Luận văn Thạc sĩ Khoa học giáo dục: Thực trọng hoạt động đánh giá việc thực hiện nhiệm vụ người giáo viên trong trường trung học phổ thông bán công và giải pháp vươn đến sự hoàn thiện

Chia sẻ: Tiểu Ngư | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:105

Thêm vào BST

Báo xấu

14
lượt xem 2
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Đề tài đã nêu có mục đích chính là khảo sát thực trạng hoạt động Đgiá, từ đó đề xuất giải pháp cho các chuẩn dánh giá hiện hành góp phần hoàn thiện hoạt động Đđánh giá việc thực hiện nhiệm vụ của GV của loại hình trường BC.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Khoa học giáo dục: Thực trọng hoạt động đánh giá việc thực hiện nhiệm vụ người giáo viên trong trường trung học phổ thông bán công và giải pháp vươn đến sự hoàn thiện

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM TP HỒ CHÍ MINH NGUYỄN VIỆT CƯỜNG THỰC TRỌNG HOẠT ĐỘNG ĐÁNH GIÁVIỆC THỰC HIỆN NHIỆM VỤ NGƯỜI GIÁO VIÊNTRONG TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG BÁN CÔNG VÀ GIẢI PHÁP VƯƠN ĐẾN SỰ HOÀN THIỆN LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC TP. HỒ CHÍ MINH – 2002
LỜI CẢM ƠN Xin chân thành biết ơn tất cả quí thầy - cô đã tận tình giảng dạy trong thời gian học tập lớp cao học quản lý giáo dục tại trường Đại học Sư Phạm TP.HCM. Xin trân trọng công sức và cảm ơn TS. Cao Duy Bình đã tận tình hướng dẫn tôi hoàn thành luận văn này. Xin cảm ơn các Anh (Chị) Hiệu trưởng, Phó hiệu trưởng, Tổ trưởng chuyên môn các trường THPT Bán công: Thailraan, Marie Curie, Trần Khai Nguyên, Nguyễn An Ninh, Nam Kỳ Khỏi Nghĩa, Hoàng Hoa Thám, Nguyễn Trung Trực, Nguyễn Thái Bình, Lý Tự Trọng đã giúp thực hiện điều tra thực trạng, đóng góp ý kiến, động viên trong quá trình thực hiện luận văn. Xin cảm ơn tập thể Cán bộ - Giáo viên - Công nhân viên trường THPT BC Hàn Thuyên đã động viên và tạo điều kiện thuận lợi nhất giúp tôi hoàn thành nhiệm vụ học tập. Luận văn không tránh khỏi những thiếu sót, kính mong được sự chỉ dẫn và thông cảm của các Thầy Cô, các đồng nghiệp và các bạn. NGUYỄN VIỆT CƯỜNG 3
MỤC LỤC LỜI CẢM ƠN .................................................................................................................... 3 MỤC LỤC .......................................................................................................................... 4 PHẦN 1: PHẦN MỞ ĐẦU................................................................................................ 8 1. Lý do chọn đề tài. ....................................................................................................... 8 2. Mục đích nghiên cứu. .............................................................................................. 10 3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu. ....................................................................... 10 4. Nhiệm vụ nghiên cứu. .............................................................................................. 10 4.1. Tổng quan cơ sở lý luận về công tác đánh giá GV. ........................................... 10 4.2. Điều tra thực trạng công tác đánh giá GV trong các trường BC hiện nay. ...... 10 4.3. Đề ra giải pháp nhằm hoàn thiện việc đánh giá GV phù hợp với đặc thù trường bán công và hướng sử dụng kết quả đánh giá đối với nhà quản lý. ......................... 11 5. Giả thuyết khoa học. ................................................................................................ 11 6. Giới hạn đề tài. ......................................................................................................... 11 7. Những phương pháp nghiên cứu. ........................................................................... 11 7.1. Những phương pháp tiếp cận trong nghiên cứu. ............................................... 11 7.2. Các phương pháp cụ thể. ...................................................................................... 12 7.2.1. Phương pháp nghiên cứu tài liệu: .................................................................. 12 7.2. Phương pháp điều tra: ....................................................................................... 12 7.2.3. Phướng pháp lấy ý kiến chuyên gia: .............................................................. 13 Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ ĐÁNH GIÁ ............................................................. 14 1.1. Khái niệm đánh giá - Đánh giá trong giáo dục - Đánh giá GV. ......................... 14 4
