Luận văn Thạc sĩ Kinh tế: Xây dựng nông thôn mới trên địa bàn thủ đô Hà Nội hiện nay

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:94

Thêm vào BST

Báo xấu

16
lượt xem 4
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục đích nghiên cứu của Luận văn nhằm làm rõ cơ sở lý luận và thực tiễn vấn đề xây dựng nông thôn mới trên địa bàn thủ đô Hà Nội, từ đó đề xuất quan điểm và giải pháp góp phần xây dựng nông thôn mới trên địa bàn thủ đô Hà Nội thời gian tới. Mời các bạn cùng tham khảo!

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Kinh tế: Xây dựng nông thôn mới trên địa bàn thủ đô Hà Nội hiện nay

BỘ QUỐC PHÒNG HỌC VIỆN CHÍNH TRỊ TRẦN THU HƯƠNG XÂY DỰNG NÔNG THÔN MỚI TRÊN ĐỊA BÀN THỦ ĐÔ HÀ NỘI HIỆN NAY LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ HÀ NỘI - 2013
BỘ QUỐC PHÒNG HỌC VIỆN CHÍNH TRỊ TRẦN THU HƯƠNG XÂY DỰNG NÔNG THÔN MỚI TRÊN ĐỊA BÀN THỦ ĐÔ HÀ NỘI HIỆN NAY Chuyên ngành: Kinh tế Chính trị Mã số: 60 31 01 02 Người hướng dẫn khoa học: TS Phạm Anh Tuấn HÀ NỘI - 2013
KÝ HIỆU CHỮ VIẾT TẮT Chữ viết đầy đủ Chữ viết tắt Công nghiệp hóa, hiện đại hóa CNH – HĐH Nông nghiệp và phát triển nông thôn NN- PTNT Mặt trận Tổ quốc MTTQ Kinh tế xã hội KT-XH Tổng sản phẩm quốc nội GDP
MỤC LỤC Trang MỞ ĐẦU 3 CHƯƠNG 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN XÂY DỰNG NÔNG THÔN MỚI TRÊN ĐỊA BÀN THỦ ĐÔ HÀ NỘI 12 1.1. Một số vấn đề lý luận về xây dựng nông thôn mới trên địa bàn Thủ đô 12 1.2. Thực trạng xây dựng nông thôn mới trên địa bàn thủ đô Hà Nội thời gian qua 29 CHƯƠNG 2 QUAN ĐIỂM, MỤC TIÊU VÀ NHỮNG GIẢI PHÁP CƠ BẢN XÂY DỰNG NÔNG THÔN MỚI TRÊN ĐỊA BÀN THỦ ĐÔ HÀ NỘI THỜI GIAN TỚI 51 2.1. Quan điểm, mục tiêu xây dựng nông thôn mới trên địa bàn Thủ đô Hà Nội thời gian tới 51 2.2. Một số giải pháp cơ bản góp phần đẩy mạnh xây dựng nông thôn mới trên địa bàn thủ đô Hà Nội thời gian tới 59 KẾT LUẬN 76 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO 78 PHỤ LỤC 82
3 MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Nước ta là nước nông nghiệp, có hơn 70% dân số chủ yếu dựa vào sản xuất nông nghiệp nên xây dựng nông thôn vững mạnh có vai trò quan trọng trong sự phát triển CNH-HĐH đất nước. Trong mọi thời kỳ nông thôn Việt Nam là lực lượng chính là hậu phương của cách mạng. Ở mọi giai đoạn giai đoạn cách mạng, Đảng ta luôn khẳng định vai trò, tầm quan trọng to lớn có ý nghĩa chiến lược của nông dân, nông nghiệp, nông thôn. Người nông dân luôn là lực lượng cơ bản của cuộc cách mạng. Sau hơn 20 năm thực hiện đường lối đổi mới cùng với sự đổi mới chung của đất nước, nông nghiệp nông thôn nước ta đạt được nhiều thành tựu to lớn. Nông nghiệp phát triển với tốc độ khá cao theo hướng sản xuất hàng hóa, nâng cao năng suất, chất lượng hiệu quả; đảm bảo vững chắc an ninh lương thực quốc gia. Kinh tế nông thôn chuyển dịch theo hướng tăng công nghiệp, dịch vụ, các hình thức tổ chức sản xuất tiếp tục đổi mới. Bộ mặt nhiều vùng nông thôn thay đổi, đời sống vật chất và tinh thần của dân cư ở hầu hết các vùng nông thôn ngày càng được cải thiện. Tuy nhiên những thành tựu đạt được chưa tương xứng với tiềm năng, lợi thế và chưa đồng đều giữa các vùng. Nông nghiệp còn phát triển kém bền vững, tốc độ tăng trưởng có xu hướng giảm dần, sức cạnh tranh thấp, chưa phát huy tốt các nguồn lực cho phát triển sản xuất, nghiên cứu, chuyển giao khoa học công nghệ và đào tạo nguồn nhân lực còn hạn chế. Việc chuyển dịch cơ cấu kinh tế và đổi mới cách thức sản xuất trong nông nghiệp còn chậm, phổ biến vẫn là sản xuất nhỏ, phân tán; năng suất, chất lượng, giá trị gia tăng nhiều mặt hàng còn thấp. Các hình thức tổ chức xuất chậm đổi mới, chưa đáp ứng yêu cầu phát triển mạnh sản xuất hàng hóa. Nông nghiệp và nông thôn phát triển thiếu quy hoạch, kết cấu hạ tầng kinh tế - xã hội còn yếu kém, môi
