Kim ch nam cho các lãnh đ o (ph nỉ ạ ầ
1)
Chèo lái t ch c trong giai đo n thay đ i có th là công vi c h t s c hi m nguy, th mổ ứ ạ ổ ể ệ ế ứ ể ậ
chí khi n lãnh đ o ph i hi sinh r t nhi u. Theo Ronald A.Heifetz và Marty Linsky, gi ngế ạ ả ấ ề ả
viên b môn lãnh đ o tr ng Qu n lý và Kinh doanh John F.Kenedy - Đ i h c Harvard,ộ ạ ở ườ ả ạ ọ
đ tránh hi m h a đó, hãy hành đ ng theo m t vài quy t c c b n - và s hi u bi t b nể ể ọ ộ ộ ắ ơ ả ự ể ế ạ
s n có.ẵ
Hãy nghĩ v nhi u nhàề ề
lãnh đ o c p cao nh ng năm g n đây, m t s ng i trong s h sau m t th i gian dài thànhạ ấ ữ ầ ộ ố ườ ố ọ ộ ờ
công đã phá s n và b quên lãng. Hay nh ng ng i mà b n bi t, h nh ng v trí ít quan tr ngả ị ữ ườ ạ ế ọ ở ữ ị ọ
h n, nh ng l i là mũi nh n trong nh ng sáng ki n c i ti n t ch c, r i m t ngày h b ng th yơ ư ạ ọ ữ ế ả ế ổ ứ ồ ộ ọ ỗ ấ
mình th t nghi p. Hãy nghĩ v chính b n thân b n: khi đang v trí lãnh đ o, b n đã t ng bấ ệ ề ả ạ ở ị ạ ạ ừ ị
thuyên chuy n hay b đ t sang m t bên l n nào ch a?ể ị ặ ộ ầ ư
Hãy đ i m t v i đi u đó, lãnh đ o có nghĩa là s ng trong hi m nguy. Ng i ta th ng miêu tố ặ ớ ề ạ ố ể ườ ườ ả
vi c lãnh đ o là m t n l c vinh quang và h p d n, b n truy n c m h ng cho m i ng i đi theoệ ạ ộ ỗ ự ấ ẫ ạ ề ả ứ ọ ườ
dù trong thu n l i hay hay khó khăn. Ki u kh c ho đó đã l đi m t trái c a vi c lãnh đ o: luônậ ợ ể ắ ạ ờ ặ ủ ệ ạ
t n t i nh ng c g ng đ y b n ra kh i cu c ch i mà b n không th tránh kh i.ồ ạ ữ ố ắ ẩ ạ ỏ ộ ơ ạ ể ỏ
Nh ng c g ng này đôi khi là c n thi t. Nh ng ng i v trí cao nh t th ng ph i tr giá choữ ố ắ ầ ế ữ ườ ở ị ấ ườ ả ả
nh ng chi n l c sai l m hay m t chu i các quy t đ nh t i. Nh ng có m t đi u khác đang x yữ ế ượ ầ ộ ỗ ế ị ồ ư ộ ề ả
ra. đây chúng tôi không nói t i nh ng chi n thu t chính tr trong công ty thông th ng; chúngỞ ớ ữ ế ậ ị ườ
tôi nói v nh ng nguy c mà b n ph i đ i m t đ làm hài lòng các c đông khi chèo lái con tàuề ữ ơ ạ ả ố ặ ể ổ
t ch c qua th i kỳ khó khăn hay c i t . ổ ứ ờ ả ổ
Nguy hi m trong quá trình đó đ c bi t nghiêm tr ng b i nh ng thay đ i đó có th th c s bi nể ặ ệ ọ ở ữ ổ ể ự ự ế
đ i c t ch c, t quy mô toàn công ty tr giá hàng t đô la cho đ n t ng nhóm bán hàng ch cóổ ả ổ ứ ừ ị ỉ ế ừ ỉ
10 ng i. T đó n y sinh nhu c u m i ng i ph i t b nh ng th v n dĩ quý giá đ i v i h :ườ ừ ả ầ ọ ườ ả ừ ỏ ữ ứ ố ố ớ ọ
nh ng thói quen hàng ngày, s trung thành, các suy nghĩ. Đ n đáp cho nh ng hi sinh này, h cóữ ự ề ữ ọ
