i
TÓM TẮT
Nghiên cứu sử dụng mô hình đồng liên kết và mô hình hiệu chỉnh sai số vectơ
để khám phá tác động của các biến vĩ mô đến cán cân thương mại Việt Nam gồm
tổng sản phẩm quốc nội, tỷ giá thực đa phương và đầu tư trực tiếp nước ngoài trong
giai đoạn từ quý 1/2000 đến quý 4/2015. Kết quả nghiên cứu cho thấy, trong dài hạn
tăng trưởng kinh tế và tỷ giá thực đa phương tác động cùng chiều đến cán cân thương
mại Việt Nam. Cụ thể, tăng trưởng kinh tế tăng 1% thì cán cân thương mại tăng
6,139%, tỷ giá thực đa phương tăng 1% thì cán cân thương mại tăng 0,920%. Tuy
nhiên, bài nghiên cứu cũng cho thấy đầu tư trực tiếp nước ngoài lại tác động ngược
lên CCTM. Cụ thể, khi đầu tư trực tiếp nước ngoài tăng 1% thì cán cân thương mại
giảm 0,626%. Trong ngắn hạn, bằng phương pháp kiểm định nhân quả Granger, phân
tích phản ứng đẩy và phân rã phương sai, bài nghiên cứu cho thấy sự tác động của
tăng trưởng kinh tế, tỷ giá thực đa phương và đầu tư trực tiếp nước ngoài ở mức ý
nghĩa 1% với mức điều chỉnh về cân bằng là 18,6%. Cụ thể, tăng trưởng kinh tế và
đầu tư trực tiếp nước làm CCTM xấu đi, tỷ giá thực đa phương có hiệu ứng tuyến J
rõ nét.
ii
LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan luận văn này chưa từng được trình nộp để lấy học vị thạc sĩ
tại bất cứ một trường đại học nào. Luận văn này là công trình nghiên cứu riêng của
tác giả, kết quả nghiên cứu là trung thực, trong đó không có các nội dung đã được
công bố trước đây hoặc các nội dung do người khác thực hiện ngoại trừ các trích dẫn
được dẫn nguồn đầy đủ trong luận văn.
Tác giả
Đinh Trung Nhựt
iii
LỜI CẢM ƠN
Trước hết, tôi chân thành cảm ơn ban lãnh đạo nhà trường, các thầy cô đã tận
tình giảng dạy, truyền đạt kiến thức trong suốt những năm qua. Đặc biệt tôi xin bày
tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến TS. Phạm Thị Tuyết Trinh, người đã tâm huyết, tận tình
chỉ bảo, trực tiếp hướng dẫn tôi thực hiện luận văn này.
Ngoài ra, trong quá trình học tập và đặc biệt trong thời gian thực hiện nghiên
cứu viết luận văn, tôi đã nhận được sự cảm thông, chia sẻ và hỗ trợ rất nhiều về mặt
chi phí, thời gian từ ban lãnh đạo công ty cổ phần phần mềm SS4U. Tôi xin gửi lời
cảm ơn chân thành nhất đến ban lãnh đạo, các đồng nghiệp của tôi trong công ty. Đặc
biệt, tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến anh Thẩm Văn Hương (Tổng giám đốc)
và anh Thẩm Minh Văn (cấp trên trực tiếp của tôi) đã tạo mọi điều kiện thuận lợi cho
tôi hoàn thành luận văn của mình.
Cuối cùng, nhân dịp này tôi đặc biệt xúc động gửi lời cảm ơn và tình cảm sâu
sâu nặng nhất đến gia đình tôi. Tuy rằng ba, má và các anh chị không hiểu hết được
chuyên ngành của tôi nhưng chính họ là hậu phương, ủng hộ tinh thần và vật chất vô
điều kiện đối với tôi trong suốt thời gian ngồi trên ghế nhà trường cho đến những năm
trên giảng đường đại học và đặc biệt là thời gian học cao học của tôi.
