chí và
khái quát về TVTNA như : một số khái niệm, đặc trưng và các loại hình tài
liệu địa chí; vai trò của công tác xây dựng xây dựng và phát triển kho tài liệu
địa chí đối với địa phương; khái quát về Thư viện Tỉnh Nghệ An như nhiệm
vụ,…và đặc biệt là giới thiệu về lịch sử của kho sách địa chí của Thư viện
tỉnh Nghệ An. Những vấn đề trình bày trong chương một sẽ làm nền tảng cho
việc phân tích về thực trạng ở chương hai để giúp khóa luận mang tính khoa
học và chặt chẽ hơn.
20
CHƯƠNG 2
THỰC TRẠNG XÂY DỰNG KHO SÁCH ĐỊA CHÍ CỦA THƯ
VIỆN TỈNH NGHỆ AN
2.1. Nhu cầu sử dụng tài liệu địa chí của Thư viện Tỉnh Nghệ An
2.1.1. Đối tượng sử dụng tài liệu địa chí
Đối tượng bạn đọc ở đây chủ yếu là cán bộ nghiên cứu chuyên ngành,
nghiên cứu sinh học tập, học viên làm luận văn thạc sĩ và tiến sĩ, sinh viên tốt
nghiệp đại học làm báo cáo tốt nghiệp kể cả những bạn đọc nào có nhu cầu
tìm hiểu về con người vùng đất xứ nghệ. Hàng năm, có rất nhiều bạn đọc là
cán bộ công chức, viên chức, giáo viên, học sinh, sinh viên kể cả những cựu
chiến binh, hưu trí.
Để có thể phục vụ tốt và đáp ứng được nhu cầu tin của người dùng tin,
thư viện tỉnh Nghệ An phân loại bạn đọc kho tài liệu địa chí thư viện tỉnh
Nghệ An có thể chia thành các nhóm cơ bản như sau:
➢ Đối tượng làm công tác lãnh đạo, quản lý của tỉnh
➢ Đối tượng làm công tác nghiên cứu chuyên ngành, nghiên cứu khoa
học, công tác giảng dạy, học sinh, sinh viên
➢ Nhân dân trong tỉnh
➢ Nhà nghiên cứu địa phương
➢ Đối tượng ngoại tỉnh
21
Bảng 2.1: Biểu đồ thể hiện đối tượng sử dụng tài liệu địa chí của
thư viện tỉnh Nghệ An
(Nguồn: Sinh viên tự khảo sát)
Qua biểu đồ ta thấy đối tượng sử dụng tài liệu địa chí của bạn đọc tại
TVTNA khá phong phú về các đối tượng bạn đọc. Trong đó đối tượng bạn
đọc làm công tác nghiên cứu chuyên ngành, nghiên cứu khoa học, công tác
giảng dạy, học sinh, sinh viên chiếm tỷ lệ lớn nhất chiếm 42%, bên cạnh đó
đối tượng chiếm tỷ lệ nhỏ nhất là đối tượng ngoại Tỉnh chỉ chiếm 3.0%, trong
tổng số đối tượng sử dụng tài liệu địa chí của TVTNA.
2.1.2. Nhu cầu sử dụng tài liệu địa chí
Tùy thuộc vào các nhóm đối tượng khác nhau nên nhu cầu đọc của mỗi
nhóm cũng sẽ khác nhau
- Đối tượng làm công tác lãnh đạo, quản lý của Tỉnh
Đối tượng nhóm này gồm: các cán bộ lãnh đạo địa phương, các nhà
hoạch định chiến lược phát triển kinh tế, văn hóa, xã hội, các nhà đầu tư, các
doanh nhân. Đối tượng bạn đọc thuộc nhóm này cần tìm hiểu về địa phương,
những yếu tố liên quan đến địa phương và các vùng lân cận như: địa lý kinh
22
tế, văn hóa, xã hội…Họ cần các thông tin chiến lược có tính dự báo, đầy đủ,
cụ thể cũng như những biến động đang diễn ra tại Nghệ An
Đối tượng nhóm này quan tâm đến: kết quả của các công trình nghiên
cứu khoa học, các đề tài đã và đang tiến hành, các công trình nghiên cứu
chuyên ngành hoặc các chuyên ngành liên quan. Đòi hỏi thông tin tài liệu địa
chí được cung cấp phải có nội dung phản ánh toàn diện, đầy đủ, chính xác, cụ
thể và kịp thời.
- Đối tượng làm công tác nghiên cứu chuyên ngành, nghiên cứu khoa
học, công tác giảng dạy, học sinh, sinh viên
Nhu cầu thông tin của nhóm bạn đọc này họ thường tìm hiểu về đề tài
nghiên cứu cụ thể ở những lĩnh vực khác nhau về Nghệ An, nhu cầu của họ
rất đa dạng, bao trùm nhiều lĩnh vực mà họ quan tâm. Đặc biệt tài liệu hồi cố
về địa phương có giá trị rất lớn đối với những người tham gia các đề tài cấp
Bộ, cấp Nhà nước về địa phương và với người nghiên cứu khoa học xã hội và
nhân văn. Tài liệu xám là một trong những tài liệu họ rất cần, để kế thừa và
tránh sự trùng lặp trong nghiên cứu.
- Nhân dân trong Tỉnh
Nhu cầu sử dụng tài liệu địa chí của họ rất đa dạng, không ổn định, họ
có thể đọc tất cả những tài liệu về mọi lĩnh vực nào của địa phương, nhưng
không chuyên sâu, thường là những thông tin mang tính chất phổ thông.
Nhằm mục đích chủ yếu mở mang tri thức và những vấn đề về địa phương
mình đang sống như: sự kiện diễn ra hàng ngày trong đời sống xã hội địa
phương, những danh lam thắng cảnh, di tích văn hóa, điểm du lịch tại Nghệ
An. Cán bộ địa chí cần theo dõi, nắm bắt nhu cầu tin của họ để có thể điều
chỉnh, định hướng cho đối tượng bạn đọc này nâng cao trách nhiệm với địa
phương.
23
- Nhà nghiên cứu địa phương
Đối tượng người dùng tin nghiên cứu địa phương là những chuyên gia
muốn nghiên cứu sâu về địa phương hoặc nghiên cứu để có kế hoạch đầu tư
phát triển kinh tế, văn hóa – xã hội của tỉnh. Các nhà nghiên cứu địa phương
đóng vai trò quan trọng trong việc khai thác có hiệu quả vốn tài liệu địa chí.
Số lượng bạn đọc nhóm này sẽ quyết định đến số lượng sản phẩm địa chí của
địa phương.
- Đối tượng ngoại tỉnh
Những tài liệu mà họ sử dụng có thể là những tài liệu tổng quát về tỉnh
Nghệ An nhằm giúp họ tăng thêm sự hiểu biết về Nghệ An. Đối tượng ngoại
tỉnh chủ yếu là bạn đọc của sáu tỉnh miền Trung họ là: sinh viên các trường
đại học, nghiên cứu sinh, các nhà nghiên cứu trung ương. Nhu cầu tin của bạn
đọc đối tượng này cũng khá phong phú và đa dạng bao quát tất cả các lĩnh
vực như: phong tục, tập quán, lễ hội dân gian truyền thống, các di tích lịch sử,
danh lam thắng cảnh…
2.2. Nguồn tư liệu tại kho sách địa chí của Thư viện Tỉnh Nghệ An
Nghệ An có nhiều nhân vật xuất chúng, nhiều tác giả đã để lại một kho
tác phẩm, công trình đồ sộ, nổi tiếng. Chủ tịch Hồ Chí Minh, Anh hùng giải
phóng dân tộc, Danh nhân văn hoá thế giới, là lãnh tụ vĩ đại của dân tộc ta,
với di sản quý là Hồ Chí Minh toàn tập. Các tác giả có tiếng như: Hồ Tông
Thốc, Hồ Sĩ Dương, Hồ Xuân Hương, Phạm Nguyễn Du, Nguyễn Hữu Chỉnh,
Nguyễn Trường Tộ, Nguyễn Đức Đạt, Nguyễn Văn Giao, Phan Thúc Trực,
Nguyễn Xuân Ôn, Trần Đình Phong, Nguyễn Thức Tự, Cao Xuân Dục,
Dương Thúc Hạp, Hồ Phi Huyền, Phan Bội Châu, Đặng Thai Mai, Hoài
Thanh, Nguyễn Minh Châu, Nguyễn Trọng Oánh, v.v...
Tổng vốn sách địa chí hiện nay của Thư viện Tỉnh Nghệ An trên
10.000 bản sách và hàng chục vạn tư liệu quý, trong đó có vốn di sản Hán
Nôm, mộc bản, sách chữ Thái cổ (2 cuốn), 200 bản chép tay, 100 bản chép
24
tay chữ Pháp, 80 bản chép tay chữ Hán, tài liệu trong kháng chiến chống Pháp
(300 bản) … sách về Bác Hồ: trên 7.000 bản là kho tư liệu vô cùng quý giá
phục vụ công tác nghiên cứu, học tập của bạn đọc trên địa bàn tỉnh, sách Hán
Nôm: trên 3.000 bản và một số sách ghi trên lá cọ, bản khắc trên ván và rất
nhiều bản văn bia, hương ước, gia phả, tộc phả.... Với các nguồn sách tư liệu
quý với nhiều sách lịch sử, dư địa chí về các vùng miền xứ Nghệ trong số đó
có những bản sách có tuổi đời hàng chục năm, là tài liệu vô cùng quý hiếm.
Ngoài ra Thư viện tỉnh Nghệ An có nhiều nguồn sách tư liệu quý với
nhiều sách lịch sử, dư địa chí về các vùng miền xứ Nghệ
Thành phần tài liệu tại kho địa chí của Thư viện tỉnh Nghệ An
Bảng 2.2 : Biểu đồ thể hiện cơ cấu thành phần kho TLĐC của TVTA
( Nguồn: Trích báo cáo công tác của thư viện)
Nhìn chung thành phần tài liệu trong kho địa chí của Thư viện tỉnh
Nghệ An tương đối phong phú và đa dạng. Trong đó sách về lịch sử chiếm tỷ
lệ lớn nhất chiếm 34.2% trong kho địa chí. Thư viện tỉnh Nghệ An trong
những năm qua vẫn luôn tiến hành thu thập, gìn giữ những tài liệu ghi chép về
lịch sử của địa phương, của dân tộc nên sách về lịch sử chiếm khối lượng lớn.
25
Sách về chính trị - văn hóa chiếm đến 24.3 % trong tổng cơ cấu thành
phần của kho, chủ yếu ghi chép về đường lối, chính sách của Đảng trong cuộc
kháng chiến chống Pháp, bên cạnh đó các sách về văn hóa của các huyện, văn
hóa làng xã trên lãnh thổ địa phương bao gồm cả chữ tiếng Việt và chữ tiếng
Pháp.
Sách về y học chiếm 20.5% trong cơ cấu thành phần của kho, ghi chép
về các bài thuốc dân gian, cổ truyền được ông chả ta đúc kết truyền lại và
được thư viện giữ gìn bảo quản cẩn thận.
Các tài liệu khác chỉ chiếm 10% thấp nhất, trong đó bao gồm các sách
về tôn giáo, khoa học, kinh tế… chiếm số lượng ít không đáng kể.
Để có được vốn sách như thế, Thư viện Nghệ An đã quan tâm đến việc
xây dựng kho địa chí và phát triển vốn tài liệu địa chí.
Mỗi năm thư viện Tỉnh cấp thẻ bản đọc trên 400 nghìn lượt. Phục vụ
trên 150.000 nghìn lượt bạn đọc, và với hơn 500.000 lượt sách luân chuyển.
2.2.1. Kho sách quý hiếm
Hiện nay tại Thư viện Tỉnh Nghệ An có một số tài liệu quý hiếm được
lưu giữ cẩn thận như:
- 2 cuốn sách lá cây chữ Thái cổ
- 2 bộ ván khắc in chữ Hán (50 tấm)
- 200 bản chép tay (100 bản chép tay chữ Pháp, 80 bản chép tay chữ
Hán)
- 300 cuốn xuất bản trong kháng chiến chống Pháp
- 400 cuốn tài liệu Hán Nôm, chữ Pháp
- Rất nhiều bản văn bia, hương ước, gia phả, tộc phả...
- Báo, tạp chí: trên 450.000 tên
- Và một số các loại khác…
Nghệ An có truyền thống xây dựng thư viện để lưu trữ sách với phương
châm: “Để vàng, để bạc, không bằng để sách cho con”.
26
Kho di sản tài liệu địa chí qúy hiếm còn được nhân dân Nghệ An bảo
vệ, lưu giữ, như văn bia, thần tích, gia phả, sắc phong ,câu đối, sách Hán
Nôm, các bản khắc in... là kho tàng vô cùng quý hiếm của địa phương và đất
nước. Thư viện có nhiệm vụ sưu tầm, bổ sung, khai thác để phục vụ cho dân
sinh, góp phần vào công cuộc phát triển kinh tế, văn hoá, xã hội, KHKT... ở
địa phương.
Trong bài viết này, tôi chỉ có thể nêu tên một số cuốn sách địa chí về xứ
Nghệ, chủ yếu là Nghệ An, đã xuất bản từ trước và sau Cách mạng tháng 8 –
1945, giúp người đọc có một hình dung sơ bộ, trước khi đi vào tìm hiểu kho
địa chí của Thư viện tỉnh Nghệ An.
- Yên Hội thôn chí (Bùi Dương Lịch, sách Hán, chép tay).
- Đại Nam nhất thống chí, quyển 13, 14 về Nghệ An, Hà Tĩnh (Cao
Xuân Dục, Lưu Đức Xứng, Trần Xán. Bản dịch tiếng Việt của Nxb. Văn hóa -
Bộ Văn hóa Sài Gòn xuất bản, 1965).
- Dân ca Nghệ - Tĩnh. 2 tập (Nxb. Âm nhạc, Hà Nội, 1960 - 1961).
- Quỳnh Lưu phong thổ ký (Hồ Trọng Điểm. Sách Hán, chép tay).
- Hương Khê huyện phong thổ ký (sách Hán, chép).
- Kỳ Anh phong thổ ký (Lê Đức Trinh. Sách Hán chép tay, 1930).
- Cẩm Xuyên phong thổ ký (Lê Huy Tiềm. Sách Hán, chép tay).
- Hát ví Nghệ - Tĩnh (Nguyễn Chung Anh. Nxb. Văn Sử Địa, Hà Nội,
1958).
- Thanh Chương huyện chí (Sách Hán, bản chép tay).
- Kho tàng truyện cổ tích Việt Nam. 5 tập (Nxb. Văn Sử Địa, Hà Nội,
1958 - 1982).
- Hát giặm Nghệ - Tĩnh. 2 tập (Nguyễn Đổng Chi sưu tầm, biên soạn,
giới thiệu. Nxb. Sử học, Hà Nội, 1958 - 1963).
- Câu đố Việt Nam (Ninh Viết Giao. Nxb. Văn học, Hà Nội, 1958).
- Hát phường vải (Ninh Viết Giao. Nxb. Văn hóa, Hà Nội, 1961).
27
- Diễn Châu, Yên Thành huyện thông chí (Phan Dương Hạo. Sách
Hán, bản chép tay).
- Hoan Châu phong thổ thoại (Trần Danh Lâm. Sách Hán, chép tay).
- Địa dư Hà Tĩnh (Trần Kinh. Bắc Hà, 1939).
- Can Lộc huyện phong thổ ký (Trần Mạnh Đàn, trong cuốn Phong thổ
ký các huyện ở Hà Tĩnh. Bản dịch của Thanh Minh).…[15]
Trên đây là một số đầu sách, tài liệu bằng chữ Hán, chữ Pháp, chữ
Quốc ngữ. Hầu hết là chữ Quốc ngữ hoặc đã được dịch ra tiếng Việt. Chắc
chắn đây chưa phải là tất cả tài liệu địa chí của vùng này, tuy vậy, khá nhiều
tài liệu quan trọng, quý báu đã được giới thiệu sơ bộ, có thể giúp chúng ta
hình dung tính phong phú, đa dạng, giá trị tài liệu độc đáo của chúng.
