BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ Y TẾ
VIỆN DƯỢC LIỆU
LÝ HẢI TRIỀU
NGHIÊN CỨU TÁC DỤNG VÀ CƠ CHẾ
HẠ GLUCOSE HUYẾT CỦA HẠT CHUỐI
CÔ ĐƠN (Ensete glaucum (Roxb.) Cheesman)
TRÊN THỰC NGHIỆM
LUẬN ÁN TIẾN SĨ DƯỢC HỌC
HÀ NỘI, NĂM 2024
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ Y TẾ
VIỆN DƯỢC LIỆU
LÝ HẢI TRIỀU
NGHIÊN CỨU TÁC DỤNG VÀ CƠ CHẾ
HẠ GLUCOSE HUYẾT CỦA HẠT CHUỐI
CÔ ĐƠN (Ensete glaucum (Roxb.) Cheesman)
TRÊN THỰC NGHIỆM
LUẬN ÁN TIẾN SĨ DƯỢC HỌC
CHUYÊN NGÀNH: DƯỢC LÝ - DƯỢC LÂM SÀNG
MÃ SỐ: 972.02.05
Người hướng dẫn khoa học: TS. Lê Văn Minh
PGS. TS. Nguyễn Thị Thu Hương
HÀ NỘI, NĂM 2024
LỜI CAM ĐOAN
Tôi là Lý Hải Triều, nghiên cứu sinh chuyên ngành Dược lý-Dược lâm sàng của Viện
Dược liệu, xin cam đoan:
1. Đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi trực tiếp thực hiện dưới sự hướng dẫn
khoa học của TS. Lê Văn Minh và PGS.TS. Nguyễn Thị Thu Hương.
2. Công trình này không trùng lặp với bất kỳ nghiên cứu nào khác đã được công bố
tại Việt Nam.
3. Các số liệu, kết quả trình bày trong luận án là chính xác, trung thực và khách quan.
Tôi xin hoàn toàn chịu trách nhiệm trước Pháp luật về những cam kết này.
Tác giả luận án
NCS. Lý Hải Triều
LỜI CẢM ƠN
Bằng tất cả tấm lòng mình, tôi xin chân thành gửi lời cảm ơn…
Con cảm ơn và biết ơn gia đình đã tạo động lực và là hậu phương vững chắc để con
theo đuổi đam mê của mình.
Em xin gửi lời tri ân sâu sắc đến TS. Lê Văn Minh, Giám đốc Trung tâm Sâm và Dược
liệu TP. Hồ Chí Minh và PGS. TS Nguyễn Thị Thu Hương, Trưởng bộ môn Dược lý-Dược
lâm sàng, Khoa Dược, Trường Đại học Quốc tế Hồng Bàng, là những người thầy đã tạo
điều kiện cho em có được môi trường làm việc tốt, tận tâm hướng dẫn, truyền đạt kinh
nghiệm, dành nhiều thời gian và công sức hỗ trợ để em hoàn thành tốt luận án.
Tôi xin gửi lời cảm ơn đến Ban giám đốc Viện Dược liệu và Ban giám đốc Trung tâm
Sâm và Dược liệu TP. Hồ Chí Minh đã tạo điều kiện để tôi có thể học tập và nghiên cứu.
Tôi xin gửi lời cảm ơn đến các đồng nghiệp tại Phòng Dược lý-Sinh hóa, Hóa-Chế
phẩm, Tài nguyên và Phát triển Dược liệu, Trung tâm Sâm và Dược liệu TP. Hồ Chí Minh
luôn tạo điều kiện và hỗ trợ tôi trong quá trình học tập và nghiên cứu.
Tôi xin gửi lời cảm ơn đến ThS. Lâm Bích Thảo, ThS. Lê Đức Thanh, Trung tâm Sâm
và Dược liệu TP. Hồ Chí Minh, nhóm nghiên cứu của PGS. TS. Đỗ Thị Hồng Tươi, Trường
Đại học Y Dược TP. Hồ Chí Minh, nhóm nghiên cứu của GS. Keon Wook Kang và GS. Won
Keun Oh, Đại học Quốc gia Seoul, Hàn Quốc đã hỗ trợ và tạo điều kiện cho tôi thực hiện một
số thí nghiệm.
