Luận văn Thạc sĩ Báo chí học: Thông tin tư vấn sức khỏe trên sóng phát thanh Việt Nam hiện nay

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:139

Thêm vào BST

Báo xấu

19
lượt xem 6
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Luận văn tập trung nghiên cứu nội dung, hình thức thực hiện chương trình có thông tin tư vấn sức khỏe trên sóng phát thanh; Từ đó đánh giá ưu điểm, hạn chế và đề xuất giải pháp nhằm giúp báo phát thanh thực hiện tốt hơn các chương trình có nội dung thông tin tư vấn sức khỏe. Mời các bạn tham khảo!

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Báo chí học: Thông tin tư vấn sức khỏe trên sóng phát thanh Việt Nam hiện nay

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN --------------- PHẠM THỊ HỒNG GIANG THÔNG TIN TƢ VẤN SỨC KHỎE TRÊN SÓNG PHÁT THANH VIỆT NAM HIỆN NAY LUẬN VĂN THẠC SĨ Chuyên ngành: Báo chí học Hà Nội, 2015
ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN --------------- PHẠM THỊ HỒNG GIANG THÔNG TIN TƢ VẤN SỨC KHỎE TRÊN SÓNG PHÁT THANH VIỆT NAM HIỆN NAY Luận văn Thạc sĩ Chuyên ngành: Báo chí học Mã số: 60 32 01 01 Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: PGS.TS. ĐỖ CHÍ NGHĨA Hà Nội - 2015
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu nghiêm túc của cá nhân. Các kết quả nghiên cứu, khảo sát, số liệu công bố trong Luận văn là hoàn toàn chính xác và trung thực, không trùng lặp với bất kỳ công trình khoa học nào đã công bố trong và ngoài nước, nếu sai phạm, tôi xin hoàn toàn chịu trách nhiệm. Hà Nội, ngày 29 tháng 12 năm 2015 Tác giả luận văn PHẠM THỊ HỒNG GIANG
LỜI CẢM ƠN Trong qu tr nh thực hiện luận văn thạc sĩ b o chí với đề tài “Thông tin tư vấn sức khỏe trên sóng phát thanh Việt Nam hiện nay” tôi đã nhận đƣợc rất nhiều sự quan tâm giúp đỡ nhiệt tình. Trƣớc hết, tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới PGS. TS Đỗ Chí Nghĩa đã tận tình dìu dắt và có những ý kiến góp ý chân thành cho tôi trong suốt quá trình thực hiện luận văn. Tôi xin chân thành c m ơn c c thầy, cô giáo trong Khoa Báo chí & Truyền thông, trƣờng Đại học Khoa học Xã hội & Nhân văn, ĐHQGHN cùng các thầy cô giáo giảng dạy các bộ môn đã chỉ bảo và tạo điều kiện cho tôi trong quãng thời gian học tập và nghiên cứu. Đồng thời, tôi cũng xin đƣợc gửi lời c m ơn c c anh, chị đồng nghiệp, phóng viên, biên tập viên của các tòa soạn b o đã cung cấp cho tôi những thông tin cần thiết phục vụ trong quá trình thực hiện luận văn. Cuối cùng, tôi xin đƣợc bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc nhất đến gia đ nh, bạn bè, những ngƣời luôn ủng hộ, động viên tôi nỗ lực để hoàn thành tốt luận văn này. Mặc dù có nhiều cố gắng song luận văn vẫn còn nhiều thiếu sót, tác giả rất mong nhận đƣợc sự chỉ bảo, giúp đỡ của các thầy cô, bạn bè…để luận văn đƣợc hoàn thiện hơn. Xin chân thành c m ơn! Hà Nội, ngày 29 tháng 12 năm 2015 Tác giả luận văn Phạm Thị Hồng Giang
MỤC LỤC DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT ....................................................................... 2 MỞ ĐẦU ........................................................................................................... 3 Chƣơng 1. Một số vấn đề lý luận chung về phát thanh và thông tin tƣ vấn sức khỏe trên sóng phát thanh ...................................................................... 10 1.1 Một số khái niệm cơ bản......................................................................... 10 1.2 Vai trò của việc thông tin tƣ vấn sức khỏe trên báo chí ......................... 18 1.3 Đặc trƣng, thế mạnh, hạn chế của phát thanh trong việc thông tin tƣ vấn sức khỏe ................................................................................................. 