Trong quá trình xây dựng kho địa chí, lãnh đạo Thư viện tỉnh đã chú ý
sưu tầm, bổ sung những tài liệu đặc biệt quý hiếm:
Hai cuốn sách viết chữ Thái cổ trên lá cây là một di sản đặc sắc của
đồng bào dân tộc Thái đường 7, miền Tây Nghệ An. Sách được sưu tầm ở
huyện Con Cuông và Tương Dương, vùng sát với biên giới nước Lào.
- Cuốn thứ nhất có 123 lá, có đục lỗ, sâu dây lại thành sách, nặng 2,2
Kg. Bìa sách bằng gỗ, có khắc hoạ hoa văn trang trí. Mỗi lá (tờ sách) dài 55
cm, rộng 4,5 cm. Chữ ghi trên cả hai mặt lá, mỗi mặt có 4 hàng, viết theo
hàng ngang, hàng nhiều chữ nhất đếm được 100 ký tự, trên mỗi đầu lá đều có
đánh số trang bằng chữ Thái.
- Cuốn thứ hai, hình thức như cuốn trên, nhưng bìa gỗ không khắc hoa
văn, gồm 287 lá, nặng 1,2 kg. Vì sách viết chữ Thái cổ, nên ít người đọc
được, chỉ vài già làng trên 70 tuổi làm nghề thầy cúng hoặc thủ từ đền, chùa
còn đọc được. Sách này được gọi là Pay Lan, là hai bản trường ca về thầy mo
hàng tổng và truyện dân gian Ka Lả Kệt của bộ tộc Thái cổ cách đây hàng
trăm năm.[17, tr.27]
28
Năm 2008, Thư viện, sưu tầm, bổ sung thêm được 3 cuốn sách chữ
Thái viết trên giấy dó, trong đó có cuốn Lịch sử đánh giặc Xá của đồng bào
Thái ở Nghệ An
Hai bộ ván khắc chữ Hán để in sách, gọi là mộc bản, gồm 50 tấm, mỗi
tấm khổ 23 x 28,5 cm, phần trang sách khổ 12 x 21,2 cm, có khắc chữ ngược
cả hai mặt, mỗi mặt 2 trang. Bộ thứ nhất là cuốn Trần Đại Vương chính kinh
(Bộ Kinh về Hưng Đạo Vương Trần Quốc Tuấn), gồm 18 tấm (64 Tr). Bản
Kinh này được lấy ở Đền Ngọc Sơn (Hà Nội) về khắc ván in ở Văn Thiện
Đàn, huyện Yên Thành vào năm Tân Tị - Bảo Đại (1944). Bộ thứ 2 có tên là
Cứu sinh thuyền chân kinh, gồm 32 tấm, khắc vào năm Duy Tân nguyên
niên (1907 - cách ngày nay hơn 100 năm). Hai bộ ván khắc này do dòng họ
Trần ở thôn Ngọc Long, nay thuộc xã Công Thành, huyện Yên Thành bỏ tiền
mua gỗ (cây thị đực), thuê thợ xẻ ván, khắc chữ (thợ khắc ở xã Diễn Hoa,
huyện Diễn Châu). Cụ Trần Hiêng (sinh năm 1923) là người được kế tục bảo
vệ, lưu giữ hai bộ ván khắc, đã hiến tặng cho Thư viện tỉnh Nghệ An, cùng
101 cuốn sách Hán Nôm khác.[17, tr.27]
Năm 2008 và 2009, Thư viện tỉnh đã nhận được sự hưởng ứng của
nhà báo Lê Quý Kỳ (Báo Nghệ An) tặng hàng trăm số báo Nghệ An in trong
kháng chiến chống Mỹ; nhà giáo Nguyễn Nghĩa Nguyên tặng lại một số báo
chí in trong Kháng chiến chống Pháp. Đặc biệt, cụ Phan Văn Thư ở Vĩnh
Thành, Yên thành lưu giữ được các bút tích của cụ Cả Khiêm (anh trai Bác
Hồ) thời gian dạy học ở đây, đã tặng lại cho Thư viện...
Vốn sách Hán Nôm hiện có gần 300 cuốn và hàng nghìn tư liệu gia
phả, thần tích, hương ước, sắc phong, câu đối đã được photo, ghi chép, chụp
ảnh... Sách Hán Nôm đặc biệt giá trị với các cuốn: Nghệ An ký của Bùi
Dương Lịch; Hoan Châu bi ký; Nghệ An thi tập; Tả Ao chân truyền tập;
Sào Nam Phan Bội Châu (hay Phan Bội Châu niên biểu); Nam quốc địa dư
chí; Đại Nam quốc sử diễn ca; Hồ gia hợp tộc phả ký; Hoan Châu ký; Yên
29
Hội thôn chí; Hoan Châu Nghi Tiên Nguyễn gia thế phả; Khang Hy tự
điển (in năm Đạo Quang 7, gồm 26 cuốn); Đại Nam hiển ứng truyện; Nghệ
Tĩnh sơn thuỷ vịnh; Hoan Châu phong thổ thoại; Nghệ An phong thổ tập
biên; Đồng Khánh địa dư chí lược Nghệ An tỉnh...[17, tr.28]
Phần tài liệu quan trọng trước Cách mạng tháng 8/1945 có: Sào Nam
văn tập; Đối diện với Hồ Chí Minh; Đường Nghệ An qua Lào; Góp phần
nghiên cứu về Cảng Vinh - Bến Thuỷ; Bài mở đầu công trình nghiên cứu
các bờ biển đệ tứ ở xứ nghệ và ba quảng ở phía Bắc; Các đồng bằng bờ
biển Đại việt trồi trên mặt bể; Địa dư Nghệ An (Đào Đăng Hy); Người
Mường ở Cửa Rào; Các nơi di tích đất Nghệ Tĩnh; Dưới cờ Cần Vương;
An Tĩnh cổ lục... Báo chí có: Tập kỷ yếu về Kinh tế Đông Dương, Chấn
hưng kinh tế Đông Dương (1926-1934); Sao Mai (1934-1935); Thanh Nghệ
Tĩnh tân văn; Đông Pháp; Nam Phong...[15]
Tài liệu trong Kháng chiến chống Pháp, đáng chú ý có: Sáng tạo – tạp
chí của đoàn Văn nghệ Kháng chiến LK. IV – số đặc biệt về Hội nghị Văn
nghệ Kháng chiến (Số 1, 1948); Tiền tuyến, tập san của Bộ chỉ huy LK.IV
(1948); Đặc san Kỷ niệm hai năm toàn quốc Kháng chiến của Liên hiệp
Công đoàn Nghệ An (1948); Tập san Lẽ phải (1949); Báo Giữ làng của Bộ
đội dân phòng và dân quân Nghệ An (1950); Nội san Dân học của Bình dân
học vụ Nghệ An (1950); Tập san Người thợ mới của sở Quân giới và Công
đoàn vũ khí LK.IV (1950 – 1951); Nội san Học tập của Đảng bộ LK.IV
(1950 – 1951); Đặc san Đại hội liên hoan Thanh niên Liên khu IV (1955)...
[17, tr.29]
Chẳng hạn, tư liệu quý về họ Hồ (Quỳnh Đôi), họ Nguyễn Cảnh
(Thanh Chương và Đô Lương), một số gia phả, thần phả được gửi tặng. Ông
Nguyễn Trung Phong, một tác giả sân khấu ở Nghệ An, trước khi qua đời, đã
tặng lại Thư viện Nghệ An một số bản thảo kịch bản, trong đó có vở chèo nổi
30
tiếng “Cô gái sông Lam”. Ông Vi Văn Thích tặng cho Thư viện cuốn sách
viết bằng chữ Thái cổ trên lá cọ (gọi là Pâylan).
Kho địa chí của Thư viện Nghệ An còn lưu giữ nhiều bộ sách lớn có
giá trị lâu dài. Có trên 200 cuốn sách chép tay là các tài liệu chữ Pháp, chữ
Việt sao chép nguyên văn hoặc dịch, trích sao từ sách, báo, tạp chí xuất bản
những năm từ đầu thế kỷ XX đến 1945. Một số cuốn sách quý như Sào Nam
văn tập, Vụ án Phan Bội Châu, Đối diện với Hồ Chí Minh, Hồ gia hợp tộc
phả kí,...
Bên cạnh vốn tài liệu bằng sách, kho địa chí của thư viện còn sưu tầm,
lưu giữ nhiều loại báo, tạp chí có tiếng tăm như Thanh – Nghệ – Tĩnh tân văn,
Thực nghiệp dân báo, Đông phương,... Mỗi tập trích gồm nhiều bài báo của
một hoặc vài năm, viết về nhiều mặt của Nghệ An.
Gần đây, nhân ngày Hội Sách và Tuần lễ đọc sách Việt Nam, tổ chức
tại Thư viện Nghệ An (khai mạc sáng ngày 20/4/2007), trước đông đảo bạn
đọc, lãnh đạo ngành Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh, lãnh đạo Thư viện đã
làm lễ tiếp nhận hai bộ ván khắc chữ Hán có từ triều Nguyễn ở nước ta, do gia
đình cụ Trần Hiêng lưu giữ bấy lâu và nay hiếu tặng cho Thư viện Nghệ An.
Được biết, gia đình cụ Trần Hiêng rất có công bảo vệ hai bộ ván khắc trên,
qua hai cuộc kháng chiến chống Pháp, Mỹ. Năm 1966 bom Mỹ dội xuống ác
liệt vùng Diễn Châu, Yên Thành, gia đình cụ Hiêng đã chuyển hai bộ ván
khắc vào nhà hầm trong núi. Thật may mắn, năm 1968 Mỹ ném bom huỷ diệt
cả vùng Công Thành, trong đó có đền Văn Thiện (lưu giữ các ván khắc), cả
hai bộ ván in nhờ sơ tán vào núi mà an toàn. Năm 2007, cụ Hiêng đã 84 tuổi
(cụ sinh năm 1923) con cháu không ai biết chữ Nho, sợ bị thất tán sau khi
mình qua đời, cụ Hiêng đã tin tưởng giao cho Thư viện Nghệ An lưu giữ tại
kho sách địa chí. Bộ sách Cứu sinh thuyền chân kinh còn 31 tấm, mỗi tấm
khắc chữ cả hai mặt, gồm 4 trang. Khổ tấm khắc phần khắc gỗ là 23cm x
28,5cm, phần trong chữ là 12cm x 21,2cm.
31
2.2.2. Kho sách hiện tại
Nhận thức tầm quan trọng của vốn tài liệu địa chí nên trong quá trình
xây dựng và phát triển thư viện tỉnh Nghệ An rất chú trọng công tác xây dựng
kho tài liệu địa chí. Vì thế, thư viện tỉnh luôn xác định vai trò của kho sách
địa chí trong sự phát triển của địa phương mặc dù thư viện trong hoàn cảnh cơ
sở vật chất còn nghèo nàn, kinh phí còn hạn hẹp thư viện không những thực
hiện chức năng thu thập, bổ sung, bảo quản và khai thác phục vụ bạn đọc đáp
ứng nhu cầu của mọi đối tượng bạn đọc góp phần phát triển mọi lĩnh vực mà
còn luôn chú trọng tạo điều kiện cho việc xây dựng tài liệu địa chí theo nhiều
nguồn khác nhau.
Kho tài liệu địa chí của Thư viện Tỉnh Nghệ An được hình thành từ
năm 60 của thế kỉ XX đến nay số lượng tài liệu có trên 10.000 bản, có nhiều
dạng như: sách, báo, tạp chí, thư tịch Hán Nôm, tranh ảnh, bản đồ, nhân vật
địa phương, xuất bản phẩm địa phương,…song số lượng tài liệu địa chí vẫn
còn nghèo so với thực tế.
- Kho sách sau cách mạng tháng tám
Vốn tài liệu sau cách tháng tám được thư viện tích cực sưu tầm, bổ
sung khoảng gần 1000 bản.
Những bộ sách và các sách quan trọng tiêu biểu như: Hương ước Nghệ
An, Địa chí văn hoá dân gian Nghệ Tĩnh; Lịch sử Nghệ tĩnh, T1; Danh
nhân Nghệ An; Những tấm gương cộng sản trên quê hương Nghệ An;
Năm thế kỷ văn Nôm người Nghệ; Nguyễn Du toàn tập; Chủ tịch Hồ Chí
Minh với quê hương Nghệ An; Những sự kiện lịch sử Đảng bộ Nghệ An;
Kho tàng truyện kể dân gian xứ Nghệ, 4T; Kho tàng ca dao Nghệ Tĩnh, 2
T; Từ điển tiếng Nghệ; Kho tàng vè Nghệ Tĩnh, 9 T; Âm nhạc dân gian xứ
Nghệ; Thơ Đường Nghệ An; Các dân tộc thiểu số ở Nghệ An; Nam Đàn
quê hương Chủ tịch Hồ Chí Minh; Xô Viết Nghệ Tĩnh, Từ điển Nhật ký
trong tù, Địa chí văn hoá huyện Quỳnh Lưu; Diễn Châu địa chí văn hoá
32
làng xã; Địa chí văn hoá huyện Tương Dương; Địa chí văn hoá huyện Quỳ
Hợp, v.v...[17, tr.29]
Thư viện tỉnh Nghệ An trong nhưng năm qua đã không ngừng bổ
sung hoàn thiện kho sách địa chí ngày càng phong phú để đáp ứng nhu cầu
của bạn đọc, thư viện đã xây dựng được kho sách địa chí với hơn 500 tên sách
khác nhau với các loại hình như sách, báo, tạp chí, bài trích báo, tạp chí, luận
văn, luận án,…
2.2.3. Tổ chức, sắp xếp kho địa chí
Khi Thư viện đã có được vốn tài liệu thì việc tổ chức, sắp xếp vốn tài
liệu như thế nào cho khoa học, phù hợp với điều kiện của thư viện giúp bạn
đọc sử dụng một cách thuận lợi, triệt để vốn tài liệu có trong kho, hay mục
đích cuối cùng là thỏa mãn nhu cầu bạn đọc một cách hiệu quả là điều hết sức
quan trọng. Kho tài liệu địa chí là kho đặc trưng nhất của các Thư viện Tỉnh,
Thành phố nên cách tổ chức sắp xếp tài liệu cũng mang tính đặc thù. Bởi tài
liệu địa chí cũng giống như các tài liệu tham khảo tra cứu khác, là loại nguồn
tin giá trị, cần thiết cho người dùng tin nghiên cứu, khai thác những vấn đề
lịch sử, văn hóa, xã hội, những tiềm năng đất nước, con người một địa
phương.
- Tổ chức kho địa chí
Kho tài liệu địa chí của Thư viện tỉnh Nghệ An được tổ chức theo hình
thức kho đóng, bạn đọc sẽ được cán bộ thư viện tra cứu giúp, điều này giúp
tài liệu địa chí không bị lộn xộn, giúp tiết kiệm diện tích, dễ bảo quản, dễ
quản lý tài liệu. Cán bộ thư viện lấy sách cho độc giả nhanh vì sách xếp theo
đăng ký cá biệt, ít mất mát, ít hư hỏng.
TL địa chí được tổ chức thành kho riêng. Điều này mang lại lợi ích về
mặt bảo quản phục vụ, giúp cán bộ nắm được kiến thức địa phương và nội
dung kho tài liệu địa chí, dễ dàng tiến hành các công việc khác như hồi cố,
biên soạn thư mục, giới thiệu TL địa chí, phục vụ nghiên cứu khoa học tốt.
33
Song để tổ chức được thì phải có phòng ốc chuyên sâu và trụ sở trang bị tốt
hơn.
Nhận thức được tầm quan trọng của vốn tài liệu địa chí, ngay từ đầu
những năm 60 của thế kỉ XX, Thư viện tỉnh Nghệ An đã tạo lập kho địa chí
riêng, độc lập (ngoài kho chính) để xây dựng vốn tài liệu, tăng cường khâu
bảo quản, hoạt động phát huy hết khả năng của vốn sách báo sưu tầm, bổ sung
trong kho. Việc tổ chức thành kho riêng không những thỏa mãn nhanh các
yêu cầu của bạn đọc mà còn giảm được cường độ lao động của cán bộ phục
vụ, tốn ít thời gian tìm kiếm tài liệu. Tổ chức tài liệu địa chí thành một kho
riêng biệt sẽ mang lại lợi ích trong bảo quản, trong phục vụ, giúp cán bộ địa
chí tích lũy kiến thức hiểu biết về địa phương, nắm vững nội dung kho tài liệu
và nhu cầu người dùng tin. Đồng thời Thư viện có điều kiện giới thiệu cho
người dùng tin cách tìm kiếm nghiên cứu, mở rộng sâu sang các lĩnh vực
khoa học giáp ranh vấn đề đang nghiên cứu. Cán bộ Thư viện dễ dàng tiến
hành công tác nghiệp vụ khác như bổ sung hồi cố, biên soạn thư mục địa chí,
giới thiệu tài liệu địa chí.
