Luận văn Thạc sĩ Báo chí: Sử dụng Thông tin đồ họa trên báo điện tử hiện nay

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:138

Thêm vào BST

Báo xấu

85
lượt xem 14
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục đích của luận văn là chỉ ra được thực trạng sử dụng TTĐH trên 2 trang BĐT lớn tại Việt Nam (Vnexpress và Vietnamplus) với những vấn đề liên quan đến cơ sở lý luận và thực tiễn của việc thiết kế tác phẩm TTĐH trên BĐT. Đồng thời cũng nêu ra những thành công, hạn chế của việc vận dụng loại hình thông tin phi văn tự và đưa ra một số giải pháp nhằm nâng cao chất lượng đồ họa trên BĐT. Mời các bạn tham khảo!

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Báo chí: Sử dụng Thông tin đồ họa trên báo điện tử hiện nay

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN ------------------------------------------------- NGUYỄN THANH HÀ SỬ DỤNG THÔNG TIN ĐỒ HỌA TRÊN BÁO ĐIỆN TỬ HIỆN NAY LUẬN VĂN THẠC SĨ BÁO CHÍ Hà Nội, 2016
ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN ------------------------------------------------- NGUYỄN THANH HÀ SỬ DỤNG THÔNG TIN ĐỒ HỌA TRÊN BÁO ĐIỆN TỬ HIỆN NAY Chuyên ngành: Báo chí học Mã số: 60.32.01.01 LUẬN VĂN THẠC SĨ BÁO CHÍ Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: TS. Trần Thị Thu Nga Hà Nội, 2016
LỜI CAM ĐOAN Tên tôi là Nguyễn Thanh Hà, tôi xin cam đoan luận văn thạc sỹ báo chí với đề tài “Sử dụng Thông tin đồ họa trên báo điện tử hiện nay” là công trình nghiên cứu của riêng tôi, là kết quả làm việc nghiêm túc, trung thực và cẩn trọng của tôi dưới sự hướng dẫn của TS. Trần Thị Thu Nga. Mọi số liệu và kết quả nghiên cứu trong luận văn là hoàn toàn trung thực. Các thông tin trích dẫn trong luận văn đã được chỉ rõ nguồn gốc. Tôi xin chịu trách nhiệm đối với Luận văn tốt nghiệp của mình. Hà nội, Ngày tháng năm 2016 Tác giả luận văn Nguyễn Thanh Hà
LỜI CẢM ƠN Qua luận văn này, tôi gửi lời cảm ơn chân thành tới các thầy, cô giáo trong Khoa Báo chí và Truyền thông – Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn – Đại học Quốc gia Hà Nội đã giảng dạy và tạo điều kiện tốt nhất cho tôi trong suốt quá trình học tập. Đặc biệt, tôi xin trân trọng gửi lời cảm ơn đến TS. Trần Thị Thu Nga đã tận tình hướng dẫn, hết lòng động viên khích lệ, nhiệt tình truyền đạt những kiến thức và kinh nghiệm quý báu giúp tôi hoàn thành luận văn này. Tôi xin trân trọng cảm ơn các phóng viên, biên tập viên, nhân viên thiết kế đồ họa tại các tòa soạn Báo điện tử đã giúp đỡ tôi trong quá trình thu thập tài liệu và tiến hành nghiên cứu. Cuối cùng, tôi xin chân thành gửi tới những người thân trong gia đình lời cảm ơn sâu sắc nhất. Sự động viên, hậu thuẫn và ủng hộ của gia đình và người thân đã giúp tôi có nhiều động lực để hoàn thành luận văn. Xin trân trọng cảm ơn! Hà Nội, Ngày tháng năm 2016 Tác giả luận văn Nguyễn Thanh Hà
MỤC LỤC MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 9 1. Lý do lựa chọn đề tài................................................................................... 9 2. Lịch sử nghiên cứu vấn đề ........................................................................ 10 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu ............................................................ 16 4. Đối tượng, phạm vi nghiên cứu ................................................................ 17 5. Cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu ............................................... 