1.2. Vài khía canh tâm lý cần quan tâm trong việc đánh giá GV. ............................. 17 1.3. Vài vấn đề xã hội có ảnh hưởng đến việc đánh giá GV ...................................... 18 1.4. Mục đích của việc đánh giá trên góc độ phục vụ công tác quản lý. ................... 19 1.5. Nguyên tắc - yêu cầu và qui trình của hoạt đông đánh giá. ............................... 19 1.5.1. Nguyên Tắc: .................................................................................................... 19 1.5.2. Yêu Cầu ........................................................................................................... 21 1.5.3. Qui trình .......................................................................................................... 22 1.5.4. Phương pháp đánh giá.................................................................................... 23 1.6. Lý thuyết về định chuẩn đánh giá. ....................................................................... 24 1.6.1. Định tính. ........................................................................................................ 25 1.6.2. Định lượng ...................................................................................................... 26 1.7. Hiệu trưởng và việc đánh giá GV. ........................................................................ 28 1.7.1. Vị trí và vai trò HTrưởng trong việc đánh giá. .............................................. 28 1.7.2. Nhiệm vụ người GV- đối tượng đánh giá. ...................................................... 29 1.7.3. Những mặt năng lực và phẩm chết cụ thể của GV cần được Đgiá. ............... 32 1.7.4. Những tiêu chuẩn hiện hành do Bộ và Sở GD - ĐT qui định. ........................ 32 KẾT LUẬN CHƯƠNG 1.............................................................................................. 35 Chương 2: THỰC TRẠNG VIỆC ĐÁNH GIÁ GIÁO VIÊN TẠI CÁC TRƯỜNG THPT BC TP.HCM ......................................................................................................... 37 2.1 . Khái lựơc tình hình các trường THPT BC tại thành phố. ................................. 37 2.1.1. Quá trình hình thành và phát triển. ................................................................ 37 2.1.2. Tình hình đôi ngũ CB - GV ............................................................................. 40 2.1.3. Những đặc thù của loại hình trường BC. ....................................................... 41 5
2.2. Tổ chức quá trình nghiên cứu. ............................................................................. 44 2.2.1. Quan điểm nghiên cứu. ................................................................................... 44 2.2.2. Bộ công cụ khảo sát thực trạng. ..................................................................... 45 2.2.3. Chọn mẫu nghiên cứu. .................................................................................... 45 2.2.4. Tổ chức nghiên cứu......................................................................................... 46 2.3. Thực trạng việc đánh giá GV thông qua kết quả điều tra................................... 48 2.3.1. Nhận thức về hoạt đông đánh giá GV. ........................................................... 48 2.3.2. Tiêu chuẩn Đgiá hiện hành............................................................................. 57 2.3.3. Các giai đoạn của tiến trình Đgiá hiện hành. ................................................ 