Luận văn Thạc sĩ Luật Hiến pháp và Luật Hành chính: Thực hiện pháp luật về bình đẳng giới trên địa bàn tỉnh Yên Bái

Chia sẻ: Ocxaodua999 Ocxaodua999 | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:103

Thêm vào BST

Báo xấu

30
lượt xem 13
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Luận văn có mục đích nghiên cứu xây dựng luận cứ khoa học cho việc đề xuất các giải pháp nhằm đảm bảo thực hiện pháp luật về bình đẳng giới trên địa bàn tỉnh Yên Bái và các địa bàn khác trong cả nước có điều kiện tương đồng với tỉnh Yên Bái.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Luật Hiến pháp và Luật Hành chính: Thực hiện pháp luật về bình đẳng giới trên địa bàn tỉnh Yên Bái

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ ………../……….. …/… HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA HÀ HUYỀN THƢƠNG THỰC HIỆN PHÁP LUẬT VỀ BÌNH ĐẲNG GIỚI TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH YÊN BÁI LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HIẾN PHÁP VÀ LUẬT HÀNH CHÍNH Hà Nội – Năm 2019
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ ………../……….. …/… HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA HÀ HUYỀN THƢƠNG THỰC HIỆN PHÁP LUẬT VỀ BÌNH ĐẲNG GIỚI TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH YÊN BÁI LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HIẾN PHÁP VÀ LUẬT HÀNH CHÍNH Mã số: 8 38 01 02 NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC PGS.TS. Nguyễn Thị Việt Hƣơng Hà Nội – Năm 2019
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan bản luận văn là công trình nghiên cứu khoa học độc lập của riêng tôi. Các số liệu, kết quả nêu trong luận văn là trung thực và có nguồn gốc rõ ràng. Tác giả luận văn Hà Huyền Thƣơng
LỜI CẢM ƠN Xin chân thành cảm ơn tất cả các thầy, cô giáo, các ban, khoa chuyên môn thuộc Học viện Hành chính Quốc gia, trong suốt thời gian qua đã trang bị kiến thức cơ bản cũng như kiến thức chuyên ngành có giá trị lý luận và thực tiễn to lớn đế tôi có cơ sở nghiên cứu và hoàn thành luận văn tốt nghiệp thạc sĩ chuyên ngành Luật Hiến pháp và Luật Hành chính. Đặc biệt, xin chân thành cảm ơn PGS.TS. Nguyễn Thị Việt Hương - người đã trực tiếp hướng dẫn khoa học cho tôi với sự nhiệt huyết và tinh thần trách nhiệm cũng như tạo động lực giúp tôi thực hiện Luận văn này. Xin chân thành cảm ơn gia đình, bạn bè đã giúp đỡ tôi trong quá trình thực hiện luận văn này. Hà Nội, ngày 11 tháng 12 năm 2019 Tác giả luận văn Hà Huyền Thƣơng
MỤC LỤC MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1 Chƣơng 1 NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN CỦA THỰC HIỆN PHÁP LUẬT VỀ BÌNH ĐẲNG GIỚI ..................................................................... 11 1.1. Khái niệm và đặc điểm của pháp luật về bình đẳng giới .......... 11 1.1.1. Khái niệm pháp luật về bình đẳng giới ........................................ 11 1.1.2. Đặc điểm của pháp luật về bình đẳng giới ................................... 18 1.1.3. Khái quát về pháp luật bình đẳng giới ở Việt Nam ..................... 21 1.2. Khái niệm, đặc điểm, vai trò, nội dung của thực hiện pháp luật về bình đẳng giới .............................................................................. 24 1.2.1. Khái niệm và đặc điểm của thực hiện pháp luật về bình đẳng giới .................................................................................................... 24 1.2.2. Vai trò của thực hiện pháp luật về bình đẳng giới ................. 26 1.2.3. Nội dung của thực hiện pháp luật về bình đẳng giới .............. 