17 6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của đề tài...................................................... 19 7. Kết cấu của luận văn ................................................................................. 19 Chƣơng 1: Một số vấn đề lý luận và thực tiễn về Thông tin đồ họa trên Báo điện tử ..................................................................................................... 20 1.1 Khái niệm Thông tin đồ họa trên Báo điện tử .......................................... 20 1.2 Lịch sử hình thành và phát triển của Thông tin đồ họa ............................ 23 1.3 Đặc điểm và vai trò của Thông tin đồ họa ................................................ 30 1.4 Phương pháp thể hiện Thông tin đồ họa ................................................... 43 Chƣơng 2: Thực trạng sử dụng Thông tin đồ họa trên các báo điện tử đƣợc khảo sát ................................................................................................. 49 2.1 Giới thiệu khái quát về các báo điện tử được khảo sát ............................. 49 2.2 Kết quả khảo sát việc sử dụng thông tin đồ họa trên báo điện tử ............. 53 2.3 Đánh giá hiệu quả sử dụng thông tin đồ họa trên các báo điện tử được khảo sát ............................................................................................................ 66 Chƣơng 3: Một số giải pháp nâng cao chất lƣợng sử dụng Thông tin đồ họa trên báo điện tử ...................................................................................... 80 3.1 Đối với cơ quan báo chí ............................................................................ 81 3.2 Đối với nhân viên thiết kế đồ họa và biên tập viên .................................. 90 5
KẾT LUẬN .................................................................................................. 107 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ................................................... 110 PHỤ LỤC ..................................................................................................... 115 6
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT STT Chữ viết tắt Nội dung viết tắt 1 TTĐH Thông tin đồ họa 2 BĐT Báo điện tử 3 VnExpress Báo điện tử VnExpress 4 Vietnamplus Báo điện tử Vietnamplus 7
DANH MỤC BẢNG, BIỂU Bảng Sự khác nhau trong việc sử dụng TTĐH đối với từng loại hình 1.1 40 báo chí 2.1 Số lượng tác phẩm TTĐH trên các trang BĐT được khảo sát 51 2.2 Số lượng bài viết sử dụng TTĐH theo chuyên mục trên Vnexpress 53 Số lượng bài viết sử dụng TTĐH theo chuyên mục trên 2.3 54 Vietnamplus 3.1 Góp ý của độc giả để tăng hiệu quả sử dụng thông tin đồ họa 80 Đánh giá của độc giả về mức độ cần thiêt của thông tin đồ họa 3.2 80 trên báo điện tử 3.3 Đánh giá của độc giả về vai trò của thông tin đồ họa 81 3.4 Lĩnh vực sử dụng thông tin đồ họa quan tâm 85 Biểu đồ 2.1 Số lượng bài viết sử dụng TTĐH theo chuyên mục trên Vnexpress 54 Số lượng bài viết sử dụng TTĐH theo chuyên mục trên 2.2 55 Vietnamplus 2.3 Số lượng phương pháp thể hiện thông tin đồ họa 57 2.4 Tỷ trọng sử dụng các phương pháp trên Vnexpress 57 2.5 Tỷ trọng sử dụng các phương pháp trên Vietnamplus 58 Phương thức thể hiện Thông tin đồ họa trong các chuyên mục 2.6 59 trên Vnexpress Phương thức thể hiện Thông tin đồ họa trong các chuyên mục 2.7 62 trên Vietnamplus 2.8 Khó khăn khi tiếp nhận thông tin đồ họa của độc giả 71 8
