ỦY BAN DÂN TỘC
TÀI LIỆU
CHUYÊN ĐỀ 13
KỸ NĂNG XÂY DỰNG VÀ THỰC HIỆN CÁC DỰ ÁN,
HOẠT ĐỘNG BẢO TỒN VÀ PHÁT HUY BẢN SẮC VĂN HÓA
CÁC DÂN TỘC GẮN VỚI PHÁT TRIỂN DU LỊCH
(Lưu hành nội bộ - Nhóm Cán bộ)
Hà Nội 2023
LỜI NÓI ĐẦU
Nhằm phát huy hiệu quả nguồn lực đầu tư của Nhà nước, xã hội và cộng
đồng vào công tác bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa truyền thống dân tộc
thiểu số gắn với phát triển du lịch cộng đồng nhằm thu hút du khách tạo điểm
nhấn để phát triển du lịch, tăng nguồn thu nhập cho người dân và thúc đẩy phát
triển kinh tế - xã hội tại địa phương.
Kỹ năng xây dựng và thực hiện các dự án, hoạt động bảo tồn và phát huy
bẳn sắc văn hóa các dân tộc gắn với phát triên du lịch các nội dung cơ bản được
trình bày như sau :
Phần 1: Các nội dung xây dựng Thiết chế văn hóa cơ sở (Gồm 7 nội dung).
Phần 2: Các nội dung bảo tồn và phát triển văn hóa bẳn sắc các dân tộc
(Gồm 10 nội dung).
Phần 3: Các nội dung phát triển du lịch cộng đồng (Gồm 5 nội dung).
Phần 4: Các nội dung qui hoạch tổng thể phát triển du lịch cộng đồng ở địa
phương theo từng giai đoạn (Gồm 6 nội dung trong thực hiện các bước quy hoạch
phát triển du lịch cộng đồng).
Phần 5: Các câu hỏi trao đổi, thảo luận và giải đáp.
Xuất phát từ 5 nội dung, phạm vi rộng nên tài liệu này chỉ mang tính chất
định hướng tham khảo và chắc chắn còn nhiều vấn đề cần được bổ sung. Do vậy,
trong quá trình biên soạn, biên tập chuyên đề, các chuyên gia, giảng viên ở các
cấp cần nghiên cứu, chắt lọc, cập nhật, bổ sung thông tin chung ở mỗi địa phương,
cơ sở, đồng thời, bổ sung thông tin về các lĩnh vực liên quan trên địa bàn nơi
nghiên cứu, công tác và học tâp, kết hợp với hình ảnh, video minh họa với các ví
dụ thực tiễn,... để phù hợp với từng nhóm đối tượng, địa bàn, quy mô, thời lượng
và hình thức tổ chức của mỗi lớp đào tạo, bồi dưỡng, tập huấn.
Trân trọng cảm ơn!
ỦY BAN DÂN TỘC
MỤC LỤC
I. XÂY DỰNG THIẾT CHẾ VĂN HÓA CƠ SỞ ............................................. 1
1.1. Khái niệm ....................................................................................................... 1
1.2. Sự cần thiết phải xây dựng thiết chế văn hóa cơ sở ....................................... 6
1.3. Định hướng, kế hoạch xây dựng thiết chế văn hóa cơ sở .............................. 6
1.4. Kỹ năng triển khai thực hiện xây dựng thiết chế văn hóa cơ sở .................... 9
1.5. Giám sát, đánh giá ........................................................................................ 15
1.6. Giới thiệu các mô hình tiêu biểu và bài học kinh nghiệm của các địa phương . 17
1.7. Nhân rộng mô hình xây dựng thiết chế văn hóa cơ sở ................................. 29
II. BẢO TỒN VÀ PHÁT TRIỂN VĂN HÓA BẢN SẮC CÁC DÂN TỘC .. 31
2.1. Cơ sở pháp lý ................................................................................................ 31
2.2. Sự cần thiết phải phát triển văn hóa các dân tộc .......................................... 32
2.3. Quan điểm, định hướng về bảo vệ và phát huy giá trị di sản văn hóa các dân tộc . 41
2.4. Định hướng, kế hoạch bảo tồn và phát triển văn hóa các dân tộc ở địa phương…45
2.5. Kỹ năng thực hiện bảo tồn, phát triển văn hóa các dân tộc trên địa bàn ..... 48
2.6. Giám sát, đánh giá ........................................................................................ 51
2.7. Kỹ năng tâp hợp và vận động quần chúng thông qua các mô hình tiêu biểu,
bài học kinh nghiệm các địa phương .................................................................. 52
2.8. Nhân rộng mô hình ....................................................................................... 56
