Luận văn: Một số giải pháp nhằm thu hút nguồn vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài ở Việt Nam

Chia sẻ: Nguyen Bao Ngoc | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:40

Thêm vào BST

Báo xấu

139
lượt xem 26
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Tham khảo luận văn - đề án 'luận văn: một số giải pháp nhằm thu hút nguồn vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài ở việt nam', luận văn - báo cáo, tài chính - kế toán - ngân hàng phục vụ nhu cầu học tập, nghiên cứu và làm việc hiệu quả

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn: Một số giải pháp nhằm thu hút nguồn vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài ở Việt Nam

Luận văn Một số giải pháp nhằm thu hút nguồn vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài ở Việt Nam
Mục lục Lời nói đầu Chương I: Lý luận chung 1 . Cơ sở lý thuyết về đầu tư - đầu tư trực tiếp nước ngoài....................... 1 .1. Đầu tư ................................................................................................... 1 .1.1. Khái niệm đầu tư ................................................................................ 1 .1.2. Đặc trưng cơ b ản đầu tư .................................................................... 1 .2. Đầu tư trực tiếp nước ngoài ................................................................. 1 .2.1. Khái niệm đầu tư trực tiếp nước ngo ài ............................................... 1 .2.2. Đặc điểm đầu tư trực tiếp nước ngo ài ................................................ 1 .2.3. Các lo ại hình đầu tư trực tiếp nước ngoài ........................................... 1 .2.4. Các nhân tố ảnh hưởng đến khả năng thu hút vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài ..................................................................................................................... 1 .3. Một số lý thuyết về đầu tư thương mại quốc tế ................................... 2 . Chính sách Nhà nước với vấn đề đầu tư trực tiếp nước ngoài ở Việt Nam ..................................................................................................................... 2 .1. Tính tất yếu đầu tư trực tiếp nước ngoài ở Việt Nam ......................... 2 .2. Quan điểm của Đảng và Nhà nước trong Luật đầu tư nước ngoài ..... 3 . Kinh nghiệm ở một số nước trên thế giới trong vấn đề thu hút vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài ................................................................................... 3 .1. ở Philipin ................................ .............................................................. 3 .2. ở Trung Quốc ....................................................................................... C hương II: Thực trạng thu hút nguồn vốn đầu trực tiếp nước ngoài ở Việt Nam 1 . Tình hình thu hút nguồn vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài ở Việt Nam từ năm 1998 đến nay ....................................................................................... 1 .1. Thời kỳ 1988 - 1990 .............................................................................. 1 .2. Thời kỳ 1991 - 1996 ..............................................................................
1 .3. Thời kỳ 1997 đến nay ........................................................................... 2 . Tác động của đầu tư trực tiếp nước ngoài đối với sự phát triển nền kinh tế - xã hội ở Việt Nam ................................................................ ...................... 3 . Những tồn tại và hạn chế trong việc thu hút nguồn vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài vào Việt Nam ................................ .......................................... 3 .1. Cơ cấu đầu tư chưa hợp lý ................................................................... 3 .2. Nguồn thu hút vốn hẹp ......................................................................... 3 .3. Luật đầu tư trực tiếp nước ngoài chưa hoàn thiện .............................. C hương III: Một số giải pháp nhằm thu hút nguồn vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài 1 . Những mục tiêu hướng tới trong năm tiếp theo của Việt Nam ........... 2 . Những giải pháp cơ bản nhằm thu hút nguồn vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài ........................................................................................................... 