62 2.3.4. Tác dụng của quá trình Đgiá. ......................................................................... 66 KẾT LUẬN CHƯƠNG 2.............................................................................................. 66 Chương 3: GIẢI PHÁP VƯƠN ĐẾN SỰ HOÀN THIỆN VIỆC ĐÁNH GIÁ GIÁO VIÊN TRƯỜNG THPT BÁN CÔNG ............................................................................ 68 3.1. Một số căn cứ trong việc đề xuất giải pháp hoàn thiện. ..................................... 68 3.1.1. Quan điểm của Đảng và Nhà nước ................................................................ 68 3.1.2. Định hướng về tình hình phát triển các trường THPT BC tại thành phố....... 69 3.2. Các giải pháp vươn đến sự hoàn thiện việc Đgiá thực hiện nhiệm vu GV. ....... 71 3.2.1. Tiêu chuẩn Đgiá.............................................................................................. 71 3.2.2. Phương thức đánh giá việc thực hiện nhiệm vụ Giáo viên............................. 75 3.2.3. Tổ chức thực hiện. .......................................................................................... 80 3.3. Đgiá tính khả thi và hiệu quả. .............................................................................. 81 KẾT LUẬN CHƯƠNG 3.............................................................................................. 83 PHẨN 3: KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ........................................................................ 84 6
1. Kết luận. .................................................................................................................... 84 2. Kiến nghị. ................................................................................................................. 85 2.1. Đối với Bộ Giáo dục và Đào tạo. ...................................................................... 86 2.2. Đối với Sở Giáo dục và Đào tạo TP. Hồ Chí Minh. .......................................... 86 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ....................................................................... 87 PHỤ LỤC ......................................................................................................................... 91 7
PHẦN 1: PHẦN MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài. Từ chủ trương đổi mới của Đại hội Đảng lần VI - 1986, từ năm 1987 - 1988 các trường lớp hệ B trong trường công lập được hình thành với chủ trương tận dụng cơ sở vật chất hiện có nhằm đáp ứng nhu cầu học tập của HS, mô hình trường - lớp hệ B bất nguồn từ TP.HCM được coi là một "đột phá" trong việc tháo gỡ những ràng buộc của cơ chế và đã tạo điều kiện để các trường góp phần khắc phục các khó khăn về vốn đầu tư cho cơ sở vật chất, cải thiện đời sống của CB - GV - CNV ngành GD và tạo chỗ học cho HS có nhu cầu. Trường - lớp hệ B đã không thể tồn tại mãi mãi bởi tính hợp pháp của nó không được nêu đến trong hệ thống văn bản pháp qui của ngành GD. Từ nghị quyết hội nghị TW4 - khóa VII" ... huy động toàn xã hội làm giáo dục, động viên các tầng lớp nhân dân góp sức xây dựng nền giáo dục quốc dân dưới sự quản lý của Nhà Nước" và với chủ trương Xã hội hóa giáo dục, Đảng ta đã khẳng định "củng cố trường công, chuyển một số trường công sang bán công, khuyến khích mở trường dân lập, đa dạng hóa các hình thức đào tạo". Thời gian qua, vận động theo tinh thần của nghị quyết TW4, ngành GD bậc THPT - TP.HCM đã thực hiện bán công hóa hệ B tách lớp bán công ra khỏi trường công (1997 - 2000). Hiện nay số trường THPT bán công đã chiếm một tỉ lệ gần 25% so với trường THPT công lập và cũng đặt ra nhiều vấn đề mới trong công tác quản lý. Các yếu tố đầu vào của chất lượng GD đào tạo trong nhà trường, ngoài các yếu tố về khả năng, động cơ học tập của HS; chất lượng chương trình các môn học; thời gian học tập và cơ sở vật chất - trang thiết bị phục vụ dạy học ... thì đội ngũ GV có đủ năng lực và phẩm chất là một yếu tố rất quan trọng. Để có được một đội ngũ GV tốt, người HTrưởng cần làm tốt việc tổ chức khoa học lao động quản lý, trong đó phải thực hiện tốt việc Đgiá GV một mặt để phục vụ cho hoạt động bố trí sử dụng mặt khác giúp cho người GV nhận thức những mục tiêu phấn đấu cá nhân nhằm đáp ứng yêu cầu của nhà trường. 8