- Sắp xếp kho địa chí
Tài liệu được sắp xếp theo số đăng kí cá biệt giúp tiết kiệm diện tích
kho, tăng giá trị thẩm mỹ của kho sách, dễ dàng sắp xếp, thuận lợi cho kiểm
kê, ổn định được kho TL, giúp cán bộ thư viện dễ dàng vào kho lấy tài liệu
cho bạn đọc.
Sắp xếp theo loại hình tài liệu: Các loại tài liệu sách, báo, tạp chí, ảnh,
bản đồ…được phân thành những khu vực hoặc những giá riêng biệt. Điều này
tạo điều kiện cho việc quản lý tài liệu và phục vụ tài liệu hiệu quả và dễ dàng
trong việc bảo quản tài liệu.
Sắp sếp theo thời kì: kho tài liệu địa chí được sắp xếp theo từng thời kì
như thời kì trong kháng chiến chống Pháp (khoảng 300 cuốn) và được sắp xếp
34
theo thứ tự từng năm, điều này giúp cán bộ thư viện dễ dàng tìm kiếm tài liệu
cung cấp cho bạn đọc.
Sắp xếp theo chất liệu: tài liệu trong kho địa chí được sắp xếp theo các
chất liệu như : tài liệu bằng giấy, tài liệu trên văn bia, văn khắc, tài liệu phi
giấy như lá cây (chữ Thái cổ)…
2.3. Hoạt động xây dựng kho sách địa chí của Thư viện Tỉnh Nghệ An
2.3.1. Bổ sung tài liệu địa chí
Trong suốt chặng đường phát triển của mình, Thư viện tỉnh đang cố
gắng bổ sung, hoàn thiện kho tài liệu địa chí, nhằm đáp ứng nhu cầu tìm hiểu,
nghiên cứu về các lĩnh vực trên vùng đất xứ Nghệ của đông đảo bạn đọc.
Mỗi năm Thư viện Tỉnh Nghệ An bổ sung gần 12 nghìn bản sách tổng
hợp trong đó sách địa chí cũng chiếm một phần không nhỏ.
Vốn tài liệu địa chí của Thư viện tỉnh Nghệ An gắn liền với truyền
thống văn hoá và các sự kiện liên quan đến mảnh đất và con người xứ Nghệ,
mặc dù công tác địa chí Nghệ An đã được chú ý xây dựng từ lâu, nhưng vẫn
rất cần thiết phải xây dựng, bổ sung, hoàn chỉnh thêm một bước nữa nhằm
phục vụ cho công cuộc xây dựng kinh tế – xã hội, giáo dục truyền thống góp
phần đưa Nghệ An đạt được các mục tiêu đề ra và trở thành một tỉnh mạnh
trong cả nước.
Sưu tầm bổ sung vốn tài liệu địa chí là khâu đặc biệt quan trọng trong
quy trình xử lý thông tin. Thiếu nó, các thư viện tỉnh, thành phố không thể tổ
chức tốt hoạt động phục vụ thông tin tư liệu địa chí. Tiến hành sưu tầm bổ
sung có hệ thống, có cơ sở khoa học để đảm bảo sự tương quan hợp lý giữa
các môn khoa học trong tất cả các phương tiện tri thức đảm bảo cung cấp cho
mỗi đề tài nghiên cứu một lượng tài liệu tương đối đầy đủ để nghiên cứu khai
thác, sử dụng. Điều đó giúp cho việc bổ sung tài liệu địa chí được đúng
hướng, tránh trùng lặp, tiết kiệm thời gian, công sức và tiền của.
35
2.3.1.1. Yêu cầu bổ sung lựa chọn tài liệu địa chí
- Theo nội dung: bổ sung các tài liệu địa chí ghi chép và phản ánh về
địa lý tự nhiên, kinh tế, văn hóa, lịch sử, nhân vật địa phương...ở tỉnh Nghệ
An
- Theo hình thức: bổ sung các tài liệu theo các loại hình khác nhau như
các ấn phẩm (sách, báo), bản thảo viết tay, luận án, thần tích, thần sắc…
- Theo ngôn ngữ: bổ sung theo nhiều ngôn ngữ như tiếng Việt, tiếng
Pháp...
- Theo thời gian: thu thập, bổ sung tài liệu địa chí ở các thời kỳ lịch sử
2.3.1.2. Các hình thức bổ sung tài liệu địa chí
Có thể nói, trong quá trình xây dựng kho sách địa chí Thư viện Nghệ
An, có nhiều nguồn bổ sung sách bằng con đường phát hành mới, rồi lập kế
hoạch xin ngân sách hàng năm để bổ sung tài liệu quý hiếm, liên kết sáu tỉnh
khu vực Bắc miền Trung (Thanh – Nghệ – Tĩnh – Bình – Trị – Thiên) để sưu
tầm, bổ sung tài liệu địa chí. Qua quá trình phục vụ bạn đọc, nhất là bạn đọc
nhà văn, nhà báo, nhà nghiên cứu, biên soạn về địa phương, Thư viện Nghệ
An đã thiết lập được mối quan hệ tốt đẹp với họ. Nhờ đó, nhiều bạn đọc đã
nhiệt tình đóng góp tư liệu quý cho kho sách địa chí của Thư viện.
• Số liệu khảo sát bổ sung tài liệu địa chí
Hằng năm Thư viện cũng đã bổ sung được từ 150 đến 300 bản sách địa
chí qua nguồn bổ sung phát hành, các nhà xuất bản trung ương đến địa
phương, các sách biếu tặng, nộp lưu chiểu...
Sau đây là tình hình bổ sung tài liệu địa chí từ năm 2014 – 2018
Năm 2014 2015 2016 2017 2018
Số lượng bản 170 bản 150 bản 280 bản 178 bản 210 bản
Bảng 2.3: Tình hình bổ sung tài liệu địa chí của thư viện tỉnh Nghệ
An từ năm 2014 – 2018
( Nguồn: Trích báo cáo tổng kết công tác năm 2014 – 2018)
36
❖ Bổ sung hiện tại vốn tài liệu địa chí
- Tiếp nhận tài liệu nộp lưu chiểu ấn phẩm địa phương
Nguồn sách xuất bản phẩm địa phương được bổ sung thường xuyên là
một nguồn chính của kho sách địa chí, tạo nền cơ bản cho sự phong phú của
nội dung kho, phản ánh đầy đủ các mặt kinh tế, văn hóa, xã hội, khoa học,
lịch sử, nhân vật... của địa phương từ sau Cách mạng tháng Tám thành công
cho đến nay.
- Mua bằng kinh phí bổ sung hằng năm của thư viện
Thấy được tầm quan trọng của hoạt động thông tin địa chí, thư viện đã
rất chú trọng đầu tư kinh phí để bổ sung tài liệu địa chí. Công tác bổ sung, thu
thập tài liệu địa chí ở Thư viện tỉnh Nghệ An chủ yếu là mua ở các nhà sách,
siêu thị sách trong nước. Kinh phí bổ sung hàng năm do Nhà nước cung cấp
không đáng kể.
Thư viện mỗi năm còn dành khoảng 35 triệu để sưu tầm, biên dịch tài
liệu Hán Nôm và dành 20 triệu để sưu tầm, bổ sung tài liệu địa chí, các luận
án tiến sỹ về Nghệ An tại các thư viện trong cả nước.
- Trao đổi, biếu tặng
Nguồn tài liệu địa chí đáng kể và có giá trị là nhờ các cá nhân, tác giả
địa phương trong và ngoài tỉnh biếu, tặng...
Nghệ An là quê hương của nhiều tác giả, các nhà nghiên cứu khoa học
có tâm huyết. Họ cũng đã quan tâm gửi tặng sách, tác phẩm, bản thảo, công
trình khoa học... để xây dựng cho kho sách địa chí quê hương. Tiêu biểu như
có giáo sư Phan Huy Lê, Chương Thâu, Nguyễn Cảnh Toàn, Nguyễn Văn
Trương, Võ Quý, Ninh Viết Giao, Nguyễn Huy Mỹ... Các nhà văn, nhà thơ
Sơn Tùng, Hoàng Ngọc Anh, Trần Hữu Thung, Nguyễn Bùi Vợi, Đặng Văn
Ký, Ông Văn Tùng, Đoàn Tử Huyến... Các nhà nghiên cứu như Hà Huy Giáp,
Hồ Sĩ Giàng, Hồ Bá Quỳnh, Thái Doãn Hiểu, Đặng Anh Đào, Nguyễn Khắc
Bảo... Trong số các sách tặng, có những bản rất quý, như Nhật ký thò lò (bản
37
photo Nhật ký của Luật sư Phan Anh, ghi tại Hội nghị Giơ-ne-vơ năm 1954);
Thơ Hồ Xuân Hương chữ Pháp và xuất bản ở Pháp, Kim Vân Kiều chữ Pháp
(ông Hồ Sĩ Bằng tặng); tập bản thảo kịch bản chèo nổi tiếng Cô gái sông Lam
của Nguyễn Trung Phong...[17, tr.29]
Tăng cường công tác thông tin liên kết sáu tỉnh (Thanh – Nghệ – Tĩnh
– Bình – Trị – Thiên) khu vực Bắc miền Trung để sưu tầm, bổ sung tài liệu
địa chí trao đổi giữa các kho sách địa chí của thư viện trong khu vực để phát
hiện, sao chụp những tài liệu (ảnh, tranh, bản vẽ) có liên quan đến địa
phương.
- Bổ sung theo hình thức trích báo, tạp chí, sao chụp tài liệu gốc.
Có rất nhiều tài liệu quan trọng dưới dạng bài trích, báo, tạp chí. Đặc
biệt là những bài có tính văn kiện, hồi ký, bút ký về các nhân vật địa
phương… mang nội dung thông tin lớn, có ý nghĩa trên nhiều lĩnh vực kinh
tế, văn hóa, khoa học, xã hội, văn học nghệ thuật. Số lượng tài liệu gốc còn ít
chỉ có một vài bản. Vì thế Thư viện đã tiến hành photo, sao chụp tài liệu gốc
thành nhiều bản để cùng một lúc có thể phục vụ nhu cầu của nhiều bạn đọc
cũng như nhiều đối tượng người dùng tin.
❖ Bổ sung hoàn bị vốn tài liệu
Thư viện Tỉnh Nghệ An không chỉ chú trọng bổ sung những tài liệu địa
chí mới xuất bản mà còn đặc biệt chú ý tới những tài liệu từ trước đây. Thư
viện còn sưu tầm hoặc sao chụp lại các tài liệu cổ, quý hiếm có giá trị nghiên
cứu lịch sử và địa chí văn hóa làng xã như gia phả, thần phả, văn bia, sắc
phong…hiện nay còn được lưu giữ nhiều trong nhân dân.
Một điểm rất đáng chú ý, mà không phải địa phương nào cũng làm
được, là trong nhiều chục năm qua, để đóng góp phần xây dựng và phát triển
kho địa chí của tỉnh nhà, Thư viện Nghệ An đã có nhiều nỗ lực tham gia biên
soạn hoặc cung cấp nhiều tư liệu cho các nhà biên soạn, từ đó cho ra đời
nhiều bộ sách tốt, có giá trị tổng kết, có ý nghĩa lâu dài. Có thể kể tới các
38
cuốn đã xuất bản như: Tác giả Nghệ - Tĩnh thể kỷ XX (2 tập), Khoa bảng
Nghệ An, Nghề và làng nghề thủ công truyền thống Nghệ An, Lễ hội ở
Nghệ An, Câu đối xứ Nghệ, Diễn Châu - địa chí làng xã, Địa chí văn hóa
Quỳnh Lưu, Tục thờ thần và thần tích ở Nghệ An, Văn hóa ẩm thực xứ
Nghệ, Di tích danh thắng ở Nghệ An, Danh sĩ vịnh Kiều, Báo chí cách
mạng trong nhà lao thực dân Pháp, Thơ Nghệ An thể kỷ XX, Văn xuôi
Nghệ An thể kỷ XX, Nghiên cứu - Lý luận - Phê bình Nghệ An thế kỷ XX,
Thơ nữ Nghệ An, Hương ước Nghệ An,...[16]
Các tài liệu di sản Hán Nôm ở Thư viện cũng đã được tổ chức khai
thác, dịch thuật, biên soạn thành các bộ sách quý, như: Văn bia Nghệ An;
Câu đối xứ Nghệ; Thanh Chương huyện chí; Nghệ Tĩnh sơn thuỷ vịnh; Xứ
Nghệ với Hoàng đế Quang Trung; Thơ La Sơn Phu Tử Nguyễn Thiếp;
Nguyễn Trường Tộ; Thơ Hồ Chí Minh; Tục thờ thần và thần tích Nghệ
An. Sắp tới sẽ có thêm một số công trình đồ sộ như Nghệ An toàn thư... Để
giúp cho việc sưu tầm, khai thác tốt vốn sách Hán Nôm, Thư viện đã xin phép
thành lập CLB Hán Nôm Nghệ An, trực thuộc Thư viện tỉnh (QĐ thành lập:
tháng 1 năm 2003 của Sở Văn hoá Thông tin). CLB có trên 40 hội viên, là lực
lượng quan trọng, cộng tác viên tích cực của kho tài liệu địa chí Thư viện.
[16]
Ngoài ra, trong kho tài liệu địa chí còn có một số tài liệu có giá trị,
mang tính chất địa chí có nội dung tổng hợp tổng quát phản ánh mọi hoạt
động của địa phương, đáng chú ý như một số tài liệu Hán Nôm, tài liệu tiếng
Pháp, sách chép tay... Chẳng hạn Địa chí Nghệ An, Nghệ An qua báo chí
Trung ương…
Như vậy, sưu tầm và bổ sung vốn tài liệu địa chí của Thư viện tỉnh
Nghệ An được thực hiện qua hai phương pháp: bổ sung hiện tại và bổ sung
hoàn bị. Thư viện vẫn đang nỗ lực thu thập, bổ sung đầy đủ các tài liệu địa chí
cần thiết, ưu tiên những tài liệu quý hiếm để hoàn thiện vốn tài liệu địa chí
39
của mình, giúp cho việc phục vụ các yêu cầu tìm hiểu, nghiên cứu về Nghệ
An vùng đất “ địa linh nhân kiệt”.
Trong thời gian tới, Thư viện tỉnh Nghệ An sẽ tiếp tục đẩy mạnh công
tác sưu tầm tài liệu địa phương và các nguồn thông tin liên quan đến địa
phương để xây dựng kho tài liệu địa chí ngày càng đầy đủ và phong phú, tổ
chức đa dạng các hình thức phục vụ bạn đọc có nhu cầu nghiên cứu, tìm hiểu
các thông tin về địa phương tại kho địa chí Thư viện tỉnh.
2.3.2. Xử lý tài liệu địa chí
❖ Xử lý kỹ thuật
Sau khi tiếp nhận tài liệu thực hiện các bước xử lý sơ lược như rọc
những trang tài liệu bị dính, dán lại bìa cho những tài liệu bị bong bìa, cán bộ
thư viện sẽ thực hiện thao tác đóng dấu, đăng kí tài liệu, dán nhãn cho tài liệu.
Đối với mỗi loại hình tài liệu khác nhau thì có cách xử lý kỹ thuật khác nhau.
• Đối với sách
- Đóng dấu
Với tài liệu là sách, dấu của thư viện được đóng ở trang tên sách và
trang thứ 17 như quy định chung. Nếu trường hợp sách có ít hơn 17 trang thì
sẽ đóng dấu ở trang tên sách. Với sách quý hiếm dấu thư viện không chỉ đánh
ở trang tên sách và trang thứ 17 mà được đóng ở trang đầu của mỗi tay sách.