MỞ ĐẦU 1. Lý do lựa chọn đề tài Sự phát triển mạnh mẽ của công nghệ thông tin trong thời đại ngày nay đã làm thế giới thay đổi nhanh chóng trên nhiều phương diện, trong đó có lĩnh vực báo chí và truyền thông.Ứng dụng công nghệ trong các hoạt động báo chí, truyền thông là một xu thế tất yếu. Chúng ta đang chứng kiến sự thay đổi nhanh chóng ở các cơ quan báo chí hiện đại mà tất cả đều dịch chuyển theo xu hướng vận dụng các thế mạnh của công nghệ. Với việc vận dụng một cách linh hoạt những thành tựu khoa học công nghệ, các phương tiện truyền thông đại chúng hiện nay đã có những bước phát triển vượt bậc so với trước kia, cả về nội dung lẫn hình thức thể hiện, trong đó phải nhắc đến “Thông tin đồ họa”. Điều đặc biệt, rất nhiều kênh truyền hình nổi tiếng Thế giới sử dụng Thông tin đồ họa trong các chương trình của mình, ví dụ như: Đài truyền hình Pháp (Canal +, M6,…), Đài truyền hình Hàn Quốc, Anh, Nhật Bản,…. Lượng thông tin đồ họa ngày càng được sử dụng nhiều hơn và phổ biến hơn. Cụ thể như, nếu theo dõi bản tin của BBC (Anh) thì có thể nhận thấy rằng trước mỗi tin sẽ có một thông tin sơ lược về sự việc như bản đồ chỉ địa điểm để khán giả truyền hình có thể dễ hình dung ra được sự việc diễn ra ở đâu. Ở trong nước, so với thời gian trước đây, việc các đài truyền hình như Đài Truyền hình Việt Nam cũng đã bắt đầu tận dụng thế mạnh trong việc tiếp cận Thông tin đồ họa để truyền tải các thông điệp, mật độ sử dụng Thông tin đồ họa ngày càng dày đặc hơn. Không riêng truyền hình, các trang báo điện tử, trang thông tin điện tử, đặc biệt dễ tiếp cận là các trang như Vnexpress.net, Vietnamnet.vn, VietnamPlus.vn, Dantri.vn,… hay các trang thông tin điện tử dành riêng cho giới trẻ như Tiin.vn, Tinngan.vn, Kenh14.vn, Gamek.vn, 9
Genk.vn, …. cũng dành rất nhiều bài viết sử dụng Thông tin đồ họa. Đặc biệt, với Vietnamplus.vn, Thông tin đồ họa đã trở thành một thương hiệu, một bước tiến lớn với việc dành riêng một chuyên mục cho hình thức thể hiện này. Có một thực tế cho thấy rằng, việc sử dụng Thông tin đồ họa giúp nâng cao hiệu quả trong việc truyền tải thông tin. Thông tin trở nên hấp dẫn hơn, thu hút sự chú ý nhiều hơn, cách diễn đạt ngắn gọn, dễ hiểu – dễ nhớ. Đặc biệt với các thông tin chuyên ngành có liên quan đến các số liệu, so sánh,…Thông tin đồ họa lại càng thể hiện rõ hơn vai trò của mình. Vì thế, các phương tiện truyền thông đại chúng trong nước có cần bổ sung, khai thác triệt để cũng như nâng cao chất lượng của hình thức truyền tải thông tin này. Tuy nhiên, để thành công trong việc sử dụng Thông tin đồ họa, còn rất nhiều vấn đề về nguồn nhân lực, đội ngũ thể hiện, trách nhiệm của các nhà quản lý và vấn đề chi phí đầu tư. Việc nghiên cứu để bước đầu hình thành khung lý luận về sử dụng Thông tin đồ họa trên các phương tiện truyền thông báo chí hiện nay và giải pháp nhằm nâng cao chất lượng của hình thức thông tin này đang ngày càng trở nên cần thiết. Chính vì vậy, tác giả lựa chọn đề tài “Sử dụng thông tin đồ họa trên báo điện tử hiện nay” làm luận văn thạc sỹ chuyên ngành Báo chí học khóa QH-2013-X, khoa Báo chí và Truyền thông, Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn – Đại hoc Quốc gia Hà Nội. 2. Lịch sử nghiên cứu vấn đề Thông tin đồ họa trên báo chí là vấn đề đã được nhiều nhà nghiên cứu phân tích một cách sâu sắc. Việc sử dụng đồ họa trong các tác phẩm báo chí đã trở thành một vấn đề quan trọng, phổ biến và đã có rất nhiều công trình nghiên cứu đã được công bố trong nước và quốc tế. 10