20 1.4 Giới thiệu về hai chuyên mục Gặp Thầy thuốc nổi tiếng của kênh JoyFm tần số 98,9 Mhz; FM – Cao điểm sức khỏe của VOVGT tần số 92,9 Mhz ..... 26 Chƣơng 2. Thực trạng thông tin tƣ vấn sức khỏe trên sóng phát thanh hiện nay ............................................................................................................................ 37 2.1 Khảo sát tần suất phát sóng & nội dung chính trong hai chƣơng tr nh khảo sát ......................................................................................................... 37 2.2 Nội dung thông tin tƣ vấn sức khỏe trên sóng phát thanh.....................43 2.3 Hình thức thể hiện thông tin tƣ vấn sức khỏe trên sóng phát thanh...... 58 2.4 Cách thức tổ chức sản xuất chƣơng tr nh.............................................. 68 Chƣơng 3. Ƣu điểm, hạn chế và giải pháp nâng cao chất lƣợng chƣơng trình thông tin tƣ vấn sức khỏe trên sóng phát thanh ................................ 76 3.1 Đ nh gi ƣu điểm, hạn chế ..................................................................... 76 3.2 Một số giải pháp, khuyến nghị ............................................................... 88 KẾT LUẬN ................................................................................................... 101 TÀI LIỆU THAM KHẢO ........................................................................... 103 PHỤ LỤC ...................................................................................................... 106 1
DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT BTV Biên Tập Viên GS Gi o Sƣ MC Ngƣời dẫn chƣơng trình KB Kịch bản PT - TH Phát thanh – truyền hình PV Phóng viên TS Tiến sỹ TG Thính giả VOVGT Kênh giao thông Đài tiếng nói Việt Nam 2
MỞ ĐẦU 1. Lý do lựa chọn đề tài Trong đời sống xã hội, sức khỏe luôn giữ vai trò quan trọng. Nó là cơ sở không thể thiếu để góp phần tạo nên nền tảng hạnh phúc cho con ngƣời, sự phát triển của mỗi ngƣời, mỗi gia đ nh và toàn xã hội. Bản hiến chƣơng của Tổ chức Y tế Liên Hiệp Quốc, WHO, đã công bố: “Sức khỏe tốt là một trong những quyền cơ bản của con ngƣời không phân biệt chủng tộc, tôn giáo, chính kiến chính trị hay điều kiện kinh tế - xã hội”. Mặt khác, sức khỏe chính là nền tảng quan trọng để tạo nên sự phát triển của xã hội. Khi có sức khỏe, con ngƣời có thể thực hiện những hoạt động cá nhân và hoạt động xã hội có hiệu quả. Đó chính là cơ sở hàng đầu giúp cho mỗi ngƣời khẳng định mình trong xã hội. Vì vậy, họ có thể đóng góp sức lực, trí tuệ của mình cho sự phát triển của đất nƣớc. Ngày nay, thông tin về sức khỏe trở nên phong phú hơn nhƣng cũng phức tạp, khó hiểu với các từ ngữ mới về bệnh tật, các danh từ kỹ thuật về phƣơng thức chuẩn đo n kh m chữa bệnh cũng nhƣ danh tính c c t c nhân gây bệnh. Nguồn cung cấp tin tức dữ liệu y khoa học cũng nhiều và dƣới các hình thức kh c nhau. Đối với một nhóm công chúng, họ có nhu cầu thông tin về sức khỏe kh c nhau. Đặc biệt đối với phụ nữ, trẻ nhỏ, những ngƣời cao tuổi, nhóm dân tộc thiểu số,…Việc nâng cao nhận thức, giúp công chúng có cách hiểu đúng đắn về sức khỏe cung cấp những tri thức khoa học về chăm sóc, bảo vệ sức khỏe; cách phòng chữa bệnh để đạt đƣợc các chỉ số sức khỏe ở mức cần có luôn luôn là vấn đề nóng bỏng. Nhất là trong giai đoạn hiện nay khi mà môi trƣờng đất, nƣớc, không khí đều bị ô nhiễm, khi mà c c đại dịch lớn, những căn bệnh nguy hiểm của nhân loại vẫn chƣa giải quyết triệt để. Thông tin tƣ vấn sức khỏe sẽ giúp công chúng có thêm kiến thức, tự mình 3
