Kỹ thuật nuôi chim trĩ đỏ
Tại một số nước có nền công nghiệp nuôi chim phát triển ( Mỹ , UC , Singgapore ,
Thaisland ..vv ) Chim trĩ đỏ đã được nuôi phổ biến như các loại gia cầm thông dụng .
.Đây là loài chim được đánh giá là mang lại hiệu quả kinh tế cao nhất trong tất cả các loại
gia cầm .Với hai thị trường tiêu thụ song song khá hiệu quả đó là cung cấp thương phẩm
và con giống cho thị trường chim cảnh .
Chọn Giống:
Dựa vào đặc điểm cơ thể để phân biệt chim trống , mái :
Ở cùng lứa tuổi Chim trĩ trống thường có ngoại hình lớn hơn chim trĩ mái . Lúc còn nhỏ
rất khó phân biệt chủ yếu dựa vào cảm quan nghề nghiệp và một số biểu hiện nhỏ về sự
khác biệt trong tập tính sinh hoạt và ngoại hình chim .Có thể phân biệt bằng mặt thường
qua việc so sánh kích thước cở thể , chiều cao chân , hoặc lỗ huyệt.
Khi bước vào thời kỳ 2 -3tháng tuổi chim trống có biểu hiện chuyển dần màu lông từ lâu
nhạt sang màu đỏ pha ,lúc này trọng lượng và chiều dài cơ thể lớn hơn chim mái rõ rệt .
Trên cổ chim trống hình thành tuyến lông màu đồng phía dưới là màu xanh lá cây hoặc
màu tím sáng .Kế tiếp xuất hiện 1 vòng lông cổ màu trắng ( thường gọi là Trĩ Đỏ Khoang
Cổ Trắng ) Lông đuôi có màu đỏ và màu hạt dẻ pha trộn với các vệt đen hoặc trắng nhạt.
Trên má hình thành hai mào đỏ và hai chỏm lông sừng màu xanh thẫm . Chim Trống
trưởng thành có thể nặng tới 1,5 – 2kg , lông đuôi có thể đạt 0,4 – 0,6m ,tùy theo chế độ
chăm sóc và mật độ nuôi thả.
Chim mái có kích thước nhỏ hơn chim trống .Sau khi thay lông ở thời kỳ 3-5 tháng tuổi
chim mái sẽ ổn định ở bộ lông màu tối có những đốm đen ,pha lẫn màu hạt dẻ ., Chim
mái có đuôi ngắn hơn chim trống , trọng lượng bình quân của một chim mái trưởng thành
khoảng 0,7 – 1,3kg/con.
Trong môi trường tự nhiên một chim trĩ đực thường quàn lý và giao phối với rất nhiều
chim mái. Với bản tính rất hăng về dục vọng 1 chim trĩ trống có thể đạp liên hồi nhiều
chim trĩ mái trong một thời gian ngắn , Chúng tôi đã quan sát và ghi nhận lại có những
thời điểm chỉ trong thời gian chưa đầy 5 phút một chim trĩ đực đã đạp lien hồi tới 4 lần/3
chim mái .Với tốc độ và sự uy hiếp rất mạnh đối phương nên việc nuôi ghép 1 trĩ đực và
1 chim mái để sinh sản là điều tối kỵ , Chim mái sẽ thường xuyên rơi vào trạng thái
hoảng loạn , bị dập trứng , hoặc lồi Zoong ( tuột hậu môn ) đôi khi có vấn đề về tâm ,
sinh lý ảnh hưởng nghiêm trong đến thế hệ chim mới sinh ra . Tuy nhiên nuôi với tỷ lệ
mái quá nhiều cũng không tốt cho chim trống và chất lượng phôi trứng . Qua nghiên cứu
thực nghiệm Vườn Chim Việt đã ổn định đàn chim bố mẹ sinh sản theo tỷ lệ 1 trống + 3
mái .
Việc nuôi chim trĩ đỏ ở thời kỳ còn nhỏ thường gặp một số khó khăn nhất định lien quan
đến chế độ dinh dưỡng , điều kiện môi trường đặc biệt là khâu vận chuyển , Vì vậy những
người mới nuôi hoặc chưa có kinh nghiệm nuôi trĩ đỏ nên hạn chế việc đầu tư mua con
giống size nhỏ . Người mua nên chọn mua những cá thể chim ở thời kỳ 3 – 5 tháng tuổi
hoặc chim hậu bị.
Trọn chim trống có ngoại hình to, cao, đuôi dài, lông mượt, trường chim, dáng khỏe
mạnh, lanh lợi .Nếu ở thời kỳ trưởng thành chim trống luôn trong tư thế nghiêng mình
sung trận.
Chim mái : bầu chim , nở hậu , không dị hình , dị tật . Nên mua chim ở những cơ sở gây
nuôi uy tín và có nhiều năm kinh nghiệm để lựa được những cá thể chim khỏe mạnh ,
không bị đồng huyết , cũng như được tư vẫn về kỹ thuật gây nuôi .