2.1 Trên Thế giới Trong cuốn sách “A Practical guide to Graphics reporting – Informartion graphics for print, web, broadcast” (2006) của tác giả Jennifer George – Palilonis do NXB Lincacre phát hành, tác giả đã xem xét các vấn đề về TTĐH trên các tác phẩm báo chí một cách hệ thống. Đồng thời, tác phẩm cũng đưa ra hệ thống lý luận, khái niệm cơ bản nhất về lĩnh vực này. Tác phẩm “Thiết kế, tạo mẫu và dàn trang” (2003) của tác giả Roger C. Parkers do NXB Trẻ dịch và phát hành cũng đề cập đến tầm quan trọng của TTĐH trên báo chí. Đồng thời, cuốn sách cũng đưa ra những đề xuất về hướng đi mới nhằm phát huy tốt nhất những ưu thế của loại hình thông tin phi văn tự này. Cuốn sách “Ý tưởng, bố cục và thể hiện” (2003) của tác giả Alam Swann (nguyên tác Design and Layout – volume 2) được NXB Trẻ dịch và phát hành cũng là một tác phẩm cần nhắc đến về lĩnh vực đồ họa trên báo chí. Trong đó, tác giả đã đưa ra hệ thống thông tin khái quát về dạng thức thông tin này. Đồng thời, tác giả cũng hướng dẫn cách trình bày báo nói chung, các dạng thể hiện thông tin trong đó có đề cập đến TTĐH tương đối chi tiết. Bản báo cáo kết quả nghiên cứu về đồ họa trên báo chí “Reporting and editing news” (Bản dịch: Báo cáo và biên tập đồ họa thông tin) của tác giả Kelly Barry – Phó Tổng Biên tập mảng đồ họa của tờ USA Today, cũng đưa ra những con số thống kê rất cụ thể về tình hình sử dụng TTĐH trên báo chí. Từ đó, tác giả đưa ra cái nhìn tổng quan nhất về các phương pháp thể hiện TTĐH được sử dụng trên báo chí và đánh giá ưu nhược điểm của từng cách thể hiện và của đồ họa trên báo chí. Cuốn sách “Contemporary newspaper design” (1993 – tập 3) của tác giả Mario Gracia thuộc viện Nghiên cứu truyền thông Poynter, Mỹ cũng góp 11
phần cung cấp cho những nhà nghiên cứu, người làm nghề cái nhìn tổng quan về báo chí hiện đại, đặc biệt là về thiết kế đồ họa. Ngoài ra, trong bản báo cáo “Newspaper design: Inforgraphics” (Bản dịch: Thiết kế báo: Đồ họa tin tức) tại Hội thảo “Update on Communication Technology: do Trung tâm Thông tin Truyền thông châu Á (AMIC) tổ chức năm 1994, tác giả Peter Ong cũng đã nêu rõ sự cần thiết phải tư duy trực quan đối với các nhà báo. Đồng thời, ông cũng đề ra hướng đổi mới hình thức đưa tin cho các tòa soạn, trong đó có hình thức sử dụng đồ họa. Về kỹ thuật đồ họa, “Information visualization” (2002) của tác giả Keith Andrews tại đại học Kỹ thuật Graz (Áo) cũng cung cấp cho các nhà nghiên cứu, người đọc và người trực tiếp tha gia vào lĩnh vực TTĐH những khái niệm về trực quan hóa thông tin và những nguyên tắc chung về trực quan hóa thông tin. Cuốn sách “The Elements of Graphic Design” của tác giả Alex W. White cũng là một tài liệu dành cho người làm báo khi bắt đầu tiếp cận với lĩnh vực thiết kế đồ họa. Tác phẩm cung cấp thông tin về một số vấn đề cơ bản của thiết kế đồ họa cũng như những mảng của lịch sử thiết kế. Trong cuốn sách, nhà nghiên cứu có thể tìm hiểu một số khái niệm quan trọng của không gian, sự thống nhất, cấu trúc trang, typography và TTĐH. 2.2 Ở Việt Nam Ở Việt Nam, đã có một số công trình nghiên cứu có giá trị về thông tin đồ họa trên báo chí và những đặc trưng của báo điện tử. Cụ thể là: Cuốn sách “Ngôn ngữ báo chí” (2001 – tái bản năm 2007) của tác giả Vũ Quang Hào do NXB ĐHQGHN xuất bản là sự kết hợp nhuần nhuyễn giữa lý luận và thực tiễn, giúp cho độc giả hiểu rõ hơn về những vấn đề cần thiết, cơ bản nhất của ngôn ngữ báo chí. Những dẫn chứng, những biểu đồ so sánh 12