4 trường ngày càng ô nhiễm, đời sống người dân nông thôn còn thấp, chênh lệch giàu nghèo giữa thành thị - nông thôn lớn. Do đó xây dựng nông thôn mới là một trong những nhiệm vụ quan trọng hàng đầu của sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đồng thời tăng trưởng kinh tế góp phần cải thiện nâng cao đời sống vật chất tinh thần của người dân nông thôn. Đây còn là mục tiêu, nhiệm vụ của cách mạng xuyên suốt trong quá trình phát triển nước ta. Thủ đô Hà Nội sau khi mở rộng địa giới hành chính, trên 57% diện tích Thủ đô thuộc về khu vực nông thôn và lao động nông nghiệp chiếm trên 62% lực lượng lao động của thành phố. Do đó muốn phát triển kinh tế Thủ đô nhất thiết phải phát triển kinh tế nông nghiệp. Để phát triển nông nghiệp, nông thôn nâng cao đời sống người dân chúng ta phải thực hiện nhiều dự án trong đó có việc xây dựng nông thôn mới trên 11 xã, huyện của địa bàn. Sau khi triển khai chương trình xây dựng nông thôn mới đã thu được một số kết quả đáng kể tuy nhiên vẫn còn không ít những tồn tại và khó khăn cần được giải quyết: công tác tuyên truyền chưa sát với thực tiễn, vai trò làm chủ của người dân chưa phát huy được hết,… do đó xây dựng nông thôn mới là nhiệm vụ trọng tâm trong quá trình phát triển Thủ đô để nơi đây xứng đáng là trung tâm kinh tế xã hội của cả nước về mọi mặt và là tấm gương để các vùng còn lại học tập làm theo. Do đó tác giả lựa chọn đề tài “Xây dựng nông thôn mới trên địa bàn thủ đô Hà Nội hiện nay” làm luận văn thạc sỹ - chuyên ngành Kinh tế chính trị. 2. Tình hình nghiên cứu có liên quan đến đề tài Xung quanh việc nghiên cứu giải quyết vấn đề xây dựng nông thôn mới đã có một số công trình, sách báo và nhiều cuộc hội thảo khoa học trong và ngoài nước nghiên cứu vấn đề này. Trên thế giới phải kể đến: Công trình: “Một số vấn đề về nông nghiệp, nông dân, nông thôn ở các
5 nước và Việt Nam” của tác giả Benedrict J.tria kerrkvliet, Jamesscott Nguyễn Ngọc và Đỗ Đức Định sưu tầm và giới thiệu, NXB Hà Nội ấn hành năm 2000. Trong công trình này các tác giả đã nghiên cứu về vai trò, đặc điểm của nông dân, thiết chế nông thôn ở một số nước trên thế giới và kết quả bước đầu trong nghiên cứu làng truyền thống Việt Nam. Những điểm đáng chú ý của công trình này có giá trị tham khảo cho việc giải quyết những vấn đề của chính sách phát triển nông thôn nước ta hiện nay như: nông dân với khoa học, hệ tư tưởng của nông dân ở thế giới thứ 3, những mô hình tiến hóa nông thôn ở các nước nông nghiệp trồng lúa,....Đặc biệt chú ý là những kết quả nghiên cứu của công trình về làng truyền thống Việt Nam, quan hệ làng xóm – Nhà nước ở Việt Nam trong quá trình chuyển đổi cơ chế quản lý kinh tế. Tác phẩm “Chính sách nông nghiệp trong các nước đang phát triển” của tác giả Frans Ellits do Nhà xuất bản nông nghiệp ấn hành năm 2004. Trong tác phẩm này tác giả đã nêu lên những vấn đề cơ bản của chính sách nông nghiệp ở các nước đang phát triển thông qua việc nghiên cứu lý thuyết và khảo cứu thực tiễn ở nhiều nước Châu Á, Châu Phi và Châu Mỹ La Tinh. Cuốn sách đã đề cập đến những vấn đề về chính sách phát triển vùng, chính sách hỗ trợ đầu vào, đầu ra cho sản xuất nông nghiệp, chính sách thương mại nông sản, những vấn đề phát sinh trong quá trình đô thị hóa. Điều đặc biệt cần lưu ý là công trình này đã xem xét nền nông nghiệp của các nước đang phát triển trong quá trình chuyển sang sản xuất hàng hóa gắn liền với thương mại nông sản trên thế giới, đồng thời cũng nêu lên những mô hình thành công và thất bại trong việc phát triển nông nghiệp, nông thôn và giải quyết vấn đề nông dân. Báo cáo thường niên ngành nông nghiệp 2007 và triển vọng năm 2008 (Trung tâm Thông tin PTNNNT (AGROINFO) - Viện Chính sách và Chiến lược PTNNNT (IPSARD) thực hiện): đã đưa ra bức tranh tổng quan về