th ch ng đ c gì ngoài m t kh năng mong manh v m t t ng lai sáng l n h n cho t ch c.ể ẳ ượ ộ ả ề ộ ươ ạ ơ ổ ứ
Chúng tôi g i quá trình đ t ng t chuy n hoá t ch c này là "thay đ i đ thích ng”, m t s thayọ ộ ộ ể ổ ứ ổ ể ứ ộ ự
đ i khác hoàn toàn so v i "thay đ i trong chuyên môn" mà nh ng ng i n m ch c v cao ph iổ ớ ổ ữ ườ ắ ứ ụ ả
quy t đ nh hàng ngày. Nh ng v n đ chuyên môn m c dù r t khó khăn nh ng có th đ c gi iế ị ữ ấ ề ặ ấ ư ể ượ ả
quy t b ng cách áp d ng các quy trình và kĩ thu t s n có c a t ch c. Nh ng "thay đ i đ thíchế ằ ụ ậ ẵ ủ ổ ứ ư ổ ể
ng" thì khác, b i chúng đòi h i toàn b t ch c ph i thay đ i cách làm c a mình; vì v n đứ ở ỏ ộ ổ ứ ả ổ ủ ấ ề
n m con ng i, và chính h cũng ch a đ ng câu tr l i. ằ ở ườ ọ ứ ự ả ờ
Áp d ng bi n pháp chuyên môn cho nh ng "thay đ i đ thích ng" có th có m t s tác d ngụ ệ ữ ổ ể ứ ể ộ ố ụ
ng n h n. Nh ng đ ti n b th c s , s m hay mu n ng i lãnh đ o cũng ph i t đ t cho b nắ ạ ư ể ế ộ ự ự ớ ộ ườ ạ ả ự ặ ả
thân và m i ng i trong t ch c nh ng câu h i t m sâu h n - và ch p nh n m t gi i pháp cóọ ườ ổ ứ ữ ỏ ầ ơ ấ ậ ộ ả
th đ o l n c t ch c.ể ả ộ ả ổ ứ
Luôn có nguy hi m n núp đâu đó. H u h t các lãnh đ o trong tình hu ng này đ u b t c n hànhể ẩ ầ ế ạ ố ề ấ ẩ
đ ng v i vàng, ch quan và phi n di n khi xác đ nh căn nguyên c a m i v n đ . H t l n nàyộ ộ ủ ế ệ ị ủ ọ ấ ề ế ầ
qua l n khác, chúng tôi đã ch ng ki n nh ng con ng i dũng c m nh ng l i b t c n m t cáchầ ứ ế ữ ườ ả ư ạ ấ ẩ ộ
ngây th khi tai ho đ n g n, cho đ n khi m i chuy n đã quá mu n.ơ ạ ế ầ ế ọ ệ ộ
Nguy hi m có th t n t i d i nhi u hình d ng. B n có th b t n công tr c di n khi đang n l cể ể ồ ạ ướ ề ạ ạ ể ị ấ ự ệ ỗ ự
xoay chuy n c c di n theo tính cách và phong cách c a riêng mình mà đánh giá th p vai trò c aể ụ ệ ủ ấ ủ
tranh lu n. ậ
B n có th b t n công gián ti p, b d n vào chân t ng và quy n h n r ng l n ban đ u c aạ ể ị ấ ế ị ồ ườ ề ạ ộ ớ ầ ủ
b n b phá ho i ng m. ạ ị ạ ầ
B n có th b m t d n nh ng ng i h tr , m t đi s ng h và s tin c y c a h , và mong đ iạ ể ị ấ ầ ữ ườ ỗ ợ ấ ự ủ ộ ự ậ ủ ọ ợ
quá nhi u vào s hi sinh c a m i ng i. ề ự ủ ọ ườ
B n có th ch ch h ng so v i m c tiêu ban đ u b i nh ng ng i xung quanh luôn làm b nạ ể ệ ướ ớ ụ ầ ở ữ ườ ạ
b n r n và lo l ng v nh ng chi ti t công vi c t n m n hàng ngày.ậ ộ ắ ề ữ ế ệ ủ ủ
M i hành đ ng phá ngang này - dù vô tình hay c ý - đ u xu t phát t s ch ng đ i c a cácỗ ộ ố ề ấ ừ ự ố ố ủ