- Đăng kí tài liệu
Tài liệu sau khi được tiếp nhận sẽ được đăng kí. Tuy nhiên đối với tài
liệu địa chí. Thư viện tiến hành ĐKCB
Đăng kí cá biệt là đăng kí cho từng quyển sách được nhập về thư viện.
Mỗi cuốn sách được coi là một đơn vị ĐKCB độc lập và được ghi vào một
dòng trong số ĐKCB. Mỗi một kho sách có số ĐKCB riêng như số ĐKCB
giáo trình phòng đọc, phòng mượn…Mỗi quyển ĐKCB cho phép chúng ta
đăng kí 2000 cuốn sách.
40
Số ĐKCB sẽ được ghi dưới dấu của Thư viện ở trang tên sách và tháng
thứ 17 của mỗi cuốn sách
- Dán nhãn
Việc dán nhãn tài liệu phải được dán theo đúng quy định. Nhãn được
dán ở góc bên trái. Nhãn tài liệu bao gồm các yếu tố như: kí hiệu phân loại,
khổ cỡ tài liệu tên kho và số ĐKCB.
• Đối với báo, tạp chí
Tài liệu là báo, tạp chí không chuyên ngành, công tác xử lý kỹ thuật tài
liệu tiến hành đơn giản. Các tài liệu này chỉ đóng dấu mà không phải đăng kí,
dán nhãn.
❖ Xử lý hình thức ( mô tả TL địa chí)
Kho tài liệu địa chí Thư viện tỉnh Nghệ An mô tả tài liệu địa chí theo
những yếu tố mô tả nhất định, theo quy định của IFLA. Thư viện đang áp
dụng phần mền ILIB của công ty CMC để tạo lập biểu ghi, xây dựng CSDL
địa chí.
Việc mô tả hình thức tài liệu tiến hành trên khổ mẫu MARC21
❖ Xử lý nội dung
Đây là công đoạn khó khăn nhất trong chu trình đường đi của tài liệu,
mọi công đoạn phân loại, tóm tắt, định từ khoá đều được đảm bảo bằng độ
chính xác, khoa học.
- Phân loại tài liệu địa chí
Thư viện sử dụng bảng phân loại do hai tác giả Lê Gia Hội và Nguyễn
Hữu Viêm biên soạn: “Bảng phân loại tài liệu địa chí – Dùng cho hệ thống
thư viện công cộng” biên soạn năm 1993. Trong mục lục phân loại tài liệu địa
chí được chia làm 10 lớp chí ký hiệu từ ĐC.1 đến ĐC.0
ĐC1. Tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương. Thành phố trực thuộc
tỉnh. Các quận huyện thị xã. Chủ tịch Hồ Chí Minh với Đảng bộ và nhân dân
tỉnh thành phố. Đảng và Nhà nươc với nhân dân trong tỉnh thành phố.
41
ĐC2. Đảng bộ tỉnh thành phố. Các đảng bộ. Các cơ quan chính quyền
và cơ quan quản lý địa phương. Đoàn thanh niên cộng sản Hồ Chí Minh tỉnh,
thành phố. Tình hình chính trị xã hội hiện tại của tỉnh thành phố từ 30/4/1975
đến nay.
ĐC3. Thiên nhiên và các nguồn tài nguyên thiên nhiên của tỉnh thành
phố.
ĐC4. Kinh tế tỉnh thành phố. Kế hoạch hoá nền kinh tế tỉnh, thành phố.
ĐC 5. Đời sống khoa học tỉnh thành phố. Công tác văn hoá giáo dục
tỉnh thành phố. Công tác báo chí.
ĐC 6. Công tác y tế của tỉnh thành phố. Công tác thể dục thể thao.
ĐC 7. Nghệ thuật. Tỉnh thành phố trong các tác phẩm nghệ thuật.
ĐC 8. Đời sống văn học tỉnh, thành phố. Tỉnh thành phố trong các tác
phẩm văn học. Văn học dân gian. Ngôn ngữ. Thổ ngữ của các dân tộc.
ĐC9. Lịch sử tỉnh thành phố. Các di tích lịch sử danh lam thắng cảnh
tỉnh thành phố.
ĐC0. Tài liệu về các nhân vật nổi tiếng của tỉnh thành phố.
- Định chủ đề, định từ khóa tài liệu địa chí
Việc định chủ đề bài trích báo tạp chí có liên quan đến các vấn đề địa
phương để xây dựng mục lục bài trích.
Để tạo lập nên mục lục bài trích các tài liệu địa chí. Thư viện đã rất
chú trọng đến công tác định chủ đề tài liệu. Công tác định chủ đề tài liệu địa
chí cũng tuân theo những quy tắc và phương pháp của định chủ đề tài liệu nói
chung. Tuy nhiên, để xây dựng mục lục bài trích, cần phải tiến hành định chủ
đề bài trích. Khác với định chủ đề tài liệu là sách thông thường, các bài trích
được lựa chọn có chủ đề gắn với những vấn đề liên quan đến địa phương. Để
định chủ đề bài trích, cần chú ý đến bài trích và văn bản bài trích.
Song song với định chủ đề, công tác định từ khóa tài liệu địa chí cũng
được Thư viện đặc biệt quan tâm. Công việc này gắn liền với việc xây dựng
42
các CSDL địa chí. Công tác định từ khóa tài liệu địa chí cũng tuân theo những
quy tắc và phương pháp của định từ khóa tài liệu nói chung.
- Tóm tắt, chú giải tài liệu địa chí
Để biên soạn được CSDL thư mục địa chí, thư viện tiến hành làm tóm
tắt, chú giải tài liệu địa chí theo phương pháp tóm tắt, chú giải thông thường
với mục đích giúp người dùng tin không cần đọc chính văn mà vẫn có thể
nắm bắt được nội dung của tài liệu địa chí.
2.4. Tổ chức bộ máy tra cứu địa chí
Bộ máy tra cứu địa chí là thành tố quan trọng trong bộ máy tra cứu
chung của các thư viện tỉnh, thành phố. Bộ máy tra cứu địa chí tập hợp các
loại mục lục, các tài liệu tra cứu, các bản thư mục và phương tiện giúp cho
người đọc và người dùng tin có thể tra tìm các thông tin địa chí, các tài liệu
địa chí và xuất bản phẩm của một địa phương. Để giúp bạn đọc tra cứu tài liệu
địa chí phù hợp với nhu cầu tin của mình, Thư viện tỉnh Nghệ An đã tổ chức
bộ máy tra cứu gồm:
2.4.1. Mục lục địa chí
Mục lục địa chí được tổ chức dựa trên 2 cơ sở
Một là mục lục phân loại dựa trên khung phân loại địa chí Thư viện
tỉnh của Thư viện Quốc gia
Khung phân loại được chia thành:
Từ DC1 : tỉnh, thành phố các quận huyện, thị xã
...........................................................
Đến DC0 : Tài liệu về các nhân vật nổi tiếng của tỉnh thành phố.
Hai là mục lục được xây dựng theo những chuyên đề nhất định
Ví dụ : “Bác Hồ với quê hương Nghệ Tĩnh”, “Nguyễn Du - Truyện
Kiều”...
Trong đó đều được sắp xếp theo chữ cái abc, tên tiêu đề mô tả
43
2.4.2. Thư mục địa chí
Chúng ta đều biết, dù có nhiều sách và sách quý đến đâu, nhưng công
việc thông tin thư mục không làm tốt, sẽ hạn chế rất nhiều tới bạn đọc, khi tìm
tòi, tra cứu để đạt được mục đích khoa học của mình. Ý thức được điều này,
cán bộ của kho địa chí Nghệ An đã làm khá tốt công tác thông tin thư mục địa
chí, đặc biệt là ở mảng thư mục về nhân vật chí, và thư mục phục vụ cho sự
nghiệp nhận thức củng cố và phát triển kinh tế, văn hóa, xã hội trong và ngoài
địa phương.
Thư viện tỉnh Nghệ An đã biên soạn các thư mục chuyên đề, chuyên
ngành; thư mục tổng quát; thư mục nhân vật, địa danh, thư mục thông báo
sách mới; thư mục giới thiệu; thư mục nhân vật địa phương…
Thư mục địa chí tổng quát: Đây là thư mục được biên soạn rất công
phu cung cấp các tài liệu có liên quan về Nghệ An. Loại thư mục này nhằm
phục vụ rộng rãi cho mọi đối tượng người đọc ở địa phương trong đó có cán
bộ lãnh đạo Đảng và chính quyền, cán bộ quản lý và chỉ đạo trong các cơ
quan đầu ngành ở địa phương.
Thư mục chuyên đề: Đây là loại thư mục được biên soạn để phục vụ
cho tra cứu theo chuyên đề. Các bản thư mục chuyên đề thường được biên
soạn khi có các sự kiện lớn về kinh tế, về lịch sử, xã hội hoặc được biên soạn
theo đăng ký của bạn đọc. Vì vậy việc biên soạn các thư mục chuyên đề, nhân
vật, địa danh có giá trị khi hoàn thành, đưa vào sử dụng và còn có thể thu
được một phần nhỏ lệ phí phục vụ giá trị gia tăng.
Các thư mục như : “Ba mươi năm xuất bản phẩm trên đất Nghệ Tĩnh”
(1945 – 1975), “Thư mục Xô Viết Nghệ Tĩnh”
Chẳng hạn, để kỷ niệm 50 năm Bác Hồ về thăm quê lần thứ I (1957 -
2007) Thư viện Nghệ An đã biên soạn thư mục Hồ Chí Minh với nội dung
Bác Hồ với quê hương và quê hương với Bác Hồ “Thư mục Bác Hồ với quê
hương, quê hương với Bác Hồ” (Phục vụ Kỷ niệm 50 năm Bác Hồ về thăm
44
quê và cuộc vận động “Học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí
Minh”),
Đối với Thư viện tỉnh biên soạn thư mục địa chí tổng hợp, thư mục địa
chí các chuyên đề nghiên cứu, phục vụ xây dựng kinh tế - xã hội xây dựng
truyền thống văn hóa địa phương.
Thư viện cũng chú trọng biên soạn các công trình khoa học, các bản
thư mục để phục vụ việc khai thác thông tin tư liệu tốt nhất cho bạn đọc, như :
“Tác giả Nghệ Tĩnh thế kỷ XX” (2 tập: 1990 – 1993); “Khoa bảng Nghệ An
(1075 - 1919)”(Công trình được trao giải Nhất công trình KHCN năm 2009)
Các thư mục phục vụ các hội thảo khoa học của tỉnh và ngành về Đền
Cờn, chùa Đại Huệ, danh nhân Ngô Trí Hòa, v.v… Các loại thư mục giới
thiệu sách báo như: “Thư mục Địa chí ” ,“Nghệ An qua báo chí Trung ương”
khoảng 950 thư mục …v.v
VD: Thư mục về nhân vật: “Thư mục về Hồ Chí Minh”,“ Thư mục
Mục Trung Thư – Phan Bội Châu”,“Thư mục Nguyễn Trường Tộ – nhà Canh
tân và Danh nhân Văn hóa”
VD: Thư mục thông báo sách mới mỗi năm có 12 số tương đương với
12 tháng.
2.4.3. Cơ sở dữ liệu địa chí
Cơ sở dữ liệu là tập hợp các bản ghi hoặc tệp có quan hệ lôgic với nhau
được lưu giữ trên bộ nhớ máy tính, thông tin trong cơ sở dữ liệu bao gồm các
dữ liệu về tác giả, nhan đề, yếu tố xuất bản…Nhìn chung hệ thống Cơ sở dữ
liệu ngày càng hiện đại, đáp ứng nhu cầu tra cứu của bạn đọc khi đến với thư
viện.
Thư viện tỉnh Nghệ An đã tiến hành tạo lập CSDL, cập nhật biểu ghi.
Qua đó có thể quản lý tốt vốn tài liệu thư viện, bạn đọc tiến hành tra cứu được
chính xác và tiện lợi.
45
Thư viện đang tạo lập và khai thác CSDL thư mục dựa trên phần mềm
ILIB của công ty CMC. Hiện nay thư viên đã xây dựng CSDL tích hợp các
loại tài liệu sau:
• Sách
• Báo, tạp chí
• Bài trích báo, tạp chí kèm dữ liệu toàn văn ( Nghệ An qua báo chí
Trung Ương)
• Luận án Tiến sĩ, Thạc sĩ
• Sách Hán Nôm và toàn văn tài liệu Hán Nôm
Trong đó Sách địa chí chủ yếu là tiếng việt với 6909 biểu ghi.
Đây là một hệ thống Thư viện tích hợp với các module được thiết kế
nhằm đáp ứng nhu cầu của các Thư viện trong nước nói chung cũng như Thư
viện Nghệ An nói riêng.
Hiện nay, kho địa chí của Thư viện tỉnh Nghệ An đang nỗ lực trong
việc ứng dụng công nghệ thông tin vào hoạt động địa chí. Cơ sở dữ liệu địa
chí của Thư viện là nguồn cung cấp thông tin địa chí chính xác, là căn cứ
khoa học cho các cơ quan lãnh đạo của tỉnh để đề ra phương hướng phát triển
của địa phương.
Hiện tại Thư viện tỉnh Nghệ An chưa có cơ sở dữ liệu địa chí toàn văn.
Cho đến hiện nay các tài liệu địa chí của Thư viện Nghệ An đang được tiến
hành số hóa.
2.5. Tổ chức công tác bảo quản tài liệu địa chí
2.5.1. Ý nghĩa và tình trạng tài liệu của việc bảo quản kho tài liệu địa chí
- Ý nghĩa của bảo quản kho tài liệu địa chí
“Bảo quản vốn tài liệu là những biện pháp đảm bảo sự toàn vẹn và hiện
trạng vật lý bình thường của các tài liệu có trong kho”. [18, tr.361]
46
Công tác bảo quản nguồn tài liệu địa chí có ý nghĩa vô cùng quan
trọng. Điều này xuất phát từ những đặc trưng của tài liệu địa chí. Từ những
kinh nghiệm thực tiễn, cán bộ tại Thư viện tỉnh Nghệ An đã vận dụng công
tác bảo quản nguồn tài liệu địa chí, tìm ra những nguyên nhân gây hại cho
nguồn tại liệu địa chí.
Bảo quản kho TL địa chí nhằm:
Làm tăng giá trị kho tài liệu.
Kéo dài tuổi thọ TL.
- Một số yếu tố ảnh hưởng đến TLĐC
Yếu tố khách quan: Các điều kiện tự nhiên đã ảnh hưởng không nhỏ tới
tài liệu như : Nhiệt độ, độ ẩm; Ánh sáng; Không khí, bụi, Nấm mốc; Côn
trùng; Động vật; Thảm hoạ tự nhiên.
Yếu tố chủ quan: Sự lão hoá của TL; quá trình sự tác động của con
người.
- Tình trạng của tài liệu địa chí:
Hằng năm có khoảng 5 đến 7 cuốn tài liệu bị mốc, mối mọt, và bị ố
vàng…cũng ảnh hưởng xấu đến tài liệu địa chí, đó là tác động của bạn đọc
thư viện như xé, vẽ bậy hay lấy cắp tài liệu, sử dụng tài liệu chưa đúng
cách…
Những tài liệu chịu tác động của sự lão hóa nhiều nhất là những tài liệu
cổ và tài liệu viết tay thời kì kháng chiến chống Pháp mặc dù thư viện đã có
nhiều biện pháp bảo quản song vẫn không tránh khỏi những tình trạng như
nấm mốc, rách nát, và hầu hết những tài liệu viết tay này đều bị ố vàng có
nhiều cuốn không nhìn được rõ chữ, rách quá nửa một phần do những tài liệu
này có tuổi thọ khá lâu một phần do ý thức của bạn đọc và những tác động
của tự nhiên.
Đặc biệt ở Thư viện Tỉnh Nghệ An có 2 cuốn sách lá cây chữ Thái Cổ
và 2 bộ ván khắc in chữ Hán (50 tấm) được ban lãnh đạo Thư viện lưu giữ
47
bảo quản cẩn thận trong két sắt và tại phòng Hán Nôm tại Thư viện Tỉnh
Nghệ An. Với điều kiện và cách thức bảo quản này của Thư viện tỉnh Nghệ
An chưa thật sự tốt và xứng đáng với giá trị của tài liệu.