thay đổi nếp sống, áp dụng điều tốt, loại bỏ điều xấu. Đồng thời thay đổi hành vi lành mạnh để bảo vệ sức khỏe của bản thân. Báo chí với tƣ c ch là công cụ truyền thông đắc lực các chủ trƣơng, chính sách của Đảng và Nhà nƣớc đã có những đóng góp đ ng kể trong việc thông tin, phản ánh thực trạng sức khỏe của ngƣời dân hiện nay, cung cấp những phƣơng ph p điều trị bệnh tiên tiến, những thành tựu y học, tƣ vấn sức khỏe...cho cộng đồng. Ngoài ra, báo chí có thể tạo ra diễn đàn giữa các nhà chuyên môn với công chúng để trao đổi kiến thức thông tin về sức khỏe, giải đ p cho công chúng những thắc mắc bệnh tật thông thƣờng. Có thể nói chƣa bao giờ thông tin sức khỏe lại chiếm nhiều diện tích trên các báo, thời lƣợng trên đài ph t thanh và c c chƣơng tr nh truyền h nh nhƣ hiện nay. Riêng truyền hình có một kênh O2TV chuyên sâu về sức khỏe, đƣợc phát sóng liên tục 24h/24h mỗi ngày kể từ 8/8/2008. Bên cạnh đó, b o in cũng xuất hiện nhiều chuyên mục về y tế - sức khỏe: báo Sức khỏe và Đời sống; Khoa học & Đời sống...Riêng đối với phát thanh có một kênh phát thanh chuyên biệt về sức khỏe JOYFM từ năm 18/9/2012. Sóng ph t thanh là phƣơng tiện hữu hiệu để đ p ứng nhu cầu thông tin về mọi mặt của đời sống xã hội một cách ngắn gọn, nhanh chóng và cùng lúc thoả mãn đƣợc nhiều đối tƣợng ở nhiều nơi. Lợi điểm của phát thanh là có thể thông tin một cách tức thời, phƣơng tiện tiếp nhận chỉ là một chiếc radio nhỏ, ít tốn kém, đối tƣợng tiếp nhận có thể vừa làm các công việc khác mà vẫn đón nhận đƣợc thông tin, ở những nơi rừng núi, hải đảo xa xôi cũng có thể bắt đƣợc sóng nghe đài. Tuy nhiên do đặc trƣng của từng loại báo chí hoặc do thời lƣợng ph t sóng, đặc biệt là chƣa có sự nghiên cứu tỷ mỷ, thấu đ o nên những thông tin tƣ vấn ở tất cả các loại hình báo chí những năm qua đều có những hạn chế nhất định. Thông tin chƣa kịp thời, đúng lúc, còn đan xen 4
nhiều yếu tố quảng cáo lồng ghép, tính định hƣớng về chăm sóc sức khỏe đối với cộng đồng còn chƣa cao...Nổi bật nhất, dễ nhận thấy nhất là lƣợng thông tin chƣa phong phú đa dạng, việc sắp đặt còn tùy tiện, thiếu khoa học. Việc khảo sát và tìm ra cách thức, định hƣớng thông tin về phạm trù sức khỏe đạt hiệu quả nhất có ý nghĩa lớn đối với xã hội và hoạt động tác nghiệp của nhà b o. Do đó, t c giả luận văn đã thực hiện nghiên cứu đề tài: Thông tin tƣ vấn sức khỏe trên sóng phát thanh Việt Nam hiện nay nhằm góp phần nâng cao chất lƣợng thông tin tƣ vấn sức khỏe trên sóng phát thanh, từ đó giảm thiểu những vấn đề còn tồn tại trong mảng thông tin về y tế sức khỏe. Trong phạm vi luận văn này, tôi sẽ tìm hiểu, nghiên cứu, đ nh gi nội dung và hình thức chƣơng tr nh có thông tin tƣ vấn sức khỏe trên sóng phát thanh. Đồng thời, đƣa ra những giải pháp nhằm nâng cao chất lƣợng của c c chƣơng tr nh có thông tin tƣ vấn sức khỏe trên sóng phát thanh hiện nay. 2. Lịch sử nghiên cứu đề tài Trƣớc đề tài này, đã có một số sách và công trình nghiên cứu về nhiệm vụ tuyên truyền giáo dục sức khỏe trên c c phƣơng tiện truyền thông đại chúng. Dƣới đây là một số đề tài cụ thể đã đƣợc thực hiện: - “Những bài học từ kế hoạch hóa gia đ nh và sức khỏe sinh sản” – Tác giả Phyllis Tilson Piotrow và Trung tâm truyền thông giáo dục sức khỏe, Bộ Y tế. Đây là cuốn sách nghiên cứu chuyên ngành nội bộ, dành riêng cho cán bộ y tế có nội dung đề cập tới những đ nh gi , tổng kết về hoạt động chăm sóc sức khỏe sinh sản trong đó có nói tới vấn đề tuyên truyền giáo dục sức khỏe sinh sản; - “B o Sức khỏe với việc hƣớng dẫn, chăm sóc sức khỏe phụ nữ (năm 1993 – 1994) của Bùi Thị Quyên (Luận văn tốt nghiệp Khoa Báo chí và truyền thông – trƣờng ĐHKHXH&NV). Luận văn đã đề cập đến thực trạng 5