thành viên tr c s m t cân b ng c a t ch c do các sáng ki n c a b n gây ra. H ph n ngướ ự ấ ằ ủ ổ ứ ế ủ ạ ọ ả ứ
b ng cách c g ng gi nguyên tr t t cũ, t phòng v kh i nh ng đau đ n khi ph i "thay đ i đằ ố ắ ữ ậ ự ự ệ ỏ ữ ớ ả ổ ể
thích ng". H mu n duy trì s tho i mái d dàng nh x a, và b n chính là kì đà c n mũi.ứ ọ ố ự ả ễ ư ư ạ ả
V y b n t b o v mình nh th nào? Chúng tôi s cung c p nh ng câu tr l i th c ti n đãậ ạ ự ả ệ ư ế ẽ ấ ữ ả ờ ự ễ
đ c đúc rút t quan sát và kinh nghi m th c t . Chúng tôi l u ý b n r ng, nh ng l i khuyên nàyượ ừ ệ ự ế ư ạ ằ ữ ờ
không ch có ích cho các nhà qu n lý c p cao, mà còn h u d ng cho nh ng ng i mong mu nỉ ả ấ ữ ụ ữ ườ ố
thay đ i t ch c nh ng l i không v trí cao và quan tr ng.ổ ổ ứ ư ạ ở ị ọ
Kim ch nam cho các lãnh đ o (ph nỉ ạ ầ
2)
Hai tác gi ảRonald A.Heifetz và Marty Linsky, gi ng viên b môn lãnh đ o tr ng Qu nả ộ ạ ở ườ ả
lý và Kinh doanh John F.Kenedy - Đ i h c Harvard, đã đ a ra hai l i khuyên. L i khuyênạ ọ ư ờ ờ
th nh t ứ ấ đ liên k t t ch c và nhân viên - m t mã đ b n b o v b n thân kh i b b t raể ế ổ ứ ậ ể ạ ả ệ ả ỏ ị ậ
tr c khi b n có th hoàn thành sáng ki n c i t c a mình. L i khuyên th hai t p trungướ ạ ể ế ả ổ ủ ờ ứ ậ
vào các nhu c u cá nhân và nh ng đi m d b t n th ng c a b n, đ b n không t làmầ ữ ể ễ ị ổ ươ ủ ạ ể ạ ự
t n h i đ n b n thân.ổ ạ ế ả
M t môi tr ng kh c nghi tộ ườ ắ ệ
Lãnh đ o s thay đ i to l n trong t ch c bao g m c vi cạ ự ổ ớ ổ ứ ồ ả ệ
tái c c u m t cách toàn di n h th ng làm vi c ph c t pơ ấ ộ ệ ệ ố ệ ứ ạ
c a t ch c, các nhi m v và các c ch đã tr thành n pủ ổ ứ ệ ụ ơ ế ở ế
s ng th ng ngày, dù cho các n p làm vi c này có vô íchố ườ ế ệ
th nào chăng n a đ i v i b n. ế ữ ố ớ ạ
Khi tình tr ng ban đ u u ám, m i ng i s có c m giác m tạ ầ ọ ườ ẽ ả ấ
mát sâu s c và h c g ng kì v ng nhi u h n. H có th tr iắ ọ ố ắ ọ ề ơ ọ ể ả
qua m t giai đo n c m th y mình y u kém hay không trungộ ạ ả ấ ế
thành v i lãnh đ o. Không có gì l là h s ch ng l i nh ngớ ạ ạ ọ ẽ ố ạ ữ
thay đ i ho c c g ng lo i tr các thay đ i có th nhìn th yổ ặ ố ắ ạ ừ ổ ể ấ
tr c m t. Chúng tôi đ ra m t s các bi n pháp kĩ thu t -ướ ắ ề ộ ố ệ ậ
t ng đ i đi th ng vào v n đ trên lý thuy t nh ng r t khóươ ố ẳ ấ ề ế ư ấ
khăn đ th c hành - đ gi m thi u t i đa nh ng đe do đ nể ự ể ả ể ố ữ ạ ế
t bên ngoài này. ừ
V n hành bên trong và phía trên nh ng cu c cãi vã. ậ ữ ộ Kh năng gi v ng t m nhìn trong khiả ữ ữ ầ