2 .1. Sửa đổi luật đầu tư nước ngoài ............................................................ 2 .2. Tăng cường quản lý vĩ mô Nhà nước .................................................. 2 .2.1. Nâng cao hiệu quả quản lý Nhà nước ................................................ 2 .2.2. ổn định chính sách tiền tệ tín dụng đáp ứng yêu cầu thu hút vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài............................................................................................. 2 .2.4. Phát triển cơ sở hạ tầng....................................................................... 2 .3. Thực hiện các chính sách khuyến khích nhà đầu tư .......................... 2 .3.1. Khuyến khích đầu tư của các Công ty đa quốc gia, Công ty xuyên quốc gia ..................................................................................................................... 2 .3.2. Tiếp tục cải thiện môi trường kinh doanh .......................................... 2 .3.3. Đổi mới hoạt động vận động, xúc tiến đầu tư ..................................... kết luận danh mục tài liệu tham khảo
lời nói đầu Từ sau Đại hội VI năm 1986, nền kinh tế nước ta đã thực hiện một công cuộc chuyển đổi rất lớn, đó là chuyển từ nền kinh tế tập trung bao cấp sang nền kinh tế thị trường định hướng XHCN. Từ đó đến nay, đất nước ta đã đạt được nhiều thành tựu đáng kể như: tốc độ tăng trưởng kinh tế trung bình hàng năm gần 7 % (từ năm 1990 đến nay), đời sống nhân dân ngày càng cải thiện, là nước đứng thứ hai trong các nước xuất khẩu gạo trên thế giới. H ơn nữa, cùng với xu thế hội nhập và toàn cầu hoà, Việt Nam đã trở thành thành viên chính thức ASEAN, tham gia diễn đàn APEC, tiến tới gia nhập tổ chức thương mại thế giới WTO. Như trong Hội nghị lần thứ 4 Ban chấp hành Trung Ư ơng Đảng khoá VIII đã khẳng định: "Trên cơ sở phát huy nội lực, thực hiện nhất q uán, lâu dài chính sách thu hút các nguồn lực b ên ngoài". Với tư tưởng chỉ đạo đó, việc tăng cường thu hút và nâng cao hiệu quả sử dụng nguồn vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài luôn là vấn đề hàng đầu được Đảng và Nhà nước ta quan tâm thường xuyên. Do nhận thức được vị trí vai trò nguồn vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài nên nền kinh tế vốn đã trì trệ như ở V iệt Nam hiện nay, thì đầu tư trực tiếp nước ngoài đã khơi d ậy lại thị trường trong nước, cung cấp về vốn, tiếp thu khoa học công nghệ và học hỏi kinh nghiệm quản lý.v.v... Trên tinh thần đó, Đảng và Nhà nước ta đã ban hành luật đầu tư nước ngoài từ năm 1998, thực hiện nhiều giải pháp nhằm thu hút nguồn vốn này. Tuy nhiên, trong những năm gần đây, đặc biệt sau cuộc khủng hoảng tài chính tiền tệ trong khu vực từ năm 1997, cho đên nay, nguồn vốn đầu tư trực tiếp
nước ngoài vào Việt Nam đã có phần chững lại và bộc lộ nhiều khiếm khuyết trong chính sách thu hút nguồn vốn đã không còn phù hợp nữa. Chính v ì lý do đó và nhận thức được tầm quan trọng của vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài. Cho nên em đã chọn đề tài: "Một số giải pháp nhằm thu hút nguồn vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài ở Việt Nam". Để vừa xem xét tổng quan tình hình thực trạng thu hút nguồn vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài trong hơn 10 năm qua, đồng thời qua đó tìm ra giải pháp cơ bản để cải thiện hơn nữa trong kiến tạo nguồn vốn. Điều đó nhằm tạo đà cho phát triển kinh tế, thực hiện thành công công nghiệp hoá - hiện đại hoá đất nước, tiến tới năm 2020 Việt Nam cơ bản là một nước công nghiệp. Do thời gian nghiên cứu có hạn nên trong bài viết này, em chỉ xin đề cập tới những đạt được và chưa đạt được cùng với giải pháp trong vấn đề thu hút nguồn vốn FDI bao quát trên diện rộng cả nước, chứ em không đi sâu vào từng lĩnh vực từng khu vực cụ thể. Trong quá trình nghiên cứu đề tài, em đã sử dụng phương pháp luận, phương p háp nghiên cứu tài liệu để thực hiện đề án này. K ết cấu đề án ngoài phần Lời nói đầu và phần Kết luận còn bao gồm: C hương I: Lý luận chung về đầu tư C hương II: Thực trạng thu hút nguồn vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài ở V iệt Nam C hương III: Một số giải pháp nhằm thu hút nguồn vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài ở V iệt Nam.