đời sống, sức khỏe của phụ nữ Việt Nam hiện nay và báo Sức khỏe với việc chăm sóc sức khỏe phụ nữ; - “B o Sức khỏe với vấn đề bảo vệ trẻ em” của Nguyễn Thị Thu Thủy (Khảo sát trên báo Sức khỏe trong năm 1993 – 1994) – (Khóa luận tốt nghiệp Khoa báo chí và truyền thông – Trƣờng ĐHKHXH&NV). Khóa luận này nêu vai trò của b o chí đối với vấn đề bảo vệ trẻ em. Bên cạnh đó, những khía cạnh về tuyên truyền bảo vệ trẻ em trên báo Sức khỏe trong năm 1993 – 1994 cũng đƣợc tác giả đề cập đến; - “Báo chí về thực trạng thị trƣờng thuốc tân dƣợc Việt Nam trong những năm gần đây” (Khảo sát trên báo Sức khỏe & đời sống, Lao động và Tạp chí Thuốc và sức khỏe trong 3 năm 1996 – 1998) của Nguyễn Vân Khanh (Khóa luận tốt nghiệp Khoa Báo chí và truyền thông – trƣờng ĐHKHXH&NV). Khóa luận đề cập đến thực trạng thị trƣờng thuốc tân dƣợc Việt Nam qua phản ánh báo chí, những kiến nghị của b o chí trƣớc hạn chế của thị trƣờng thuốc tân dƣợc… - Đề tài: “Tuyên truyền giáo dục sức khỏe trên c c phƣơng tiện thông tin đại chúng”. Luận văn Cao học – học viên Đỗ Võ Tuấn Dũng (K7 – Khoa báo chí – HVBCTT). Đề tài cũng đề cập đến thông tin sức khỏe nhƣng chỉ dừng lại ở mức độ khái quát về tình hình thực hiện nhiệm vụ tuyên truyền giáo dục sức khỏe trên c c phƣơng tiện truyền thông đại chúng; - Đề tài: “Thông tin sức khỏe trên báo chí Việt Nam hiện nay – Vấn đề và thảo luận” – của học viên Bùi Thị Thu Thủy. Đề tài này đã đề cập đến hệ thống lý luận về lý thuyết kênh, chƣơng tr nh truyền thông đối với vấn đề thông tin sức khỏe. Tuy nhiên, Bùi Thị Thu Thủy mới dừng lại ở việc khảo sát nội dung thông tin trên O2TV và báo Sức khỏe và đời sống trong năm 6
2009, chứ chƣa nghiên cứu đ nh gi từ các chuyên gia y tế về các loại thông tin về y tế - sức khỏe; - Đề tài: “Thông tin y tế - sức khỏe trên báo in hiện nay” (Khảo sát 2 tờ báo Sức khỏe & đời sống, Khoa học & đời sống từ th ng 4/2011 đến tháng 4/2012) của học viên Nguyễn Thị Thanh Hòa. Đề tài này đã đƣa ra những ƣu, nhƣợc điểm, thành công và hạn chế của thông tin y tế - sức khỏe trên hai tờ báo in nổi bật. Đồng thời, luận văn cũng đƣa ra giải ph p đối với những thông tin y tế - sức khỏe trên báo chí. Nhƣ vậy, các nghiên cứu đƣợc đề cập đến ở trên chủ yếu đề cập đến vấn đề thông tin sức khỏe trên c c phƣơng tiện truyền thông nói chung. Một số ít, đi vào nghiên cứu thông tin sức khỏe trên báo in hoặc truyền hình. Chính vì vậy, đề tài: “Thông tin tƣ vấn sức khỏe trên sóng phát thanh Việt Nam hiện nay” vẫn là một vấn đề hết sức hữu ích đối với nhà báo – những ngƣời hoạt động trên lĩnh vực thông tin, tuyền truyền. 3. Mục tiêu và nhiệm vụ nghiên cứu  Mục tiêu nghiên cứu: Luận văn tập trung nghiên cứu nội dung, hình thức thực hiện chƣơng trình có thông tin tƣ vấn sức khỏe trên sóng phát thanh; Từ đó đ nh gi ƣu điểm, hạn chế và đề xuất giải pháp nhằm giúp báo phát thanh thực hiện tốt hơn c c chƣơng tr nh có nội dung thông tin tƣ vấn sức khỏe.  Nhiệm vụ nghiên cứu: + Luận văn làm rõ kh i niệm phát thanh, sức khỏe, tƣ vấn sức khỏe, thông tin tƣ vấn sức khỏe; 7
+ Vai trò của việc thông tin tƣ vấn về sức khỏe trên báo chí nói chung và phát thanh nói riêng; Đặc trƣng, thế mạnh, cũng nhƣ hạn chế của phát thanh trong việc thông tin tƣ vấn sức khỏe; + Nội dung thông tin tƣ vấn sức khỏe trên sóng phát thanh; + Các hình thức thể hiện thông tin tƣ vấn sức khỏe trên sóng phát thanh; + Những ƣu điểm và hạn chế trong chƣơng tr nh có thông tin tƣ vấn sức khỏe trên sóng phát thanh; + Giải ph p để nâng cao chất lƣợng của những chƣơng tr nh có thông tin tƣ vấn sức khỏe trên sóng phát thanh. 