6 tình hình nông nghiệp, nông thôn qua các dữ liệu lịch sử (2001 - 2007), đồng thời phân tích triển vọng cho năm 2008. Báo cáo cũng đề cập đến các vấn đề nổi bật của nông nghiệp Việt Nam trong năm qua như: Nông nghiệp Việt Nam sau 1 năm hội nhập WTO, thay đổi trong tổ chức quản lý nhà nước, diễn biến giá cả và sản xuất nông nghiệp, phát triển doanh nghiệp nông nghiệp nông thôn, tình hình thiên tai, dịch bệnh và vấn đề đang được thế giới quan tâm như nhiên liệu sinh học. Ở trong nước cũng có hàng loạt các công trình nghiên cứu, giới thiệu kinh nghiệm phát triển nông nghiệp, nông thôn ở nước ngoài. Theo hướng này, một số nhà nghiên cứu và chỉ đạo thực tiễn ở nước ta như: TS Nguyễn Kim Bảo, GS-TS Nguyễn Thế Nhã, GS Phan Đại Doãn, PGS-TS Nguyễn Sinh Cúc,....Điểm chung nhất của các nghiên cứu này và sau khi phân tích thực tiễn giải quyết vấn đề quản lý Nhà nước nói chung và việc xây dựng chỉ đạo chính sách phát triển nông nghiệp, nông thôn ở nước ngoài các tác giả đều cố gắng gợi mở, nêu lên những kinh nghiệm để có thể vận dụng cho giải quyết những vấn đề thực tiễn ở Việt Nam. Tác phẩm “Gia nhập WTO, Trung Quốc làm gì? được gì?” do TS Nguyễn Kim Bảo chủ biên, xuất bản năm 2004. Những phân tích, đánh giá của công trình này về những việc đã làm của Trung Quốc, những kết quả bước đầu cũng như những vấn đề đặt ra cần được giải quyết về phát triển kinh tế - xã hội nói chung và phát triển nông nghiệp, nông thôn nói riêng, đã cung cấp những thông tin có giá trị tham khảo cho Việt Nam. Đặc biệt trong công trình này tác giả cảnh báo những thách thức, khó khăn trong phát triển kinh tế đặc biệt là phát triển nông nghiệp nông thôn trước và sau khi Trung Quốc gia nhập WTO. Tác phẩm “ Vai trò của Nhà nước trong phát triển nông nghiệp ở Thái Lan” của tác giả GS –TS Nguyễn Thế Nhã và TS Hoàng Văn Hoan do NXB
7 Nông nghiệp ấn hành năm 1995. Trong công trình này các tác giả đã đi sâu phân tích quá trình hoạch định và chỉ đạo thực hiện chính sách nông nghiệp của Thái Lan từng thời kỳ. Trong đó một số nội dung được các tác giả đề cập có giá trị tham khảo rất tốt cho Việt Nam như chính sách phát triển các hợp tác xã nông nghiệp, chính sách xuất khẩu nông sản, chính sách tín dụng và đặc biệt là những chính sách liên quan đến chính sách nông nghiệp, nông thôn và nông dân ở nước ta có khối lượng rất đồ sộ, cách thức tiếp cận cũng rất đa dạng. Công trình “Nông nghiệp, nông thôn Việt Nam thời kỳ đổi mới” của PGS-TS Nguyễn Sinh Cúc Nxb Thống kê năm 2003. Đây là công trình nghiên cứu dài hơi rất công phu của tác giả bởi ngoài những phân tích có tính thuyết phục về quá trình đổi mới nông nghiệp Việt Nam sau gần 20 năm, công trình còn cung cấp hệ thống tư liệu về phát triển nông nghiệp, nông thôn nước ta như là một Niên giám thống kê nông nghiệp thu nhỏ. Công trình đã luận giải rõ quá trình đổi mới, hoàn thiện chính sách nông nghiệp, nông thôn nước ta trong những năm đổi mới, những thành tựu và những vấn đề đặt ra trong quá trình phát triển nông nghiệp, nông thôn Việt Nam. Những gợi mở về những vấn đề cần giải quyết của phát triển nông nghiệp, nông thôn nước ta như vấn đề đầu tư, vấn đề phân hóa giàu nghèo, vấn đề nâng cao khả năng cạnh tranh, xuất khẩu nông sản đã được tác giả lý giải với nhiều luận cứ có tính thuyết phục. Công trình nghiên cứu của PGS-TS Nguyễn Văn Bích và TS Chu Tiến Quang do Nxb Chính trị quốc gia ấn hành năm 1996 với tiêu đề “Chính sách kinh tế và vai trò của nó đối với phát triển nông nghiệp, nông thôn Việt Nam” đã luận giải nhiều nội dung liên quan đến chủ đề nghiên cứu như khái niệm về chính sách, các nội dung của chính sách kinh tế và quá trình thay đổi chính sách nông nghiệp Việt Nam trong 10 năm đổi mới và những tác động của chúng. Công trình nghiên cứu “Chính sách nông nghiệp, nông thôn sau Nghị