trong cuốn sách đã minh hoạ một cách sinh động cho phần lý luận. Những nội dung trong cuốn sách: ngôn ngữ chuẩn mực của báo chí; ngôn ngữ các phong cách báo chí; ngôn ngữ của tên riêng trên báo chí; ngôn ngữ của thuật ngữ khoa học; danh pháp khoa học; ký hiệu khoa học; chữ tắt và số liệu trên báo chí; ngôn ngữ phát thanh, ngôn ngữ phi văn tự… cho đến ngôn ngữ quảng cáo báo và quảng bá báo chí được tác giả trình bày và lý giải một cách cô đọng, hấp dẫn khiến người đọc dễ hiểu, dễ cảm nhận. Cuốn sách không chỉ là giáo trình dành cho sinh viên báo chí mà còn là tài liệu tham khảo hữu ích đối với các phóng viên, biên tập viên các báo, đài và tất cả những ai quan tâm đến ngôn ngữ nói chung Cuốn sách “Tổ chức nội dung, thiết kế, trình bày báo in” (2006) của tác giả Hà Huy Phượng đã nghiên cứu những vấn đề cơ bản về nguyên tắc trình bay, tổ chức thiết kế nội dung tác phẩm báo chí. Đồng thời, tác giả cũng đưa ra hệ thống luận điểm về đặc điểm và thói quen tiếp nhận thông tin của độc giả. Qua đó, cuốn sách đã tổng kết và đưa ra những nguyên tắc trình bày, thiết kế tác phẩm báo chí để đáp ứng tốt nhu cầu của công chúng khi tiếp nhận thông tin trên báo chí. Cuốn sách “Thực hiện thiết kế và trình bày báo” (2007) do Hội Nhà báo Việt Nam – Trung tâm Bồi dưỡng nghiệp vụ báo chí đã hình thành khung lý thuyết cơ bản nhất dành riêng cho mảng thiết kế và trình bày báo in. Cuốn sách “Báo chí và đào tạo báo chí Thụy Điển” (2009), tác giả Vũ Quang Hào đã đi vào chi tiết mô hình đào tạo báo chí ở một quốc gia phát triển ở Bắc Âu. Sự xen cài giữa quan điểm, các thủ thuật làm báo được tác giả trình bày rất chân thực và ấn tượng. Đặc biệt, yêu cầu và các kỹ năng làm báo hiện đại, gắn chặt với công nghệ và kỹ thuật như làm tin, phỏng vấn, viết ký chân dung, ảnh báo chí, làm quảng cáo, làm báo mạng, làm lay-out… 13
Cuốn sách “Tác nghiệp báo chí trong môi trường truyền thông hiện đại” (2014) của tác giả Nguyễn Thành Lợi cũng đưa ra những nét khái quát nhất về những vấn đề đang được nghiên cứu rộng rãi trên thế giới nhiều năm, nhiều thập kỷ qua như truyền thông xã hội, các lý thuyết truyền thông, hội tụ truyền thông, tòa soạn hội tụ, đồng thời trình bày đặc điểm và những kỹ năng cần thiết đối với “nhà báo đa năng” trong môi trường hội tụ truyền thông. Thông qua cách viết ngắn gọn, dễ hiểu, với những ví dụ minh họa sinh động của các hãng truyền thông nổi tiếng trên thế giới, cuốn sách giới thiệu những kỹ năng cơ bản trong viết báo đa phương tiện, làm rõ cách thức xây dựng kế hoạch truyền thông cho một chủ đề cụ thể, phương thức sử dụng đa phương tiện, TTĐH cho báo chí hiện đại. Trong cuốn sách “Báo mạng điện tử - Những vấn đề cơ bản” (2010), tác giả Nguyễn Thị Trường Giang đã đưa ra những vấn đề cơ bản và khái quát về sự ra đời, phát triển của BĐT. Đồng thời, tác giả cũng đưa ra những đặc điểm, đặc trưng cơ bản nhất của BĐT, cách biết và trình bày nội dung thông tin trên BĐT. Cuối cùng, tác giả cũng đưa ra những vấn đề pháp lý liên quan đến loại hình báo chí này. Luận văn “Sử dụng thông tin đồ họa trong các chương trình truyền hình hiện nay” (2012), tác giả Ngô Thị Yến, chuyên ngành báo chí học đã giải thích và hệ thống lý luận về chương trình truyền hình, TTĐH và những thuật ngữ về thiết kế trên truyền hình. Luận văn cũng cung cấp lịch sử hình thành và phát triển của TTĐH. Luận văn tập trung khảo sát thực trạng sử dụng TTĐH trên các chương trình truyền hình trong và ngoài nước. Qua đó, tác giả đưa ra các góp ý để tăng hiệu quả của việc sử dụng TTĐH trên truyền hình, bao gồm lựa chọn đồ họa, thông tin để thể hiện đồ họa, vấn đề về nhận thức và đào tạo nhân lực. 14