Một điểm đáng lưu ý : hiện nay chim trĩ đỏ vẫn nằm trong danh mục động vật hoang dã
nên việc gây nuôi vẫn phải có khai báo với chi cục kiểm lâm sở tại .Phần lớn các cở sở
nhân giống tự phát trên cả nước hiện vẫn chưa được đăng ký gây nuôi , Đây cũng là một
vấn đề khó khăn trong công tác quản lý đối với các cơ quan hữu quan cũng như việc vận
chuyển , buôn bán cho các hộ dân . Bà con nên tìm đến các cơ sở gây nuôi được cấp phép
để mua con giống với nguồn gốc hợp lệ .Tránh mua trôi lổi trên thị trường sẽ gặp phải
không ít khó khăn trong khâu vận chuyển cũng như công tác nhân giống và tiêu thụ sản
phẩm về sau
3 ) Kỹ Thuật làm chuồng trại :
Chim trĩ thích nghi tốt ở nhiều điều kiện địa hình và vùng khí hậu . Việc làm chuồng trại
nuôi chim trĩ khá đơn giản bà con có thể tận dụng các khu chuồng nuôi cũ , hoặc nhà kho,
sưởng, sau đó cải tạo lại, miễn sao đảm bảo vệ sinh , thoáng mát, và kín để chim không
bay đi mất
Với chim non từ 1 -3 tháng tuổi : nuôi, úm trong chuồng lưới mắt cáo , hoặc dải chấu
,hạn chế tiếp đất , nuôi ở nơi kín gió và đảm bảo tốt nhất về công tác vệ sinh và cách ly
phòng ngừa bệnh dịch , Hạn chế cho người lạ hoặc vật nuôi khác tiếp cận.
+ Mật độ nuôi úm trong chuồng nhỏ Chim 0 – 30 ngày tuổi : 40 – 15 con /m2 :
30 – 60 ngày tuổi : 12 – 6 con / m2, 60 – 90 ngày tuổi : 4 – 2 con /m2. Sau 90 ngày tuổi
có thể đưa chim ra chuồng lớn với mật độ nuôi 1 – 2 con /m2
+ Làm chuồng cho chim lớn :
Lên chia chuồng thành nhiều ô khác nhau để tiện cho công tác quản lý và theo dõi bệnh
tật cũng như quá trình sinh trưởng và phát triển của chim :
Nếu làm chuồng mới để nuôi chim sinh sản có thể thiết kế theo khung cơ bản sau :
Rộng ngang : 3,5 m x dài 6 m x cao 2,5 – 2,8 m .
Với diện tích ô chuồng này có thể nuôi được 20 -25 cá thể chim bố mẹ sinh sản , hoặc 30
– 40 cá thể chim hậu bị.
Tường vây có thể xây hoặc dùng lưới B40 , lưới mắt cáo . Trên lóc sử dụng các loại tấm
lợp broxi măng hoặc vật liệu rẻ tiền sẵn có tại địa phương . Miễn sao đảm bảo chim
không thoát ra ngoài.
Nền chuồng được dải một phần hoặc toàn bộ cát . ( sử dụng loại cát Vàng ) để chim tắm
cát và làm ổ đẻ . Phần còn lại có thể sự dụng bằng nền betong , hoặc trồng cỏ trong
khoảng sân trơi.
Mái che có thể lập toàn phần hoặc bán phần miễn sao đảm bảo thoáng về mùa hè , ấm về
mùa đông , Với các địa phương khu vực phía bắc thường có rét đậm rét hại vào mùa đông
,hoặc xương muối ,Nên che chắn cẩn thận toàn bộ chuồng nuôi bằng vải bạt và thắp điện
sưởi để tránh rét cho chim . Với các tỉnh khu vực phía Nam và Tây nguyên nới khi hậu
nóng ấm quanh năm hạn chế phải che phủ chuồng trại hơn , tuy nhiên nên lưu ý đến các
đợt mưa tạt , gió lùa vì đây là những thời điểm chim rễ mắc các bệnh về hô hấp , tiêu
chảy ..vvv
Lưu ý : Thường xuyên vệ sinh chuồng trại định kỳ 2- 3 lần / tuần . Phun thuốc khủ trùng
định kỳ . Thường xuyên kiểm tra để loại bỏ các vật sắc , nhọn , sợi ninong trong khu vực
nuôi đề phòng chim ăn phải sẽ dẫn đến tủng diều , chết.