28 1.3. Các yếu tố ảnh hƣởng tới thực hiện pháp luật về bình đẳng giới ........34 1.3.1. Yếu tố chính trị .............................................................................. 34 1.3.2. Yếu tố pháp luật ............................................................................. 35 1.3.3. Yếu tố nhận thức............................................................................ 36 1.3.4. Yếu tố kinh tế ................................................................................. 37 1.3.5. Yếu tố văn hóa – xã hội ................................................................. 37 1.3.6. Yếu tố cơ chế và nguồn lực ........................................................... 38 Tiểu kết chƣơng 1 .......................................................................................... 40 Chƣơng 2 THỰC TRẠNG THỰC HIỆN PHÁP LUẬT VỀ BÌNH ĐẲNG GIỚI TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH YÊN BÁI..................................................... 41 2.1. Các yếu tố đặc thù của tỉnh Yên Bái có ảnh hƣởng đến thực hiện pháp luật về bình đẳng giới ...................................................... 41 2.1.1. Đặc điểm địa lý - dân cư và tình hình kinh tế - xã hội của tỉnh Yên Bái ..................................................................................................... 41
2.1.2. Chủ trương, kế hoạch triển khai thực hiện pháp luật về bình đẳng giới trên địa bàn tỉnh Yên Bái........................................................ 44 2.2. Thực tiễn thực hiện pháp luật về bình đẳng giới trong một số lĩnh vực trên địa bàn tỉnh Yên Bái ................................................... 47 2.2.1. Công tác kiện toàn tổ chức bộ máy, biên chế và phối hợp thực hiện pháp luật về bình đẳng giới ............................................................ 47 2.2.2. Thực hiện pháp luật về bình đẳng giới trong lĩnh vực chính trị 48 2.2.3. Thực hiện pháp luật về bình đẳng giới trong lĩnh vực kinh tế, lao động, việc làm .......................................................................................... 53 2.2.4. Thực hiện pháp luật về bình đẳng giới trong lĩnh vực giáo dục và đào tạo ......................................................................................... 55 2.2.5. Thực hiện pháp luật về bình đẳng giới trong lĩnh vực y tế ......... 56 2.2.6. Bình đẳng giới trong lĩnh vực gia đình ........................................ 57 2.3. Đánh giá chung về thực trạng thực hiện pháp luật về bình đẳng giới trên địa bàn tỉnh Yên Bái .......................................................... 58 2.3.1. Kết quả và nguyên nhân của kết quả thực hiện pháp luật về bình đẳng giới trên địa bàn tỉnh Yên Bái........................................................ 58 2.3.2. Hạn chế và nguyên nhân hạn chế trong thực hiện pháp luật về bình đẳng giới trên địa bàn tỉnh Yên Bái ............................................... 63 Tiểu kết chƣơng 2 .......................................................................................... 69 Chƣơng 3 QUAN ĐIỂM VÀ GIẢI PHÁP ĐẢM BẢO THỰC HIỆN PHÁP LUẬT VỀ BÌNH ĐẲNG GIỚI TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH YÊN BÁI ................70 3.1. Quan điểm đảm bảo thực hiện pháp luật về bình đẳng giới ..... 70 3.1.1. Thực hiện pháp luật về bình đẳng giới phải gắn liền với mục tiêu bình đẳng giới trong xây dựng nhà nước pháp quyền XHCN của nhân dân, do nhân dân và vì nhân dân ........................................................... 70 3.1.2. Thực hiện pháp luật về bình đẳng giới phải đảm bảo sự lãnh đạo của Đảng, phù hợp với đường lối, chính sách, pháp luật của Đảng và Nhà nước về vấn đề bình đẳng giới. ....................................................... 70