Chương I: Lý luận chung 1. Cơ sở lý thuyết về đầu tư - đầu tư trực tiếp nước ngoài. 1 .1. Đầu tư. 1 .1.1. Khái niệm đầu tư. Đầu tư là sự bỏ ra, sự hy sinh những nguồn lực ở hiện tại (tiền, sức lao động, trí tuệ.v.v...) nhằm đạt được những kết quả có lợi cho chủ đầu tư trong tương lai. N hư vậy, theo khái niệm trên, đầu tư là hoạt động kinh tế gắn với việc sử d ụng vốn dài hạn nhằm mục đích sinh lợi. Đầu tư là một bộ phận của sản xuất - kinh doanh của các doanh nghiệp. Nó có ảnh hưởng trực tiếp đến việc tăng tiềm lực của nền kinh tế nói chung và của từng doanh nghiệp nói riêng. V ốn đầu tư bao gồm có các dạng sau: - Tiền tệ các loại - H iện vật hữu hình: tư liệu sản xuất, tài nguyên - H àng hoá hữu hình: sức lao động, cán bộ, thông tin, biểu tượng uy tín hàng hoá.v.v.. - Các phương tiện khác: cổ phiếu, đá quý.v.v.... 1 .1.2. Đặc trưng cơ bản của đầu tư. Đầu tư có hai đặc trưng cơ bản sau: tính sinh lợi và thời gian kéo dài. - Tính sinh lợi là đặc trưng hàng đầu của đầu tư. Không thể thể coi là đầu tư, nếu việc sử dụng tiền vốn không nhằm mục đích thu lại một khoản tiền có giá trị lớn hơn khoản tiền đã bỏ ra ban đầu. N hư vậy đầu tư khác với: + Việc mua sắm, cất trữ, để dành + V iệc mua sắm nhằm mục đích tiêu dùng vì trong việc này tiền của không sinh lời. + Việc chi tiêu vì lý do nhân đạo và tình cảm. - Đặc trưng thứ hai của đầu tư là kéo dài thời gian, thường từ hai năm đến 70 năm ho ặc có hạn thường trong vòng một năm không gọi là đầu tư. Đặc điểm này cho phép phân biệt hoạt động đầu tư và ho ạt động kinh doanh. Kinh doanh thường
được coi là một giai đoạn đầu tư. Như vậy, đầu tư và kinh doanh thống nhất tính sinh lời nhưng khác nhau ở thời gian thực hiện. 1 .2. Đầu tư trực tiếp nước ngoài 1 .2.1. Khái niệm đầu tư trực tiếp nước ngoài. Đầu tư trực tiếp nước ngoài là một loại hình di chuyển vốn quốc tế, trong đó người chủ sở hữu vốn điều hành hoạt động sử dụng vốn. V ề thực chất. FDI là sự đầu tư của các Công ty nhằm xây dựng các cơ sở, chi nhánh ở sở đó. Đây là hình thức đầu tư mà chủ đầu tư nước ngo ài đóng góp m ột số vốn đủ lớn vào lĩnh vực sản xuất hoặc dịch vụ và cho phép họ trực tiếp tham gia điều hành đối tượng mà họ bỏ vốn. 1 .2.2. Đặc điểm đầu tư trực tiếp nước ngoài. - Các chủ đầu tư nước ngoài phải đóng góp một số vốn tối thiểu vào vốn p háp định tuỳ theo luật đầu tư của mỗi nước. - Q uyền quản lý xây dựng phụ thuộc vào mức độ góp vốn. Nếu góp 100% vốn thì doanh nghiệp hoàn toàn do chủ đầu tư nước ngoài quản lý và điều hành. - Lợi nhuận của các chủ đầu tư nước ngoài thu được phụ thuộc vào kết quả hoạt động kinh doanh và được chia theo tỷ lệ góp vốn trong vốn pháp định. - Đầu tư trực tiếp nước ngoài được thực hiện thông qua việc xây dựng doanh nghiệp mới, mua lại hoàn b ộ hay từng phần doanh nghiệp đang hoạt động hoặc mua cổ phiếu để thôn tính hay sáp nhập các doanh nghiệp khác. - N guồn vốn đầu tư không ch ỉ bao gồm vốn đầu tư ban đầu mà còn có thể được bổ xung, mở rộng từ nguồn lợi nhuận thu được từ chủ đầu tư nước ngoài. - V iệc các chủ đầu tư nước ngoài bỏ vốn vào trong nước để biến sinh lợi, thì q ua đó bên phía chủ nhà tiếp nhận vốn có cơ hội tiếp thu công nghệ kỹ thuật tiên tiến, học hỏi kinh nghiệm quản lý hiện đại ở nước ngoài. Đây là một đặc điểm chú trọng cho các nước đang phát triển trong quá trình phát triển và hội nhập nền kinh tế trên thế giới. - Đầu tư trực tiếp nước ngoài là hình thức mà các chủ đầu tư được tự mình ra q uyết định đầu tư, quyết định sản xuất kinh doanh và tự chịu trách nhiệm về lỗ lãi.
H ình th ức này mang tính khả thi và hiệu quả cao, không có ràng buộc về chính trị, không để lại gánh nặng nợ nần cho nền kinh tế. 1 .2.3. Các loại hình đầu tư trực tiếp nước ngoài. Trong thực tiễn, FDI có nhiều hình thức tổ chức khác nhau. Những hình thức được áp dụng phổ biến là: + Hợp tác kinh doanh trên cơ sở hợp đồng + Doanh nghiệp liên doanh + Doanh nghiệp 100% vốn nước ngo ài. Tu ỳ từng điều kiện cụ thể và tuỳ vào từng quốc gia khác nhau mà các hình thức trên được áp dụng khác nhau. Để tạo điều kiện thuận lợi cho các nhà đầu tư, Chính phủ nước sở tại còn lập ra các khu vực ưu đãi đầu tư trong lãnh thổ nước mình như: khu chế xuất, khu công nghiệp tập trung, đặc khu kinh tế, hợp đồng xây dựng - vận hành - chuyển giao (B.O.T), xây dựng - chueyẻn giao (B.T), xây dựng - chuyển giao - vận hành (B.T.O). 