Giới thiệu các kỹ thuật ghi nhớ (Phần 3)
Bài 8: Sử dụng các bản đồ khái niệm và các bản đồ kí ức để ghi nhớ những thông tin
có cấu trúc
I. Sử dụng các bản đồ khái niệm và các bản đồ kí ức để ghi nhớ những thông tin có
cấu trúc
Làm thế nào để sử dụng công cụ?
Về mặt hình thức, các bản đồ kí ức không phải là những phương pháp ghi nhớ. Tuy nhiên
chúng thực sự giúp bạn trình bày cấu trúc của một chủ đề theo một “hình thức” sáng sủa
để bạn có thể ghi nhớ dễ dàng. Bạn sẽ có thể thúc đẩy bản thân ghi nhớ những thông tin
được mã hóa bên trong hình thức bằng cách nghĩ đến nó.
Việc này thậm chí còn trở nên dễ dàng hơn nếu bạn mã hóa thông tin bằng những hình
ảnh nổi bật. Hãy đọc bài giới thiệu để biết làm thế nào để thông tin trở nên dễ nhớ.
II. Những bản đồ kí ức (Mind Map) - Một công cụ mạnh để ghi chú
Làm thế nào để sử dụng công cụ?
Lập bản đồ kí ức là một phương pháp quan trọng giúp cải thiện việc ghi chú, đồng thời
hỗ trợ và tăng cường khả năng giải quyết vấn đề một cách sáng tạo. Bằng việc sử dụng
những bản đồ kí ức bạn sẽ có thể nhanh chóng nhận biết và hiểu cấu trúc của một vấn đề,
cách mà các thông tin rời lại tương thích với nhau, cũng như ghi lại những sự kiện thô
giống như những kiểu ghi chú thông thường. Hơn nữa, cấu trúc của những bản đồ kí ức
có tác dụng khuyến khích việc giải quyết vấn đề một cách sáng tạo. Những bản đồ này
còn lưu giữ thông tin theo một hình thức mà sẽ giúp bạn ghi nhớ dễ dàng và hồi tưởng
nhanh chóng.
Được phổ biến bởi Tony Buzan, những bản đồ kí ức đã loại bỏ những kiểu ghi chú có
dạng danh sách truyền thống. Chúng làm đươc điều này là nhờ một cấu trúc 2 chiều. Một
bản đồ kí ức tốt thể hiện “hình thức” của vấn đề, sự quan trọng tương đối của từng ý
riêng biệt và cách mà theo đó các sự việc có liên hệ đến nhau.
Những bản đồ kí ức thường sử dụng 1 mặt của tờ giấy, chúng súc tích hơn những cách
ghi chú thông thường. Điều này giúp bạn tạo nên những sự kết hợp một cách dễ dàng.
Nếu tìm ra thêm các thông tin sau khi đã vẽ phần chính của bản đồ kí ức thì bạn có thể dễ
dàng bổ sung vào nó mà không bị gián đoạn nhiều.
Những bản đồ kí ức cũng hữu dụng để:
• Tóm tắt thông tin
• Tổng hợp thông tin từ nhiều nguồn khác nhau
• Nghĩ về những vấn đề phức tạp
• Trình bày thông tin theo một hình thức mà thể hiện được cấu trúc chung của vấn đề
Chúng rất dễ để hồi tưởng bởi bạn luôn có thể làm mới lại thông tin trong kí ức bằng việc
liếc qua. Do vậy chúng cũng là là những cách ghi nhớ hiệu quả. Nhớ hình thức và cấu
trúc của một bản đồ kí ức có thể cung cấp cho bạn những gợi ý để nhớ lại những thông
tin chứa đựng bên trong. Với các tính chất như thế, những bản đồ kí ức thu hút tâm trí
của bạn vào quá trình tiếp thu và liên kết những sự kiện nhiều hơn nhiều so với các
phương pháp ghi chú truyền thống.
Vẽ những bản đồ kí ức cơ bản
Ở dưới đây là một phần nhỏ của một bản đồ kí ức. Bản đồ này thể hiện sự nghiên cứu về
các kĩ năng quản lí thời gian:
Hình 1 - Một ví dụ về bản đồ kí ức
Để ghi chú về một vấn đề bằng một bản đồ kí ức, bạn hãy vẽ nó theo cách sau:
1. Viết tên của chủ đề bạn đang tim hiểu vào giữa tờ giấy và vẽ một vòng tròn quanh nó.
Xem hình 1.