Đặc trưng cơ cấu nhân sự của trường PTTH BC với đa phần là lực lượng GV thuộc diện hợp đồng thỉnh giảng, trực tiếp với HTrưởng - cùng lúc họ hoạt động với nhiều trường khác (công lập - bán công - dân lập) và HS với đầu vào chất lượng thấp tạo nét đặc thù ương việc chỉ đạo thực hiện nhiệm vụ nâng cao chất lượng giáo dục đào tạo; việc quản lý hoạt động của GV trong đó có việc Đgiá chất lượng thực hiện nhiệm vụ. Đgiá GV là một hoạt động quan trọng, thường xuyên trong quá trình quản lý của người HTrưởng. Đã có quản lý thì tất yếu phải Đgiá để công nhận quá trình lao động của người GV, để động viên khen thưởng hoặc uốn nắn phê bình đồng thời để có hướng sử dụng hợp lý nhất. Do đặc thù của trường BC, công việc Đgiá khá phức tạp bởi lẽ phải nhìn nhận được khả năng của người GV tác động vào đối tượng HS với đặc điểm đa phần yếu kém, thái độ học tập chưa tốt; nổi bật phải là phương pháp dạy học, nghệ thuật GD sao cho đạt hiệu quả cao nhất. Những vấn đề thực tiễn vừa nêu đòi hỏi người HTníởng trường BC phải nhanh chóng có sự điều chỉnh về tổ chức khoa học lao động quản lý của một cách thích hợp để thực hiện được mục tiêu GD đi đôi với việc bảo đảm thực hiện đúng qui chế trường ngoài công lập cũng như điều lệ trường THPT. Trong cái đặc thù của trường BC, hoạt động quản lý nói chung và việc Đgiá GV nói riêng mang một ý nghĩa mới trong việc nâng cao chất lượng và hiệu quả sử dụng GV. Tại TP.HCM, tuy trường BC đã hình thành và phát triển hơn 10 năm qua, công tác Đgiá GV đ loại hình trường này được thực hiện còn dáng dấp theo khuôn như các trường công lập và tất nhiên cũng có những chuẩn mực không phù hợp với đặc điểm của lực lượng GV và chất lượng HS tại trường BC. Là một CBQL trường THPT BC tại TP.HCM, Tôi chọn đề tài :"THỰC TRẠNG HOẠT ĐỘNG ĐÁNH GIÁ VIỆC THỰC HIỆN NHIỆM VỤ CỦA NGƯỜI GIÁO VIÊN TRONG TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG BÁN CÔNG VÀ GIẢI PHÁP VƯƠN ĐẾN SỰ HOÀN THIỆN" với hy vọng góp phần nhỏ bé vào việc nâng cao chất lượng hoạt động quản lý của HTrưởng trường THPT BC. 9
2. Mục đích nghiên cứu. Đề tài đã nêu có mục đích chính là khảo sát thực trạng hoạt động Đgiá, từ đó đề xuất giải pháp cho các chuẩn Đgiá hiện hành góp phần hoàn thiện hoạt động Đgiá việc thực hiện nhiệm vụ của GV của loại hình trường BC. Mục đích chính ấy có thể tách thành các mục tiêu nhỏ như: • Tìm hiểu lý luận về Đgiá và các vấn đề liên quan trong hoạt động Đgiá . • Xác định những vấn đề cần được quan tâm từ thực trạng của việc Đgiá hiện hành, việc sử dụng kết quả Đgiá đó cho công tác quản lý. • Đề xuất giải pháp mới cho việc Đgiá và hướng sử dụng kết quả Đgiá. 3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu. • Đối tượng nghiên cứu: Hoạt động của người HTrưởng trường THPT BC trong việc Đgiá GV thực hiện nhiệm vụ. • Khách thể nghiên cứu: Công tác quản lý của HTrưởng các trường THPT BC. 4. Nhiệm vụ nghiên cứu. Những nhiệm vụ cần thực hiện của đề tài nghiên cứu bao gồm: 4.1. Tổng quan cơ sở lý luận về công tác đánh giá GV. • Lý thuyết về Đgiá nói chung và Đgiá trong hoạt động GD. • Công tác Đgiá GV trong nhiệm vụ quản lý của HTrưởng. 4.2. Điều tra thực trạng công tác đánh giá GV trong các trường BC hiện nay. • Nhận thức và hiểu biết của HTrưởng về hoạt động Đgiá • Xác định các điểm cần quan tâm trong tổ chức thực hiện việc Đgiá. • Kết quả và lợi ích việc Đgiá chính xác năng lực thực hiện nhiệm vụ của GV trong công tác quản lý và trong việc nâng cao hiệu quả GD tại trường. 10
