VIỆN HÀN LÂM
KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM
HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI
PHẠM THỊ HƢƠNG
KHÔNG GIAN SÁNG TẠO
TRONG ĐỜI SỐNG VĂN HÓA ĐÔ THỊ (QUA NGHIÊN CỨU
MỘT SỐ KHÔNG GIAN SÁNG TẠO TẠI HÀ NỘI)
LUẬN ÁN TIẾN SĨ VĂN HÓA HỌC
HÀ NỘI - 2022
VIỆN HÀN LÂM
KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM
HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI
PHẠM THỊ HƢƠNG
KHÔNG GIAN SÁNG TẠO
TRONG ĐỜI SỐNG VĂN HÓA ĐÔ THỊ (QUA NGHIÊN CỨU
MỘT SỐ KHÔNG GIAN SÁNG TẠO TẠI HÀ NỘI)
Ngành: Văn hóa học
Mã số: 9.22.90.40
LUẬN ÁN TIẾN SĨ VĂN HÓA HỌC
NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC
1. PGS.TS. BÙI HOÀI SƠN
2. TS. ĐÀO THẾ ĐỨC
HÀ NỘI - 2022
LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan: Luận án này là công trình nghiên cứu của cá nhân
tôi dƣới sự hƣớng dẫn khoa học của PGS.TS. Bùi Hoài Sơn và TS. Đào
Thế Đức. Các kết quả nghiên cứu trình bày trong luận án là trung thực và
chƣa đƣợc công bố trong bất cứ công trình nghiên cứu của ai khác. Luận
án cũng đƣợc thực hiện một cách nghiêm túc, cầu thị, đảm bảo các nguyên
tắc đạo đức trong trích dẫn tài liệu.
Tác giả luận án
PHẠM THỊ HƢƠNG
MỤC LỤC
MỞ ĐẦU ....................................................................................................... 1
1. Tính cấp thiết của đề tài .......................................................................... 1
2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu ......................................................... 3
3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu .......................................................... 4
4. Phƣơng pháp nghiên cứu ........................................................................ 5
5. Đóng góp mới về khoa học của luận án ............................................... 10
6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận án .............................................. 11
7. Cơ cấu của luận án ................................................................................ 12
CHƢƠNG 1 ................................................................................................ 13
TỔNG QUAN VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU VÀ CƠ SỞ LÝ LUẬN .......... 13
1.1. Tổng quan vấn đề nghiên cứu ......................................................... 13
1.1.1. Nghiên cứu về không gian đô thị ............................................. 13
1.1.2. Nghiên cứu về không gian sáng tạo ........................................... 21
1.2. Cơ sở lí luận ....................................................................................... 31
1.2.1. Một số khái niệm ........................................................................ 31
1.2.2. Lý thuyết khu vực công của Habermas ...................................... 41
Tiểu kết chƣơng 1 ..................................................................................... 44
CHƢƠNG 2 ................................................................................................ 46
BỐI CẢNH XÃ HỘI TẠI ĐÔ THỊ VÀ SỰ RA ĐỜI CỦA CÁC .......... 46
KHÔNG GIAN SÁNG TẠO ..................................................................... 46
2.1. Đô thị Hà Nội - môi trƣờng dung dƣỡng các không gian sáng
tạo ............................................................................................................. 46
2.2. Những thay đổi của xã hội Việt Nam sau Đổi Mới ........................... 55
2.3. Những ấn phẩm của ngành công nghiệp xuất bản tại Việt Nam
và tiến trình dân chủ hóa........................................................................... 59
2.4. Vai trò của các trung tâm văn hóa nƣớc ngoài tại Việt Nam ............ 62
2.5. Sự xuất hiện của internet, mạng xã hội và bối cảnh toàn cầu hóa .... 66
Tiểu kết chƣơng 2 ..................................................................................... 69
CHƢƠNG 3 ................................................................................................ 70
THỰC HÀNH VĂN HÓA TẠI CÁC KHÔNG GIAN SÁNG TẠO ..... 70
3.1. Ngƣời trẻ và những thực hành văn hóa đa dạng trong KGST
Giấc mơ nhỏ ............................................................................................. 70
3.1.1. Không gian kết nối những ngƣời đọc độc lập ............................ 71
3.1.2. Thảo luận tự do về các chủ đề .................................................... 78
3.1.3. Chiếu phim, xem phim và thảo luận .......................................... 83
3.1.4. Thảo luận về các vấn đề của môi trƣờng và trách nhiệm xã
hội ......................................................................................................... 88
3.2. Trí thức trong không gian sáng tạo Cà phê Văn................................ 96
3.2.1. Không gian của những thực hành nghệ thuật ............................. 96
3.2.2. Không gian gặp gỡ, kết nối và đối thoại .................................. 104
3.2.3. Không gian chất vấn và phản biện xã hội ................................ 107
Tiểu kết chƣơng 3 ................................................................................... 117
CHƢƠNG 4 .............................................................................................. 120
KHÔNG GIAN SÁNG TẠO: TỰ DO BIỂU ĐẠT VÀ KIẾN TẠO
BẢN SẮC .................................................................................................. 120
4.1. Không gian sáng tạo: không gian nới rộng biên độ tự do ............... 120
4.1.1. Không gian mở ngỏ và đa dạng ................................................ 120
4.1.2. Không gian sáng tạo: những không gian độc lập ..................... 125
4.1.3. Không gian sáng tạo: những không gian công đặc thù ............ 129
4.2. Không gian kiến tạo bản sắc nhóm, bản sắc cá nhân ...................... 133
4.2.1. Không gian sáng tạo kết nối cảm xúc ...................................... 133
4.2.2. Không gian sáng tạo và nhu cầu định vị cá nhân ..................... 135
4.3. Không gian sáng tạo và những tác động trong đời sống văn hóa
đô thị ……………………………………………………………… 140
Tiểu kết chƣơng 4 ................................................................................... 145
KẾT LUẬN ............................................................................................... 147
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................... 151
PHỤ LỤC