3.1.3. Chính sách pháp luật về bình đẳng giới và thực hiện pháp luật về bình đẳng giới phải phản ánh đúng đắn nhu cầu xã hội và sát với yêu cầu thực tiễn............................................................................................. 72 3.1.4. Đảm bảo trách nhiệm của nhà nước trong thực hiện chính sách, pháp luật về bình đẳng giới ..................................................................... 72 3.2. Giải pháp đảm bảo thực hiện pháp luật về bình đẳng giới trên địa bàn tỉnh Yên Bái ......................................................................... 74 3.2.1. Nhóm giải pháp chung .................................................................. 74 3.2.2. Nhóm giải pháp cụ thể .................................................................. 80 Tiểu kết chƣơng 3 .......................................................................................... 88 KẾT LUẬN .................................................................................................... 89 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ..................................................... 91
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT STT Ký hiệu Diễn giải 1 BVSTBPN Ban vì sự tiến bộ của phụ nữ 2 BHXH Bảo hiểm xã hội 3 CEDAW Công ước Liên Hợp quốc về xóa bỏ các hình thức phân biệt đối xử, chống lại phụ nữ 4 CNH-HĐH Công nghiệp hóa – hiện đại hóa 5 HĐND Hội đồng nhân dân 6 HLHPN Hội Liên hiệp phụ nữ 7 ILO Tổ chức lao động quốc tế 8 LĐTB&XH Lao động thương binh và xã hội 9 LĐLĐ Liên đoàn lao động 10 NN&PL Nhà nước và pháp luật 11 UBND Ủy ban nhân dân 12 UBMTTQ Ủy ban mặt trận tổ quốc
DANH MỤC CÁC BẢNG Số hiệu Tên bảng Trang bảng 1.1 Các đặc điểm phân biệt giới tính và giới 13 2.1 Tỷ lệ nữ tham gia cấp ủy Đảng các cấp 50 2.2 Tỷ lệ nữ tham gia đại biểu Quốc hội 51 2.3 Tỷ lệ nữ tham gia đại biểu HĐND các cấp 51
MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Bình đẳng giới là vấn đề quan tâm của hầu hết các quốc gia và được xác định là một trong tám mục tiêu Thiên niên kỷ của toàn cầu. Đồng thời bình đẳng giới cũng được quan tâm trong các chương trình, dự án phát triển hợp tác song phương, đa phương giữa các quốc gia, sở dĩ cần phải thực hiện bình đẳng giới vì bình đẳng giới bảo đảm cho quyền con người, quyền và nghĩa vụ công dân của nam và nữ được thực hiện đầy đủ; đảm bảo không tồn tại bất cứ sự phân biệt đối xử trực tiếp hoặc gián tiếp nào đối với nam hoặc nữ tạo nên sự không công bằng và hạn chế sự phát triển sự đóng góp tích cực của nam và nữ vào quá trình phát triển, xóa bỏ khoảng cách giới trên tất cả các lĩnh vực; thúc đẩy quá trình phát triển bền vững kinh tế - xã hội, xóa đói, giảm nghèo; giúp trẻ em gái và phụ nữ có địa vị bình đẳng, có cơ hội và điều kiện tham gia học tập, bồi dưỡng đầy đủ, tích lũy kiến thức về mọi mặt như trẻ em trai và nam giới; phát huy hết tiềm năng và hưởng lợi từ thành quả của sự phát triển gia đình và đất nước. Tại Việt Nam, việc thực hiện bình đẳng giới đã có nhiều bước phát triển đặc biệt là sau khi Luật bình đẳng giới được Quốc Hội thông qua vào ngày 29 tháng 11 năm 2006 và có hiệu lực thi hành kể từ ngày 1/7/2007 đã đánh dấu mốc quan trọng trong việc thể chế hóa vấn đề bình đẳng giới ở nước ta. Bên cạnh đó, ngày 24 tháng 12 năm 2010, Thủ tướng Chính phủ đã ký quyết định số 2351/QĐ-TTg phê duyệt chiến lược quốc gia về bình đẳng giới giai đoạn 2011 - 2020. Chiến lược có mục tiêu tổng quát là: “Đến năm 2020, về cơ bản, bảo đảm bình đẳng thực chất giữa nam và nữ về cơ hội, sự tham gia và thụ hưởng trên các lĩnh vực chính trị, kinh tế, văn hóa và xã hội, góp phần vào sự phát triển nhanh và bền vững của đất nước” [39]. 1