2.5.2. Thực trạng bảo quản kho tài liệu địa chí
Sau một thời gian sử dụng, sách thường bị hư hỏng, rách nát. Nhận
thức được tầm quan trọng của việc bảo quản tài liệu địa chí, Thư viện tỉnh
Nghệ An đã tuân theo những quy định cơ bản trong công tác bảo quản tài liệu.
Để khắc phục tình trạng này nhằm tăng tuổi thọ cho sách thì ngoài việc đưa ra
nội quy, giáo dục bạn đọc về ý thức sử dụng sách, thư viện cũng tiến hành bảo
quản tài liệu với một số phương pháp như sau:
Có phòng dành riêng cho tài liệu địa chí thoáng mát, đủ ánh sáng.
Thư viện thường xuyên tổ chức kiểm kê, tu bổ, sữa chữa sách, báo,
tạp chí cũ, xử lý mối mọt và có các biện pháp phòng tránh những tác nhân gây
nguy hại cho tài liệu.
Kho tài liệu địa chí được Thư viện tỉnh Nghệ An được trang bị điều
hòa đảm bảo nhiệt độ phù hợp với tài liệu. Ngoài ra kho tài liệu địa chí được
trang bị các phương tiện cứu hỏa hiện đại: bình xịt cứu hỏa...Có thuốc để khử
các loại côn trùng có hại.
Cán bộ phụ trách kho tài liệu địa chí đã thường xuyên làm vệ sinh
kho, áp dụng các biện pháp kỹ thuật trong việc bảo quản tài liệu như chống
ẩm mốc, chống mối mọt và côn trùng… để tài liệu có thể sử dụng được lâu
dài, góp phần tiết kiệm ngân sách nhà nước, kiểm tra, phát hiện những hiện
tượng tài liệu hư hỏng để có biện pháp xử lý kịp thời như: tiến hành sửa chữa,
đóng lại để giữ cho tài liệu luôn trong tình trạng tốt, sẵn sàng phục vụ.
Đồng thời, tiến hành kiểm kê và thanh lọc tài liệu nhằm đánh giá hiện
trạng vốn tài liệu, từ đó đề ra các biện pháp củng cố, hoàn thiện, nâng cao
chất lượng vốn tài liệu và cải thiện các dịch vụ từ đó nâng cao chất lượng,
hiệu quả phục vụ của thư viện.
48
Đối với những tài liệu có nhiều trang bị tách rời khỏi bìa sách thì dùng
băng dính để dán lại. Những tài liệu có nhiều trang bị rách thì buộc phải khâu
chúng lại với nhau. Đóng bìa cứng với những cuốn sách có giá trị và quý
hiếm.
Cán bộ tại kho địa chí thường xuyên theo dõi và hướng dẫn người
dùng tin tra tìm tài liệu một cách tận tình để tránh tình trạng mất tài liệu, cán
bộ thư viện luôn nêu cao tinh thần trách nhiệm, trân trọng, yêu quý tài liệu.
Tại thư viện giá sách trong kho được được kê cách mặt đất từ 18 –
20cm và đặt vuông góc với cửa sổ để tránh ánh sáng chiếu vào giá, trang bị
rèm cho tất cả cửa sổ trong kho và phòng đọc.
Đồng thời thư viện Tỉnh Nghệ An đã bắt đầu tiến hành số hóa tài liệu
địa chí hiện có trong kho.
Hàng năm Thư viện Nghệ An đều chuyển dạng các tài liệu quý hiếm
ít nhiều đã bị hư hỏng bằng các hình thức như sao chụp, nhân bản nhằm phục
vụ bạn đọc.
Tuy nhiên, tài liệu tại kho địa chí của Thư viện chủ yếu là tài liệu về
lịch sử, các tác phẩm văn học của tác giả địa phương, các tài liệu nghiên cứu
chuyên sâu rất ít, chính vì vậy việc đáp ứng nhu cầu nghiên cứu của bạn đọc
còn nhiều hạn chế. Nhiều tài liệu địa chí là những bản photo, đánh máy, thận
chí là chép tay. Việc bảo quản các tài liệu này cũng gặp nhiều khó khăn và là
một vấn đề cấp thiết cần sớm được khắc phục.
Hiện nay, kho tài liệu địa chí được đặt ở tầng ba nhưng diện tích chật
hẹp, kho không có gió thông thoáng nên sách nhanh bị hư hại và dễ bám bụi.
Hơn nữa, do ảnh hưởng của vùng nhiệt đới gió mùa ẩm, nắng lắm, mưa nhiều
nên tài liệu dễ bị nhiều nấm mốc và là điều kiện thuận lợi cho côn trùng phát
triển, cán bộ phụ trách lại ít người nên công tác vệ sinh bảo quản tài liệu
không được tiến hành thường xuyên, đồng thời trong quá trình phục vụ bạn
đọc ý thức bảo vệ tài liệu chưa cao.
49
2.6. Đánh giá chung
2.6.1. Ưu điểm
Nhìn chung, kho tài liệu địa chí của Thư viện tỉnh Nghệ An đã phát huy
được giá trị của mình. Công tác địa chí ngày càng khẳng định vị trí quan trọng
trong hoạt động chung của Thư viện Nghệ An, trở thành hoạt động có ý nghĩa
thiết thực đối với sự nghiệp xây dựng và phát triển kinh tế, văn hóa, giáo dục,
quốc phòng của tỉnh Nghệ An.
Kho tài liệu địa chí được thư viện chú trọng bổ sung và tổ chức tương
đối chính xác và hợp lý. Kho địa chí được thành lập thành một kho riêng –
độc lập để xây dựng vốn tài liệu, tăng cường khâu bảo quản, hoạt động và
phát huy hết khả năng của vốn sách báo sưu tầm, bổ sung trong kho.
Những ưu điểm của kho địa chí của Thư viện Nghệ An, cần nói thêm
điều này nữa. Đấy là công tác xử lý, tổ chức bộ máy, tra cứu và bảo quản và
công tác Thông tin – Thư mục địa chí. Tài liệu địa chí khi được chọn vào kho
đều được vào sổ, đóng dấu trang tên sách và trang 17, có dán nhãn.
Do đặc điểm của loại kho địa chí, sách và tài liệu được sắp xếp thành
từng chuyên đề rõ ràng. Chẳng hạn, chuyên đề Hồ Chí Minh (hơn 500 cuốn),
chuyên đề Phan Bội Châu (70 cuốn),... Hàng trăm tư liệu liên quan, như
chuyên đề Xô Viết Nghệ – Tĩnh, chuyên đề các danh nhân và nhân vật lỗi lạc,
chuyên đề nông nghiệp, chuyên đề văn hóa dân gian, chuyên đề văn học dân
gian,…Các chuyên đề này đều chứa đựng những tài liệu giá trị, có thể đáp
ứng nhu cầu tra cứu chuyên sâu của bạn đọc nhiều lứa tuổi.
Cơ sở vật chất – trang thiết bị: được trang bị tương đối đầy đủ gồm:
máy tính tra cứu, quạt trần, tủ giá đựng sách, hệ thống điện chiếu sáng rất tốt,
điều hòa, máy in, bàn ghế phục vụ bạn đọc, môi trường sạch sẽ thoáng
mát…nhằm thu hút bạn đọc đến Thư viện ngày càng đông góp phần nâng cao
hiệu quả phục vụ bạn đọc và đáp ứng nhu cầu đọc của bạn đọc một cách tốt
nhất.
50
Thư viện tỉnh Nghệ An đã xây dựng được bộ máy tra cứu địa chí
tương đối hoàn chỉnh: Mục lục địa chí, thư mục địa chí, cơ sở dữ liệu địa chí.
Trong đó chú trọng việc biên soạn các thư mục địa chí như: thư mục chuyên
đề, thư mục trích báo tạp chí… Với các đề tài bám sát nhiệm vụ chính trị đặt
ra trong từng thời kỳ ở Nghệ An nhằm khai thác vốn tài liệu này phục vụ cho
nhu cầu độc giả địa chí.
Đội ngũ cán bộ Thư viện thì nhiệt tình, chu đáo, và có lòng say mê
yêu nghề. Phong cách phục vụ và thái độ ứng xử chân thành, cởi mở với bạn
đọc. Đội ngũ cán bộ có trình độ (100% đại học), năng lực, vững chắc về
chuyên môn và thành thạo tin học, ngoại ngữ. Cùng với những kinh nghiệm
nhiều năm trong công tác phục vụ bạn đọc, hơn ai hết họ là những người thẩu
hiểu nhu cầu của bạn đọc tại kho địa chí và thỏa mãn tối đa các nhu cầu của
bạn đọc.
Trong hằng chục năm qua, để đóng góp phần xây dựng và phát triển
kho địa chí của tỉnh nhà, Thư viện Nghệ An đã có nhiều nỗ lực tham gia biên
soạn hoặc cung cấp nhiều tư liệu cho các nhà biên soạn, từ đó cho ra đời
nhiều bộ sách tốt, có giá trị tổng kết, có ý nghĩa lâu dài. Ngoài ra, một số tác
giả làm luận án Thạc sĩ, Tiến sĩ, luận văn tốt nghiệp đại học, cao đẳng có liên
quan đến kho sách địa chí Nghệ An đều được Thư viện giúp đỡ, chỉ bảo tận
tình, đạt kết quả tốt đẹp khi bảo vệ.
Hàng năm Thư viện Nghệ An đều có sự tu bổ các tài liệu quý hiếm ít
nhiều đã bị hư hỏng bằng các hình thức như sao chụp, nhân bản. Cho đến hiện
nay các tài liệu địa chí của Thư viện Nghệ An đang được tiến hành số hóa.
Công tác phục vụ bạn đọc của kho sách địa chí cũng được Thư viện
Nghệ An chú ý, đầu tư. Hàng ngày phòng đọc mở cửa phục vụ bạn đọc tra
cứu tại chỗ, vì tài liệu hiếm quý không muốn để thất thoát với thái độ niềm
nở, nhiệt tình. Với chức năng, nhiệm vụ đặc biệt của mình, kho địa chí trong
nhiều năm qua, đã phục vụ tốt bạn đọc, nhất là tầng lớp sinh viên, cán bộ
51
giảng dạy, các nhà nghiên cứu trong và ngoài địa phương, những người cao
tuổi có nhu cầu tìm hiểu truyền thống của quê hương, truyền lại kiến thức cho
con cháu.
Công tác phục vụ tài liệu địa chí không chỉ dừng lại phục vụ bạn đọc
đơn thuần bằng hình thức tổ chức phòng đọc, tổ chức phục vụ tra cứu mà còn
linh hoạt sáng tạo bằng hàng loạt các hình thức phục vụ khác: Hình thức
thông tin tuyên truyền, triển lãm tài liệu địa chí, tìm hiểu về địa phương được
tổ chức thường xuyên… Ngoài việc phục vụ thường xuyên, phòng địa chí còn
đáp ứng nhiều đợt phục vụ đột xuất cho các cán bộ lãnh đạo, các cơ quan ban
ngành trong tỉnh khi có yêu cầu cần thiết.
Trong suốt quá trình triển khai hoạt động địa chí thư viện tỉnh Nghệ
An đã thu được những kết quả nhất định, góp phần vào sự phát triển các mặt
của địa phương. Những thành công đó là do sự nhận thức và chỉ đạo đứng đắn
của ban giám đốc về công tác địa chí trong tình hình hiện nay, sự nỗ lực vươn
lên của cán bộ phòng địa chí, đồng thời phải kể đến sự đóng góp tích cực của
đội ngũ bạn đọc nghiên cứu và cũng là những công tác viên tâm huyết với
công tác địa chí ở thư viện.
2.6.2. Hạn chế
Do nhiều nguyên nhân chủ quan và khách quan nên kho địa chí đã và
đang bộc lộ một số hạn chế chế cần khắc phục:
Nhiều tài liệu cổ còn chưa tập trung mà vẫn phân tán trong nhân dân,
trong các cơ quan thông tin Thư viện ở trung ương như: Thư viện Quốc gia,
Viện thông tin khoa học xã hội, viện Hán Nôm… Việc bổ sung tài liệu địa chí
còn phụ thuộc nhiều vào công tác bổ sung. Kho địa chí chưa lập được danh
mục cần phải mua. Quan trọng hơn là những tài liệu mới xuất bản chưa được
bổ sung kịp thời. Loại hình trong kho tài liệu địa chí chủ yếu bao gồm sách,
báo, tạp chí, tranh, ảnh, bản đồ, tài liệu trên các báo địa phương, báo trung
52
ương… còn quá ít. Thư viện chưa có các tài liệu điện tử như đĩa CD – ROM,
cassette, video…
Việc bổ sung, hoàn chỉnh vốn tài liệu địa chí còn gặp nhiều khó khăn
do kinh phí hạn hẹp, chưa đủ sức mua hay sao chụp hết các tài liệu đặc biệt
quý hiếm. Nhiều tài liệu độc bản, rách nát, chữ mờ nhoè, nhưng kinh phí eo
hẹp nên việc khắc phục gặp rất nhiều khó khăn.
Với sự nỗ lực hết mình trong công tác địa chí nhưng Thư viện tỉnh
Nghệ An mới chỉ đáp ứng được một phần nhỏ nhu cầu nghiên cứu cũng như
học tập của bạn đọc.
Số lượng bạn đọc đến kho địa chí chưa nhiều chủ yếu là các nhà
nghiên cứu, sinh viên đến kho địa chí tìm hiểu để phục vụ cho đề tài nghiên
cứu của họ. Vì tổ chức theo kho đóng nên gây khó khăn cho bạn đọc không
có điều kiện đến Thư viện.
Công tác xử lý tài liệu địa chí còn nhiều bất cập, xây dựng bộ máy tra
cứu chưa được đầu tư thích đáng.
Mức độ ứng dụng công nghệ thông tin vào các khâu tổ chức, quản lý
và khai thác vốn tài liệu địa chí chưa cao.
Trình độ cán bộ phục vụ của thư viện còn nhiều hạn chế, nên việc
giúp đỡ bạn đọc khai thác tài liệu còn chậm, thiếu đầy đủ.
Công tác trao đổi ấn phẩm và xuất bản phẩm giữa các Liên hiệp Thư
viện Bắc Miền Trung mang lại nhiều hiệu quả, nhưng vẫn chưa được thường
xuyên. Công tác tiếp nhận lưu chiểu xuất bản địa phương vẫn thông qua Sở
Văn hóa – Thể thao và Du lịch nên gây ra thất thoát.
Việc sao chụp tài liệu bằng máy photocopy không đúng tiêu chuẩn và
gây hư hỏng tài liệu.
Thư viện tỉnh Nghệ An vẫn chưa áp dụng công nghệ phục chế tài liệu
đã bị hư hỏng, rách nát đối với là những tài liệu có giá trị đặc biệt như: tài liệu
cổ, quý hiếm, chép tay…đây là một thiếu sót lớn.
53
Công tác bảo quản vốn tài liệu địa chí còn chưa thỏa đáng do kho tài
liệu địa chí còn chật hẹp, thiếu ánh sáng và các trang thiết bị để bảo quản tài
liệu được tốt nhất.
TIỂU KẾT CHƯƠNG 2
Thông qua chương 2 tôi đã nêu được thực trạng xây dựng kho sách địa
chí của Thư viện tỉnh Nghệ An như: đối tượng và nhu cầu sử dụng tài liệu địa
chí của Thư viện tỉnh Nghệ An, nguồn tư liệu tại kho sách địa chí đặc biệt là
kho sách quý hiếm, kho sách hiện tại của Thư viện tỉnh Nghệ An và cách tổ
chức, sắp xếp kho tài liệu địa chí; hoạt động xây dựng kho sách địa chí của
Thư viện tỉnh như (sưu tầm, bổ sung, xử lý); tổ chức bộ máy tra cứu địa chí
và tổ chức bảo quản tài liệu địa chí. Từ đó tôi đã chỉ ra được những ưu điểm
và hạn chế của thư viện nhằm làm tiền đề cho chương 3 để đưa ra những giải
pháp nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động kho sách địa chí của Thư viện tỉnh
Nghệ An.