1 .2.4. Các nhân tố ảnh hưởng đến khả năng thu hút vốn dtttt nước ngoài. Đầu tư nước ngoài là một hoạt động kinh tế có vai trò rất lớn với các nước trên thế giới, vì vậy việc thu hút vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài chịu ảnh hưởng của nhiều nhân tố chủ quan và khách quan. Cụ thể như sau: 1 .2.4.1. Hệ thống luật H ệ thống luật là một trong những nhân tố sẽ kìm hãm hay thúc đẩy gia tăng của hoạt động đầu tư nước ngoài. Bởi lẽ, trong hệ thống luật đầu tư, nước sở tại sữ nêu rõ quan điểm của m ình trên lĩnh vực đầu tư về hình thức đầu tư, đảm bảo lợi ích cho các bên liên quan như thế nào.v.v... Đồng thời các nhà đầu tư nước ngoài còn xem xét những luật liên quan như luật thuế, luật cho thuê đất đai.v.v... Những nội dung của hệ thống luật càng đồng bộ, chặt chẽ tiên tiến, cởi mở phù hợp với thông lệ quốc tế thì khả năng hấp dẫn thu hút nguồn vốn FDI càng cao. 1 .2.4.2. ổn định về chính trị. Đây là điều kiện tiên quyết nhằm giảm thiểu những rủi ro, vượt khỏi sự kiểm soát của chủ đầu tư. những bất ổn về kinh tế - chính trị không chỉ làm cho dùng
vốn FDI bị chững lại và thu hẹp, mà còn làm cho quá trình huy động ngồn vốn trong nước bị giảm mạnh. N goài ra các cuộc xung đột nội chiến hay sự hoài nghi thiếu thiện cảm và gây khó dễ của giới lãnh đạo, nhân dân đối với vốn đầu tư nước ngoài đều là nhân tố tác động tâm lý tiêu cực của các chủ đầu tư nước ngoài. Bởi vậy, ổn định chính trị không chỉ trong thời gian ngắn mà còn là cần giữ vững lâu dài, để cho các nhà đầu tư yên tâm hoạt động. 1 .2.4.3. Sự phát triển cơ sở hạ tầng. Sự phát triển cơ sở hạ tầng luôn là điều kiện vật chất hàng đầu để các chủ đầu tư có thể nhanh chóng thông qua các quyết định và triển khai các dự án đã cam kết. Một tổng thể hạ tầng bao gồm: cầu, cảng, đường xá, hệ thống điện nước dồi d ào phương tiện nghe nhìn hiện đại.v.v.. Trong các điều kiện và chính sách hạ tầng p hục vụ cho hoạt động FDI, chính sách đất đai và bất động sản có sức chi phối m ạnh mẽ đến luồng FDI. Khi đó càng tạo cho các chủ đầu tư nước ngoài an tâm về sở hữu và quyền chủ động định đoạt mua bán đất đai mà họ có được bằng nguồn vốn đầu tư của mình. D ịch vụ thông tin và tư vấn đầu tư có vai trò quan trọng trong việc cung cấp thông tin cập nhật và đáng tin cậy, để cho các nhà đầu tư tiếp xúc lựa chọn bên đối tác và sẽ ảnh hưởng hoạt động kinh doanh. 1 .2.4.4. Chính sách tiền tệ. Mức độ ổn định của chính sách tiền tệ là m ột nhân tố quan trọng góp phần ổn định hoạt động xuất nhập khẩu và thu lợi nhuận của nhà đầu tư nước ngoài, nhất là trong chính sách lãi suất và tỷ giá hối đoại. Việc nguồn vốn FDI đổ vào một nước thường tỷ lệ nghịch với độ chênh lệch lãi suất trong - ngoài nước. Nếu độ chênh lệch lãi suất đó càng cao, tư bản nước ngoài càng ưa đầu tư theo kiểu cho vay ngắn hạn, ít chịu rủi ro và hưởng lãi ngay trên chỉ số chênh lệch lãi suất đó. H ơn nữa, khi mức lãi suất trong nước coa hơn mức lãi suấ quốc tế thì sức hút với d òng vón chảy vào càng mạnh. Tuy nhiên, đồng nghĩa với lãi suất cao là chi phí trong đầu tư là cao làm giảm lợi nhuận của các nhà đầu tư.
N goài ra, m ột tỷ giá hối đoái linh hoạt, phù hợp với tình hình phát triển kinh tế ở từng giai đoạn thì khả năng thu lợi nhuận từ xuất khẩu càng lớn, sức hấp dẫn với vốn nước ngoài càng lớn, một nước có mức tăng trưởng xuất khẩu cao sẽ làm yên lòng các nhà đầu tư vì khả năng trả nợ của nước đó bảo đảm hơn, mức độ mạo hiểm trong đầu tư sẽ giảm. 1 .2.4.5. Sự phát triển của nền hành chính quốc gia. Lực cản lớn nhất làm nản lòng các nhà đầu tư là thủ tục rườm rà, phiền phức gây tốn kém về thời gian, chi phí và đã làm mất cơ hội đầu tư. Đồng thời, với nhân tố này còn gắn liền với trình độ khả năng tính trách nhiệm của đội ngũ cán bộ trong việc thẩm định dự án, kiểm tra và xử lý việc phát sinh trong hoạt động đầu tư. Do vậy, Bộ máy hành chính phải thật gọn nhẹ với những thủ tục, hành chính có tính chất đơn giản, công khai và nhất quán. Điều đó sẽ làm tăng tính hoạt động của đầu tư một cách không thông suốt và chính xác. 1 .2.4.6. Đặc điểm thị trường nước nhận vốn. Đây có thể nới là yếu tố quan trọng ảnh hưởng đến việc thu hút vốn đầu tư nước ngoài. Điều đó được thể hiện ở quy mô, dung lượng của thị trường, sức mua của các tầng lớp dân cư trong nước, khả năng mở rộng quy mô đầu tư.v.v.... đặc b iệt là sự hoạt động của thị trường nhân lực. Mặt khác, với giá nhân công rẻ sẽ là m ối quan tâm hàng đầu của các nhà đầu tư nước ngoài, nhất là với những dự án đầu tư vào lĩnh vực sử dụng nhiều lao động. Ngoài ra, trình độ chuyên môn kỹ thuật, trình độ học vấn, khả năng quản lý.v.v... cũng có ý nghĩa nhất định. Bởi vậy, lợi thể về thị trường sẽ có sức hấp dẫn đối với các nhà đầu tư nước ngoài. 