công vi c ti n hành v n đang r i ren là đi u t i quan tr ng đ gi m thi u nh ng ch ng đ i. B tệ ế ẫ ố ề ố ọ ể ả ể ữ ố ố ấ
kì m t nhà lãnh đ o quân đ i nào đ u bi t t m quan tr ng trong vi c duy trì kh năng suy nghĩộ ạ ộ ề ế ầ ọ ệ ả
th u đáo, đ c bi t trong “s ng mù c a cu c chi n tranh”. Nh ng v n đ ng viên vĩ đ i ph iấ ặ ệ ươ ủ ộ ế ữ ậ ộ ạ ả
cùng m t lúc v a h t mình cho tr n đ u v a quan sát toàn c c c a tr n đ u đó. Chúng tôi g i kĩộ ừ ế ậ ấ ừ ụ ủ ậ ấ ọ
năng này là “xu ng kh i sàn nh y và đi v phía ban công,” m t ví d hình nh miêu t ho tố ỏ ả ề ộ ụ ả ả ạ
đ ng ch đ ng c a suy nghĩ tránh b hành đ ng nh h ng và t h i, “Đi u gì đang th c sộ ủ ộ ủ ị ộ ả ưở ự ỏ ề ự ự
di n ra đây?”ễ ở
Vi c lãnh đ o là m t ngh thu t c a nh ng ng bi n nhanh nh yệ ạ ộ ệ ậ ủ ữ ứ ế ạ . B n có th theo nh ngạ ể ữ
h ng d n t t m nhìn bao quát, nh ng giá tr rõ ràng, và k ho ch chi n l c, nh ng cái màướ ẫ ừ ầ ữ ị ế ạ ế ượ ư
b n th c s làm trong t ng kho nh kh c này đ n kho nh kh c khác l i không th đ c ghi l i.ạ ự ự ừ ả ắ ế ả ắ ạ ể ượ ạ
B n ph i hành đ ng nh th s vi c đ u đã rõ ràng. Đ có kh năng ng bi n, b n ph i đi đi l iạ ả ộ ư ể ự ệ ề ể ả ứ ế ạ ả ạ
l i gi a ban công và sàn nh y, h t l n này qua l n khác, ngày này qua ngày khác, h t tu n này,ạ ữ ả ế ầ ầ ế ầ
tháng này, năm này sang năm khác. Trong khi k ho ch ngày hôm nay có th có ý nghĩa trongế ạ ể
hi n t i, ngày mai b n s th y các h u qu không mong mu n và ph i đi u ch nh cho phù h pệ ạ ạ ẽ ấ ậ ả ố ả ề ỉ ợ
t ng ng. ươ ứ
Duy trì s lãnh đ o t t đòi h i kh năng đ u tiên và quan tr ng nh t là nhìn ra cái gì đang th cự ạ ố ỏ ả ầ ọ ấ ự
s di n ra v i b n và nh ng sáng ki n c i t c a b n và hi u t i sao nh ng ngã r nh ngàyự ễ ớ ạ ữ ế ả ổ ủ ạ ể ạ ữ ẽ ỏ
hôm nay l i nh h ng đ n c con đ ng b n s đi ngày mai.ạ ả ưở ế ả ườ ạ ẽ
Nh ng đ có đ c t m nhìn tĩnh l ng t trên ban công là đi u đ c bi t khó khăn khi b n đangư ể ượ ầ ặ ừ ề ặ ệ ạ
quá h t mình bên d i, đ c kéo và đ y đi b i nh ng s ki n và nh ng con ng i xungế ở ướ ượ ẩ ở ữ ự ệ ữ ườ
quanh mình – và t có m t s hành đ ng thúc ép b n thân. Th m chí, n u b n có kh năngự ộ ố ộ ả ậ ế ạ ả
tránh kh i nh ng thúc ép đó, vi c quay tr l i sàn nh y và nhìn nh n đ c b c tranh t ng thỏ ữ ệ ở ạ ả ậ ượ ứ ổ ể
r t ph c t p b i m t vài lý do. ấ ứ ạ ở ộ
Ví d nh , khi b n đang đ ng xa, b n v n ph i hi u đ c m t cách chính xác nh ng cái mìnhụ ư ạ ứ ở ạ ẫ ả ể ượ ộ ữ