Chân thành cảm ơn!
Tác giả
Đinh Trung Nhựt
iv
MỤC LỤC
TÓM TẮT ....................................................................................................................i
LỜI CAM ĐOAN ...................................................................................................... ii
LỜI CẢM ƠN ........................................................................................................... iii
MỤC LỤC ..................................................................................................................iv
DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT .....................................................................................vi
DANH MỤC BẢNG ................................................................................................ vii
DANH MỤC HÌNH ................................................................................................ viii
CHƯƠNG 1. GIỚI THIỆU NGHIÊN CỨU ............................................................... 1
1.1. Tính cấp thiết của đề tài ................................................................................... 1
1.2. Mục tiêu của đề tài ........................................................................................... 2
1.3. Câu hỏi nghiên cứu .......................................................................................... 2
1.4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu .................................................................... 2
1.5. Phương pháp nghiên cứu .................................................................................. 2
1.6. Đóng góp của đề tài .......................................................................................... 3
1.7. Bố cục nghiên cứu ............................................................................................ 3
CHƯƠNG 2. NHỮNG LÝ LUẬN CƠ BẢN VỀ CÁN CÂN THƯƠNG MẠI VÀ
CÁC NHÂN TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN CÁN CÂN THƯƠNG MẠI ......................... 4
2.1. Cán cân thương mại ......................................................................................... 4
2.2. Tỷ giá hối đoái và cán cân thương mại ............................................................ 5
2.3. Tăng trưởng kinh tế và cán cân thương mại .................................................... 8
2.4. Đầu tư trực tiếp nước ngoài và cán cân thương mại ...................................... 10
2.5. Khảo lược nghiên cứu thực nghiệm về các nhân tố ảnh hưởng đến CCTM .. 12
2.5.1. Nghiên cứu tại các nước phát triển ......................................................... 12
2.5.2. Nghiên cứu tại các nước đang phát triển ................................................. 13
CHƯƠNG 3. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ...................................................... 19
3.1. Mô hình nghiên cứu ....................................................................................... 19
3.2. Biến số và dữ liệu nghiên cứu ........................................................................ 20
3.3. Yếu tố mùa của dữ liệu .................................................................................. 21
3.4. Tính dừng của dữ liệu .................................................................................... 23
v
3.5. Phương pháp ước lượng ................................................................................. 24
CHƯƠNG 4. PHÂN TÍCH KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU ........................................... 26
4.1. Phân tích thống kê mô tả ................................................................................ 26
4.1.1. Diễn biến cán cân thương mại Việt Nam giai đoạn 2000 – 2015. .......... 26
4.1.2. Diễn biến tăng trưởng kinh tế ................................................................. 27
4.1.3. Diễn biến tỷ giá thực đa phương ............................................................. 29
4.1.4. Diễn biến đầu tư trực tiếp nước ngoài ..................................................... 35
4.1.5. Đặc điểm thống kê và tương quan của biến số ....................................... 36
4.2. Kết quả kiểm định quan hệ đồng liên kết ....................................................... 38
4.3. Phân tích tác động trong dài hạn .................................................................... 39
4.4. Kết quả ước lượng tác động ngắn hạn bằng VECM ...................................... 41
4.5. Kết quả kiểm định nhân quả Granger ............................................................ 44
4.6. Phân tích phản ứng đẩy .................................................................................. 45
4.7. Phân tích phân rã phương sai ......................................................................... 47
CHƯƠNG 5. KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ............................................................ 49
5.1. Kết luận .......................................................................................................... 49
5.2. Kiến nghị ........................................................................................................ 49
5.3. Hạn chế của bài nghiên cứu và hướng phát triển ........................................... 50
TÀI LIỆU THAM KHẢO ......................................................................................... 52
Danh mục tài liệu tham khảo tiếng việt ................................................................ 52
Danh mục tài liệu tham khảo tiếng anh ................................................................. 53
PHỤ LỤC .................................................................................................................. 59