1 .3. Một số lý thuyết về đầu tư - thương mại quốc tế. Lý thuyết thương m ại quốc tế của Hecksher - Ohlin cho rằng: một nước sẽ chuyên hoá vào sản xuất và xuất khẩu hàng hoá mà việc sản xuất của nó sử dụng nhiều nhân tố sản xuất tương đối rẻ và sẵn có của nước đó và nhập khẩu hàng hoá mà việc sản xuất nó sử dụng nhân tố sản xuất tương đối đắt và kham hiếm của nước đó. Khi nguồn lực sản xuất (lao động, vốn, kỹ thuật) của một nước thay đổi thì sẽ dẫn đến sự thay đổi cơ cấu sản xuất và xuất nhập khẩu của nước đó. Sự di
chuyển nguồn lực giữa các nước là một trong nước nguyên nhân chính gây ra sự thay đổi của các nguồn lực sản xuất sẵn có của các nước. Khi đó, một hình di chuyển vốn cũng làm tăng khối lượng của nhân tố vốn. Tác động của đầu tư trực tiếp nước ngoài đến x và sau đó đến thương mại quốc tế có thể diễn ra theo hai hướng: tác động thay thế và tác động bổ sung. - Tác động thay thế: mô hình kiểu Hecksher -Ohlin -Samuelson) một nước có hàng rào thương mại mang tính hạn chế cao đối với hàng hoá nhập khẩu sẽ làm tăng thu nhập đối với vốn nguồn lực tương đối khan hiếm của nước ngày. Theo tác động Rybczynski, sản xuất của hàng hoá sử dụng nhiều vốn (trước đây được nhập khẩu nếu có thuế) sẽ tăng và sản xuất hàng hoá sử dụng nhiều lao động (trước đây được xuất khẩu) sẽ giảm. Như vậy, theo hướng này, đầu tư trực tiếp nước ngoài sẽ làm giảm khối lượng xuất nhập khẩu. - Tác động bổ xung: tác động này diễn ra trong mô hình kiểu Riardo khi các nước có công nghệ khác nhau. Ví dụ: giả sử hai nước có năng suất lao động như nhau nhưng một nước có năng suất vốn cao hơn. Nước có năng suất vốn cao hơn sẽ xuất khẩu hàng hoá nhiều vốn. Khi vốn di động trên phạm vi quốc tế nó sẽ tìm đến nơi nào đó có mức thu nhapạ cao nhất và vì vậy sẽ chảy vào nước có năng suất vốn cao hơn. Theo tác động Rybcznski, dòng vốn này sẽ làm tăng sản xuất hàng hoá sử dụng nhiều vốn (hàng xuất khẩu nước đó) và giảm sản xuất hàng sử dụng nhiều lao động (hàng nhập khẩu của nước đó). Vì vậy, dòng vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài chảy vào sẽ làm tăng quy mô buôn bán giữa các nước. 2. Chính sách Nhà nước với vấn đề đầu tư trực tiếp nước ngoài ở Việt Nam 2 .1. Tính tất yếu đầu tư trực tiếp nước ngoài ở V iệt Nam. Trong tiến trình phát triển của nền kinh tế thế giới, nhiều quốc gia đã đạt được nhiều thành tựu to lớn trong việc xây dựng và phát triển nền kinh tế của mình. Những quốc gia này đã có sự đầu tư rất lớn vào sản xuất và khai thác các d ạng tài nguyên thiên nhiên. khi trình độ phát triển kinh tế đạt đến mức cao nhu cầu đầu tư ít, chi phí cao thì khi đó các quốc gia có nhu cầu đầu tư vào các quốc gia khác trên thế giới nhằm tận dụng những lợi thế về lao động, tài nguyên thiên
nhiên, thị trường... của những nước đó. Mặt khác, các quốc gia có những lợi thế đó thì nhu cầu về vốn cho phát triển kinh tế rất bức xúc. Vì vậy, họ đã có những chính sách để thu hút những nhà đầu tư nước ngoài đầu tư vào. Đối với Việt Nam, xuất phát triển là m ột nước nông nghiệp lạc hậu. Hơn 70% dân số hoạt động trong lĩnh vực nông nghiệp: năng suất lao động thấp, tích lu ỹ nội bộ thấp, sử dụng viện trợ nước ngoài không có hiệu quả. Ngoài ra, nước ta vừa ra khỏi chuộc chiến tranh bảo vệ tổ quốc nên nhiều tàn dư mà ta chưa khắc p hục được. Trước những khó khăn thách thức đó, Đảng và Nhà nước ta đề ra nhiều m ục tiêu quan trọng trong giai đoạn 2001 – 2010 nhằm nâng cao đời sống người d ân, xây dựng cơ sỏ hạ tầng phát triển nền kinh tế vững mạnh. Trong chiến lược 10 năm đầu thế kỷ 21, Đảng ta vẫn kiên định đẩy mạnh công nghiệp hoá - hiện đại hoá đất nước tạo lập nền tảng cho việc hình thành một nước công nghiệp trong giai đoạn sau. Sự lựa chọn chiến lược này là m ột tất yếu được rút ra từ quá trình phát triển và đổi mới hơn 10 năm qua, từ một tầm nhìn về triển vọng phát triển đất nước gắn với xu thế thời đại. Trong đó, vai trò của vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài đã đóng góp đáng kể vào sự nghiệp xây dựng và phát triển đất nước. Trong những năm qua, cùng với sự phát triển đất nước, nguồn vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài ngày càng khẳng định vai trò của mình trong nền kinh tế Việt Nam. Điều đó được b iểu hiện rõ bằng gia tăng nguồn vốn, kỹ thuật – công nghệ, đóng góp vào ngân sáh Nhà nước đáng kể. Trong những năm tới, việc thu hút nguồn vốn FDI vẫn được Nhà nước quan tâm là một xu thế tất yếu phù hợp với xu thế của thế giới và yêu cầu phát triển của nền kinh tế Việt Nam. 2 .2. Quan điểm của Đảng và Nhà nước trong luật đầu tư nước ngoài. X uất phát từ chính sách đổi mới nền kinh tế mở cửa và hội nhập với nước ngoài, ngày 19/12/1987 lầu đầu tiên Quốc hội nước ta đã thông qua Luật đầu tư nước ngo ài cho phép các tổ chức cá nhân là người nước ngoài được đầu tư vào V iệt Nam. Qua 4 lần sửa đổi bổ xung vào các năm 1990, 1992, 1996 và tháng 4 năm 2000, môi trường đầu tư đã cải thiện thông thoáng hơn, giảm thiểu rủi ro cho các nhà đầu tư, mở rộng quyền tự chủ trong sản xuất kinh doanh . Theo luật đầu tư
nước ngoài Việt Nam, các nhà đầu tư nước ngoài được đầu tư theo dưới hình thức sau đây: - Công ty liên doanh: là dạng Công ty trách nhiệm hữu hạn được thành lập với sự tham gia của một bên là một hay nhiều pháp nhân trong nước và bên kia là một hay nhiều thành viên nước ngo ài. V ốn hoạt động do hai bên đóng góp, thời gian hoạt động từ 30 đến 50 năm. - Công ty có 100% vốn đầu tư nước ngoài: là dạng Công ty trách nhiệm hữu hạn do tổ chức hoặc cá nhân nước ngoài thành lập, tự chịu trách nhiệm về kết quả kinh doanh , thời gian hoạt động từ 50 đến 70 năm. - Hợp đồng hợp tác kinh doanh : là dạng hợp đồng hợp tác kinh doanh giữa hai bên hay nhiều bên để cùng nhau tiến hành ho ạt động kinh doanh trên cơ sở phân định trách nhiệm, quyền lợi nghĩa vụ rõ ràng và không thành lập một pháp nhân mới. - Xây dựng, khai thác, chuyển giao (BOT): là hình thức hợp đồng được ký kết giữa chủ đầu tư và các cơ quan Nhà nước có thẩm quyền để xây dựng một công trình, trong đó có nhà đầu tư bỏ vốn để kinh doanh và khai thác công trình trong một thời gian nhất định đủ để thu hồi vốn và các lợi nhuận thoả đáng sau đó chuyển giao công trình cho Nhà nước khi chấm dứt hợp đồng mà không đòi hỏi bất cứ khoản tiền nào. N hìn chung, Luật đầu tư nước ngoài tại Việt N am được đánh giá là có độ hấp dẫn cao, phù hợp với thônglệ quốc tế. Hiện nay, Luật đầu tư nước ngo ài tại V iệt Nam đang được tiếp tục điều chỉnh bổ xung cho phù hợp với thực tiễn điều kiện ở Việt Nam. 3. Kinh nghiệm ở một số nước trên thế giới trong vấn đề thu hút vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài. N hìn vào lịch sử phát triển của các nước trên thế giới, ta thấy hầu như các nước khi bước vào công nghiệp hoá - hiện đại hoá đất nước đều phải trải qua một giai đoạn chuẩn bị nhằm tạo tiền đề và cơ sở cho các bước tiếp theo. Trong giai đoạn này phải chuẩn bị đầy đủ các điều kiện cần thiết, đặc biệt là vốn cho quá trình
đó. Một trong các cách thức tạo vốn của các nước là theo con đường hướng ngoại. Bằng cách đưa ra các giải pháp thu hú vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài. ở p hần này, em xin trình bày kinh nghiệm của một số nước Châu á trong việc thu hút nguồn vốn đầu tư trực tiếp nước ngo ài. 3 .1. Philippin. 3 .1.1. Về chính sách thuế. Để thu hút đầu tư trực tiếp nước ngoài, Nhà nước Philippin đã đưa ra chính sách thuế ưu đãi. Đặc biệt từ năm 1991, với luật đầu tư m ới đã quy định: miễn thuế thu nhập Công ty 6 năm kể từ khi có lãi đối với Công ty tiên phong, 4 năm đối với Công ty không tiên phong. Miễn thuế nhập khẩu phụ tùng, thiết bị bộ phận rời đi theo cùng với việc miễn thuế nhập khẩu đối với máy móc thiết bị mua bằng vốn đầu tư. Ngay cả chi phí lao động cũng có thể được khấu trừ vào lợi nhuận chịu thuế của xí nghiệp. Các khu vực kinh tế chủ quyền Philippin và các xí nghiệp phân bổ trong khu chế biến xuấ khẩu còn được hưởng những quyền lợi ưu đãi về thuế như sau: - Thuế ưu đãi trao đổi, quyền lợi hàng hoá đặc biệt trong khu vực - Miễn thuế giấy phép kinh doanh địa phương - Miễn đánh thuế chuyển lợi nhuận giữa các chi nhánh. N goài ra theo đề nghị của uỷ ban đầu tư, văn phòng nhập cư của Philippin giảm cước phí chế bản giấy tờ cho các nhà kinh doanh nước ngoài xuất nhập cảnh Philippin. 3 .1.2. Ban hành các luật thu hút FDI N hằm khuyến khích các nhà đầu tư nước ngoài, Chính phủ ban hành hàng lo ạt các bộ luật ưu đãi đầu tư nước ngoài khuyến khích đầu tư RA 5186, luật khuyến khích xuấ khẩu RA 6135, luật điều chỉnh các công việc kinh doanh nước ngoài RA 5455 N ăm 1994, Chính phủ ban hành luật tự do hoá gia nhập thị trường của các N gân hàng nước ngoài.