Luận văn “Vấn đề sử dụng đồ họa trong thông tin báo chí ở Việt Nam hiện nay” (2011) của tác giả Nguyễn Thị Thiện đã nghiên cứu thực trạng sử dụng TTĐH tại một số cơ quan báo chí và đưa ra kiến nghị, phương hướng phát triển của đồ họa trong việc truyền thông tin tức đến công chúng báo chí. Trong luận văn, tác giả tiến hành khảo sát Bản tin Thời sự 19h của VTV1, Bản tin thời sự 19h45 của Đài PTTH Quảng Ninh, báo Thời báo Kinh tế Việt Nam, BĐT VnExpress. Luận văn “Cách thức đưa tin đa phương tiện trên báo điện tử ở Việt Nam hiện nay” (2010) của tác giả Phạm Thị Hồng bảo về tại Học viện Báo chí và Tuyên truyền chuyên ngành Báo chí học đã nghiên cứu và đưa ra hệ thống lyws luận cơ bản nhất về tin đa phương tiện trên BĐT. Tác giả đã hệ thống hóa về lịch sử ra đời phát triển của tin đa phương tiện, sự khác biệt giữa các sản phẩm báo chí đa phương tiện; khảo sát quá trình thực hiện, cách thức thể hiện và hiệu quả của những tin đa phương tiện, đánh giá thành công và hạn chế; đồng thời đưa ra những giải pháp nhằm nâng cao chất lượng đưa tin đa phương tiện ở Việt Nam Luận văn “Đặc điểm công chúng độc giả bao Internet Việt Nam” (2002) được bảo vệ tại Học viện Báo chí và Tuyên truyền, chuyên ngành Báo chí học, tác giả Hà Thu Hương cũng đã tổng hợp và trình bày khái quát nhất các vấn đề về báo chí Internet, đồng thời so sánh sự khác biệt giữa BĐT Việt Nam và Thế giới, so sánh đặc điểm công chúng độc giả của loại hình này với các loại hình báo chí truyền thông khác. Trong chương 2, tác giả khảo sát hoạt động của các trang BĐT tiêu biểu như Nhân dân điện tử, Lao động điện tử, Quê hương điện tử, VnExpress, …, qua đó phân tích đặc điểm công chúng độc giả các các tờ báo này, tìm ra ưu nhược điểm của BĐT Việt Nam trong giai đoạn đó và đề xuất các giải pháp phát triển cho BĐT. 15
Luận văn “Thực trạng và giải pháp xử lý thông tin trong toàn soạn báo điện tử Việt Nam hiện nay (Khảo sát Vietnamnet, VnExpress, Tuổi trẻ Online, Lao động điện tử)” (2004) của tác giả Trần Hồng Vân cũng trình bày rõ vai trò của BĐT trong hệ thống báo chí Việt Nam. Đồng thời, tác giả cũng đưa ra hệ thống lý luận về vấn đề xử lý thông tin và quy trình xử lý thông tin tại các tòa soạn BĐT. Qua kết quả khảo sát thực trạng, tác giả đưa ra những ưu điểm, hạn chế và đề xuất phương án nhằm nâng cao chất lượng và hiệu quả của công tác xử lý thông tin tại các tòa soạn BĐT Việt Nam. Khóa luận tốt nghiệp “Việc sử dụng đồ họa tin tức trên báo Đầu tư” (2011) của tác giả Trần Bích Ngân cũng đã kế thừa hệ thống lý thuyết từ các công trình nghiên cứu trước đó, từ đó đi đến nghiên cứu cụ thể một tờ báo và đưa ra các phương hướng phát triển cho TTĐH trên báo in. Khóa luận tốt nghiệp “Cải tiến việc sử dụng đồ họa thông tin trên báo in Đầu tư” (2012) của tác giả Hạp Tiến Sơn cũng đã đưa ra hệ thống lý thuyết về loại hình thông tin phi văn tự này. Đồng thời, trong khuôn khổ khóa luận tốt nghiệp, tác giả cũng đi sâu vào khảo sát một tờ báo cụ thể, đánh giá thành công, hạn chế và đưa ra những giải pháp nhằm nâng cao chất