8 quyết X của Bộ chính trị” do TGS-TSKH Lê Đình Thắng chủ biên – Nxb Chính trị quốc gia ấn hành năm 1998 đã đề cập đến nhiều nội dung quan trọng liên quan đến chủ đề nghiên cứu như phân tích quá trình phát triển nông nghiệp của Việt Nam dưới sự tác động của hệ thống chính sách, đi sâu phân tích một số chính sách cụ thể như chính sách đất đai, chính sách phân phối trong phát triển nông nghiệp nông thôn ở nước ta. Công trình nghiên cứu “Hội nhập kinh tế quốc tế và tác động của nó đến phát triển nông nghiệp Việt Nam” TS Nguyễn Từ phụ trách. Trong công trình này các tác giả đã tập trung phân tích các liên kết kinh tế quốc tế về thương mại và đầu tư trong nông nghiệp; đánh giá chính sách phát triển nông nghiệp và khả năng cạnh tranh của nông nghiệp Việt Nam; đồng thời khuyến nghị những giải pháp chủ yếu để phát triển nông nghiệp, nông thôn Việt Nam trong điều kiện hội nhập kinh tế quốc tế. Đặc biệt các tác giả đã tập trung phân tích những quy định của WTO về chính sách nông nghiệp của các nước đang phát triển và nêu những hướng bổ sung, sửa đổi chính sách nông nghiệp của Việt nam để hội nhập thành công. Diễn đàn của Giáo sư Võ Tòng Xuân về vấn đề “Đề xuất một mô hình nông nghiệp mới cho Việt Nam” - Diễn đàn tập trung giới thiệu một mô hình nông nghiệp mới với sự gắn kết của nhiều thành phần tham gia: nhà nước, nhà nông, nhà khoa học và doanh nghiệp. Xuyên suốt câu chuyện với tên gọi “mô hình nông nghiệp mới” đó là một chuỗi kết cấu chặt chẽ với những số liệu biết nói và những ví dụ thực tiễn sinh động; song song đó là vai trò nòng cốt và đạo đức nghề của từng cá nhân, thành phần. GS.TS Nguyễn Đình Phan: “Những biện pháp chủ yếu thúc đẩy công nghiệp hoá, hiện đại hoá nông nghiệp, nông thôn vùng đồng bằng sông Hồng”. Nhà xuất bản Chính trị Quốc gia, Hà Nội năm 2002. Đây là Đề tài cấp Nhà nước giai đoạn 1996-2000 thuộc Chương trình KHCN(KHXH02):
9 Trình bày những vấn đề lý luận về công nghiệp hoá, hiện đại hoá nông nghiệp nông thôn, bao gồm: bản chất, nội dung, các yếu tố tác động đến công nghiệp hoá, hiện đại hoá nông nghiệp và nông thôn. Đồng thời nêu lên ý nghĩa và xu hướng phát triển công nghiệp hoá nông nghiệp và nông thôn ở vùng đồng bằng sông Hồng, đề tài cũng không quên trình bày về đặc điểm điều kiện tự nhiên và những yêu cầu đặt ra đối với công nghiệp hoá, hiện đại hoá nông thôn ở đồng bằng Sông Hồng. Đề cập tới các vấn đề về tăng trưởng và chuyển dịch cơ cấu kinh tế của cả nước nói chung và phân tích tình hình tăng trưởng, chuyển dịch cơ cấu kinh tế mà nhất là tập trung đi sâu tới sự phát triển công nghiệp, tiểu thủ công nghiệp, tình hình ứng dụng tiến bộ khoa học công nghệ trong nông nghiệp, nông thôn, quá trình đô thị hoá, xây dựng và phát triển kết cấu hạ tầng kinh tế - xã hội ở nông thôn đồng bằng sông Hồng. Đề tài đã đưa ra những đánh giá, nhận xét toàn cảnh về thực trạng công nghiệp hoá, hiện đại hoá nông nghiệp nông thôn đồng bằng sông Hồng. Nêu lên các quan điểm, phương hướng và các giải pháp đẩy mạnh công nghiệp hoá nông nghiệp nông thôn đồng bằng sông Hồng. Cụ thể như: chỉ ra những cơ hội và thách thức, nêu lên những quan điểm về việc thực hiện CNH, HĐH nông nghiệp nông thôn đồng bằng sông Hồng, đề ra những mục tiêu, bước đi và phương hướng thực hiện. Đặc biệt là kiến nghị với Đảng và Nhà nước 8 giải pháp chủ yếu nhằm thúc đẩy quá trình CNH - HĐH nông nghiệp nông thôn ở vùng đồng bằng sông Hồng. “Nông dân, nông thôn & nông nghiệp, những vấn đề đang đặt ra” - Nhà xuất bản Tri thức, tháng 12/2008. Cuốn sách là tập hợp các bài viết trong khuôn khổ đề tài nghiên cứu về “tam nông” của Viện Nghiên cứu Phát triển IDS. Mỗi tác giả có một cách nhìn riêng và đi sâu vào các khía cạnh khác nhau của vấn đề, nhưng đều có điểm chung nhau ở chỗ đánh giá thực trạng,