54
CHƯƠNG 3
GIẢI PHÁP NHẰM NÂNG CAO HIỆU QUẢ HOẠT ĐỘNG KHO
SÁCH ĐỊA CHÍ CỦA THƯ VIỆN TỈNH NGHỆ AN
3.1. Giải pháp về chính sách
Thư viện cần có những chính sách quan tâm hơn nữa đến kho tài liệu
địa chí như :
Tăng cường đầu tư kinh phí cho kho sách địa chí
Hàng năm, trong dự toán ngân sách của Thư viện tỉnh Nghệ An cần có
một khoản kinh phí phù hợp cho hoạt động thông tin địa chí. Khi có kinh phí
cán bộ thư viện sẽ có điều kiện để tiến hành thường xuyên việc bổ sung tài
liệu cũng như tiến hành các hoạt động như: tuyên truyền, giới thiệu nguồn tài
liệu địa chí, tổ chức các cuộc triển lãm, các cuộc thi thu hút sự quan tâm của
bạn đọc, tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin, mua sắm trang thiết bị
còn thiếu…
Thư viện tỉnh Nghệ An cần tăng cường đầu tư kinh phí cho các hoạt
động sau: sao chụp tài liệu địa chí; mua, bán, trao đổi các CSDL thư mục và
CSDL trên CD – ROM với các cơ quan khác. Đồng thời biên soạn các thư
mục lớn. Đầu tư chi phí quảng cáo các sản phẩm và dịch vụ thông tin địa chí
và công tác bổ sung hiện tại và thực hiện các hoạt động nghiệp vụ khác như:
Tuyên truyền, giới thiệu nguồn tài liệu địa chí, tăng cường ứng dụng công
nghệ thông tin…
Như đã trình bày, hàng năm Thư viện trích 35 triệu đồng, để sưu tầm,
biên dịch tài liệu Hán Nôm và dành 20 triệu để sưu tầm, bổ sung tài liệu địa
chí, các luận án tiến sỹ về Nghệ An tại các thư viện trong cá nước bổ sung
cho kho địa chí, đầu tư cho công tác sưu tầm, dịch thuật, tài liệu quý hiếm,
chọn mua một số ấn phẩm văn hóa văn nghệ của các tác giả địa phương, tổ
chức một số buổi toạ đàm có tính học thuật theo chuyên đề... So với yêu cầu
55
của công tác bổ sung tài liệu địa chí thì số tiền đầu tư đó còn ít ỏi. Rất mong
được sự quan tâm giúp đỡ của các cấp, các ngành, đặc biệt là ngành văn hóa,
từ Trung ương đến địa phương.
Tăng cường kinh phí bổ sung nâng cao số lượng, chất lượng vốn tài
liệu trong hệ thống thư viện công cộng, đặc biệt là kho sách lưu động. Có như
vậy mới có một cơ số vốn tài liệu đầy đủ, tập trung, không manh mún, mới
thu hút được đông đảo người dân đến sử dụng thư viện.
Đầu tư cơ sở vật chất, trang thiết bị cho hoạt động địa chí
Trụ sở thư viện là nơi giữ gìn bảo quản tài liệu, nơi giao tiếp với bạn
đọc. Do đó, trụ sở cần khang trang, trang thiết bị hiện đại. Để phục vụ tốt bạn
đọc cần tăng cường cơ sở vật chất trang thiết bị hiện đại cho thư viện.
Tiếp tục đầu tư xây dựng, cải tạo, nâng cấp cơ sở hạ tầng thư viện; bổ
sung các loại trang thiết bị như giá sách, bàn ghế, kệ tủ, máy tính tủ thư mục,
tủ trưng bày giới thiệu tài liệu địa chí, giá đựng tài liệu… phải đảm bảo tiêu
chuẩn kỹ thuật và hiện đại ...; tổ chức sắp xếp lại một số kho sách, báo cho
khoa học.
Đầu tư trang thiết bị đồng bộ, nâng cấp phần mềm thư viện, trang bị
phần mềm số hóa tài liệu tiến tới mục tiêu xây dựng một thư viện điện tử, kết
hợp giữa truyền thống và hiện đại.
Đầu tư các trang thiết bị bảo vệ, phòng chống cháy nổ hệ thống báo
động, hệ thống đèn, chống mối mọt cho kho tài liệu và các kỹ thuật nhằm
phục chế và bảo quản tài liệu …và các kỹ thuật nhằm phục chế và bảo quản
tài liệu. Thư viện cần ưu tiên tăng cường máy vi tính để có thể đưa ra cho bạn
đọc tự tra tìm thông tin trên các cơ sở dữ liệu địa chí. Thư viện cần đầu tư
máy tính, máy Scanner để quyét và lưu giữ tài liệu thông tin để có thể bảo
quản tài liệu tốt hơn. Với kỹ thuật quét và nhận dạng hiện nay, các tài liệu
toàn văn đều có thể chuyển dạng thành tài liệu điện tử một cách dễ dàng. Nội
dung tài liệu trên CD – ROM có thể sử dụng thay cho việc sử dụng tài liệu
56
gốc góp phần bảo vệ tài liệu gốc và dễ dàng tổ chức tra cứu tự động tại thư
viện. Bạn đọc có thể tra tìm tài liệu trên máy thay vì sử dụng một bản tài liệu
gốc. Ngoài ra bộ phận địa chí cần thêm máy in, máy photo…Đầu tư kho địa
chí và phòng đọc đủ tiêu chuẩn
Xây dựng kho tài liệu địa chí Thư viện Nghệ An theo hướng chuyên
môn hóa và hiện đại hóa
Trong nhiều năm qua, Thư viện Nghệ An đã có nhiều nỗ lực và tiền của
để xây dựng được một kho sách địa chí riêng, có hệ thống mục lục khá hoàn
chỉnh. Nhiều thế hệ bạn đọc, theo nhu cầu khác nhau, có thể nắm bắt khá
nhanh tổng thể kho sách, tìm kiếm những tài liệu cần thiết trong phạm vi có
thể. Các sách, báo, tạp chí xếp theo số ĐKCB, thuận tiện cho việc sắp xếp, lấy
sách phục vụ bạn đọc... Tuy vậy, như đã nói ở phần trên, kho địa chí của Thư
viện so với tiềm năng và yêu cầu thì còn nhiều bất cập, cần được ý thức rõ và
tìm phương án khả thi để giải quyết.
Trong thời gian tìm hiểu kho sách địa chí, tôi đã mạnh dạn nêu lên một
số suy nghĩ sau đây:
Cần chuyên môn hóa đối với cán bộ phục vụ địa chí. Cán bộ phục vụ
kho sách báo này cần có tâm với nghề, vốn hiểu biết sâu rộng, nắm bắt chính
xác nhu cầu người đọc, chịu khó đi thực tế, điền dã để bổ sung tài liệu cho
kho, khai thác nguồn tài liệu trong kho để giới thiệu trên các phương tiện
thông tin đại chúng, các cuốn sách xuất bản ở địa phương hoặc Trung ương.
Làm tốt hơn nữa công tác thông tin – thư mục. Công tác thông tin thư
mục đã được tiến hành khá tốt, tuy vậy, theo hướng khoa học – hiện đại, kho
sách địa chí cần được triển khai cụ thể hơn, chính xác hơn. Hiện nay, đã có
một số bài viết trên các báo, tạp chí, trung ương đã được Thư viện Nghệ An
lưu giữ nhằm phục vụ bạn đọc trước mắt và lâu dài. Việc tìm hiểu, tra cứu tài
liệu địa chí lúc bấy giờ chắc chắn sẽ thuận tiện hơn nhiều.
57
Cần có chương trình nhà nước nhằm bảo quản và khai thác một số tài
liệu quý hiếm trong kho địa chí ở Thư viện Nghệ An. Bước đầu, ông Đào
Tam Tỉnh – cựu Giám đốc của Thư viện tỉnh Nghệ An, đã lập được thư mục
gần 200 tài liệu (dưới dạng chép tay, đánh máy, phôto bản vi tính,...) được
xem là tài liệu quý hiếm đang xuống cấp cần có sự quan tâm của Nhà nước.
Bản thư mục lập từ tháng 4 - 1999, hi vọng con số thư mục sẽ ngày càng
phong phú và có giá trị hơn.
Xây dựng kế hoạch truyền thông marketing
Từ những nhu cầu, sở thích đọc sách của các đối tượng người dùng tin
từ đó Thư viện cần đưa ra những chính sách phát triển kho sách thích hợp.
Thư viện cần tăng cường quảng cáo, giới thiệu về các sản phẩm và
dịch vụ của thư viện tới bạn đọc như: phát tờ rơi, áp phích, banner, tuyên
truyền, quảng cáo trên các trang web khác nhau… và không chỉ dừng lại ở
những kênh truyền thống đã có trên thư viện cần những kênh thông tin mới
như mạng xã hội, facebook, youtube,… Việc tham gia các mạng xã hội này
rất dễ dàng với vài thao tác đơn giản, các thông tin về TV được đưa lên sẽ
được đông đảo người dùng tin biết đến trong thời gian ngắn.
Nên xây dựng tạo lập trang web và thường xuyên sử dụng nó để
truyền các thông tin tới cho NDT. Không chỉ dừng lại ở đó, cán bộ tại bộ
phận này phải làm cho NDT nhận thấy thư viện luôn sẵn sàng trả lời mọi câu
hỏi liên quan đến việc sử dụng thư viện của họ. Điều này sẽ giúp cho NDT
yên tâm và cảm thấy lúc nào cũng được hỗ trợ khi họ sử dụng các sản phẩm
của thư viện trên Internet. Sự hướng dẫn kịp thời cho NDT không chỉ giúp
làm tăng hiệu quả hướng dẫn sử dụng Thư viện qua trang web mà còn giúp
cho NDT mong muốn sử dụng sản phẩm Thư viện lâu dài.
Thường xuyên tổ chức các buổi giao lưu giữ bạn đọc với nhà văn, nhà
thơ, các cuộc hội nghị, hội thảo bạn đọc, tổ chức các cuộc thi về văn hóa đọc,
thi kể chuyện, các sự kiện, hội sách… tuyên truyền về vốn tài liệu địa chí để
58
thu hút ngày càng nhiều bạn đọc đến với thư viện nói chung và với kho sách
địa chí nói riêng.
3.2. Giải pháp tổ chức hoạt động
3.2.1. Bổ sung tài liệu địa chí
Bổ sung qua các nguồn mua, biếu tặng, sưu tầm
Hiện tại các loại hình và nguồn tài liệu địa chí chính mà Thư viện Nghệ
An dựa vào để sưu tầm, bổ sung là nguồn tài liệu mua tại các nhà sách, nguồn
lưu chiểu và biếu tặng.
Để tăng cường vốn tài liệu địa chí cần xây dựng một kế hoạch bổ sung,
đảm bảo cơ cấu tài liệu hợp lý. Thư viện cần phải điều tra và xác định rõ các
nhu cầu thông tin của, cán bộ lãnh đạo, quản lý tỉnh và các nhu cầu thông tin
kinh tế xã hội của họ như cải cách hành chính, quy hoạch đô thị và các vùng
sản xuất nông thôn, chuyển đổi cơ cấu kinh tế, các ngành nghề và sản xuất
hàng hóa, thị trường lao động, nhu cầu thông tin của doanh nghiệp…
Tiến hành sưu tầm tài liệu theo đơn vị hành chính hiện tại. Bên cạnh đó
cũng có thể bổ sung theo đơn vị hành chính giáp ranh có liên quan trong lịch
sử địa danh của Thư viện tỉnh Nghệ An.
Phải soạn thảo đề cương đầy đủ về công tác địa chí ở Thư viện Nghệ
An, từ đó hoạch định chiến lược hoạt động dài hạn và kế hoạch ngắn hạn cho
công tác địa chí
Tiếp tục sưu tầm các tài liệu địa lý, lịch sử địa phương, con người như
các loại gia phả, tộc phả, văn bia...
Bên cạnh đó thư viện tỉnh Nghệ An cần tăng cường bổ sung các tài liệu dạng:
- Dạng điện tử (băng cassette, đĩa compact…)
- Dạng số ( thu thập các bài viết trên mạng về lĩnh vực địa chí)
- Tài liệu từ các bài báo Trung ương, báo địa phương
Một số tài liệu quý hiếm trong vốn tài liệu địa chí Nghệ An như sách
chép tay trên lá cọ, các bản khắc gỗ, khắc văn bia, gia phả... ít nhiều nhưng
59
trong nhân dân vẫn còn lưu lại vì vậy Thư viện tỉnh Nghệ An cần cố gắng tiếp
tục sưu tầm.
Trong kế hoạch kinh phí phải ưu tiên (dành riêng) một phần thích đáng
để thực hiện bổ sung thường xuyên các tài liệu địa chí, đặc biệt coi trọng việc
mua các tài liệu quý hiếm, tạo thời gian cho cán bộ chuyên trách làm công tác
địa chí; có sự chủ động tìm nguồn tài liệu địa chí qua thăm dò, qua các thư
mục sách, báo, các cơ quan thông tin – thư viện…để khai thác tài liệu bằng cách
thuê sao chụp, chép lại, đặt mua hoặc thuê dịch (tài liệu Hán Nôm, Pháp).
Bổ sung qua trao đổi, hợp tác
Công tác bổ sung hiện tại và thực hiện các hoạt động nghiệp vụ khác
như: Tuyên truyền, giới thiệu nguồn tài liệu địa chí, tăng cường ứng dụng
công nghệ thông tin…
Thư viện cần có kế hoạch phối hợp với các Chi hội Văn học, Văn nghệ
Dân gian địa phương, các nhà nghiên cứu, đội ngũ giáo viên hưu trí, thư viện
Huyện, Xã, các cơ quan, trường học tổ chức phát hiện sưu tầm khai thác bổ
sung các tài liệu địa chí theo từng địa bàn cụ thể để kho tài liệu địa chí của thư
viện ngày càng hoàn thiện và phục vụ có hiệu quả nhu cầu của bạn đọc. Thiết
lập quan hệ với các cơ quan xuất bản, nhà in trong tỉnh để đảm bảo chế độ
nộp lưu chiểu cho kho tài liệu địa chí. Đồng thời cán bộ địa chí cũng cần phải
duy trì công tác trích báo, tạp chí (trích những bài viết nghiên cứu có giá trị về
từng mặt, từng lĩnh vực về địa phương) tạo thêm nguồn tài liệu địa chí cho
Thư viện.
Thư viện cũng có thể ký hợp đồng với các Thư viện lớn như Thư viện
Quốc gia, các cơ quan lưu trữ, trung tâm khoa học, hoặc cá nhân, tổ chức ở
địa phương nhằm cung cấp thông tin thư mục về các tài liệu địa chí về Nghệ
An. Từ đó có những biện pháp hợp lý để sao chụp, lưu giữ tài liệu.
Tăng cường thu thập tài liệu địa chí thông qua các hình thức nộp lưu
chiểu, tặng biếu, trao đổi từ các cá nhân, tổ chức.
60
Trao đổi sách địa chí: Có thể trao đổi giữa Thư viện tỉnh với cơ quan
nghiên cứu trong tỉnh hoặc giữa các Thư viện tỉnh với nhau. Đây là nguồn bổ
sung quan trọng đối với các Thư viện trong địa bàn cũng như các Thư viện
lân cận. Các Thư viện có những nét tương đồng với nhau nên việc trao đổi
mang lại hiệu quả cao giúp các Thư viện cùng có thể khai thác đầy đủ theo
nhu cầu của bạn đọc ở từng địa phương.
Tăng cường công tác thông tin liên kết sáu tỉnh khu vực Bắc miền
Trung (Thanh – Nghệ – Tĩnh – Bình – Trị – Thiên) để sưu tầm, bổ sung tài
liệu địa chí trao đổi giữa các kho sách địa chí của thư viện trong khu vực để
phát hiện, sao chụp những tài liệu (ảnh, tranh, bản vẽ) có liên quan đến địa
phương.
Đặc biệt cần tăng cường liên kết, hợp tác với các thư viện dòng họ, thư
viện tư nhân trong địa bàn toàn tỉnh và các tỉnh lân cận về bổ sung tài liệu địa
chí liên quan đến địa phương. Đồng thời tăng cường CSDL địa chí liên kết
với các thư viện khác.
3.2.2. Xử lý tài liệu
- Theo các chuẩn nghiệp vụ hiện đại
Thư viện tỉnh Nghệ An cần tuân theo các chuẩn nghiệp vụ hiện đại của
thư viện về xử lý hình thức và nội dung tài liệu.