2. Khi bạn gặp những phân đoạn hay những tiểu đề của chủ đề (hoặc những sự việc liên
quan đến chủ đề), hãy vẽ những đoạn thẳng nối với vòng tròn. Gán nhãn cho các đoạn
thẳng này bằng tên của những phân đoạn và tiểu đề. Xem những đoạn thẳng có số 2 trong
hình 1.
3. Khi bạn tìm hiểu vấn đề và khám phá ra một tầng thông tin nữa thuộc về những tiểu đề
trên (những tiểu đề cấp tiếp theo hoặc những sự việc riêng lẻ), hãy vẽ tầng thông tin này
như những đoạn thẳng gắn với những đoạn tiểu đề cấp trên. Xem những đoạn thẳng có số
3 trong hình 1.
4. Cuối cùng, với những sự việc hay những ý riêng lẻ, hãy vẽ những đoạn thẳng nối với
đoạn thẳng đề mục thích hợp và gán nhãn cho chúng. Xem những đoạn thẳng có số 4
trong hình 1.
Khi bạn gặp những thông tin mới, hãy kết nối chúng vào bản đồ kí ức một cách thích
hợp.
Một bản đồ kí ức hoàn thiện có thể có rất nhiều đoạn chủ đề chính tỏa ra theo khắp mọi
hướng từ trung tâm. Những tiểu đề và những sự việc sẽ rẽ nhánh ra từ các đoạn này,
giống như những cành và nhánh cây trên một thân cây. Bạn không cần bận tâm về cấu
trúc được tạo ra bởi nó sẽ tự phát triển.
Nhớ rằng ý tưởng về việc đánh số “các cấp độ” trong hình 1 chỉ được sử dụng để thể hiện
một bản đồ kí ức được tạo ra như thế nào. Tất cả những điều tôi đang thể hiện là những
chủ đề chính tỏa ra từ trung tâm, với các tiểu đề cấp thấp hơn và các sự việc rẽ nhánh ra
từ đề mục cấp cao hơn.
Mặc dù việc lập bản đồ kí ức bằng tay là thích hợp trong nhiều trường hợp, những phần
mềm như MindGenius có thể cải thiện việc này bằng cách giúp bạn tạo ra những bản đồ
khái niệm (Concept Map) chất lượng cao mà có thể dễ được sửa và phác thảo lại.
Cải thiện những bản đồ kí ức của bạn
Những bản đồ kí ức của bạn là tài sản riêng của bạn: một khi đã hiểu làm thế nào để ghi
chú bằng bản đồ kí ức, bạn có thể phát triển những quy ước của riêng bạn để tiến xa hơn
nữa. Những gợi ý sau đây có thể giúp tăng hiệu quả:
• Dùng những từ đơn hoặc những nhóm từ đơn giản để biểu diễn thông tin: Hầu hết các
từ dùng trong việc viết thông thường là những từ đệm, bởi chúng bảo đảm rằng những sự
việc được đặt đúng văn cảnh và theo một hình thức mà tạo ra sự dễ chịu khi đọc. Trong
những bản đồ kí ức của riêng bạn, những từ đơn mạnh mẽ và những nhóm từ có ý nghĩa
có thể chuyển tải tốt hơn cùng một lượng thông tin. Quá nhiều chữ chỉ làm bản đồ trở nên
lộn xộn.
• Những chữ in: Nếu viết chữ quá sát nhau hoặc không rõ ràng thì sẽ khó đọc hơn, do vậy
bạn hãy dùng kiểu chữ in.
• Sử dụng màu sắc để phân chia các ý: Điều này sẽ giúp bạn phân chia các ý ở những chỗ
cần thiết. Nó cũng giúp bạn hình dung ra bản đồ kí ức để nhớ lại thông tin. Màu sắc còn
giúp bạn thể hiện cấu trúc của vấn đề.
• Sử dụng các biểu tượng và hình ảnh: Ở những chỗ mà một biểu tượng hoặc một hình
ảnh có ý nghĩa với bạn thì hãy sử dụng nó. Những hình ảnh có thể giúp bạn ghi nhớ thông
tin hiệu quả hơn là các từ.