10 vạch rõ nguyên nhân cốt lõi và đề xuất hướng đi ra khỏi vướng mắc. Công trình “phát triển nông thôn” do GS Phạm Xuân Nam (chủ biên) NXB Khoa học xã hội ấn hành năm 1997. Đây là một công trình chuyên sâu nghiên cứu về phát triển nông thôn. Trong công trình này tác giả đã phân tích khá sâu sắc một số nội dung về phát triển kinh tế xã hội nông thôn ở nước ta như dân số, lao động, việc làm, chuyển dịch cơ cấu kinh tế, vấn đề sử dụng và quản lý nguồn lực tài nguyên thiên nhiên, vấn đề phân tầng xã hội và xóa đói giảm nghèo. Trong lúc phân tích những thành tựu, yếu kém và thách thức đặt ra trong phát triển nông nghiệp, nông thôn ở nước ta, tác giả đã chỉ ra yêu cầu hoàn thiện hệ thống chính sách và cách thức chỉ đạo của Nhà nước trong quá trình vận động của nông thôn. 3. Mục đích, nhiệm vụ nghiên cứu của đề tài * Mục đích Làm rõ cơ sở lý luận và thực tiễn vấn đề xây dựng nông thôn mới trên địa bàn thủ đô Hà Nội, từ đó đề xuất quan điểm và giải pháp góp phần xây dựng nông thôn mới trên địa bàn thủ đô Hà Nội thời gian tới. * Nhiệm vụ Thứ nhất: Phân tích cơ sở lý luận và thực tiễn vấn đề xây dựng nông thôn mới trên địa bàn thủ đô Hà Nội. Thứ hai: Đánh giá thực trạng xây dựng nông thôn mới trên địa bàn thủ đô Hà Nội thời gian qua. Thứ ba: Đề xuất một số quan điểm và giải pháp cơ bản góp phần xây dựng nông thôn mới trên địa bàn thủ đô Hà Nội thời gian tới. 4. Đối tượng, phạm vi nghiên cứu của đề tài * Đối tượng Đối tượng nghiên cứu của đề tài là xây dựng nông thôn trên địa bàn thủ đô. * Phạm vi
11 Nghiên cứu vấn đề xây dựng nông thôn mới trên địa bàn thủ đô Hà Nội dưới góc độ chuyên ngành kinh tế chính trị. Số liệu khảo sát từ năm 2008 đến năm 2011, đặc biệt kể từ khi có “Chương trình mục tiêu quốc gia về xây dựng nông thôn mới giai đoạn 2010-2020”. 5. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu của đề tài * Phương pháp luận Luận văn dựa trên cơ sở quan điểm của chủ nghĩa Mác Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, đường lối chính sách phát triển kinh tế của Đảng và Nhà nước và giải pháp của Đảng bộ thành phố về vấn đề xây dựng nông thôn mới những năm qua. * Phương pháp nghiên cứu Vận dụng quan điểm duy vật biện chứng và duy vật lịch sử, phương pháp nghiên cứu thực tiễn, điều tra thu thập tài liệu kết hợp với ý kiến chuyên gia, phương pháp phân tích, tổng hợp, phương pháp hệ thống trong việc nghiên cứu luận văn. 6. Ý nghĩa của đề tài - Đánh giá toàn diện thực trạng vấn đề xây dựng nông thôn mới và giải quyết vấn đề xây dựng nông thôn mới trên địa bàn thủ đô thời gian qua. - Đề xuất một số giải pháp chủ yếu nhằm giải quyết vấn đề xây dựng nông thôn mới trên địa bàn thủ đô Hà Nội tạo điều kiện phát triển đất nước giàu mạnh, bền vững. 7. Kết cấu của đề tài Luận văn bao gồm phần mở đầu, 2 chương, 4 tiết, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo và phụ lục.
12 CHƯƠNG 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN XÂY DỰNG NÔNG THÔN MỚI TRÊN ĐỊA BÀN THỦ ĐÔ HÀ NỘI 1.1. Một số vấn đề lý luận về xây dựng nông thôn mới trên địa bàn Thủ đô 1.1.1. Quan niệm và nội dung xây dựng nông thôn mới trên địa bàn thủ đô Hà Nội Việt Nam là quốc gia với ¾ diện tích là nông nghiệp, dân số có đến 70% sống ở nông thôn chính vì thế tổ chức cuộc sống, xây dựng nông thôn phát triển ảnh hưởng rất mạnh mẽ đến sự phát triển của toàn xã hội. Sau hai bảy năm thực hiện đường lối đổi mới dưới sự lãnh đạo của Đảng với sự đóng góp công sức của nông dân, nông nghiệp, nông thôn nước ta đã đạt nhiều thành tựu to lớn. Tuy nhiên, nhiều thành tựu đạt được chưa tương xứng với tiềm năng và lợi thế. Với nghị quyết của Đảng và sự vào cuộc mạnh mẽ với quyết tâm chính trị cao của cán bộ, ban, ngành ở Trung ương, các cấp chính quyền ở cơ sở, việc xây dựng nông thôn mới theo đúng lộ trình thực sự trở thành một cuộc vận động cách mạng của đất nước trên con đường công nghiệp hóa, hiện đại hóa vì mục tiêu dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh. Hiện nay toàn Đảng, toàn dân đang tích cực vào cuộc cùng thực hiện sự nghiệp xây dựng nông thôn mới. Cấp ủy, chính quyền từ trung ương đến cơ sở đã sớm triển khai Nghị quyết của đảng, đẩy mạnh công tác tuyên truyền, bước đầu tạo sự chuyển biến trong nhận thức của cán bộ, người dân. Hầu hết cấp ủy đảng các cấp đã tổ chức quán triệt Nghị quyết, trong đó nhiều xã tổ chức phổ biến trực tiếp đến nhân dân tại thôn bản. Nhìn chung, cán bộ cơ sở và nhân dân rất phấn khởi, kỳ vọng vào một nông thôn mới phát triển mang lại sự cải thiện nhanh hơn đời sống vật chất tinh thần cho người dân nông