Hiện tại thư viện tỉnh Nghệ An đang sử dụng Bảng phân loại tài liệu
địa chí – dùng cho hệ thống thư viện công cộng. Nhưng bảng phân loại không
được cập nhật thường xuyên nên còn nhiều bất cập. Thư viện cần điều chỉnh
cho phù hợp hơn với tỉnh, thành phố của mình. Cần mở thêm ký hiệu mới cho
các mục, tiểu mục.
Đặc biệt thư viện cũng nên xây dựng một bộ từ khóa địa chí dành riêng
cho thư viện tỉnh Nghệ An.
Trong thư viện, cần chú trọng tiến hành xây dựng và quản lý CSDL
tài liệu địa chí: Đảm bảo thống nhất từ khóa, trường phân loại…Hiện nay, thư
61
viện đã tiến hành sưu tầm tài liệu và số lượng sẽ tăng lên trong những năm
tới. Do đó, việc tạo lập CSDL địa chí là nhiệm vụ cần thiết để phục vụ công
cuộc phát triển kinh tế, văn hóa, xã hội ở địa phương. Đồng thời, thư viện tiếp
tục không ngừng xây dựng và hoàn thiện bộ máy tra cứu thư mục.
Thư viện cần tăng cường số hóa tài liệu (đặc biệt là các tài liệu quý
hiếm) thuận tiện cho việc quản lý, để tiện cho việc bảo quả, lưu trữ và phục
vụ người dùng tin thuận lợi.
3.2.3. Tổ chức kho hợp lý
Kho sách địa chí của Thư viện tỉnh Nghệ An là kho sách lưu giữ nhiều
giá trị văn hóa, truyền thống của địa phương việc tổ chức kho địa chí hợp lý,
hiệu quả nhằm bảo tồn và phát huy các giá trị tốt đẹp của nhân dân địa
phương.
Hiện tại ở kho địa chí của thư viện được tổ chức theo hình thức kho
đóng. Cán bộ thư viện lấy sách cho độc giả nhanh vì sách xếp theo đăng ký cá
biệt, ít mất mát, ít hư hỏng. Tuy nhiên bạn đọc không được trực tiếp vào kho
sách, phải tra cứu mục lục và mượn qua thủ thư, kém hứng thú bạn đọc đến ít
hơn. Do sách xếp theo số đăng ký cá biệt, nên những sách xếp giá cạnh tranh
không có mối liên hệ với nhau về nội dung thậm chí sách văn học có thể cạnh
sách về lịch sử. Theo cách này các tài liệu có cùng nội dung bị phân tán nhiều
nơi trong kho. Nhìn kho sách ta không có khái niệm về nội dung tài liệu của
thư viện mà phải thông qua bộ máy tra cứu. Cán bộ thư viện vất vả hơn vì
phải đi lại nhiều để lấy tài liệu phục vụ, nhất là các thư viện và trung tâm
thông tin lớn, nhiều tài liệu, đông độc giả
Cần xây dựng theo mô hình kho mở: Hiện nay, xu hướng phát triển
chung của các Thư viện trên thế giới là mở, tự chọn nhằm tạo điều kiện cho
bạn đọc trực tiếp lựa chọn những cuốn sách mà họ cần, tạo một môi trường
độc thuận lợi cho bạn đọc, góp phần kích thích nhu cầu đọc của bạn đọc.
Tổ chức kho hợp lý phải đảm bảo các điều kiện sau:
62
- Thống kê, điều tra về nội dung và tình trạng vốn tài liệu.
- Cải thiện môi trường lưu giữ tài liệu: theo dõi nhiệt độ, độ ẩm, vệ sinh
tài liệu, kệ của từng kho để tránh các tác nhân gây hại cho tài liệu.
- Áp dụng các biện pháp an toàn, an ninh cho tài liệu, phòng chống
cháy nổ, lụt tại các tầng kho.
- Tu sửa tại chỗ những tài liệu hư hỏng nhẹ, hoặc giao các tài liệu hư
hỏng cho phòng bảo quản sửa chữa.
- Thanh lọc những tài liệu đã lỗi thời, không phù hợp, cũ nát, thừa bản
để giải phóng kho tàng.
- Tập huấn tại chỗ và thực hành về bảo quản tài liệu cho nhân viên
trong phòng: lấy tài liệu, tổ chức sắp xếp kho, vệ sinh kho đúng quy cách....
Tổ chức kho đóng và kho mở phải đảm bảo tuân thủ an toàn, điều kiện
bảo quản tốt, thuận lợi cho người dùng và người làm thư viện.
3.2.4. Chú trọng công tác bảo quản, bảo tồn di sản văn hóa
Các tài liệu địa chí vừa là những di sản văn hóa vật thể, vừa là những
di sản phi vật thể, mang lại giá trị to lớn. Các di sản văn hóa này cần được lưu
giữ tại Thư viện Nghệ An như một bảo tàng thư tịch minh chứng cho một nền
văn hóa lâu đời của tỉnh Nghệ An. Điều này đòi hỏi Thư viện Nghệ An phải
có một quy chế, một chính sách bảo quản tài liệu một cách chuyên môn hơn
để vừa có thể phục vụ bạn đọc một cách tốt nhất vừa lưu giữ tài liệu một các
lâu dài.
Bảo quản và bảo tồn tài liệu được nhìn nhận với một vai trò và ý nghĩa
vô cùng quan trọng. Đặc biệt đối với kho sách địa chí đồ sộ của mình Thư
viện tỉnh Nghệ An cần chú trọng hơn nữa công tác bảo quản bảo tồn các di
sản văn hóa lưu giữ và phát huy lâu dài kho sách địa chí, góp phần thúc đẩy
kinh tế, văn hóa, xã hội của tỉnh nhà đi lên, thành “một tỉnh khá” như lòng
mong muốn của Chủ tịch Hồ Chí Minh qua những lần Người về thăm và căn
dặn lãnh đạo, chiến sĩ, đảng viên, cán bộ và nhân dân Nghệ An.
63
Hiện nay Thư viện đã và đang xử lý hồi cố kho sách địa chí để bảo
quản và phục vụ bạn đọc tốt hơn trong thời gian tới.
Thư viện cần phải chú trọng công tác bảo quản dự phòng tài liệu.
Trong đó, cần xây dựng và phổ biến những nội dung của công tác này đến các
cán bộ làm việc cũng như người sử dụng tài liệu; mở rộng việc bồi dưỡng như
mở các lớp bồi dưỡng cho cán bộ, phát tờ rơi về sử dụng tài liệu đúng cách
cho độc giả; xây dựng các phanô, áp phích, tranh vẽ trực quan để người sử
dụng tài liệu luôn ý thức được các hành động của mình đối với tài liệu.
Sao chụp những tài liệu quý, có giá trị mà thư viện không có khả năng
mua bản gốc.
Hoàn thành việc hồi cố sách, báo tạp chí theo chuẩn nghiệp vụ mới và
tu bổ, đóng sách, báo tạp chí mới.
Tiến hành kiểm kê và thanh lọc tài liệu nhằm đánh giá hiện trạng vốn
tài liệu, từ đó đề ra các biện pháp củng cố, hoàn thiện, nâng cao chất lượng
vốn tài liệu; thống kê thư viện nhằm đánh giá kết quả hoạt động, mức độ đáp
ứng của thư viện với nhu cầu của người sử dụng; qua đó cung cấp các số liệu
cần thiết để cơ quan quản lý thư viện và Thư viện tỉnh có căn cứ xây dựng kế
hoạch, duy trì và cải thiện các dịch vụ từ đó nâng cao chất lượng, hiệu quả
phục vụ của thư viện.
Đưa bạn đọc trở thành một đối tượng cùng tham gia quá trình bảo
quản tài liệu thư viện thiết kế các phiếu báo cáo về tình trạng tài liệu để người
sử dụng tài liệu có thể báo cáo tình trạng liệu khi có bất kì dấu hiệu bất
thường nào của tài liệu (rách, nát, mất trang,...)
Tăng cường chuyển dạng các tài liệu quý hiếm ít nhiều đã bị hư hỏng
bằng các hình thức như sao chụp, nhân bản.
Trang bị thêm hệ thống máy điều hòa, máy hút bụi, hút ẩm, quạt
thông gió, hệ thống đèn điện chiếu sáng đạt tiêu chuẩn về nhiệt độ, độ ẩm,
ánh sáng để bảo quản tài liệu được lâu dài hơn. Thường xuyên làm vệ sinh
64
kho sách, phun thuốc đề phòng và chống côn trùng, mối mọt gây hại đến tài
liệu
Ứng dụng công nghệ thông tin trong khâu bảo quản tài liệu địa chí: để
chuyển dạng tài liệu địa chí (sao chép sang CD - ROM, số hóa tài liệu…)
Đặc biệt Thư viện tỉnh Nghệ An cần tiến hành tu bổ, phục chế tài liệu
hoặc liên kết với các trung tâm làm công nghệ bảo tồn phục chế các tài liệu có
giá trị như : tài liệu quý hiếm, tài liệu cổ, tài liệu chép tay...
Tiến hành số hóa và dịch thuật tư liệu địa chí Hán Nôm trong kho tài
liệu địa chí. Với ý thức tồn sùng đạo học, khơi dậy tấm lòng hiếu học của
người Nghệ An, Thư viện Nghệ An cần tiến hành sưu tầm, tập hợp, nghiên
cứu để giới thiệu với công chúng bạn đọc những tư liệu Hán Nôm ghi chép về
các danh sỹ Nghệ An. Để bảo quản và phát huy tốt vốn tài liệu, tạo điều kiện
thuận lợi cho bạn đọc khai thác và tra cứu, Thư viện tỉnh cần tiến hành số hóa
– dịch thuật toàn bộ vốn thư tịch cổ Hán Hôm quý hiếm có trong thư viện và
ở các gia đình, các dòng họ, làng bản trong tỉnh Nghệ An mà thư viện phát
hiện được.
3.3. Ứng dụng công nghệ thông tin trong xây dựng bộ máy tra cứu
Hiện nay, việc đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin trong các cơ
quan Thư viện – thông tin nói chung và Thư viện Nghệ An nói riêng đã trở
nên hết sức cấp bách. Đây chính là điều kiện đầu tiên quyết định sự thay đổi
tận gốc rễ quá trình xử lý thông tin và nâng cao chất lượng bộ máy tra cứu.
Thư viện đã có những thay đổi đáng kể trong việc áp dụng phần mềm
ILIB, sử dụng mục lục công cộng trực tuyến OPAC. Sự tác động này giúp rút
ngắn quá trình xử lý thông tin và đảm bảo tính chính xác của thông tin đã
được xử lý, mở rộng khả năng trao đổi và truyền thông tin được thực hiện một
cách hiệu quả nhất…
Để tạo lập các loại hình cơ sở dữ liệu địa chí cần thường xuyên cập
nhập biểu ghi tài liệu và thư mục địa chí vào máy tính giúp cho Thư viện cũng
65
như địa phương có thể kiểm soát được nguồn thông tin địa chí. Thư viện cần
nhanh chóng xây dựng và hoàn thiện bộ máy tra cứu để nâng cao chất lượng
xử lý tài liệu địa chí, bởi vì bộ máy tra cứu thư mục là công cụ chủ yếu để tiến
hành phục vụ tra cứu thư mục, tập hợp các tài liệu tra cứu và thư mục, mục
lục, tuyên truyền các ấn phẩm, hướng dẫn đọc, nó còn là cơ sở cần thiết cho
toàn bộ hoạt động thư mục của thư viện, đặc biệt góp phần nâng cao chất
lượng xử lý tài liệu địa chí.
Thư viện cần tăng cường mua, bán, trao đổi các CSDL thư mục và
CSDL trên CD – ROM với các cơ quan khác.
Thư viện cần lập một cấu trúc biểu ghi CSDL địa chí có nhiều trường
dành riêng cho các tài liệu địa chí dạng sách để hoàn thiện hơn bộ máy tra cứu
của mình.
Cần làm tốt công tác quản lý chất lượng cơ sở dữ liệu để đảm bảo việc
khai thác thông tin đạt hiệu quả cao. Cần phải thường xuyên hiệu đính cơ sở
dữ liệu: để đảm bảo từ khóa thống nhất, hiệu đính trường phân loại theo bảng
phân loại mới.
Để nâng cao chất lượng tra tìm tin, cũng như bảo quản vốn tài liệu địa
chí và nâng cao kỹ thuật truyền thống, Thư viện tỉnh Nghệ An cần đẩy mạnh
tin học hóa trong hoạt động địa chí bằng cách: tạo lập và phản ánh vào các cơ
sở dữ liệu thư mục, cơ sở dữ kiện, cơ sở dữ liệu địa phương, và toàn bộ tài
liệu mà Thư viện thu thập được. Thư viện sẽ hoàn thiện các loại hình sản
phẩm và dịch vụ thông tin đã có nhằm tăng cường khả năng khai thác và tìm
kiếm thông tin của người dùng tin.
Cần xây dựng CSDL toàn văn tra cứu trên Internet.
Cần chuyển dạng các tài liệu địa chí nhằm bảo quản và phục vụ người
dùng tin một cách hiệu quả nhất.
66
Tạo các CSDL mới như chuyển dạng tài liệu từ cũ sang mới, tiến hành
thu thập tài liệu trên mạng internet, báo điện tử, đồng thời mở rộng liên kết
với các Thư viện trong cả nước.
Tạo lập các sản phẩm thông tin phù hợp với các nhóm đối tượng bạn
đọc khác nhau (ví dụ các dịch vụ như: dịch tài liệu, cung cấp thông tin có
chọn lọc, cung cấp thông tin tại nhà là những dịch vụ phù hợp với đối tượng
bạn đọc có khả năng chi trả hoặc các dịch vụ như: dịch vụ cho mượn tài liệu
về nhà và tra cứu tin sẽ rất phù hợp với bạn đọc là cán bộ quản lý và các nhà
nghiên cứu…). Đồng thời hình thành nhiều loại sản phẩm và thông tin thư
mục địa chí như: Cơ sở dữ liệu dữ kiện, toàn văn, các loại sản phẩm được lưu
giữ dưới dạng âm thanh, hình ảnh tĩnh, hình ảnh động…
Xây dựng và thực hiện các sản phẩm và dịch vụ thông tin khai thác
trên mạng thông qua các trang web, giới thiệu hoàn cảnh về đất nước con
người Nghệ An với nhân dân trong tỉnh cũng như nhân dân trong cả nước
giúp họ hiểu thêm về lịch sử, văn hóa của mảnh đất giàu truyền thống này.
Xây dựng phòng đọc mở đa phương tiện: để tạo kiện cho bạn đọc có
thể sử dụng thuận tiện các loại hình tài liệu địa chí điện tử, băng, đĩa từ, đĩa
quang… Cần trang bị thêm một số thiết bị cần thiết : đầu đọc đĩa, đầu đọc
băng, Video, vô tuyến với các kênh truyền hình khác nhau, máy scanner, máy
photocopy,…
Các đề xuất nêu trên có tầm quan trọng khác nhau, nhưng đều có ý thức
góp phần xây dựng kho địa chí ngày càng hoàn thiện.
TIỂU KẾT CHƯƠNG 3
Qua chương 3 tôi đã nêu rõ các nhóm giải pháp nhằm nâng cao hiệu
quả hoạt động kho sách địa chí của Thư viện Tỉnh Nghệ An các nhóm giải
pháp như : Giải pháp về chính sách (tăng cường đầu tư kinh phí cho kho sách
địa chí; đầu tư cơ sở vật chất, trang thiết bị cho hoạt động địa chí: xây dựng
kho địa chí theo hướng chuyên môn hóa và hiện đại; xây dựng kế hoạch
67
truyền thông marketing); giải pháp tổ chức hoạt động (bổ sung tài liệu địa chí;
xử lý tài liệu; tổ chức kho hợp lý; chú trọng công tác bảo quản, bảo tồn di sản
văn hóa…) và giải pháp ứng dụng công nghệ thông tin trong xây dựng bộ
máy tra cứu. Trên đây đã chỉ rõ được các giải pháp để nhằm nâng cao hiệu
quả hoạt động kho sách địa chí song vẫn còn nhiều thiếu sót mong quý thầy
cô thông cảm.
