BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM HÀ NỘI
PHAN THANH VIỆT
NGHIÊN CỨU VĂN BẢN
NGỰ CHẾ CỔ KIM THỂ CÁCH THI PHÁP TẬP
LUẬN ÁN TIẾN SĨ NGỮ VĂN
Hà Nội – 2022
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM HÀ NỘI
PHAN THANH VIỆT
NGHIÊN CỨU VĂN BẢN
NGỰ CHẾ CỔ KIM THỂ CÁCH THI PHÁP TẬP
Chuyên ngành: HÁN NÔM
Mã số: 9.22.01.04
LUẬN ÁN TIẾN SĨ NGỮ VĂN
Người hướng dẫn khoa học:
1: PGS.TS Hà Văn Minh
2: PGS.TS Nguyễn Thanh Tùng
Hà Nội - 2022
LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan bản luận án này là kết quả nghiên cứu của cá nhân tôi. Các
số liệu và tài liệu được trích dẫn trong luận án này là trung thực. Kết quả nghiên
cứu này không trùng với bất cứ công trình nào đã được công bố trước đó.
Tôi chịu trách nhiệm với lời cam đoan của mình.
Tác giả
Phan Thanh Việt
LỜI CẢM ƠN

Nghiên cứu sinh xin chân thành cảm ơn Ban Giám hiệu Trường Đại học Sư
phạm Hà Nội, Phòng Sau Đại học, Khoa Ngữ Văn, Tổ Bộ môn Hán Nôm cùng quý
thầy cô Giảng viên Bộ môn Hán Nôm và Văn học.
Chân thành tri ân PGS.TS Hà Văn Minh, PGS.TS Nguyễn Thanh Tùng - hai
người thầy đã tận tình chỉ dẫn cho Nghiên cứu sinh hoàn thành tốt luận án này. Đặc
biệt thầy Hà Văn Minh là người thầy mà Nghiên cứu sinh có cơ duyên được học tập
và làm việc từ buổi đầu học Cao học Hán Nôm tại Hà Nội.
Nghiên cứu sinh chân thành cảm ơn quý thầy cô, nhà khoa học là thành viên
hội đồng trong các Hội đồng khoa học của luận án từ cấp Tổng quan, Chuyên đề,
Xemina, Bộ môn, Phản biện độc lập và Hội đồng cấp Trường chính thức đã giành
thời gian đọc, sửa và góp ý cho luận án ngày càng hoàn thiện.

Con xin thành kính niệm công ơn của Thầy Tổ, Gia đình - Cha mẹ, các bậc
Thiện hữu tri thức đã luôn hỗ trợ, động viên trong suốt thời gian học tập nghiên cứu.
Luận án là công trình mở đầu cho con đường nghiên cứu khoa học của tác giả
nên sẽ còn rất nhiều khiếm khuyết. Kính mong các bậc thức giả cao minh chỉ giáo.
Kính chúc vô lượng cát tường!
Thăng Long - Phú Xuân, Tân Sửu niên Trọng Xuân
Phan Thanh Việt
MỤC LỤC
MỞ ĐẦU ................................................................................................................................................. 1
1. Tính cấp thiết của đề tài ..................................................................................................... 1
2. Đối tượng, phạm vi nghiên cứu ......................................................................................... 3
3. Phương pháp nghiên cứu ................................................................................................... 3
4. Mục tiêu, nhiệm vụ nghiên cứu ......................................................................................... 4
5. Đóng góp mới của luận án ................................................................................................. 5
6. Cấu trúc của luận án ........................................................................................................... 5
CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU VÀ GIỚI THIỆU TÁC GIẢ TÁC
PHẨM ...................................................................................................................................................... 7
1.1 Tổng quan tình hình nghiên cứu ...................................................................................... 7
1.1.1 Tư liệu cổ ghi chép thơ Ngự chế và tác phẩm Ngự chế cổ kim thể cách thi pháp tập
của Thiệu Trị .......................................................................................................................... 7
1.1.2. Công trình thư mục học, số hoá về thơ văn Ngự chế của Thiệu Trị ............................ 9
1.1.3. Nghiên cứu về tiểu sử, sự nghiệp văn chương của Thiệu Trị .................................... 10
1.1.4 Nghiên cứu về tác phẩm Ngự chế cổ kim thể cách thi pháp tập ................................. 14
1.2 Tác giả Thiệu Trị ........................................................................................................... 16
1.2.1 Thân thế cuộc đời và sự nghiệp chính trị .................................................................... 16
1.2.2 Khái quát sự nghiệp văn chương của Thiệu Trị .......................................................... 25
1.2.3 Giới thiệu tác phẩm Ngự chế cổ kim thể cách thi pháp tập ........................................ 32
1.3 Định hướng nghiên cứu của đề tài ................................................................................. 33
Tiểu kết chương 1 .................................................................................................................................. 35
CHƯƠNG 2: KHẢO CỨU VĂN BẢN NGỰ CHẾ CỔ KIM THỂ CÁCH THI PHÁP TẬP ..... 36
2.1 Tên gọi, niên đại và quá trình biên định tác phẩm ......................................................... 36
2.2 Phân loại và hiện trạng văn bản ..................................................................................... 40
2.2.1 Tư liệu lưu trữ tại Viện nghiên cứu Hán Nôm, Hà Nội .............................................. 40
2.2.2 Tư liệu lưu trữ tại Thư viện Quốc gia, Hà Nội ........................................................... 42
2.2.3 Tư liệu mộc bản lưu trữ lại Trung tâm lưu trữ Quốc gia IV, Đà Lạt .......................... 44
2.3 Khảo dị, xác định và bổ khuyết thiện bản ...................................................................... 46
2.3.1 Khảo dị và xác định thiện bản .................................................................................... 46
2.3.2 Bổ khuyết thiện bản .................................................................................................... 50
2.4 Khảo cứu cấu trúc nội dung văn bản tác phẩm Ngự chế cổ kim thể cách thi pháp tập . 56
2.4.1. Khảo cứu bài Biểu ..................................................................................................... 57
2.4.2. Khảo cứu tựa dẫn của các sáng tác ............................................................................ 58
2.4.3 Khảo cứu nội dung văn bản tác phẩm ......................................................................... 60
Tiểu kết chương 2 .................................................................................................................................. 69