13 thôn thời kỳ CNH-HĐH đất nước. Cán bộ, ngành chức năng liên quan đã nhanh chóng xây dựng, triển khai nhiều cơ chế chính sách để đưa Nghị quyết vào cuộc sống. Vì vậy, Đảng và nhà nước đặt vấn đề xây dựng nông thôn mới là một yêu cầu tất yếu khách quan, là mục tiêu, yêu cầu của phát triển bền vững; là một trong những nhiệm vụ quan trọng hàng đầu của sự nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước, góp phần cải thiện, nâng cao đời sống vật chất và tinh thần cho người dân. Xây dựng nông thôn mới còn được xác định là nhiệm vụ của cả hệ thống chính trị và toàn xã hội trong giai đoạn hiện nay, chính vì vậy nó có hệ thống lý luận soi đường. Xây dựng nông thôn mới còn là sự vận dụng sáng tạo lý luận của Chủ nghĩa Mác - Lênin vào thực tiễn ở nước ta, hướng đến thực hiện mục tiêu cách mạng XHCN, từng bước xóa bỏ sự khác biệt giữa thành thị và nông thôn, giữa lao động chân tay và lao động trí óc, để đi đến kết quả cuối cùng là giai cấp công nhân, nông dân và trí thức sẽ trở thành những người lao động của xã hội. Nông thôn mới còn thực hiện chức năng rất quan trọng đó là chức năng sinh thái. Nếu sản xuất công nghiệp phát triển phá vỡ mối quan hệ tự nhiên vốn có giữa con người và thiên nhiên thì sản xuất nông nghiệp lại có chức năng phục vụ hệ thống sinh thái, luôn làm cho con người gần gũi, gắn chặt với thiên nhiên và dung dưỡng thiên nhiên. Vì vậy xây dựng nông thôn mới cần hạn chế bê tông hóa, phố hóa các làng quê truyền thống. Nông thôn thủ đô là khu vực rộng lớn, một trong những vấn đề cần quan tâm trong quá trình thực hiện Chương trình mục tiêu quốc gia về xây dựng nông thôn mới là thực sự tôn trọng, phát huy tối đa vai trò, vị thế chủ thể của người nông dân về chính trị, kinh tế và văn hóa.,....Đây là nhóm dân số đông nhất ở nước ta hiện nay, là giai cấp cách mạng, đồng hành cùng với giai cấp công nhân trong suốt chiều dài lịch sử cách mạng dưới sự lãnh đạo của Đảng,
14 nhưng lại đang gặp nhiều khó khăn trong đời sống và ít được hưởng lợi nhất các thành quả của cách mạng. Nhìn chung trình độ học vấn của nông dân còn thấp, nặng nề về kinh nghiệm, nên cần kiên trì, lâu dài hỗ trợ nông dân về khoa học kỹ thuật, đưa tiến bộ khoa học và nông nghiệp nông thôn. Nông thôn đang rất cần những quyết sách phát triển phù hợp trên cơ sở khoa học, sát thực tế cho từng địa phương, vùng miền và thậm chí cho từng nhóm dân tộc, mà trước hết là công tác quy hoạch để hoàn thiện định hướng, nội dung đầu tư theo lộ trình phù hợp hướng tới phát triển bền vững và hiệu quả trong từng bước đi. Trước tình hình này Đảng và Nhà nước đã ban hành nhiều Nghị quyết, Nghị định, Chỉ thị có tính đột phá, tạo bước phát triển mới cho nông nghiệp và nông thôn. Điển hình là Chỉ thị 100 của Ban Bí thư Trung ương Đảng khóa IV (tháng 1-1981), Nghị quyết 10 của Bộ Chính trị khóa VI (tháng 5-1988). Bên cạnh đó Hội đồng nhân dân thành phố Hà Nội ban hành Nghị quyết số 03/2010/NQ-HĐND ngày 21 tháng 4 năm 2010 về xây dựng nông thôn mới Thành phố Hà Nội giai đoạn 2010-2020 định hướng 2030. Ngày 16 tháng 4 năm 2009 Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định số 491/QĐ-TTg về Bộ tiêu chí quốc gia về nông thôn mới gồm 19 tiêu chí là: Tiêu chí về quy hoạch và thực hiện quy hoạch; tiêu chí về giao thông; tiêu chí về thủy lợi; tiêu chí về điện; tiêu chí trường học; tiêu chí cơ sở vật chất văn hóa; tiêu chí chợ nông thôn; tiêu chí về bưu điện; tiêu chí về nhà ở dân cư; tiêu chí về y tế; tiêu chí về văn hóa; tiêu chí về môi trường; tiêu chí về hệ thống tổ chức chính trị xã hội vững mạnh; tiêu chí về an ninh, trật tự xã hội. Qua đó ta thấy nông thôn mới là nông thôn toàn diện bao gồm tất cả các lĩnh vực từ kinh tế, xã hội đến quốc phòng, an ninh và bảo vệ môi trường sinh thái và phải phù hợp với điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội của từng vùng.