Trong thời gian qua trên các diễn đàn mạng và truyền hình có giới thiệu 1 số mô hình
nuôi chim trĩ đạt hiệu quả cao , tuy nhiên cách thiết kế chuồng trại thường theo phương
thức chia nhiều ô với kích thước rất nhỏ , môi ô chỉ nuôi từ 1 -4 cá thể ( ghép bộ ) . Cách
làm này tuy hạn chế được việc chim đánh , mổ nhau nhau nhưng lại tốn kém rất nhiều
trong khâu thiết kế chuồng trại , máng ăn cũng như công chăm sóc , Mô hình ghép cặp
chỉ thích nghi với điều kiện nuôi kiểng ,hoặc diện tích đất nhỏ .Tuỳ mục đích , quy mô
sản xuất bà con có thể lựa chọn cách thiết kế chuồng trại sao cho phù hợp nhất với điều
kiện sẵn có mà vẫn đảm bảo được yếu tố kỹ thuật trong việc quản lý và chăm sóc chim
4 ) Thời kỳ đẻ trứng và kỹ thuật ấp nở :
Chim trĩ giống bình quân sau khi nuôi đến 8 tháng tuổi có thể đẻ trứng . Thời gian đẻ
thường từ đầu tháng 1 âm lịch đến khoảng tháng 4 âm lịch , Sau đó chim trĩ ngừng đẻ
khoảng 1 tháng rồi tiếp tục đẻ lứa thứ 2 đến khoảng tháng 8 âm lịch thì nghỉ .Bình quân
mỗi năm 1 chim mái có thể đẻ từ 68 -80 trứng .Với các tỉnh phía bắc nước ta nơi có mùa
đông lạnh và kéo dài chim thường đẻ muôn hợn ,thường mùa đẻ chỉ bắt đầu khi vào mùa
xuân ấp áp , Các tình khu vực phía Nam nơi có thời tiết nắng ấm mùa đẻ của chim trĩ
thường sớm hơn và kéo dài hơn , Ngoài ra số trứng , thời gian đẻ còn phụ thuộc vào kỹ
thuật nuôi , chế độ cho ăn , và quản lý vật nuôi . Nếu cho ăn tặng lượng đạm động vật ,
canxi và sử dụng 1 số tác nhân phụ có thể cho chim trĩ đẻ 2 quả / ngày hoặc đẻ quanh
năm theo ý thích của người nuôi . Tuy nhiên phương pháp này chỉ áp dụng cho trường
hợp khai thác trứng chim trĩ làm thương phẩm . Việc nhân giống chim không nên áp
dụng , sẽ ảnh hưởng tới sức khỏe sinh sản của chim bố mẹ cũng như chất lượng con
giống sinh ra
Chim trĩ trong tự nhiên không tự ấp trứng , chim thường đẻ nhờ vào tổ chim khác . Vì
vậy khi đưa vào nuôi trong môi trường nhân tạo ta phải dùng tác nhân phụ để ấp trứng
cho chim .Tỉ lệ nở phụ thuộc vào 2 yếu tố : là chất lưng phôi trứng và kỹ thuật ấp.
Thường có 2 cách cơ bản để ấp trứng trĩ:
Dùng vật nuôi khác có thân nhiệt và điều kiện ấp nở tương tự ( Thường dùng , gà mái
hoa mơ , gà tre ..vv ). Cách ấp này đơn giản như ấp trứng gia cầm thông thường tuy nhiên
cho tỷ lệ thành công thấp và khó áp dụng cho nuôi quy mô lớn
Dùng máy ấp : Sử dụng loại máy ấp trứng gia cầm thông thường để ấp . Thời gian ấp nở
khoảng 22 -23 ngày . Hiệu chỉnh nhiệt độ , độ ẩm tùy theo giai đoạn : Nhiệt độ ấp trong
tuần đầu : 37,5 độ C , Độ ẩm 55 %; Tuần thứ 2 Nhiệt độ 37,3 độ C , Độ ẩm 60 %; Tuần
thứ 3 trở đi nhiệt độ 37 độ , Độ ẩm 75 % ( Lưu ý sử dụng hoàn toàn nước cất để tạo độ
ẩm , không dùng nước bẩn , có chứa tạp chất sẽ làm ảnh hưởng đến quá trình bay hơi của
nước).
Các tia máu hình thành trong trứng trĩ thường rất mờ và khó phân biệt vì vậy đừng vội bỏ
trứng ra khỏi lò xớm , Bản thân bên trong trứng trĩ cũng có chất hóa học bảo quản trứng
rất tốt . Thường thì những quả trứng không có sống mà ấp tới 15 ngày vẫn không bị thối
như trứng gà trứng vịt , Vẫn có thể ăn bình thường mà không nguy hại cho sức khỏe
Sau nhiều năm nuôi thực nghiệm đến nay Vườn Chim Việt đã thành công trong phương
thức ấp nở đạt tỉ lệ 70 -80 % . Tỉ lệ nuôi sống thành công sau ấp nở đạt 85% .
Trong thời gian tới Vườn Chim Việt sẽ đầu tư nghiên cứu quy trình thụ tinh nhân tạo cho
trĩ đỏ để mang lại hiêụ quả sản xuất con giống tốt hơn đáp ứng cho sức mua của thị
trường nội địa