• Sử dụng những sự liên kết chéo: Thông tin ở một phần của bản đồ kí ức có thể liên quan
đến một phần khác. Lúc đó bạn có thể vẽ những đoạn thẳng thể hiện những sự liên kết
chéo. Điều này giúp bạn thấy một phần của vấn đề ảnh hưởng đến một phần khác như thế
nào.
Những ý chính:
Lập bản đồ kí ức là một phương pháp ghi chú cực kì hiệu quả. Những bản đồ kí ức không
chỉ thể hiện các sự kiện mà còn thể hiện cấu trúc tổng thể của vấn đề và sự quan trọng
của từng phần đơn lẻ trong nó. Những bản đồ này có thể giúp bạn kết hợp những ý và tạo
ra sự liên kết mà có thể những phương pháp khác không làm được.
Nếu bạn thực hiện bất cứ một sự nghiên cứu hay ghi chú nào, hãy thử dùng các bản đồ kí
ức, bạn sẽ thấy chúng hiệu quả đến ngạc nhiên!
Ứng dụng các phương pháp ghi nhớ: Học một ngoại ngữ và
Nhớ thông tin cho một kì thi
I. Làm thế nào để học một ngoại ngữ?
Các phương pháp cần dùng:
• Phương pháp liên kết
• Phương pháp căn phòng La Mã
Sử dụng các phương pháp:
Học ngoại ngữ là lĩnh vực lí tưởng để ứng dụng các phương pháp ghi nhớ. Khi học một
từ mới của một ngoại ngữ bạn thường phải liên kết một tập hợp những âm tiết vô nghĩa
với một từ trong tiếng mẹ đẻ của bạn. Người ta hay làm điều này qua việc nhắc đi nhắc
lại từ cần học bằng tiếng mẹ đẻ và bằng ngoại ngữ. Bạn có thể cải thiện cách học tẻ nhạt
đó bằng cách sử dụng 3 phương pháp hữu ích sau:
1. Sử dụng phương pháp liên kết từ:
Đây là một sự mở rộng đơn giản của phương pháp liên kết: Bạn sử dụng những hình ảnh
đại diện để liên kết một từ trong tiếng mẹ đẻ của bạn với một từ ngoại ngữ.
Ví dụ: khi một người Anh cần học vài từ mới tiếng Pháp, anh ta có thể tưởng tượng như
sau:
• English: rug/carpet - French: tapis = an ornate oriental carpet with a TAP as the central
design woven In chrome thread.
• English: grumpy - French: grognon = a grumpy man GROaning with irritation.
• English: to tease - French: taquiner = a woman teasing her husband as she TAKEs IN
the washing.
Bạn hãy tự tìm cho mình những ví dụ trong trường hợp một người Việt học từ mới tiếng
Anh, rất dễ.
Phương pháp này được chính thức hóa bởi TS. Michael Gruneberg và được biết đến với
cái tên Phương pháp liên kết từ. TS. Michael Gruneberg đã viết những quyển sách dạy
ngoại ngữ về nhiều cặp ngôn ngữ nhằm giúp các học viên có được vốn từ vựng cơ bản
cần thiết (thường là khoảng 1000 từ) để học ngoại ngữ tốt hơn. Việc sử dụng phương
pháp này để học thuộc số từ vựng cơ bản trong vòng 10 giờ đã được xác nhận là khả thi.
2. Sử dụng phương pháp ngôn ngữ thị trấn:
Đây là một phương pháp rất hiệu quả, nó kết hợp một biến thể phức tạp của phương pháp
căn phòng La Mã với phương pháp liên kết từ được mô tả ở trên.
Phương pháp này được phát triển dựa trên thực tế rằng vốn từ vựng cơ bản của một ngôn
ngữ luôn gắn với những thứ hàng ngày - những thứ bạn có thể nhìn thấy trong một thành
phố, thị trấn hay làng mạc. Để sử dụng phương pháp bạn cần chọn một thị trấn mà bạn rất
quen thuộc rồi dùng những thứ bên trong thị trấn như những gợi ý để nhớ lại các hình ảnh
đại diện gắn với các từ ngoại ngữ.
Những danh từ trong thị trấn: Những danh từ nên được gắn với những địa điểm thích