đã nhìn th y và nghe th y. Đi u này d nói h n là làm. Trong c g ng đ tránh nh ng thay đ iấ ấ ề ễ ơ ố ắ ể ữ ổ
khó khăn, m i ng i s phòng v cho các thói quen và l i mòn suy nghĩ c a h m t cách tọ ườ ẽ ệ ố ủ ọ ộ ự
nhiên, th m chí m t cách không ý th c. Khi b n tìm ki m các thông tin đ u vào t m t h th ngậ ộ ứ ạ ế ầ ừ ộ ệ ố
đông đ o ý ki n m i ng i, b n s liên t c c n c nh giác v i nh ng m i nguy hi m ti m nả ế ọ ườ ạ ẽ ụ ầ ả ớ ữ ố ể ề ẩ
này. B n s c n ph i quan sát các hành đ ng c a chính mình; nhìn nh n b n thân m t cáchạ ẽ ầ ả ộ ủ ậ ả ộ
khách quan nh khi b n nhìn t trên ban công xu ng có th là nhi m v khó khăn nh t trong t tư ạ ừ ố ể ệ ụ ấ ấ
c các nhi m v .ả ệ ụ
May m n thay, b n có th h c h i đ tr thành c nhà quan sát và ng i tham gia đ ng th i.ắ ạ ể ọ ỏ ể ở ả ườ ồ ờ
Khi b n đang tham d trong m t cu c h p, hãy th c hành b ng cách quan sát nh ng gì đangạ ự ộ ộ ọ ự ằ ữ
x y ra trong khi nó đang th c s x y ra – nh th b n là m t thành t trong nh ng cái đang x yả ự ự ả ư ể ạ ộ ố ữ ả
ra. Hãy quan sát m i quan h và nhìn nh n cách th c m i ng i quan tâm chú ý đ n ng i nàyố ệ ậ ứ ọ ườ ế ườ
ng i khác có s khác bi t: h tr hay c n tr , hay l ng nghe. Hãy quan sát ngôn ng c thườ ự ệ ỗ ợ ả ở ắ ữ ơ ể
c a h . ủ ọ
Khi b n đ c p đ n m t lu n đi m, hãy ch ng la b n năng ch ng i mép gh , trong t thạ ề ậ ế ộ ậ ể ố ị ả ỉ ồ ở ế ư ế
s n sàng b o v cho nh ng gì b n v a nói. M t k thu t đ n gi n là đ y gh c a b n lùi ra xaẵ ả ệ ữ ạ ừ ộ ỹ ậ ơ ả ẩ ế ủ ạ
kh i bàn sau khi b n nói có th t o ra kho ng cách theo c nghĩa đen và nghĩa bóng c n thi tỏ ạ ể ạ ả ả ầ ế
cho b n tr thành m t nhà quan sát.ạ ở ộ
Tranh th nh ng ng i còn đang do dủ ữ ườ ự
Thông th ng ng i ta có xu h ng đi m t mình khi lãnh đ o m t sáng ki n thay đ i m i.ườ ườ ướ ộ ạ ộ ế ổ ớ
Ch ng có ai đ phá qu y k ho ch c a b n hay chia s m t ni m hân hoan chi n th ng, vàẳ ể ấ ế ạ ủ ạ ẻ ấ ề ế ắ
thông th ng đi m t mình đ n gi n là r t thú v . Và đi u đó cũng là m t đi u ngu ng c. B n c nườ ộ ơ ả ấ ị ề ộ ề ố ạ ầ
tìm đ c các đ ng nghi p, nh ng ng i có th giúp b n b o v mình kh i nh ng cu c t n côngượ ồ ệ ữ ườ ể ạ ả ệ ỏ ữ ộ ấ
và nh ng ng i có th ch ra nh ng sai l m ch t ng i trong các chi n l c hay ý t ng m iữ ườ ể ỉ ữ ầ ế ườ ế ượ ưở ớ
c a b n. ủ ạ
H n n a, b n s ít b t n th ng h n r t nhi u khi b n đ ng trong đám đông h n là đ ng m tơ ữ ạ ẽ ị ổ ươ ơ ấ ề ạ ứ ơ ứ ộ