4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu  Đối tƣợng nghiên cứu: Thông tin tƣ vấn sức khỏe trên sóng phát thanh  Phạm vi nghiên cứu: Khảo s t c c chƣơng tr nh có thông tin tƣ vấn sức khỏe trên sóng phát thanh (chƣơng tr nh: Gặp Thầy thuốc nổi tiếng của kênh JoyFm tần số 98,9 Mhz; FM – Cao điểm sức khỏe của VOVGT tần số 92,9 Mhz); Từ Tháng 1/2015 – tháng 6/2015. 5. Phƣơng pháp nghiên cứu  Phƣơng ph p nghiên cứu tài liệu: Phân tích thông tin từ nguồn tài liệu sẵn có (s ch, b o, tạp chí, internet...), vận dụng để kh i qu t hóa và lý thuyết hóa c c vấn đề đơn lẻ khảo s t đƣợc.  Phƣơng ph p phân tích nội dung và h nh thức truyền tải thông tin tƣ vấn sức khỏe trên 2 chuyên mục: Gặp Thầy thuốc nổi tiếng của kênh JoyFm tần số 98,9 Mhz; FM – Cao điểm sức khỏe của VOVGT tần số 92,9 Mhz;  Phƣơng ph p so s nh: giữa c c chƣơng tr nh có thông tin tƣ vấn sức khỏe trên c c loại h nh b o chí kh c (B o in, truyền h nh…); 8
 Phƣơng ph p phỏng vấn sâu - Biên tập viên những ngƣời trực tiếp tổ chức chƣơng tr nh có thông tin tƣ vấn sức khỏe trên sóng ph t thanh; Ngƣời dẫn chƣơng tr nh; - C c chuyên gia, b c sỹ có chuyên ngành y tế và chăm sóc sức khỏe; - Thính giả nghe chƣơng tr nh. 6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của đề tài Luận văn đƣợc h nh thành trên cơ sở tổng hợp, kế thừa từ những công trình nghiên cứu có liên quan đến đề tài của luận văn; Đồng thời là việc nghiên cứu và sự hiểu biết của tác giả. Việc nghiên cứu thông tin tƣ vấn sức khỏe trên sóng phát thanh sẽ góp phần làm phong phú lý luận về báo chí, bổ sung tƣ liệu thực tế cho một số môn học chuyên ngành báo chí. Ngoài ra, việc nghiên cứu cũng sẽ giúp tìm ra những mấu chốt trong việc chuyển tải thông tin tƣ vấn sức khỏe và một số lƣu ý khi viết ở mảng thông tin sức khỏe. Về ý nghĩa thực tiễn của đề tài, sau khi nghiên cứu, tác giả luận văn đã rút ra đƣợc bài học cho bản thân về vai trò của báo chí trong việc thông tin tƣ vấn sức khỏe, đồng thời giúp c c nhà b o, c c cơ quan báo chí nhận rõ ƣu, nhƣợc điểm của việc thông tin trên báo chí về mảng sức khỏe hiện nay. Kết quả nghiên cứu của đề tài sẽ là nguồn tƣ liệu tham khảo cho những nhà báo đang hoạt động trên lĩnh vực thông tin nói chung và thông tin sức khỏe nói riêng, đồng thời là nguồn tài liệu tham khảo cho những nhà hoạch định chính sách của ngành y tế, góp phần làm cho chất lƣợng các sản phẩm báo chí ngày càng đƣợc nâng cao, phục vụ tốt hơn nhu cầu của công chúng. 7. Kết cấu của luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo và phụ lục luận văn bao gồm 3 chƣơng nhƣ sau: Chƣơng 1. Một số vấn đề lý luận chung về phát thanh và thông tin tƣ vấn sức khỏe trên sóng phát thanh Chƣơng 2: Thực trạng thông tin tƣ vấn sức khỏe trên sóng phát thanh hiện nay Chƣơng 3: Ƣu điểm, hạn chế và giải pháp nâng cao chất lƣợng chƣơng trình thông tin tƣ vấn sức khỏe trên sóng phát thanh 9
CHƢƠNG 1. MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN CHUNG VỀ PHÁT THANH VÀ THÔNG TIN TƢ VẤN SỨC KHỎE TRÊN SÓNG PHÁT THANH 1.1 Một số khái niệm cơ bản 1.1.1 Sức khỏe Trong đời sống xã hội, một lĩnh vực liên quan đến tất cả mọi ngƣời, đó là sức khỏe. Có sức khỏe thì mới có điều kiện để duy trì sự tồn tại và phát triển của từng con ngƣời và toàn xã hội. Trong bài viết Sức khỏe và thể dục năm 1946, Hồ Chí Minh cho rằng: “…khí huyết lƣu thông, tinh thần đầy đủ, nhƣ vậy là sức khỏe” [16, tr.212]. Hiến chƣơng năm 1948 của Tổ chức Y tế thế giới (World Health Organisation- WHO) cho rằng: “Sức khỏe là trạng thái hoàn toàn thoải mái về thể chất, tâm thần và xã hội, chứ không chỉ là không có bệnh tật”. Nhƣ vậy, sức khỏe là trạng thái phát triển hài hòa của mỗi con ngƣời cả