D ưới sự ảnh hưởng của luật này, khoản vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài liên q uan tới 10 Ngân hàng đạt tới 57,3 tỷ Peso từ năm 1995 đến thành 6 năm 1996. N ăm 1995, Chính phủ lại ban hành luật đặc khu kinh tế Special Economic zone Act cho phép thành lập các khu vực kinh tế chủ quyền của Philippin PEZA. V ới các chính sách trên, Philippin đã thu hút một nguồn vốn FDI ngày càng nhiều, đặc biệt từ thập kỷ 90 trở lại đây, góp phần rất lớn cho sự phát triển đất nước. 3 .2. Trung Quốc. Trung Quốc được coi là một trong những nước có tốc độ phát triển mạnh nhất khu vực Châu á cũng như toàn thế giới. Từ năm 1979 đến năm 1996, Trung Q uốc đã phê chuẩn 283793 dự án này dùng vốn nước ngoài với tổng số vốn ký kết là 469,33 tỷ USD. Từ năm 1993 đến nay, Trung Quốc chỉ đứng thứ hai sau Hoa Kỳ xét về khối lượng thu hút vốn đầu tư nước ngo ài. Có được kết quả đó là nhờ vào cơ chế chính sách hợp lý của Nhà nước, cụ thể là: 3 .2.1. Cải cách tài chính Từ 01/12/1996, việc Trung Quốc thực hiện chuyển đổi đồng nhân dân tệ trong tài khoản vãng lai đã giúp các xí nghiệp d ùng vốn nước ngo ài loại trừ được hạn chế trong thanh toán quốc tế. Bên cạnh đó, các liên doanh ho ạt động trong lĩnh vực thương mại cũng được phép thành lập các cơ sở kinh doanh ở Phú Đông - Thượng Hải và ở các khu Thâm Quyến trên nguyên tắc thử nghiệm. 3 .2.2. Tiếp tục cải thiện môi trường đầu tư. Từ ngày 01/01/1997, Thâm Quyến đã áp dụng các mức giá dịch vụ thống nhất khiến các xí nghiệp dùng vốn nước ngoài cùng nhân viên của họ được hưởng m ọi quy chế như các doanh nghiệp Trung Quốc. Sự cải thiện môi trường đầu tư còn được biểu hiện ở chủ trương tăng hiệu quả làm việc của các cấp chính quyền địa phương thông qua đơn giản hoá thủ tục phê chuẩn dự án, phục vụ tốt hơn các nhà đầu tư dùng vốn nước ngoài. 3 .2.3. Thực hiện điều chỉnh thuế quan.
Từ ngày 01/4/1996, Trung Quốc đã xoá bỏ các điều khoản miễn giảm thuế nhập khẩu thiết bị và nguyên vật liệu cho các xí nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài và các xí nghiệp ở các đặc khu kinh tế. Ngày 01/01/1998, Trung Quốc đã quyết định miễn thuế hải quan và thuế giá trị gia tăng cho việc nhập khẩu và các thiết bị p hục vụ sản xuất, đồng thời công bố chỉ dẫn đầu tư nước ngoài vào các ngành, trong đó các lĩnh vực được khuyến khích là: nông nghiệp, các vật liệu xây dựng m ới, dịch vụ. Trên đây là một số chính sách nhằm thu hút nguồn vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài, ở vài nước trong kiến tạo nguồn vốn cho mình qua đó. Đây cũng là một số học hỏi kinh nghiệm đối với Việt Nam trên con đường phát triển với nét đặc th ù riêng có của mình, để thực hiện thành công công cuộc công nghiệp hoá - hiện đại hoá đất nước.
Chương II: Thực trạng thu hút nguồn vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài ở Việt Nam 1. Tình hình thu hút nguồn vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài vào Việt Nam từ năm 1998 đến nay. K ể từ khi bắt đầu công cuộc đổi mới nền kinh tế đến nay, Việt Nam đã đạt được nhiều thành tựu to lớn như: tốc độ tăng trưởng kinh tế liên tục cao và ổn định trong nhiều năm. Một trong những nguyên nhân thành tựu đó là chủ trương mới của Đảng về hoạt động kinh tế đối ngoại. Trong đó có hoạt động thu hút nguồn vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài vào Việt Nam. Q ua hơn mười năm, kể từ khi có luật đầu tư nước ngoài vào Việt Nam (12/1987), nước ta đã thu hút nguồn vốn FDI qua các năm như sau: Biểu 1: Tổng vốn đăng ký FDI từ năm 1988 đến năm 2000 Đơn vị tính: Triệu USD Vn ng ký (Tri u USD 9000 8640 8000 7000 6616 6000 5000 4514 4071 4000 3596 3000 2652 2036 1973 2000 1566 1294 1000 677 539 366 Nm 0 1988 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 Nguồn: Đoàn Thị Hồng Vân 0 13 năm thu hút đầu tư nước ngoài thành tựu và những điều trăn trở - Tạp chí phát triển kinh tế số 128/2001 - trang 7.
B iểu 2: Số dự án FDI được cấp giấy phép 1989 - 2000 Sd án 450 412 400 371 368 350 344 331 308 300 275 273 250 200 195 150 149 106 100 70 50 37 0 1988 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 n¨m Nguồn: Đoàn Thị Hồng Vân 0 13 năm thu hút đầu tư nước ngoài thành tựu và những đ iều trăn trở - Tạp chí phát triển kinh tế số 128/2001 - trang 7 Từ số liệu trên, quá trình thu hút vốn đầu tư Fdi vào Việt Nam được chia làm 3 thời kỳ: 1 .1. Thời kỳ 1988 - 1990. Đây được coi là thời kỳ khởi động cho quá trình thu hút ngu ồn vốn đầu tư nước ngo ài vào Việt Nam. Năm 1988, năm đầu tiên thực hiện luật đầu tư nước ngoài, chúng ta đã cấp giấy phép đầu tư cho 37 dự án, với tống số vốn đăng ký là 366 triệu USD. Kết quả đó tuy nhỏ nhưng có ý ngh ĩa quan trọng đối với nước ta khi vừa bước sang nền kinh tế thị trường. N ó đánh dấu sự thành công ban đầu của công cuộc đổi mới, mở cửa nền kinh tế, thực hiện và phát triển quan hệ kinh tế đối ngoại của Đảng và Nhà nước ta. Cho đến năm 1990, sau 30 năm thực hiện luật đầu tư nước ngoài, chúng ta đã cấp giấy phép cho 213 dự án với số vốn đăng ký 1582 triệu USD, quy mô trung b ình của mỗi dự án là 7 triệu USD, dự án. Lĩnh vực đầu tư chủ yếu trong thời kỳ này là thăm d ò dầu khí 32,2% khách sạn 20,6%, tổng vốn đăng ký. Ta nhận thấy rõ, việc gia tăng vốn đầu tư chậm là vì đây là một lĩnh vực còn m ới mẻ, chúng ta vừa học, vừa làm, kinh nghiệm chưa nhiều.