68
KẾT LUẬN
Tài liệu địa chí của Thư viện tỉnh Nghệ An một phần lớn rất có giá trị,
đang nằm ở kho địa chí thư viện tỉnh nhà. Đây là cái vốn cơ bản, tinh hoa cần
có nhiều ý thức, nhiệt tình, đầu tư người và của, để bảo quản và phát triển
không ngừng cả về lượng và chất. Thêm nữa, nếu không làm được như thế, tài
liệu địa chí vốn đã cũ nát sẽ càng cũ nát hơn, khả năng khôi phục sẽ khó khăn
hơn trong điều kiện thời tiết miền Trung thất thường, khắc nghiệt.
Tài liệu địa chí Thư viện tỉnh Nghệ An còn nằm rải rác nhiều nơi trong
tỉnh, ở nhiều địa phương trong nước, thậm chí là cả ở một số trung tâm sách
báo lớn trên thế giới (Pháp, Mỹ, Nhật, Nga, Trung Quốc,...). Cần sớm có biện
pháp, điều kiện" sưu tầm" vốn tài liệu quý hiếm này về kho tài liệu địa chí
Thư viện tỉnh nhà, càng sớm càng tốt.
Những tài liệu địa chí đã nằm tại kho sách cần phải được khai thác sử
dụng có hiệu quả vào cuộc sống hiện tại. Chủ tịch Hồ Chí Minh trong bài nói
chuyện tại Hội nghị đại biểu những người tích cực làm công tác văn hóa quần
chúng, ngày 11/12/1966, có đoạn nhấn mạnh; “Văn hóa phải gắn liền với lao
động sản xuất’’. Văn hóa xa rời đời sống, xa lao động là văn hóa suông.
Nhiệm vụ của người cán bộ văn hóa là phải dùng văn hóa để tuyên truyền cho
việc cần kiệm, xây dựng nước nhà, xây dựng CNXH ở miền Bắc và đấu tranh
thống nhất nước nhà. Nếu “văn hóa xa rời đời sống”, nói cụ thể ở đây là nếu
tài liệu địa chí không phát huy vào cuộc sống hiện tại thì tài liệu dẫu có nhiều
và quý đến mấy cũng chỉ là những “kiến thức chết” mà thôi. Gần đây, cuốn
sách An Tỉnh cổ lục của một học giả người Pháp, xuất bản lần đầu tại Việt
Nam năm 1936, đã được dịch sang tiếng Việt, xuất bản năm 2005, là một ví
dụ. Ở xứ Nghệ, những tài liệu như vậy chắc chắn không ít, đang chờ những
bàn tay, khối óc của con người tìm đến, đánh thức dậy, bắt chúng phục vụ cho
cuộc sống hôm nay, để sớm “Phấn đấu cho Nghệ An mau trở thành một
trong những tỉnh khá nhất ” khu vực và cả nước, như mong ước của Bác Hồ.
69
Kho tài liệu địa chí của Thư viện tỉnh Nghệ An đã góp phần đắc lực
cho cán bộ lãnh đạo, các nhà nghiên cứu cũng như nhân dân lao động tại địa
phương hiểu một cách toàn diện về địa phương mình, từ đó có thể làm chủ
đời sống của mình và có trách nhiệm, quyền hạn của công dân.
Trong những năm qua, vốn tài liệu địa chí tại Thư viện tỉnh Nghệ An
đã góp phần quan trọng trong công cuộc giữ gìn, phát huy và bảo tồn giá trị
văn hóa của địa phương. Bên cạnh đó, thư viện cần được sự quan tâm đúng
mức của các ban ngành liên quan, các tổ chức, cá nhân trong và ngoài nước
để công tác xây dựng và phát triển kho tài liệu địa chí của Thư viện tỉnh Nghệ
An tốt hơn, để có thể gặt hái được nhiều kết quả hơn tốt hơn nữa.
Hy vọng trong thời gian không xa nữa Thư viện tỉnh Nghệ An nói
chung và kho sách địa chí nói riêng sẽ là trung tâm lưu trữ những giá trị văn
hóa lâu đời và phát huy hơn nữa những tinh hoa tốt đẹp của người dân Nghệ
An.
70
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Báo Nghệ An (Các năm từ 1980 đến 2010), cơ quan ngôn luận của
Đảng bộ tỉnh Nghệ An xuất bản
2. Nguyễn Cần, Vũ Dương Thúy Ngà (chủ biên). Công tác địa chí trong
thư viện: Giáo trình dùng cho sinh viên trường Đại học và cao đẳng ngành
Thư viện – Thông tin. - H.: Đại học học Quốc gia Hà Nôi, 2009.
3. Nguyễn Đổng Chi (chủ biên): Địa chí Văn hóa dân gian Nghệ -
Tĩnh. Nhà xuất bản Nghệ An, Tp. Vinh, 1995.
4. Ninh Viết Giao (chủ biên): Nghệ An – Lịch sử văn hóa. Nhà xuất
bản Nghệ An, Tp Vinh, 2005
5. Vũ Ngọc Khánh (chủ biên): Từ điển Văn hóa - Giáo dục Việt Nam.
Nhà xuất bản Văn hóa - Thông tin, Hà Nội, 2003.
6. Bùi Dương Lịch: Nghệ An ký bản dịch của Nguyễn Thị Thảo, Nxb.
Khoa học xã hội, Hà Nội, 1993
7. Phan Ngọc Liên (chủ biên): Từ điển thuật ngữ lịch sử phổ thông.
Nhà xuất bản ĐHQG Hà Nội, 2000.
8. LơBơ-rơ-tông: An Tĩnh cổ lục, Nhà xuất bản Nghệ An và Trung tâm
Văn hóa Ngôn ngữ Đông Tây xuất bản, 2005 (bản dịch của Nguyễn Đình
Khang và Vũ Ngọc Phú).
9. Hồ Chí Minh: Văn hóa Nghệ thuật cũng là một mặt trận. Lữ Huy
Nguyên sưu tâm, biên soạn. Nhà xuất bản Văn học, Hà Nội, 1981.
10. Nghệ An Kí quyển 1,2.Nhà xuất bản khoa học xã hội
11. Tạp chí Thư viện Việt Nam (số 3 - 2006), cùng một số báo chí xuất
bản ở Hà Nội, hiện lưu tại Thư viện Nghệ An.
12. Thư mục thông báo sách mới( số 5/2010), Thư viện Tỉnh Nghệ An
xuất bản.
13. Thư viện tỉnh Nghệ An (1990 - 1994), Tác gia Nghệ Tĩnh thế kỷ
XX, Sở Văn hóa Thông tin Nghệ Tĩnh, Nghệ An.
71
14. Thư viện tỉnh Nghệ An (2005), Báo cáo tổng kết công tác năm 2004
của Thư viện tỉnh Nghệ An, Nghệ An.
15. Đào Tam Tỉnh: Khoa bảng Nghệ An (1075 - 1919). Thư viện Nghệ
An xuất bản, 2000. Nhà xuất bản Nghệ An tái bản năm 2005.
16. Đào Tam Tỉnh: Một số báo cáo khoa học về công tác địa chí của
thư viện tỉnh Nghệ An, những năm gần đây.
17. Đào Tam Tỉnh (2002), "Vài nét về công tác địa chí Thư viện tỉnh
Nghệ An", Tập san Thư viện, (Số 2), tr. 27-29.
18. Lê Văn Viết (2000), Cẩm nang nghề Thư viện, nxb Văn hóa thông
tin, 2000, 630tr.
19. Website http://nlv.gov.vn/nghiep-vu-thu-vien/ban-ve-khai-niem-tai-
lieu-quy-hiem.html
20. Website thư viện Quốc gia Việt Nam http://www.nlv.gov.vn
21. Website thư viện số Tỉnh Nghệ An http://thuviennghean.tailieu.vn/
72
PHỤ LỤC ẢNH
MỘT SỐ HÌNH ẢNH VỀ KHO SÁCH ĐỊA CHÍ CỦA
THƯ VIỆN TỈNH NGHỆ AN
Ảnh 1: Thư viện tỉnh Nghệ An
(Nguồn: sinh viên tự chụp)
Ảnh 2: Kho sách địa chí (Nguồn: Sinh viên tự chụp)
Ảnh 3: Giá sách về Hồ Chí Minh (Nguồn: Sinh viên tự chụp)
Tài liệu chép tay tiếng Pháp về Phan Bội Châu Tài liệu chép tay tiếngViệt
Tài liệu chép tay chữ Pháp ( Ảnh 4,5,6 Nguồn: Sinh viên tự chụp)
Ảnh 7,8,9: Một số tài liệu cổ ở kho địa chí
(Nguồn: Sinh viên tự chụp)
Ảnh 10: Hệ thống tra cứu dữ liệu (Nguồn: sinh viên tự chụp)
Ảnh 11: Phần mềm ILIB (Nguồn: Sinh viên tự chụp)
Ảnh 12: 2 cuốn sách lá cây chữ Thái cổ
(Nguồn: Thư viện cung cấp)
Ảnh 13: Một trong những tấm ván khắc chữ Hán
(Nguồn: Sinh viên tự chụp)
Ảnh 14: Sách Hán Nôm
(Nguồn: Sinh viên tự chụp)
Ảnh 15: Sắc phong (Nguồn: Thư viện cung cấp)
Ảnh 16: Gia phả, gia tộc
(Nguồn: Thư viện cung cấp)
Ảnh 17: Thiên Nam tứ chi lộ đồ thư do Đồ Bá vẽ, đóng chung trong Hồng
Đức bản đồ có ghi chép về quần đảo Hoàng Sa
(Nguồn: Thư viện cung cấp)
PHỤ LỤC 2
PHIẾU ĐIỀU TRA PHIẾU NHU CẦU ĐỌC TÀI LIỆU ĐỊA CHÍ
Để tìm hiểu hoạt động thông tin địa chí, đáp ứng nhu cầu sử dụng tài liệu địa
chí ngày càng cao của bạn đọc trong thời gian tới, thư viện tiến hành nghiên
cứu, tìm hiểu nhu cầu thông tin địa chí và những đánh giá về hoạt động địa
chí của thư viện tỉnh Nghệ An. Rất mong sự hợp tác của bạn đọc và trả lời
một số câu hỏi dưới đây (bằng cách đánh dấu X vào ô lựa chọn)
1. Xin bạn cho biết một vài thông tin về bản thân:
1.1. Giới tính Nam Nữ
1.2. Lứa tuổi Dưới 18 Từ 18 – 60 Trên 60
1.3. Nơi học tập công tác
…………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………
1.4. Chức vụ hiện nay (nếu có)
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………...
2. Bạn thuộc đối tượng nào sau đây:
Lãnh đạo quản lý Tỉnh
Đối tượng làm công tác nghiên cứu khoa học, nghiên cứu chuyên ngành,
giảng dạy, học sinh, sinh viên…
Nhân dân trong Tỉnh
Nhà nghiên cứu địa phương
Đối tượng ngoại tỉnh
3. Bạn có thường xuyên đến thư viện hay không?
Thường xuyên
Thỉnh thoảng
Không sử dụng
4. Loại hình tài liệu địa chí bạn hay sử dụng?
Sách Báo Tạp chí
CSDL địa chí Loại hình khác
5. Mục đích của bạn khi đọc tài liệu địa chí:
Học tập Nghiên cứu Giải Trí
6. Vốn tài liệu ở kho sách địa chí có đáp ứng nhu cầu đọc của bạn chưa?
Tốt Chấp nhận được Chưa tốt
Có Không
7. Để nâng cao chất lượng hiệu quả phục vụ thông tin tư liệu địa chí, đáp ứng
nhu cầu tin địa chí của bạn đọc tại kho sách địa chí theo bạn thư viện tỉnh
Nghệ An cần phải làm gì?
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………......
Xin vui lòng gửi lại phiếu sau khi đã điền đầu đủ thông tin! Xin trân trọng
cảm ơn sự hợp tác của các bạn.
PHỤ LỤC 3 KẾT QUẢ ĐIỀU TRA NHU CẦU TIN
1. Một vài thông tin về bản thân Số lượng Tỷ lệ %
Giới tính Nam 40 40
Nữ 60 60
Tổng số 100 100
Lứa tuổi Dưới 18 20 20
Từ 18 – 60 60 60
Trên 60 20 20
Tổng số 100 100
2. Đối tượng sử dụng
Lãnh đạo quản lý Tỉnh 15 15
40 40
Đối tượng làm công tác nghiên cứu khoa học, nghiên cứu chuyên ngành, giảng dạy, học sinh, sinh viên
Nhân dân trong Tỉnh 10 10
Nhà nghiên cứu địa phương 30 30
Đối tượng ngoại tỉnh 5 5
Tổng số 100 100
3. Mức độ đến thư viện
Nhân dân trong tỉnh Đối tượng ngoại tỉnh
Lãnh đạo quản lý tỉnh (15) (10) (5) Đối tượng làm công tác nghiên cứu…(40)
Nhà nghiên cứu địa phương (30)
SL % SL % SL % SL % SL %
Thường xuyên 33.4 20 50 50 10 33.3 1 20 5 5
Thỉnh thoảng 53.3 15 37.5 30 15 50 2 40 3 8
Không sử dụng 13.3 5 12.5 20 5 16.7 2 40 2 2
4. Loại hình tài liệu hay sử dụng
Nhân dân trong tỉnh Đối tượng ngoại tỉnh
Lãnh đạo quản lý tỉnh (15) Nhà nghiên cứu địa phương (10) (5) Đối tượng làm công tác nghiên cứu… (30)
(40)
SL % SL % SL % SL SL % %
Sách 54.4 20 50 15 50 5 50 4 80 8
Báo – tạp chí 20 10 50 10 33.3 25 5 1 20 3
CSDL địa chí 13.3 5 12.5 0 3 0 10 0 0 2
Loại hình khác 13.3 5 12.5 0 2 0 6.7 0 0 2
5. Mục đích khi đọc tài liệu địa chí
Nhân dân trong tỉnh Đối tượng ngoại tỉnh
Lãnh đạo quản lý tỉnh (15) Đối tượng làm công tác nghiên cứu… Nhà nghiên cứu địa phương (10) (5)
(40) (30)
SL % SL % SL SL % SL % SL
Học tập 5 33.3 20 50 5 50 5 16.7 1 20
Nghiên cứu 7 46.7 20 50 4 40 25 83.3 3 60
Giải trí 3 20 0 0 1 10 0 0 1 20
6. Thư viện đã đáp ứng nhu cầu địa chí của bạn chưa?
Nhân dân trong tỉnh
Lãnh đạo quản lý tỉnh (15) Đối tượng làm công tác nghiên cứu… Nhà nghiên cứu địa phương (10) Đối tượng ngoại tỉnh (40) (30)
(5)
SL % SL % SL SL % SL % SL
2 40 Tốt 10 66.7 10 30 10 33.3 25 3
3 60 Chấp nhận được 33.3 20 60 17 56.7 5 50 6
0 0 Chưa tốt 0 10 10 3 10 0 25 1
7. Những ý kiến đề nghị thư viện:
- Tăng cường công tác sưu tầm bổ sung tài liệu địa chí trong nhân dân.
- Tiếp tục đẩy mạnh công tác tuyên truyền, vận động nhằm nâng cao nhận
thức của các cấp lãnh đạo cũng như toàn thể nhân dân về vai trò của công
tác địa chí.
- Số hóa kho tài liệu địa chí. Trước tiên là các tài liệu quan trọng, mang tính
chất quý hiếm.
- Tăng cường công tác bảo quản tài liệu địa chí đặc biệt là tài liệu quý hiếm,
chép tay…
HỘI ĐỒNG CHẤM KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP
KHOA QUẢN LÝ XÃ HỘI XÁC NHẬN:
Bài khóa luận tốt nghiệp của sinh viên: Nguyễn Thị Thùy Linh
Lớp : 1505KHTB
Đã được chỉnh sửa theo ý kiến của Hội đồng chấm và được Hội đồng
chấm khóa luận tốt nghiệp đồng ý thông qua cho nghiệm thu.
Hà Nội, ngày 19 tháng 6 năm 2019
GIẢNG VIÊN HƯỚNG DẪN CHỦ TỊCH
ThS. Phạm Kim Thanh TS. Lê Thanh Huyền