về thể lực, trí tuệ là khả năng hòa nhập cộng đồng, chứ không chỉ là tình trạng không mắc bệnh tật, ốm đau hoặc không bị tàn phế”. Sức khỏe bao gồm các thành tố sau: Sức khỏe thể chất: bao gồm thể lực, sức nhanh, sức bền bỉ dẻo dai, cơ thể phát triển cân đối hài hòa, các hằng số sinh lý trong giới hạn bình thƣờng…không có bệnh tật, ốm đau hoặc tàn phế. Sức khỏe tâm thần: không mắc các bệnh thần kinh hay thiểu năng trí tuệ, có khả năng tƣ duy tốt. Sức khỏe xã hội: có khả năng hòa nhập với xã hội, cộng đồng trong sinh hoạt, học tập và lao động. Sức khỏe có vai trò rất quan trọng đối với con ngƣời và xã hội, sức khỏe là vốn quý nhất của mỗi con ngƣời và của toàn xã hội. Điều này đƣợc thể hiện 10
trong nhiều văn bản đƣợc Quốc hội nƣớc Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam khóa VIII kỳ họp thứ 5 thông qua ngày 30/06/1989 ghi rõ: “Sức khỏe là vốn quý nhất của mỗi con ngƣời, là một trong những điều kiện cơ bản để con ngƣời sống hạnh phúc, là mục tiêu và là nhân tố quan trọng trong việc phát triển kinh tế, văn hóa, xã hội và bảo vệ Tổ quốc” [26, tr.9]. Nghị quyết số 46 –NQ/TW ngày 23/02/1995 của Bộ Chính trị (khóa IX) về công tác bảo vệ cuộc sống và nâng cao sức khỏe nhân dân trong tình hình mới, tiếp tục khẳng định: “Sức khỏe là vốn quý nhất của mỗi con ngƣời và của toàn xã hội. Bảo vệ, chăm sóc và nâng cao sức khỏe nhân dân là hoạt động nhân đạo trực tiếp đảm bảo nguồn nhân lực cho sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, là một trong những chính s ch ƣu tiên hàng đầu của Đảng và Nhà nƣớc” [5, tr.9]. Sức khỏe có vai trò quan trọng trong phát triển kinh tế, xã hội của mỗi quốc gia dân tộc. Có sức khỏe th có điều kiện nâng cao năng suất lao động. Sức khỏe tốt sẽ giảm chi phí cho chăm sóc sức khỏe, cho các dịch vụ y tế và đặc biệt giảm chi phí cho khám chữa bệnh, nhờ đó tăng tích lũy để phát triển kinh tế, có sức khỏe th làm tăng khả năng s ng tạo và hƣởng thụ các giá trị văn hóa, tinh thần trong xã hội. Tóm lại, nói đến sức khỏe là nói đến các yếu tố t c động đến toàn bộ đời sống vật chất và tinh thần của một con ngƣời, chứ không chỉ đơn giản là khám không thấy có bệnh. Ngƣời khỏe mạnh tất nhiên là ngƣời không có bệnh, nhƣng nếu nhƣ có bệnh mà đã đƣợc chữa khỏi thì vẫn có thể là ngƣời có sức khỏe. 1.1.2 Phát thanh Có nhiều cách hiểu khác nhau về ph t thanh, nhƣng thông thƣờng nhất ngƣời ta dựa vào phƣơng thức truyền đạt thông tin và đặc điểm của loại hình 11
để đƣa ra kh i niệm về ph t thanh. Ra đời từ cuối thế kỷ XIX, đầu thế kỷ XX, trên cơ sở của việc phát hiện ra sóng điện từ, nguồn gốc sâu xa của radio là ý tƣởng ban đầu của Ambrose Fleming về “truyền tin không cần dây”. “Ph t thanh là một loại hình báo chí sử dụng kỹ thuật sóng điện từ và hệ thống truyền thanh, truyền đi ngôn ngữ âm thanh, trực tiếp t c động vào thính giác của đối tƣợng”[8, tr.16]. Phát thanh là loại hình truyền thông đại chúng, trong đó nội dung thông tin đƣợc chuyển tải qua âm thanh. Âm thanh trong phát thanh bao gồm lời nói, âm nhạc, các loại tiếng động làm nền hoặc minh họa cho lời nói nhƣ tiếng mƣa, gió, nƣớc chảy, sóng vỗ, chim hót, tiếng vỗ tay, tiếng ồn đƣờng phố…Thuật ngữ phát thanh bao gồm cả hai loại hình nhỏ trong đó là ph t thanh qua làn sóng điện và truyền thanh qua hệ thống dây dẫn. Tuy nhiên, trong quá trình lịch sử của phát thanh thì loại h nh là cơ bản, là yếu tố quan trọng nhất làm nên chất lƣợng và sức mạnh to lớn của phát thanh. Nhờ nguyên tắc hoạt động này mà phát thanh có thể chuyên chở thông tin đến bất cứ đâu. Về mặt kỹ thuật, ngƣời ta chia phát thanh thành hai loại AM và FM. AM (Amplitude Modulation) là kỹ thuật điều biên đƣợc áp dụng trong phát thanh sóng dài, sóng trung và sóng ngắn. FM (Frequency Modulation) là kỹ thuật điều tần đƣợc áp dụng trong phát thanh sóng cực ngắn. Phần lớn c c đài phát thanh AM có công suất máy phát lớn hơn và tầm hoạt động xa hơn c c đài FM. Tuy nhiên, chất lƣợng sóng của loại phát thanh này bị ảnh hƣởng bởi nhiễu tĩnh. Đài FM ph t sóng thẳng, hầu nhƣ không bị ảnh hƣởng bởi nhiễu nên chất lƣợng tín hiệu rất tốt. Vì thế, nó truyền c c chƣơng tr nh âm nhạc với chất lƣợng âm thanh nổi tốt hơn nhiều so với c c đài AM. Việc đầu tƣ vào c c đài FM thƣờng là thấp. Tuy nhiên, đài FM có phạm vi phủ sóng nhỏ, vì thế nó chỉ thích hợp với c c trung tâm đô thị lớn, các khu vực đông dân cƣ. 12
Đối tƣợng của phát thanh là quảng đại quần chúng lao động, là ngƣời bạn tri ân của những ngƣời khiếm thị. Thông tin phát thanh không phân biệt độ tuổi, giới tính, nghề nghiệp. Chiếc radio nhỏ có thể theo ngƣời dân ra khơi, theo ngƣời nông dân ra đồng, lên nƣơng rẫy, theo các cụ già đi b ch bộ hay theo những chuyến xe trên các cuộc hành trình... Phát thanh là loại hình báo chí chiếm ƣu thế so với các loại hình báo chí nào khác. 1.1.3 Tƣ vấn sức khỏe Xã hội phát triển, đời sống của ngƣời dân đƣợc nâng cao, con ngƣời càng có điều kiện để quan tâm chăm sóc sức khỏe của bản thân nhiều hơn. Giờ đây không chỉ có bệnh con ngƣời mới đến bệnh viện, mới tìm mua thuốc mà trong chính cuộc sống hàng ngày con ngƣời cũng luôn t m c ch nâng cao chất lƣợng cuộc sống; nâng cao sức đề kháng của bản thân và tự mình có những cách phòng tránh những dịch bệnh; bệnh tật thông thƣờng. Xuất phát từ nhu cầu quan tâm đến tình hình sức khỏe của công chúng, vấn đề tƣ vấn sức khỏe ngày càng đƣợc đề cập đến nhiều hơn và có tính chuyên nghiệp hơn. Trƣớc đây, công chúng phải đến tận những bệnh xá, phòng khám hay bệnh viện để đƣợc tƣ vấn về sức khỏe của mình thì giờ đây việc tƣ vấn sức khỏe đƣợc phổ biến rộng rãi hơn, qua nhiều kênh khác nhau, trong đó không thể phủ nhận việc tƣ vấn sức khỏe qua c c phƣơng tiện truyền thông đại chúng. Việc tƣ vấn sức khỏe luôn đi kèm với sự xuất hiện của chuyên gia - đội ngũ b c sĩ, luôn sẵn sàng chia sẻ những thông tin bổ ích, đƣa ra những giải pháp tối ƣu, giúp bệnh nhân có đƣợc cái nhìn tổng quan hơn về tình hình sức khỏe của mình. Một số nội dung tƣ vấn sức khỏe thƣờng đƣợc đề cập:  Giải đ p mọi thắc mắc về c c vấn đề sức khỏe 13
 Cung cấp c c giải ph p hợp lý, tiết kiệm thời gian và chi phí cho khách hàng  Giải thích kết quả xét nghiệm  Đƣa ra hƣớng điều trị và hƣớng dẫn đến c c chuyên khoa uy tín  Tƣ vấn chế độ sinh hoạt, ăn uống hợp lý Có thể nhận thấy tƣ vấn sức khỏe nhấn mạnh ở một số nội dung sau: - Kiến thức của con ngƣời về sức khỏe - Th i độ của con ngƣời về sức khỏe - Thực hành của con ngƣời về sức khỏe Tóm lại, tƣ vấn sức khỏe là những kiến thức liên quan đến c c lĩnh vực y – tế, sức khỏe nhƣ phòng chống các loại dịch bệnh, sử dụng thuốc phòng, chữa bệnh an toàn – hiệu quả - hợp lý, các dịch vụ y tế, các kỹ thuật cao trong y tế, c c địa chỉ khám chữa bệnh, chăm sóc sắc đẹp, dinh dƣỡng hợp lý, đảm bảo an toàn vệ sinh thực phẩm… Hình thức tƣ vấn sức khỏe đến với mỗi ngƣời thông qua nhiều kênh khác nhau, có thể qua kênh giáo dục trong nhà trƣờng, có thể qua kênh xã hội (gia đ nh và bạn bè) hoặc qua kênh truyền thông đại chúng; Trong đó có b o chí (báo chí là trung tâm của hoạt động truyền thông). 1.1.4 Thông tin tƣ vấn sức khỏe Thông tin sức khỏe có nhiều định nghĩa kh c nhau theo nhiều cách quan niệm, trong đó B ch khoa Y học cho rằng: “Thông tin sức khỏe đó là những thông tin về tình trạng thể chất, tinh thần và các quan hệ xã hội”. C c chuyên gia y tế thấy định nghĩa này chƣa đầy đủ, họ cho rằng thông tin sức khỏe ngoài thông tin về thể trạng còn một số thành phần khác trong sức khỏe của con ngƣời, đó là: thông tin về dinh dƣỡng, tinh thần và tri thức. 14