4.3. Đề ra giải pháp nhằm hoàn thiện việc đánh giá GV phù hợp với đặc thù trường bán công và hướng sử dụng kết quả đánh giá đối với nhà quản lý. 5. Giả thuyết khoa học. Việc đánh giá chính xác hoạt động của người GV, đặc biệt là đánh giá hoạt động giảng dạy và GD phù hợp với loại hình trường bán công sẽ tạo điều kiện để HTrưởng làm tốt quá tình quản lý chỉ đạo và sử dụng hợp lý nguồn nhân lực góp phần quyết định cho việc thực hiện mục tiêu GD của nhà trường. 6. Giới hạn đề tài. • Do điều kiện và khả năng nghiên cứu chưa cho phép, đề tài xin được giới hạn phạm vi về không gian: chỉ xem xét vấn đề ở trường BC bậc THPT tại TP.HCM. • Căn cứ điều 63 - chương 4, Luật Giáo dục (Quốc hội khóa 10 - 1998), GV có 5 nhiệm vụ, người HTrưởng phải quản lý và Đgiá việc thực hiện những nhiệm vụ này. Tuy nhiên trong phạm vi của đề tài xin được tập trung nghiên cứu việc Đgiá thực hiện nhiệm vụ thứ nhất:" Giáo dục, giảng dạy theo mục tiêu, nguyên lý, chương trình GD" bởi lẽ đây là nhiệm vụ quan trọng nhất của người GV góp phần thực hiện mục tiêu GD của nhà trường. 7. Những phương pháp nghiên cứu. 7.1. Những phương pháp tiếp cận trong nghiên cứu. • Hoạt động của người GV trong việc thực hiện nhiệm vụ GD, giảng dạy là hoạt động rất đặc thù và sáng tạo. Do vậy, việc Đgiá phải có khả năng phát hiện được giá trị sáng tạo, cái mới riêng biệt ở mỗi GV. • Nhiệm vụ của người GV luôn gắn liền với nhu cầu phát triển của GD nói riêng nhu cầu phát triển của xã hội nói chung. Vì thế khi Đgiá cần phải so sánh, đối chiếu trên quan điểm phù hợp. 11
• Đgiá GV trong việc thực hiện nhiệm vụ phải xem xét phân tích trong mối liên hệ giữa các yếu tố: chất lượng HS; điều kiện làm việc; công tác quản lý của Htrưởng; nguồn đào tạo và quá trình bồi dưỡng chuyên môn; những yếu tố tâm lý - xã hội... tác động đến người GV. • Đgiá là phương tiện cho hoạt động quản lý do đó phải chú ý đến nhu cầu và mục đích của chủ thể Đgiá. Đgiá cũng là một quá trình phải đước thực hiện một cách thường xuyên và phải mang lại hiệu quả đồng thời còn phải quan tâm đến lợi ích của việc Đgiá cho công tác quản lý. • Để phục vụ cho chủ trương nâng cao chất lượng giảng dạy, nghiên cứu về Đgiá cũng cần đặt trong mối liên hệ việc thực hiện của người GV trong việc đổi mới phương pháp giáo dục - giảng dạy phù hợp với đối tượng HS. 7.2. Các phương pháp cụ thể. 7.2.1. Phương pháp nghiên cứu tài liệu: o Nghiên cứu lý luận về hoạt động Đgiá o Nghiên cứu các phương thức thực hiện vấn đề Đgiá GV hiện hành của cấp Bộ, Sở, tìm hiểu những vấn đề cần hoàn thiện. o Nghiên cứu việc vận dụng xây dựng chuẩn Đgiá của các trường cùng kết quả thực hiện việc Đgiá. 7.2. Phương pháp điều tra: • Phương pháp điều tra qua phiếu: xem xét thực tiễn vấn đề Đgiá GV đang áp dụng tại các trường và làm điều tra bằng phiếu câu hỏi. Qua điều tra, tìm hiểu nhận thức và tác dụng của hoạt động Đgiá; rút ra những điểm mạnh và yếu trong công tác Đgiá và sử dụng kết quả Đgiá. • Phương pháp quan sát: Theo dõi các hồ sơ lưu trữ về hoạt động Đgiá việc thực hiện nhiệm vụ của GV; tham dự cùng HTrưởng - tổ trưởng - thanh tra chuyên môn để nắm qui trình cách thức Đgiá. 12
• Phương pháp trao đổi hoặc phỏng vấn : xin ý kiến của các CBQL làm rõ những điều chưa thể hiện hết qua điều tra và nội dung giải pháp đề nghị. ❖ Phương pháp thống kê: sử dụng trong phân tích và xử lý dữ liệu. 7.2.3. Phướng pháp lấy ý kiến chuyên gia: Trao đổi với CB chuyên môn cấp Sở để tìm thông tin về tính khả thi của các giải pháp liên quan đã đề xuất. 13
PHẨN 2: NỘI DUNG NGHIÊN CỨU Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ ĐÁNH GIÁ 1.1. Khái niệm đánh giá - Đánh giá trong giáo dục - Đánh giá GV. SƠ LƯỢC KHÁI NIỆM ĐÁNH GIÁ Đại tự điển tiếng Việt nêu định nghĩa chung về khái niệm đánh giá: là nhận xét, bình phẩm về giá trị. [44;tr.589] Trong các tài liệu về GD, kinh tế... Có nhiều định nghĩa của các tác giả về khái niệm đánh giá (liên quan đến quản lý) chẳng hạn : * Tiếp cận theo hướng nhằm phản ánh giá trị của khách thể được Đgiá: [33]  "Đánh giá là hoạt động để nhận thông tin mà nó cho ta biết giá trị của đối tượng" (S.L Rubinstein)  "Đánh giá là quá trình thu thập bằng chứng và tiến hành phán xét về bản chất của đối tượng, phạm vi và sự tiến bộ để đạt được những