lượng sử dụng TTĐH trên báo in nói riêng và báo chí nói chung. Tác giả đã kế thừa những nhiên cứu trên để nghiên cứu khảo sát sự thể hiện của TTĐH trên BĐT ở Việt Nam hiện nay 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu 3.1 Mục đích nghiên cứu Mục đích của luận văn là chỉ ra được thực trạng sử dụng TTĐH trên 2 trang BĐT lớn tại Việt Nam (Vnexpress và Vietnamplus) với những vấn đề liên quan đến cơ sở lý luận và thực tiễn của việc thiết kế tác phẩm TTĐH trên BĐT. Đồng thời cũng nêu ra những thành công, hạn chế của việc vận dụng 16
loại hình thông tin phi văn tự và đưa ra một số giải pháp nhằm nâng cao chất lượng đồ họa trên BĐT. 3.2 Nhiệm vụ nghiên cứu Để thực hiện mục tiêu trên, luận văn xác định và thực hiện các nhiệm vụ cơ bản sau: Hệ thống cơ sở lý luận về TTĐH trên báo chí nói chung và TTĐH trên BĐT nói riêng, lấy đó làm cơ sở cho quá trình nghiên cứu và khảo sát. Luận văn thực hiện khảo sát, phân tích, đánh giá thực trạng việc sử dụng TTĐH trên BĐT VnExpress, Vietnamplus, thực hiện các cuộc phỏng vấn sâu, điều tra xã hội học nhằm thu thập ý kiến của độc giả. Nội dung khảo sát cụ thể làm các nhiệm vụ sau đây: Thực trạng sử dụng TTĐH trên 2 trang BĐT Vnexpress và Vietnamplus; Vị trí, vai trò của TTĐH trên BĐT. 4. Đối tƣợng, phạm vi nghiên cứu Luận văn tập trung khảo sát các trang BĐT lớn tại Việt Nam, đặc biệt chú ý đến các trang có sử dụng TTĐH với tần suất lớn. Với khuôn khổ có hạn của một luận văn, tác giả đi sâu khảo sát 2 trang BĐT là Vnexpress và Vietnamplus. Đây là hai trong số các trang BĐT có lượng tin/bài xuất bản, tin/bài có sử dụng TTĐH và lượng độc giả lớn tại Việt Nam. Phạm vi nghiên cứu của đề tài tập trung khảo sát hai BĐT này trong khoảng thời gian từ 1/12/2014 đến 31/12/2015. Với phạm vi khảo sát như vậy tác giả hy vọng sẽ tạo ra sự phong phú, đa dạng, rút ra được những nhận xét , đánh giá thành công, hạn chế bổ ích. 5. Cơ sở lý luận và phƣơng pháp nghiên cứu 5.1 Cơ sở lý luận Đề tài dựa trên cơ sở nhận thức luận các vấn đề lý luận của chủ nghĩa Mác – Lênin, Tư tưởng Hồ Chí Minh về báo chí cách mạng, Luật Báo chí, lý 17
luận về ngôn ngữ báo chí và thiết kế đồ họa. Ngoài ra, luận văn còn dưa trên cơ sở các lý thuyết, tài liệu giảng dạy, các tài liệu, công trình nghiên cứu về BĐT, mô hình tổ chức tác phẩm báo chí, tổ chức nội dung và trình bày báo, xu hướng phát triển của báo chí hiện đại. 5.2 Phƣơng pháp nghiên cứu Để triển khai nghiên cứu đề tài, luận văn sử dụng các phương pháp nghiên cứu cụ thể như sau: Phương pháp nghiên cứu tài liệu: Đọc và tra cứu các tài liệu, văn bản, sách báo,… có liên quan đến vấn đề sử dụng TTĐH trên BĐT. Phương pháp này được tác giả sử dụng nhằm hệ thống hóa những vấn đề lý luận của TTĐH, BĐT, TTĐH trên BĐT làm cơ sở cho đề tài nghiên cứu. Phương pháp khảo sát, thống kê, đánh giá: được tác giả vận dụng để làm sáng tỏ thực trạng sử dụng TTĐH trên các trang BĐT được khảo sát, đồng thời đưa ra những ưu điểm, hạn chế, thành công đạt được và các vấn đề đặt ra Phương pháp điều tra xã hội học: Tác giả thực hiện điều tra công chúng với số lượng 500 phiếu tại các khu vực nông thôn (250 phiếu) và thành thị (250 phiếu) để thu thập ý kiến của công chúng độc giả về những vấn đề mà luận văn nghiên cứu. Phương pháp phỏng vấn sâu: thực hiện với 20 đối tượng là các chuyên gia (bao gồm phóng viên, biên tập viên, nhân viên thiết kế đồ họa tại các cơ quan BĐT) để có được những ý kiến của những người làm trực tiếp trong vấn đề mà luận văn đề cập đến Phương pháp so sánh: Phương pháp này được sử dụng để so sánh thực trạng sử dụng của 2 BĐT được khảo sát với các tờ báo khác. 18