Theo quan điểm này thì thông tin sức khỏe là thông tin về nhiều lĩnh vực nhỏ nhƣng có thể chia ra các phần: dịch tễ học, sinh thống kê và dịch vụ y tế, những vấn đề liên quan đến môi trƣờng, xã hội, nhân chủng học và sức khỏe nghề nghiệp. Thực tế chứng minh đối với vấn đề liên quan đến sức khỏe: con ngƣời muốn hiểu biết nhiều hơn về sức khỏe của m nh; Con ngƣời muốn trao đổi nhiều hơn về sức khỏe với bạn bè và gia đ nh; Muốn có thông tin về sức khỏe qua c c phƣơng tiện thông tin đại chúng; Con ngƣời sẵn sàng chuyển đổi hành vi đối với sức khỏe của họ. Qua b o chí ngƣời dân thu nhận đƣợc thông tin về đƣờng lối, chính sách về y tế của Nhà nƣớc và cũng qua b o chí ngƣời dân đƣợc cung cấp thông tin về các dịch bệnh, bệnh hay nhóm bệnh thông thƣờng để có thể nhận biết, phòng và điều trị. Ngày nay, những thách thức về sức khỏe của thế kỷ XXI là vô cùng to lớn. Từ HIV/AIDS, ô nhiễm môi trƣờng, những dịch bệnh mới đang đe dọa sức khỏe của con ngƣời. Những thách thức này vƣợt biên giới quốc gia. Việc đối mặt với những thách thức này đòi hỏi cả quyết tâm chính trị và sự hiểu biết chuyên môn, đặc biệt cần phải tuyên truyền để tất cả mọi ngƣời cùng hợp sức phòng chống bệnh tật cho bản thân, cho cộng đồng và cho toàn xã hội. Từ những nội dung đề cập trên, theo quan điểm cá nhân của tôi, thông tin tƣ vấn sức khỏe là những thông tin liên quan đến việc cung cấp các kiến thức về c c lĩnh vực chăm sóc sức khỏe nhƣ phòng, chống các loại dịch bệnh, sử dụng thuốc phòng, chữa bệnh an toàn – hiệu quả - hợp lý, các dịch vụ y tế, các kỹ thuật cao trong y tế, c c địa chỉ khám chữa bệnh…đến cộng đồng thông qua các kênh/hình thức thông tin nhƣ trực tiếp (hội nghị, hội thảo, nói chuyện chuyên đề, thông tin lƣu động…), gi n tiếp (qua kênh thông tin báo chí, phát thanh – truyền hình, tờ rơi). Nhƣ đã tr nh bày, thông tin tƣ vấn sức 15
khỏe có nhiều dạng khác nhau. Tựu trung lại thông tin tƣ vấn sức khỏe xuất hiện trên báo chí nhiều ở các dạng sau: 1. Kiến thức về sức khỏe 2. Vấn đề về sử dụng thuốc chữa bệnh 3. Theo dõi và phân tích t nh h nh sức khỏe 4. Gi m s t dịch tễ học / phòng ngừa và kiểm so t dịch 5. Xây dựng chính s ch về kế hoạch y tế 6. Quản lý có tính chiến lƣợc c c hệ thống và dịch vụ sức khỏe 7. Quy chế và thực hành ph p luật để bảo vệ sức khỏe 8. Ph t triển nguồn nhân lực và lập kế hoạch trong y tế 9. Tăng cƣờng sức khỏe, sự tham gia của xã hội trong công t c chăm sóc sức khỏe và làm cho ngƣời dân có ý thức thực hiện đƣợc đó là quyền lợi của mình. 10. Đảm bảo chất lƣợng dịch vụ sức khỏe cho c nhân và cho cộng đồng 11. Nghiên cứu, ph t triển và thực hiện c c giải ph p y tế công cộng mang tính chất đổi mới. Nhƣ vậy, thông tin tƣ vấn sức khỏe cũng giống nhƣ gi o dục chung đó là qu tr nh t c động làm thay đổi kiến thức, th i độ và thực hành của con ngƣời. Phát triển những thực hành lành mạnh mang lại tình trạng sức khỏe tốt nhất có thể đƣợc cho con ngƣời. Thông tin tƣ vấn sức khỏe cung cấp các kiến thức mới làm cho đối tƣợng đƣợc tiếp nhận hiểu biết rõ hơn c c vấn đề sức khỏe bệnh tật, từ đó họ có thể nhận ra các vấn đề sức khỏe bệnh tật liên quan đến bản thân, gia đ nh, cộng đồng nơi họ đang sinh sống, dẫn đến thay đổi tích cực giải quyết các vấn đề bệnh tật sức khỏe. Cũng từ định nghĩa trên cho thấy thông tin tƣ vấn sức khỏe là một quá trình nên cần tiến hành thƣờng xuyên, liên tục, lâu dài bằng nhiều biện pháp 16