ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
KHOA KINH TẾ
---------------
NGUYỄN THỊ THỤY HƯƠNG
PHÁT TRIỂN THỊ TRƯỜNG
TRÁI PHIẾU CHÍNH PHỦ Ở VIỆT NAM
LUẬN VĂN THẠC SỸ KINH TẾ CHÍNH TRỊ
HÀ NỘI, 2006
ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
KHOA KINH TẾ
---------------
NGUYỄN THỊ THỤY HƯƠNG
PHÁT TRIỂN THỊ TRƯỜNG TRÁI PHIẾU CHÍNH PHỦ
Ở VIỆT NAM
Chuyên ngành: Kinh tế Chính trị
Mã số: 6 031 01
LUẬN VĂN THẠC SỸ KINH TẾ CHÍNH TRỊ
Người hướng dẫn khoa học: PGS. TS. TRẦN THỊ THÁI HÀ
Hà Nội, 2006
MỤC LỤC
NỘI DUNG
Trang
MỞ ĐẦU
1
CHƯƠNG 1: PHÁT TRIỂN THỊ TRƯỜNG TRÁI PHIẾU CHÍNH
PHỦ CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN
5
1.1
Thị trường Trái phiếu Chính phủ trong hệ thống tài chính
5
1.1.1
Khái quát về thị trường tài chính Việt Nam
5
1.1.2
Cấu trúc của thị trường tài chính
5
1.1.3
Vai trò của thị trường Trái phiếu Chính phủ
10
1.1.4
Các thành phần tham gia thị trường Trái phiếu Chính phủ
13
1.2
Kinh nghiệm phát triển thị trường trái phiếu chính phủ
của một số nước và bài học cho Việt Nam
16
1.2.1
Thị trường Trái phiếu Chính phủ của một số nước phát triển
16
1.2.2
Thị trường Trái phiếu Chính phủ của một số nước đang phát
triển
20
1.2.3
Một số bài học kinh nghiệm cho Việt Nam
27
CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG THỊ TRƯỜNG TRÁI PHIẾU CHÍNH
PHỦ Ở VIỆT NAM
30
2.1
Quá trình hình thành và phát triển thị trường Trái phiếu
Chính phủ ở Việt Nam
30
2.1.1
Những nhân tố thúc đẩy sự hình thành thị trường nợ Chính
phủ
30
2.1.2
Quá trình hình thành và phát triển của thị trường Trái phiếu
Chính phủ ở Việt Nam
33
2.2
Thực trạng hoạt động phát hành và giao dịch Trái phiếu
Chính phủ ở Việt Nam
36
2.2.1
Thực trạng hoạt động phát hành
36
2.2.2
Thực trạng hoạt động giao dịch trên thị trường thứ cấp
58
2.3
Đánh giá tổng quan về hoạt động của thị trường Trái phiếu
Chính phủ ở Việt Nam
70
2.3.1
Kết quả huy động vốn
70
2.3.2
Các yếu tố thị trường đã từng bước hình thành
72
2.3.3
Các yếu tố phi thị trường còn tồn tại
75
CHƯƠNG 3: ĐỊNH HƯỚNG VÀ GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN THỊ
TRƯỜNG TRÁI PHIẾU CHÍNH PHỦ Ở VIỆT NAM
83
3.1
Sự cần thiết phải hoàn thiện và các tiền đề nhằm phát triển
thị trường Trái phiếu Chính phủ ở Việt Nam
83
3.1.1
Sự cần thiết phải hoàn thiện thị trường Trái phiếu Chính phủ
83
3.1.2
Các tiền đề nhằm phát triển thị trường Trái phiếu Chính phủ
86
3.2
Một số giải pháp nhằm phát triển thị trường Trái phiếu
Chính phủ ở Việt Nam
92
3.2.1
Giải pháp trước mắt
92
3.2.2
Giải pháp dài hạn
110
KẾT LUẬN
118
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO
119
1
MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Phát triển thị trường tài chính nhằm tập trung và phân bổ nguồn lực
của nền kinh tế một cách hiệu quả cho tăng trưởng kinh tế là một trong
những nhiệm vụ quan trọng của các quốc gia đang trong quá trình chuyển
đổi nền kinh tế như Việt Nam. Thị trường trái phiếu là một kênh dẫn vốn
hữu hiệu cho nền kinh tế, tạo ra sự đa dạng hoá các công cụ đầu tư, giảm tải
cho hệ thống ngân hàng, cung cấp phương tiện định giá chuẩn cho các nhà
đầu tư nhờ vậy hỗ trợ sự phát triển cả thị trường tiền tệ và thị trường cổ
phiếu và cuối cùng là kênh tác động chính sách của NHTW.
Là một bộ phận của thị trường trái phiếu, thị trường TPCP Việt Nam
trong những năm gần đây đã có những bước phát triển quan trọng, từng bước
gánh vác được vai trò của mình là tạo kênh huy động vốn cho ngân sách để bù
đắp bội chi ngân sách và góp phần thúc đẩy kinh tế phát triển. Theo dự báo
của IFM về bội chi ngân sách nhà nước giai đoạn 2001-2005 là 2,4% GDP,
trong đó tài trợ trong nước khoảng 1,67%; giai đoạn 2006-2010 bội chi ngân
sách là 2,3% GDP, trong đó tài trợ trong nước là 1,8% GDP. Nếu nhu cầu vay
trong nước được tài trợ thông qua phát hành TPCP thì nhu cầu vốn cần huy
động thời kỳ 2001-2010 là 137.000 tỷ đồng. Để thực hiện chiến lược tăng
trưởng toàn diện và xoá đói giảm nghèo thì lượng vốn cần huy động sẽ
khoảng 840 đến 970 nghìn tỷ đồng. Dự báo nguồn vốn đầu tư từ ngân sách,
vay vốn viện trợ phát triển chính thức (ODA) và thu hút vốn đầu tư trực tiếp
(FDI) sẽ không đủ đáp ứng nhu cầu này và do vậy cần phải huy động thêm
bằng phát hành TPCP. Tuy nhiên, thực tế cho thấy, mặc dù khối lượng TPCP
phát hành qua các năm khá lớn song mức độ tài trợ vốn cho nền kinh tế chưa
nhiều so với 44% GDP của tín dụng ngân hàng và so với tiềm năng huy động
qua kênh này. Cơ chế phát hành còn nhiều bất cập, hoạt động của thị trường
thứ cấp kém sôi động, thiếu tính thanh khoản vì thế không tạo ra được đường
cong lợi tức chuẩn với các kỳ hạn nợ khác nhau. Đồng thời, do tính thanh