yêu cầu thực hiện đặt ra trong chuẩn ở thời điểm thích hợp, thực hiện phán xét mức độ của năng lực" (A.Neives)  "Đánh giá là dựa vào sự đo lường, nhận xét về sự đạt được mục tiêu so với chuẩn" (Yvan Abernant) * Tiếp cận theo hướng là giá trị sử dụng đối với chủ thể Đgiá : [22; tr.l2]  "Đánh giá là một thứ thông tin phản hồi trong mọi quá trình có điều khiển"  "Đánh giá là quá trình thu thập, xử lý thông tin để giúp cho quá trinh lập kế hoạch hoặc ra quyết định của các nhà quản lý" Qua các định nghĩa đã nêu có thể nhận thức hai nội dung trong mục tiêu Đgiá, một là nhằm xác định mức độ thực hiện của đối tượng quản lý về nhiệm vụ cần thực hiện so với chuẩn hay tiêu chí định trước và hai là nhằm phục vụ cho nhà quản lý trong hoạch 14
định như là một phương tiện của quản lý. Rõ ràng, cả hai đều rất quan trọng và cần thiết song trên góc độ quản lý chắc hẳn nội dung thứ hai mang ý nghĩa quan trọng nhiều hơn. ĐÁNH GIÁ TRONG GIÁO DỤC. Kết quả của quá trình GD là tích hợp kết quả của nhiều nhân tố: mục tiêu đào tạo; chương trình đào tạo; kế hoạch dạy học; cơ sở vật chất; đội ngũ GV; công tác quản lý; chất lượng HS... Trong quản lý GD, Đgiá được hiểu là quá trình hành động được thực hiện nhằm xác định mức độ thực hiện của đối tượng quản lý về mục tiêu cần thực hiện trên cơ sở so sánh, phân tích với mục tiêu. Đgiá trong GD có thể xem là phương tiện để thu thập dữ liệu về các đặc tính của các nhân tố tham gia vào quá trình GD một cách có hệ thống và lấy đó làm cơ sở cho những hành động thích hợp tiếp sau nhằm phát triển GD [li]. Như thế, phải Đgiá toàn diện các mặt: mục tiêu đào tạo; Chương trình đào tạo; Kế hoạch dạy học; Cơ sở vật chất; Đội ngũ GV; Chất lượng công tác quản lý; Chất lượng HS ...Các mặt Đgiá trong GD nêu trên, hoạt động Đgiá liên quan đến hành vi con người là vô cùng phức tạp vì không phải mọi hành vi đều đo được, đồng thời nó còn phụ thuộc vào môi trường tin cậy bên trong tổ chức, thiện chí và khuynh hướng khuyến khích cải tiến của chủ thể Đgiá... ĐÁNH GIÁ GIÁO VIÊN. Đgiá các cá nhân trong tổ chức là rất cần thiết, đặc biệt khi mục đích Đgiá hướng vào việc hoàn thiện hoạt động của tổ chức và của từng cá nhân. Đgiá việc thực hiện công tác của cá nhân, theo Dale Yoder, là một "hệ thống chính thức" duyệt xét và xác định mức độ hoàn thành công tác của một cá nhân theo định kỳ - cụm từ "hệ thống chính thức" này được hiểu phải bao gồm cả một tiến trình có tính hệ thống và mang tính khoa học [38; tr326]. Bộ Giáo dục - Đào tạo nước ta quan niệm Đgiá GV tiểu học:"Đgiá, xếp loại chuyên môn - nghiệp vụ GV là nhiệm vụ của các cấp quản lý GD nhằm quản lý và động viên, giúp đỡ GV phấn đấu thực hiện tốt nhiệm vụ giảng dạy và GD, góp phần nâng cao hiệu quả và chất lượng GD" [25] 15
Đgiá GV là một hoạt động quan trọng, thường xuyên trong quá trình quản lý chỉ đạo của người HTrưởng - tính thường xuyên qua từng giai đoạn mang ý nghĩa đặc biệt cần thiết nếu ta quan niệm Đgiá nhằm mục đích giúp đỡ hay để cải tiến, nhát là khi Đgiá phục vụ việc theo dõi một phương pháp mới, một công nghệ mới. Đgiá GV là lấy yêu cầu nhiệm vụ làm chuẩn để so sánh mức độ thực hiện và cần được thực hiện bởi người quản lý trực tiếp theo hướng có quan tâm đến điều kiện, so sánh bước đi từ khởi điểm và khả năng khắc phục khó khăn trong quá trình thực hiện nhiệm vụ. Kết quả Đgiá GV là khâu quan trọng và mang ý nghĩa quyết định trong công tác tổ chức nhân sự của người quản lý đồng thời còn có tác dụng nâng cao hiệu suất công tác cũng như kích thích quá trình tự vươn lên của GV. Tìm hiểu, Đgiá con người nói chung là tìm hiểu về nhân cách của cá nhân con người thông qua thành quả công việc họ đã thực hiện. Nhưng nhân cách là một cái trừu tượng, khó xác định và biểu hiện ra rất phức tạp do đó không thể Đgiá tất cả các yếu tố của mỗi cá nhân; song chúng ta cần quan tâm những yếu tố có thể Đgiá được và cần thiết phải Đgiá. Mặt khác, sự Đgiá mỗi cá nhân đòi hỏi phải xác định cụ thể, minh bạch và chính xác nghĩa là đòi hỏi phải có một