mình. Vi c bi t nh ng ng i ch ng đ i v i b n nghĩ gì có th giúp b n th thách h hi u quệ ế ữ ườ ố ố ớ ạ ể ạ ử ọ ệ ả
h n và ngăn c n các c g ng c a h hu ho i l trình c a b n - ho c là cho phép b n m nơ ả ố ắ ủ ọ ỷ ạ ộ ủ ạ ặ ạ ượ
các ý t ng có th c i ti n đ xu t ban đ u c a b n. Hãy đi u ng cà phê m t l n m t tu n v iưở ể ả ế ề ấ ầ ủ ạ ố ộ ầ ộ ầ ớ
ng i mong b n th t b i nh t.ườ ạ ấ ạ ấ
Nh ng trong khi các m i quan h v i các liên minh và nh ng ng i ch ng đ i là c n thi t,ư ố ệ ớ ữ ườ ố ố ầ ế
nh ng ng i s quy t đ nh thành công c a b n l i th ng là nh ng ng i trung l p, nh ngữ ườ ẽ ế ị ủ ạ ạ ườ ữ ườ ậ ữ
ng i còn do d hay h ch ng b n t m đ n các k ho ch c a b n. H s đ c h ng l i rõườ ự ọ ẳ ậ ậ ế ế ạ ủ ạ ọ ẽ ượ ưở ợ
ràng t ý t ng c a b n, nh ng h cũng mong mu n s nhàn h , n đ nh và an toàn c a tìnhừ ưở ủ ạ ư ọ ố ự ạ ổ ị ủ
tr ng hi n t i. H đã t ng ch ng ki n s thay đ i h t ng i này đ n ng i khác, và h bi t r ngạ ệ ạ ọ ừ ứ ế ự ổ ế ườ ế ườ ọ ế ằ
đ xu t c a b n s làm gián đo n cu c s ng th ng ngày c a h và làm t ng lai c a h trề ấ ủ ạ ẽ ạ ộ ố ườ ủ ọ ươ ủ ọ ở
nên không ch c ch n. B n mu n đ m b o ch c ch n r ng s khó ch u nói chung này không cóắ ắ ạ ố ả ả ắ ắ ằ ự ị
n l c c a h đ đ y b n ra kh i công ty.ỗ ự ủ ọ ể ẩ ạ ỏ
Nh ng ng i này s c n ph i hi u đ c nh ng ý đ nh nghiêm túc c a b n - ví d , b n s nữ ườ ẽ ầ ả ể ượ ữ ị ủ ạ ụ ạ ẵ
sàng sa th i nh ng ng i không th đ t đ c nh ng thay đ i c n thi t mà b n đòi h i h .ả ữ ườ ể ạ ượ ữ ổ ầ ế ạ ỏ ở ọ
Nh ng nh ng ng i này cũng đ ng th i hi u r ng b n bi t cái giá mà b n ph i b ra đ hư ữ ườ ồ ờ ể ằ ạ ế ạ ả ỏ ể ọ
đ ng tình v i b n. B n c n ch đích danh cái giá b n ph i b ra đó, có th là m t s thay đ iồ ớ ạ ạ ầ ỉ ạ ả ỏ ể ộ ự ổ
trong các công vi c h ng l ng th ng theo th i gian ho c là xem xét l i giá tr c t lõi c a toànệ ưở ươ ưở ờ ặ ạ ị ố ủ
b công ty, và t lòng bi t n m t cách công khai v nh ng hi sinh h ph i b ra. ộ ỏ ế ơ ộ ề ữ ọ ả ỏ
B n có th làm đi u này thông qua m t lo t các tuyên b đ n gi n, nh ng nh ng tuyên b nàyạ ể ề ộ ạ ố ơ ả ư ữ ố
đòi h i ph i rõ ràng và công khai - đi u này làm tôi nh l i ch ng trình “trò chuy n v i nhânỏ ả ề ớ ạ ươ ệ ớ
dân” c a c u T ng th ng M Franklin Roosevelt trên sóng radio - đ thuy t ph c m i ng iủ ự ổ ố ỹ ể ế ụ ọ ườ
r ng b n th c s l ng nghe và th u hi u.ằ ạ ự ự ắ ấ ể
Ronald A.Heifetz - Marty Linsky
Havard Business Review
Ng c Trâmọ (d ch)ị