Yên bái là một tỉnh miền núi, nằm ở giữa trung tâm Tây Bắc và Đông bắc có vị trí chiến lược cả về Kinh tế - Xã hội - Quốc phòng - An ninh. Có trên 30 dân tộc anh em cùng chung sống, trong đó đồng bào dân tộc thiểu số chiếm trên 56,24%. Qua thực tế tại tỉnh Yên Bái, tuy việc thực hiện bình đẳng giới đã có nhiều bước phát triển và được toàn tỉnh triển khai thực hiện nghiêm túc nhưng vẫn còn một số hạn chế như: Tình trạng bạo lực gia đình, xâm hại tình dục trẻ em và phụ nữ vẫn còn tồn tại ở địa phương, công tác chăm sóc sức khỏe cho bà mẹ trẻ em sơ sinh, phụ nữ ở địa phương vẫn chưa đạt các chỉ tiêu đề ra, tỷ số giới tính của trẻ em sơ sinh ở tỉnh vẫn còn cao, chưa phù hợp với quy luật thông thường. Bên cạnh đó, định kiến giới vẫn còn tồn tại khá phổ biến trên địa bàn tỉnh, đặc biệt là khu vực nông thôn và vùng đồng bào dân tộc thiểu số. Vai trò và vị trí của phụ nữ và trẻ em gái tuy được cải thiện nhưng cơ hội học tập, phát triển của phụ nữ còn nhiều hạn chế so với nam giới. Tuy số lượng phụ nữ tham gia quản lý nhà nước tăng lên về con số tuyệt đối, song tỷ trọng lại có xu hướng giảm, tỷ lệ nữ tham gia cấp Đảng ủy chính quyền, đại biểu dân cử còn thấp, chưa ổn định.Tồn tại một lực lượng lớn cả nam và nữ đều coi nam giới là trụ cột gia đình, xem công việc chăm sóc gia đình hiển nhiên là trách nhiệm và vai trò giành riêng cho người phụ nữ. Thực trạng bất bình đẳng giới ở Yên Bái vẫn còn tồn tại khá phổ biến trên nhiều lĩnh vực khác nhau nhưng rất khó nhận ra. Từ thực tế trên cho thấy, mặc dù đã đạt được những thành tựu khả quan trong việc thực hiện bình đẳng giới nhưng việc thực hiện pháp luật về vấn đề này vẫn còn là khoảng cách khá xa so với quy định của pháp luật hiện hành. Để đạt được một cách đầy đủ, toàn diện và vững chắc các mục tiêu bình đẳng giới ở nước ta nói chung và ở tỉnh Yên Bái nói riêng vẫn còn là một quá trình lâu dài và khó khăn. Là một người con của quê hương Yên Bái, với mong muốn tìm hiểu và 2
đánh giá thực trạng thực hiện pháp luật về bình đẳng giới thời gian qua, trên cơ sở đó tìm ra giải pháp để nâng cao hiệu quả của hoạt động này trong thời gian tới, học viên chọn đề tài “Thực hiện pháp luật về bình đẳng giới trên địa bàn tỉnh Yên Bái” để nghiên cứu làm luận văn tốt nghiệp chuyên ngành Luật Hiến pháp và Luật Hành chính. 2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài Vấn đề bình đẳng giới và pháp luật về bình đẳng giới là nội dung được nhiều nhà khoa học quan tâm, đi sâu nghiên cứu và được nghiên cứu dưới nhiều góc độ khác nhau như: Triết học, chính sách công, xã hội học, luật học…Theo tìm hiểu bước đầu của tác giả, đã có một số công trình khoa học nghiên cứu liên quan đến đề tài của luận văn, tiêu biểu là các công trình: - Đề tài cấp bộ: “Bình đẳng giới – hiện tượng, chính sách và pháp luật về bình đằng giới” do tác giả Dương Phan Cừ làm chủ nhiệm năm 2004. Đề tài nghiên cứu một số vấn đề lý luận về giới và tổng quan về chính sách pháp luật về bình đẳng giới, khái quát thực trạng bình đẳng giới ở Việt Nam nhìn từ góc độ thực thi. Trong nội dung đề tài đã phân tích và làm rõ một số thuật ngữ cơ bản liên quan đến giới, tư tưởng Hồ Chí Minh và quan điểm của Đảng về bình đẳng giới, chính sách pháp luật về bình đẳng giới ở một số nước trên thế giới, thực trạng