cơ sở với yêu cầu về chất lượng và số lượng nhất định về đối tượng mà nó Đgiá. Để thỏa mãn được yêu cầu này phải xây dựng được những tiêu chuẩn nào đó làm thước đo chung và Đgiá tức là đặt đối tượng vào tương quan với những tiêu chuẩn ấy, so sánh chúng để tun ra độ lệch giữa các đặc điểm của đối tượng với những yêu cầu của tiêu chuẩn. Tuy vậy, do tính trừu tượng của nhân cách - các tiêu chuẩn dùng làm thước đo có khả năng là một tập hợp những yêu cầu cũng trừu tượng và tất yếu kết quả Đgiá thu được từ quá trình tìm hiểu cũng lại là một cái gì đó rất chung chung, Muốn khắc phục điều này, bắt buộc phải xây dựng những cơ sở để Đgiá gắn liền với nhiệm vụ nghĩa là tìm hiểu các hành vi đã bộc lộ trong quá trình thực hiện nhiệm vụ đi đôi với việc xem xét kết quả, hiệu quả của những hành vi đó. 16
1.2. Vài khía canh tâm lý cần quan tâm trong việc đánh giá GV.  Kết quả Đgiá của người quản lý có tác động mạnh mẽ đến GV. Nó tạo một trạng thái cảm xúc chi phối toàn bộ hành vi và tạo ảnh hưởng đến hoạt động tiếp sau của GV. Nếu đó là Đgiá chính xác - đặc biệt với kết quả đạt tốt, GV sẽ tự tin hơn, phấn khởi hơn trong việc ra sức nâng cao hiệu suất công tác và phấn đấu vươn lên ương việc thực hiện nhiệm vụ.  Đgiá cần quan tâm chỉ ra sự cố gắng của từng GV nghĩa là phải có sự kết hợp so sánh giữa năng lực với kết quả đạt được trên quan điểm xem trọng những nỗ lực vượt trên năng lực thông qua sự cố gắng và tinh thần trách nhiệm. Đây cũng là một "liệu pháp tâm lý" có khả năng kích thích, động viên tình thần nỗ lực của người GV có hiệu quả.  Kết quả Đgiá không chỉ có ảnh hưởng đến GV mà còn liên quan đến chính người quản lý . Nếu sự Đgiá là đúng đắn, tìm được sự đồng tình của nhiều người thì tác dụng sẽ rất Iđn, tạo nên mối quan hệ tốt đẹp trong bầu không khí tập thể và củng cố uy tín của lãnh đạo - ngược lại, sẽ tạo dư luận xấu tạo sự xa cách giữa lãnh đạo với quần chúng và tất nhiên ảnh hưởng đến kết quả chung.  Phổ biến kết quả Đgiá đặc biệt là với kết quả Đgiá xếp loại yếu cũng là một việc mang tính nhạy cảm tuỳ thuộc đặc điểm tâm lý - khí chất của mỗi người được Đgiá. Nói chung phải tuy từng trường hợp mà lựa chọn cách thức hợp lý với sự thận trọng, tế nhị cần thiết.  Xu hướng Đgiá không cụ thể, chung chung : Đgiá tất cả đều tốt (đều yếu) hoặc Đgiá tất cả đều trung bình như nhau là những điều nên tránh vì chúng dễ dẫn đến việc khiến nhân viên hoặc tự thoa mãn hoặc bi quan làm triệt tiêu động lực phấn đấu để thực hiện công việc tốt hơn.  Một số yếu tố có thể làm sai lệch kết quả Đgiá của người lãnh đạo đối với GV cần được lưu ý [23;tr.247,248]: 17
 Để tình cảm cá nhân chi phối việc Đgiá theo kiểu "yêu ai trái ấu cũng tròn". Thiện cảm thì chỉ thiên về cái tốt đẹp - Ác cảm thì lại thiên về cái xấu.  Dùng cách nhìn chủ quan của bản thân mình làm chuẩn Đgiá người khác, "suy bụng ta ra bụng người".  Để tâm trạng bản thân ảnh hưởng kết quả Đgiá, "giận cá chém thớt".  Lầm lẫn hiện tượng với bản chất, nội dung và hình thức, động cơ và hành vi như là "trông mặt mà bắt hình dong". 1.3. Vài vấn đề xã hội có ảnh hưởng đến việc đánh giá GV  Hệ thống quản lý GD trong cơ chế bao cấp GD cộng với tình trạng khó khăn về đời sống và thiếu GV thời gian trước đây ít nhiều tạo tâm lý và tâm thái còn nhiều biểu hiện của sự e dè, nương cậy, ngại đụng chạm, lợi người lợi mình ... trong hoạt động Đgiá làm cho việc Đgiá thiếu tính chính xác.  Cơ chế quản lý điều hành chưa giao hết quyền hạn thực sự cho người lãnh đạo và lực lượng thanh tra trong việc sử dụng kết quả Đgiá, làm cho việc Đgiá nhiều khi trở thành hình thức.  Một số GV có tâm lý thỏa mãn , bằng lòng với mảnh bằng đào tạo sư phạm và chức nghiệp xã hội thường có phản ứng rất nhạy cảm, có khả năng "bảo vệ" rất vững vàng khi được Đgiá chưa tốt về trình độ tay nghề - năng lực sư phạm; họ xem đó là lãnh địa "bất khả xâm phạm", đụng chạm đến lòng tự trọng và tự ái nghề nghiệp chính đáng của GV !  Trong một thời gian dài, do chúng ta chưa làm rõ mối quan hệ giữa Đgiá và thi đua dẫn đến việc xem chuẩn thi đua là chuẩn Đgiá, kết quả thi đua là kết quả Đgiá; Nếu hiểu thi đua là cùng nhau đưa hết khả năng ra làm nhằm thúc đẩy lẫn nhau đạt thành tích tốt nhất trong mặt hoạt động nào đó [44; tr.l559] thì Đgiá trở thành cơ sở quyết định cho kết quả thi đua: kết quả Đgiá có tốt mới xem xét vị trí cao trong thi đua; trong thi đua người ta thường đề cập đến cái tốt đẹp mà ít đề cập đến cái khiếm khuyết, thi đua chủ yếu là động viên kích thích những cá nhân có thành tích vượt trên yêu cầu đề ra. 18