2.9. Nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước về hoạt động bảo tồn và phát huy văn
hóa các dân tộc thiểu số....................................................................................... 58
2.10. Kỹ năng quản lý nhà nước về hoạt động bảo tồn và phát huy văn hóa các
dân tộc thiểu số về văn hóa các dân tộc thiểu số ................................................. 64
III. PHÁT TRIỂN DU LỊCH CỘNG ĐỒNG .......................................................... 69
3.1. Cơ sở pháp lý ................................................................................................ 69
3.2. Sự cần thiết xây dựng và phát triển du lịch cộng đông ................................ 69
IV. QUY HOẠCH TỔNG THỂ PHÁT TRIỂN DU LỊCH CỘNG ĐỒNG Ở
ĐỊA PHƯƠNG THEO TỪNG GIAI ĐOẠN ........................................................... 80
V. CÁC CÂU HỎI, TRAO ĐỔI, THẢO LUẬN VÀ GIẢI ĐÁP ...................... 81
TÀI LIỆU THAM KHẢO .............................................................................................. 82
DANH MỤC VIẾT TẮT
p
Bộ VHTTDL
Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch
BV&PH
Bảo vệ và phát huy
DTTS
Dân tộc thiểu số
DLCĐ
Du lịch cộng đồng
DSVH
Di sản văn hóa
KT-XH
Kinh tế - Xã hội
NNND
Nghệ nhân nhân dân
NNUT
Nghệ nhân ưu tú
NVH
Nhà văn hóa
QLNN
Quản lý nhà nước
Sở VHTTDL
Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch
UBND
Ủy ban nhân dân
1
I. XÂY DỰNG THIẾT CHẾ VĂN HÓA CƠ SỞ
1.1. Khái niệm
1.1.1. Thiết chế văn hóa
- Thiết chế văn hóa (Cultural institutions) hay còn gọi là tổ chức văn hóa, là
một tổ chức trong một nền văn hóa/tiểu văn hóa hoạt động để bảo tồn hoặc phát
huy văn hóa. Thuật ngữ này được sử dụng đặc biệt cho các tổ chức công cộng và
từ thiện, phạm vi ý nghĩa của nó có thể rất rộng. Ví dụ, về các thiết chế văn hóa
trong xã hội hiện đại là viện bảo tàng, thư viện và kho lưu trữ, nhà thờ, phòng
trưng bày nghệ thuật, liên kết đến nguồn.
Theo Từ điển Bách khoa Việt Nam, thiết chế văn hóa là chỉnh thể văn hóa
hội tụ đầy đủ các yếu tố: cơ sở vật chất, bộ máy tổ chức, nhân sự, quy chế hoạt
động, nguồn kinh phí…
- Ví dụ về các tổ chức văn hóa là bảo tàng, thư viện, xã hội lịch sử hoặc
thực vật, và các trung tâm văn hóa cộng đồng. Các thiết chế văn hóa đóng một vai
trò quan trọng trong việc duy trì, bảo tồn, phục hồi, giải thích và lập hồ sơ về di
sản và tạo điều kiện thuận lợi cho sự tương tác và gắn bó của công dân với di
sản. Như vậy, các thiết chế văn hóa là những tác nhân quan trọng trong việc thúc
đẩy sự hiểu biết văn hóa, đối thoại giữa các nền văn hóa và sự đa dạng văn hóa,
cũng như trong việc truyền tải văn hóa qua các thế hệ.
- Từ đó, chúng ta có thể kết luận rằng: Khi lưu ý thể chế văn hóa là gì,
chúng ta hầu như chỉ thấy khái niệm ràng buộc với các thực thể vật chất đang hoạt
động để đại diện hoặc khôi phục nghệ thuật và thường là nghệ thuật thị giác. Quan
điểm này không cho phép nhiều pháp nhân hoạt động trong lĩnh vực văn hóa,
chẳng hạn như các nhóm kịch nhỏ, các nhà sản xuất phim độc lập, các công ty sản
xuất quy mô vừa và nhỏ trên khắp lĩnh vực này, tạp chí sân khấu, diễn viên …
danh sách tiếp tục và trên.
- Nếu một người hoạt động trong lĩnh vực văn hóa, người ta thường sáng
tạo hoặc giao dịch với nghệ thuật và để làm được điều đó, họ thường mở một loại
hình pháp nhân hợp pháp. Thông thường nhất, những người làm công tác văn hóa
và những người hành nghề văn hóa này là lao động tự do và họ làm việc theo cách
để có thể tiếp tục thực hiện các hành động mà trên thực tế là công việc của các tổ
chức văn hóa quy mô lớn - những người đã nghĩ đến khi nói về định nghĩa của
thuật ngữ cho đến bây giờ.