Tuy nhiên, những kết quả đó đã chứng minh triển vọng lạc quan của hoạt động đầu tư nước ngo ài trong thời kỳ này. 1 .2. Thời kỳ 1991 - 1996. Trong thời kỳ này, hoạt động đầu tư trực tiếp nước ngoài vào Việt Nam tăng trưởng một cách nhanh chóng và có sự thay đổi lớn về chất. Tính từ năm 1991 đến 1996, chúng ta đã cấp 1768 số dự án với vốn đăng ký 25309 triệu USD trong đó nổi bật nhất về số dự án là năm 1995 đã cấo 412 dự án nhưng năm 1996 là năm có số vốn đăng ký là 8640 triệu USD chiếm 34,13% tổng vốn đăng ký trong kỳ này. Đồng thời quy mô mỗi dự án tăng lên qua các năm. Biểu 3: Quy mô dự án từ năm 1991 - 1996 Đơn vị tính: Triệu USD/d ự án Năm 1991 1992 1993 1994 1995 1996 Quy mô bình quân dự án 8,7 10,4 9,7 11,0 16,1 23,5 Nguồn: Đo àn Thị Hồng Vân - 13 năm thu hút đầu tư nước ngo ài thành tựu và những điều trăn trở - Tạp chí kinh tế kinh tế số 128/2001 - trang 7 B iểu 4: Mức vốn thực hiện từ năm 1991 - 1996 Đơn vị tính: Triệu USD/dự án Năm 1991 1992 1993 1994 1995 1996 Vốn thực hiện 213 394 1099 1946 2671 2646 Nguồn: Đoàn Th ị Hồng Vân - 13 năm thu hút đầu tư nước ngoài thành tựu và những điều trăn trở - Tạp chí kinh tế kinh tế số 128/2001 - trang 7 Thời kỳ này, các dự án đầu tư nước ngoài được phân bố rộng rãi trong nhiều lĩnh vực của nền kinh tế quốc dân. Nhiều ngành ngành công nghiệp mới xuất hiện như: công nghiệp điện tử, công nghệ sinh học, chế tạo xe máy, ô tô.v.v.... 1 .3. Thời kỳ 1997 đến nay. Thời kỳ này, tốc độc thu hút vốn đầu tư nước ngoài có dấu hiệu chững lại và giảm dần. Q ua biểu 2 cho thấy, năm 1998 cấp được ít nhất trong kỳ này là 275 d ự án năm 1999 là năm có số vốn đăng ký là ít nhất trong kỳ là 1566 triệu USD.
Đồng thời mức thực hiện vốn và quy mô dự án giảm rõ rệt qua từng năm. B iểu 5: Mức vốn thực hiện và quy mô mỗi dự án từ 1997 - 2000 Đơn vị tính: triệu USD N ăm 1997 1998 1999 2000 Mức vốn thực hiện 3250 19000 1519 2228 Q uy mô mỗi dự án 13,6 13,1 5,1 5 ,7 Nguồn: Đo àn Thị Hồng Vân - 13 năm thu hút đầu tư nước ngo ài thành tựu và những điều trăn trở - Tạp chí phát triển kinh tế số 128/2001 - trang 7. G iải thích cho sự giảm sút này trong thời kỳ 1997 - 2000 là do cuộc khủng hoảng tài chính tiền tệ trong khu vực từ giữa năm 1997 đã lan nhanh và rộng khắp. Phần lớn, vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài là thu hút từ các nhà đầu tư trong khu vực, nên khi xảy ra khủng hoảng các nhà đầu tư trong khu vực gặp khó khăn về tài chính. Do đó họ giảm việc đầu tư ra nước ngoài dẫn đễn lượng vốn vào Việt Nam giảm. Nhưng sang năm 2000, tình hình có khả quan hơn, số vốn và số dự án tăng lên: số dự án tăng 11%, số vốn đăng ký tăng 26%, có được kết quả phục hồi này, m ột phần là nhờ vào tác động tích cực của các giải pháp hoàn thiện môi trường đầu tư nước ngoài của Việt Nam trong thời gian gần đây. 2. Tác động của đầu tư trực tiếp nước ngoài đối với sự phát triển nền kinh tế - xã hội ở Việt Nam. N hìn chung, nguồn vốn đầu tư trực tiếp nước ngoìa ngày càng chiếm vị trí q uan trọng trong nền kinh tế Việt Nam. Cụ thể được biểu thị bảng dưới đây: Biểu 6: Vốn FDI trong tổng vốn đầu tư toàn xã hội năm 1995 - 2001 Năm 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 Vốn FDI (tỷ đồng) 22.700 30.300 24.300 18.900 20.800 34.500 22.000 Tổng vốn to àn xã hội 79.367 96.870 97.336 103.900 124.000 68.048 143.840 (tỷ đ ồng) Tỷ trọng FDI trong tổng 32,3 28,6 31,3 24,9 18,2 16,8 24 vốn to àn xã hội (%)