1.4. Mục đích của việc đánh giá trên góc độ phục vụ công tác quản lý. Vận dụng quan điểm của Cronbach, Đgiá là quá trình thu thập thông tin tạo kết quả để sử dụng cho ba loại quyết định: quyết định giúp cải tiến, hoàn thiện đội ngũ; Quyết định về mặt quản lý hành chánh của người Đgiá; Quyết định có liên quan đến cá nhân được Đgiá [21;tr.28], có thể lý giải các loại quyết định trên trong hoạt động Đgiá GV như sau: • Quyết định giúp cải tiến, hoàn thiện đội ngũ: trong nhà trường nội dung này thể hiện qua việc cung cấp thông ùn phản hồi cho GV, giúp họ hiểu được nhà quản lý nhận định gì về chất lượng hoạt động của mình và từ đó nhận thức những gì cần được quan tâm phấn đấu nhằm cải thiện hiệu năng công tác góp phần hoàn thiện cá nhân, nâng cao hiệu quả của nhà trường. • Quyết định về mặt quản lý hành chánh của người Đgiá: bao gồm những quyết định liên quan đến việc đề ra yêu cầu phấn đấu cho cá nhân; về tổ chức thực hiện; về tổ chức nhà trường; về bồi dưỡng nghiệp vụ; phân công nhân sự và phát triển nguồn nhân lực; hoạch định phát triển nhà trường... • Quyết định liên quan đến cá nhân được Đgiá: đó là việc thực hiện chế độ lương bổng, khen thưởng; thăng, giáng chức, thôi hợp đồng, thuyên chuyển... 1.5. Nguyên tắc - yêu cầu và qui trình của hoạt đông đánh giá. 1.5.1. Nguyên Tắc: Nếu dựa trên 5 nguyên tắc chung về Đgiá của Stufebean và Guber (liên quan đến mặt kỹ thuật Đgiá) [21; tr.28]: - Là quá trình tiến hành có hệ thống để xác định phạm vi đạt được của các mục tiêu đã đề ra do vậy phải xác định rõ mục tiêu Đgiá. - Qui trình và công cụ Đgiá phải được chọn theo mục tiêu Đgiá. - Phải có công cụ và biện pháp thích hợp để tìm được giá trị tổng hợp. - Biết những hạn chế của từng công cụ Đgiá để sử dụng cho đúng. 19
- Đgiá là phương tiện để đi đến mục đích chứ bản thân nó không có mục đích. Và dựa trên các nguyên tắc chung nhất về Đgiá của tác giả Lê Đức Phúc (liên quan đến mặt phương pháp Đgiá): - Nguyên tắc tiếp cận hoạt động - nhân cách. - Nguyên tắc đảm bảo tính xã hội lịch sử. - Nguyên tắc đảm bảo mối liên hệ giữa Đgiá và phát triển. - Nguyên tắc đảm bảo sự phù hợp với mục tiêu. - Nguyên tắc đảm bảo sự phù hợp với đặc điểm tâm - sinh lý. - Nguyên tắc đảm bảo tính khách quan, độ tin cậy và độ ứng nghiệm. - Nguyên tắc đảm bảo sự thống nhất giữa Đgiá và tự Đgiá. Có thể vận dụng các nguyên tắc chung nêu trên, trong Đgiá GV như sau: - Phải dựa trên văn bản pháp lý qui định nhiệm vụ của người GV để xác định mức độ kết quả đạt được của khi thực hiện nhiệm vụ. Nhiệm vụ là qui định chung, khi áp dụng vào từng đơn vị phải được cụ thể hóa theo hoàn cảnh, điều kiện, yêu cầu thực tế của đơn vị trong những giai đoạn nhất định. - Công cụ Đgiá phải chọn lựa tương thích với các yếu tố hữu hình hoặc yếu tố vô hình trên cơ sở đảm bảo tính khách quan, độ tin cậy: o Yếu tố hữu hình là các yếu tố có thể đo lường bằng con số, chẳng hạn: tỉ lệ bảo đảm giờ công, tỉ lệ chất lượng sản phẩm (kết quả học tập của HS), các chỉ số về công tác chuyên môn (tiết thao giảng, dự giờ, hội họp...) o Yếu tố vô hình là các yếu tố không thể đo lường bằng con số, do vậy chỉ có thể xác định giá trị mức độ qua việc so sánh với một mẫu định tính chọn trước, chẳng hạn: thái độ nghề nghiệp, lòng thương yêu HS, đạo đức nghề nghiệp, ý thức tổ chức... Một điều đáng lưu ý trong Đgiá GV là có một số tiêu chí Đgiá chứa đựng cả yếu tố hữu hình và vô hình với chất lượng có thể đối lập, thí dụ ta không thể đánh đồng trường 20