15 Ngày 04 tháng 6 năm 2010 Thủ Tướng Chính phủ ban hành Quyết định số 800/QĐ-TTg về phê duyệt Chương trình mục tiêu Quốc gia về xây dựng nông thôn mới giai đoạn 2010 – 2020. Tại quyết định này, mục tiêu chung của Chương trình được xác định là: “Xây dựng nông thôn mới có kết cấu hạ tầng kinh tế - xã hội từng bước hiện đại; cơ cấu kinh tế và các hình thức tổ chức sản xuất hợp lý, gắn nông nghiệp với phát triển nhanh công nghiệp, dịch vụ; gắn phát triển nông thôn với đô thị theo quy hoạch; xã hội nông thôn dân chủ, ổn định, giàu bản sắc văn hóa dân tộc; môi trường sinh thái được bảo vệ; an ninh trật tự được giữ vững; đời sống vật chất và tinh thần của người dân ngày càng được nâng cao; theo định hướng xã hội chủ nghĩa. Quán triệt Nghị quyết đại hội đảng X, Hội nghị Trung ương lần thứ 7 (khóa X) đề ra Nghị quyết số 26-NQ-TW ngày 05 tháng 8 năm 2008 đã nêu một cách toàn diện quan điểm của Đảng ta về xây dựng nông thôn mới. Nghị quyết khẳng định nông nghiệp, nông thôn, nông dân có vai trò to lớn, có vị trí quan trọng trong sự nghiệp CNH-HDH đất nước. Chính vì vậy các vấn đề nông nghiệp, nông dân, nông thôn phải được giải quyết đồng bộ, gắn với quá trình đẩy mạnh CNH-HĐH. Phát triển nông nghiệp nông thôn và nâng cao đời sống vật chất tinh thần của nông dân phải dựa trên cơ chế kinh tế thị trường định hướng XHCN, phù hợp với điều kiện từng vùng, từng lĩnh vực. Do đó Xây dựng nông thôn mới trên địa bàn thủ đô Hà Nội là mục tiêu mang tính toàn diện, là hoạt động kinh tế - chính trị - xã hội tổng hợp, là việc giải quyết các vấn đề nông nghiệp, nông thôn, nông dân trong mô ̣t bối cảnh xã hô ̣i, kinh tế, chính trị, văn hóa đă ̣c thù. Quá trình xây dựng nông thôn mới phải xây dựng nông thôn: có kết cấu hạ tầng kinh tế - xã hội hiện đại; cơ cấu kinh tế và các hình thức tổ chức sản xuất hợp lý, gắn nông nghiệp với phát triển nhanh công nghiệp, dịch vụ, đô thị theo quy hoạch; xã hội – nông thôn ổn định, giàu bản sắc văn hóa dân tộc; dân trí được nâng cao, môi trường
16 sinh thái được bảo vệ; hệ thống chính trị ở nông thôn dưới sự lãnh đạo của Đảng được tăng cường góp phần thực hiện thắng lợi mục tiêu “dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh”. Với thủ đô mục tiêu chính trong quá trình xây dựng nông thôn mới là con người, xã hội; nâng cao đời sống vật chất tinh thần của người dân ở nông thôn Thủ đô, phát triển kinh tế, nâng cao thu nhập, giải quyết vấn đề về khoảng cách giữa nông thôn và đô thị để đưa nông nghiệp, nông dân, nông thôn cùng với Hà Nội và cả nước phát triển. Về phạm vi: chương trình mục tiêu Quốc gia về xây dựng nông thôn mới được tổ chức triển khai thực hiện trên địa bàn Thủ đô Hà Nội là chương trình mang tính tổng hợp, sâu, rộng, có nội dung toàn diện; bao gồm tất cả các lĩnh vực kinh tế, văn hóa, xã hội, chính trị, an ninh - quốc phòng. Nội dung chính của quá trình xây dựng nông thôn mới trên địa bàn Thủ đô là: phát triển hạ tầng – kinh tế xã hội nông thôn; hỗ trợ phát triển sản xuất và xây dựng các hình thức sản xuất có hiệu quả trong nông thôn; đào tạo, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực nông thôn; xây dựng đời sống văn hóa phong phú, lành mạnh ở nông thôn; bảo vệ, phát triển nâng cao chất lượng môi trường nông thôn. Một là, phát triển hạ tầng – kinh tế xã hội nông thôn (yêu cầu: đạt các tiêu chí 2,3,4,5,6,7,8,9 trong Bộ tiêu chí quốc gia nông thôn mới. Phải hoàn thiện đường giao thông từ trụ sở Ủy ban nhân dân đã và hệ thống giao thông trên địa bàn xã; Hoàn thiện hệ thống các công trình đảm bảo cung cấp điện phục vụ sinh hoạt và sản xuất trên địa bàn xã; Hoàn thiện hệ thống các công trình phục vụ nhu cầu về hoạt động văn hóa thể thao trên địa bàn xã;