Phương pháp phân tích, tổng hợp: được sử dụng để đánh giá các dữ liệu, kết quả điều tra và rút ra những luận điểm khoa học. 6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của đề tài Nghiên cứu một cách có hệ thống các vấn đề liên quan đến thông tin đồ họa, đặc biệt là trong báo chí là một vấn đề hết sức quan trọng. Luận văn sẽ có những đóng góp nhất định trong việc xây dựng và hoàn thiện cơ sở khoa học và lý luận về thông tin đồ họa. Đồng thời, luận văn cũng sẽ cung cấp một cái nhìn khái quát về thực tiễn việc ứng dụng thông tin đồ họa trong các sản phẩm báo chí cũng như thực tiễn của việc thiết kế và xây dựng thông tin đồ họa trong các cơ quan báo chí cũng như các doanh nghiệp. Kết quả nghiên cứu của luận văn có thể trở thành nguồn tư liệu giúp ích cho các nhà nghiên cứu, nhà quản lý, người làm báo và đặc biệt là những người trực tiếp đang và sẽ thể hiện thông tin đồ họa trên các phương tiện báo chí như truyền hình, báo điện tử. Đồng thời, luận văn có thể được dùng làm tư liệu để các giảng viên, sinh viên sử dụng trong quá trình học tập cũng như hoạt động chuyên môn của mình. 7. Kết cấu của luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận, tài liệu tham khảo, phụ lục,… luận văn có kết cấu 3 chương: Chương 1: Một số vấn đề lý luận và thực tiễn về Thông tin đồ họa trên báo điện tử. Chương 2: Thực trạng sử dụng Thông tin đồ họa trên các báo điện tử được khảo sát. Chương 3: Một số giải pháp nâng cao chất lượng sử dụng Thông tin đồ họa trên báo điện tử. 19
Chƣơng 1: Một số vấn đề lý luận và thực tiễn về Thông tin đồ họa trên Báo điện tử 1.1 Khái niệm Thông tin đồ họa trên Báo điện tử 1.1.1 Thông tin đồ họa Theo Đại từ điển tiếng Việt do tác giả Nguyễn Như Ý chủ biên, NXB Văn hoá–Thông tin xuất bản năm 1999, “đồ hoạ là nghệ thuật tạo hình lấy nét vẽ, nét khắc hoặc mảng hình tách bạch làm ngôn ngữ chính”. Còn theo từ điển Oxfort Advanced learner’s xuất bản năm 1995 thì đồ hoạ (Graphics) là tranh ảnh, hình vẽ được dùng chủ yếu cho mục đích thương mại. Cũng theo từ điển này, đồ họa nhằm cung cấp một hình ảnh rõ ràng, sống động, đầy đủ các chi tiết và dễ tưởng tượng. Thuật ngữ Graphics có gốc là từ Graph có nghĩa là thứ được viết hay được vẽ ra theo một cách nào đó. Từ này còn có nghĩa là đồ thị, biểu đồ. Ở Việt Nam, việc sử dụng các thuật ngữ đồ họa chỉ là tương đối, bởi việc đặt tên các thuật ngữ đồ họa là dựa trên ý nghĩa sử dụng của nó. Một số nhà nghiên cứu của các nước phương Tây thì cho rằng, đồ họa là một lĩnh vực truyền thông, trong đó thông điệp được tiếp nhận qua con đường thị giác. Thiết kế đồ họa là tạo ra các giải pháp bằng hình ảnh cho các vấn đề truyền thông. Chính vì thế có hai thuật ngữ là Thông tin đồ họa (information graphics) và đồ hoạ tin tức (newsgraphics). Phân định như vậy bởi thông tin bao gồm thông tin nói chung và thông tin dùng cho báo chí nói riêng. Để hiểu rõ hơn về TTĐH cần hiểu rõ hơn thuật ngữ Thông tin (information). Đây là thuật ngữ chỉ sự phản ánh sự vật, sự việc, hiện tượng của thế giới khách quan và các hoạt động của con người trong đời sống xã hội. Điều cơ bản là con người thông qua việc cảm nhận thông tin làm tăng hiểu biết cho mình và tiến hành những hoạt động có ích cho cộng đồng. Tuy 20