Tôi xin gửi lời cảm ơn đến Phòng Khoa học và Đào tạo, cùng các phòng ban có liên
quan của Viện Dược liệu; Phòng Đào tạo Đại học và Sau Đại học, Trường Đại học Y Dược
TP. Hồ Chí Minh đã tạo mọi điều kiện thuận lợi cho tôi trong quá trình học tập.
Tôi cũng xin cảm ơn một phần nguồn kinh phí từ đề tài Khoa học và Công nghệ cấp
tỉnh Ninh Thuận “Nghiên cứu nhân giống và phát triển các sản phẩm từ hạt Chuối cô đơn
tỉnh Ninh Thuận” của chủ nhiệm đề tài: ThS. Lý Hải Triều.
Qua thời gian học tập và thực hiện luận án đã để lại trong tôi rất nhiều cảm xúc,
khoảng thời gian này mặc dù tôi rất áp lực, mệt mỏi nhưng với sự quyết tâm và nỗ lực của
bản thân, tôi cũng đã hoàn thành quá trình học tập và luận án, tôi không chỉ có thêm nhiều
kiến thức mà còn những kinh nghiệm sống quý báu.
Nghiên cứu sinh – Lý Hải Triều
MỤC LỤC
DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU, CHỮ VIẾT TẮT
DANH MỤC CÁC BẢNG
DANH MỤC CÁC HÌNH
ĐẶT VẤN ĐỀ ...................................................................................................................... 1
CHƯƠNG 1. TỔNG QUAN ................................................................................................ 3
1.1. Tổng quan về chi Ensete ......................................................................................... 3
1.1.1. Phân loại khoa học, phân bố và đặc điểm thực vật ....................................... 3
1.1.2. Công dụng và bộ phận dùng ......................................................................... 5
1.1.3. Thành phần hóa học ...................................................................................... 5
1.1.4. Tác dụng sinh học ......................................................................................... 7
1.2. Tổng quan về bệnh đái tháo đường tuýp 2 ............................................................ 11
1.2.1. Khái niệm, phân loại và tiêu chuẩn chẩn đoán đái tháo đường .................. 11
1.2.2. Cơ chế bệnh sinh của bệnh đái tháo đường tuýp 2 ..................................... 11
1.3. Đích tác dụng của các thuốc điều trị đái tháo đường ............................................ 18
1.3.1. Giảm hoặc chậm hấp thu glucid ................................................................. 18
1.3.2. Tăng tiết insulin của tế bào β tụy ................................................................ 20
1.3.3. Giảm đề kháng insulin ................................................................................ 21
1.3.4. Một số mục tiêu tác động khác ................................................................... 23
1.4. Một số mô hình thực nghiệm trong nghiên cứu tác dụng hạ glucose huyết ......... 24
1.4.1. Một số mô hình thực nghiệm in vitro và ex vivo ........................................ 24
1.4.2. Một số mô hình thực nghiệm in vivo .......................................................... 27
CHƯƠNG 2. NGUYÊN VẬT LIỆU VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ................... 36
2.1. Nguyên vật liệu ..................................................................................................... 36
2.1.1. Đối tượng nghiên cứu ................................................................................. 36
2.1.2. Hóa chất, dụng cụ và thiết bị sử dụng trong nghiên cứu ............................ 37
2.2. Nội dung nghiên cứu ............................................................................................. 41
2.3. Phương pháp nghiên cứu ....................................................................................... 42
2.3.1. Thực nghiệm dung nạp glucose đường uống .............................................. 42
2.3.2. Thiết kế nghiên cứu đánh giá tác dụng của cao chiết ethanol trên chuột nhắt
trắng gây tăng glucose huyết bởi streptozotocin ........................................................ 44