17 Hoàn thiện hệ thống các công trình phục vụ chuẩn hóa về y tế, về giáo dục trên địa bàn xã; Hoàn chỉnh trụ sở và các công trình phụ trợ; cải tạo xây mới hệ thống thủy lợi trên địa bàn xã. Thủ đô trên đường phát triển kinh tế xã hội, CNH – HĐH thì không thể không đầu tư vào nông nghiệp mà nhất là phát triển cơ sở hạ tầng giao thông nông thôn: điện, đường, trường, trạm,… Việc phát triển cơ sở hạ tầng sẽ tác động đến sự tăng trưởng và phát triển kinh tế nhanh của khu vực nông thôn, tạo điều kiện cạnh tranh lành mạnh, tăng sức thu hút vốn đầu tư nước ngoài và sức huy động nguồn vốn trong nước vào thị trường nông nghiệp. Những xã, huyện có sơ sở hạ tầng đảm bảo đặc biệt là mạng lưới giao thông sẽ là nhân tố thu hút nguồn lao động, hạ giá thành sản xuất và mở rộng thị trường. Cơ sở hạ tầng giao thông nông thôn tốt sẽ giúp giảm rủi ro, thúc đẩy lưu thông hàng hóa trong sản xuất kinh doanh nông nghiệp và các ngành liên quan trực tiếp đến nông nghiệp – khu vực phụ thuộc nhiều vào tự nhiên; tăng khả năng giao lưu hàng hóa, thị trường nông thôn được mở rộng, kích thích kinh tế hộ gia đình gia tăng sản xuất, đời sống người dân được nâng lên, thực hiện mục tiêu xóa đói giảm nghèo. Cơ sở hạ tầng nông thôn phát triển sẽ tạo điều kiện tổ chức đời sống xã hội trên địa bàn, tạo môi trường sống tốt hơn, nhờ đó giảm được dòng di dân tự do từ nông thôn vào thành thị, bớt gánh nặng cho thành thị,… Về giao thông nông thôn: Trong thời gian qua, kiên cố hóa đường giao thông nông thôn được triển khai khá tốt ở các địa phương, hoàn thành tiêu chí đường giao thông. Đã xây dựng được gần 600 km đường các loại. Trong điều kiện nguồn lực hạn chế, nhiều địa phương đã có những chính sách hỗ trợ phù hợp nên đã huy động được nhiều hơn sự tham gia của người dân và cộng đồng như: đóng góp kinh phí, ngày công lao động, hiến đất…
18 Về thủy lợi: Thời gian qua các địa phương đã cải tạo và nâng cấp hệ thống thủy lợi, nhiều xã có hệ thống thủy lợi cơ bản đáp ứng yêu cầu sản xuất và dân sinh hoàn thành tiêu chí thủy lợi. Điện: 100% các xã đều đã đạt tiêu chí này Trường học: Bằng nhiều nguồn vốn khác nhau, các địa phương đã tập trung đầu tư xây dựng theo hướng chuẩn hóa. Chợ nông thôn: Căn cứ vào Bộ Tiêu chí Quốc gia (đã được sửa đổi), các huyện, TP, TX đã hướng dẫn các xã lập quy hoạch chợ đạt chuẩn theo quy định, với những xã không nhất thiết phải có chợ thì tiến hành quy hoạch những điểm kinh doanh, thương mại. Nhà ở dân cư: Thực hiện chương trình xây dựng nông thôn mới, các huyện, xã đã quan tâm hỗ trợ và vận động cộng đồng ủng hộ tiền của, ngày công giúp các hộ nghèo xây dựng nhà, xóa bỏ dần nhà tạm, nhà dột nát. Muốn phát triển hạ tầng kinh tế xã hội nông thôn phải hoàn thiện đường giao thông từ trụ sở Ủy ban nhân dân và hệ thống giao thông trên địa bàn. Hoàn thiện hệ thống các công trình đảm bảo cung cấp điện phục vụ sinh hoạt và sản xuất. Hoàn thiện hệ thống các công trình phục vụ nhu cầu về hoạt động văn hóa thể thao, phục vụ chuẩn hóa về y tế, giáo dục. Hoàn chỉnh trụ sở xã và các công trình phụ trợ. Tiến hành cải tạo và xây mới hệ thống thủy lợi trên địa bàn xã. Tóm lại, phát triển cơ sở hạ tầng kinh tế xã hội nông thôn là nhân tố đặc biệt quan trọng, là khâu then chốt để thực hiện chương trình phát triển kinh tế - xã hội nói chung và thực hiện chương trình phát triển nông nghiệp nông thôn nói riêng. Hỗ trợ phát triển sản xuất và xây dựng các hình thức sản xuất có hiệu quả trong nông thôn (yêu cầu: đạt tiêu chí 13 trong Bộ tiêu chí quốc gia nông thôn mới. Đây là nhóm tiêu chí có tính chất rất quan trọng, là nền tảng để thực