thi hành bình đẳng giới ở một số lĩnh vực [6]. - Trịnh Đình Thể (2007), “Suy nghĩ về bình đẳng giới dưới góc nhìn pháp luật”, NXB Tư pháp, Hà Nội. Tác giả đã tập chung đi sâu nghiên cứu chủ trương bình đẳng giới của Đảng ta, bình đẳng giới dưới góc độ pháp luật từ thực tiễn tư pháp đã áp dụng để góp phần đảm bảo quyền bình đẳng giới, từ đó tác giả rút ra một số vấn đề về thực hiện chính sách bình đẳng giới qua thực tiễn [36]. - Lê Thi (2011), “Vài nét bàn về việc thực thi công bằng, dân chủ và bình đẳng nam, nữ ở Việt Nam hiện nay”, NXB Khoa học xã hội, Hà Nội. Tác 3
giả đã đi từ quan niệm về công bằng, bình đẳng và dân chủ trong đời sống kinh tế - xã hội và trên cơ sở làm rõ những điều kiện để thực hiện chúng, tác giả đã luận giải việc thực hiện nguyên tắc công bằng dân chủ và bình đẳng xã hội với tư cách cơ sở nền tảng để thực hiện bình đẳng giới. Tập chung phân tích vấn đề công bằng và bình đẳng về cơ hội, tác giả đã làm rõ vai trò của nhà nước trong việc tạo ra các cơ hội về kinh tế, chính trị, cơ hội tiếp cận với các quỹ phúc lợi công cộng. Làm rõ thực trạng việc thực hiện công bằng, dân chủ và bình đẳng giới ở Việt Nam, chỉ ra những bất cập giữa luật pháp, các chính sách của nhà nước và thực thi những vấn đề này trên thực tế [37]. Ngoài ra một số bài viết trên các tạp chí đã tập trung nghiên cứu giới thiệu các quan điểm, lý thuyết về giới, là nguồn tư liệu quan trọng để luận văn nghiên cứu các vấn đề lý luận về bình đẳng giới có thể kể đến như: - Bài viết: “Vấn đề bình đẳng giới trên thế giới” của Nguyễn Thị Hồi (Tạp chí Luật học năm 2005) đã cung cấp những cơ sở lý luận về bình đẳng giới, đồng thời có sự đánh giá một cách toàn diện, thực tế việc thực hiện bình đẳng giới trên thế giới qua đó có sự so sánh với thực tiễn ở Việt Nam [20]. - Bài viết: “Nghiên cứu giới ở Việt Nam – quá trình và xu hướng” của tác giả Nguyễn Linh Khiếu (Tạp chí cộng sản, 3/2007), giới thiệu nội dung quá trình du nhập, truyền bá quan điểm giới vào Việt Nam theo từng thời kỳ, sơ bộ đánh giá 15 năm du nhập quan điểm giới của quốc tế, tác giả đề xuất những hướng nghiên cứu chính của Việt Nam trong những năm tới [22]. - Trần Thị Quốc Khánh (2012), Luận án tiến sỹ Luật học, “Hoàn thiện pháp luật về bình đẳng giới ở Việt Nam”. Công trình đã đề cập đến những vấn đề lý luận như: giới, bình đẳng giới, pháp luật về bình đẳng giới, đặc điểm của pháp luật bình đẳng giới và các yếu tố ảnh hưởng. Nghiên cứu về pháp luật về bình đẳng giới một số nước trên thế giới và rút ra bài học kinh nghiệm tham khảo cho Việt Nam. Đánh giá thực trạng thực hiện pháp luật về bình đẳng 4
giới từ năm 1992 đến 2012 trên các phương diện kết quả, hạn chế, nguyên nhân và đề xuất một số quan điểm, giải pháp thực hiện pháp luật bình đẳng giới ở Việt Nam [21]. - Lê Thị Hằng (2012), Luận văn thạc sỹ luật học, “Thực hiện pháp luật về bình đẳng giới ở Việt Nam hiện nay”, đã đề cập đến thực trạng thực hiện pháp luật bình đẳng giới ở Việt Nam, đánh giá những thành tựu, hạn chế trong xây dựng và hoàn thiện pháp luật về bình đẳng giới và nguyên nhân của những hạn chế đó. Đưa ra kiến nghị và giải pháp chủ yếu để hoàn thiện pháp luật đảm bảo bình đẳng giới ở Việt Nam hiện nay [17]. - Dương Thị Ngọc Lan (2013), Luận văn thạc sỹ luật học, “Hoàn thiện pháp luật về quyền lao động nữ ở Việt Nam hiện nay”. Đã tập trung nghiên cứu các quy định của pháp luật lao động nữ, từ đó chỉ ra những bất cập, hạn chế, những kẽ hở của pháp luật lao động nữ và tìm ra giải pháp hoàn thiện pháp luật góp phần thực hiện bình đẳng giới về lao động nữ ở Việt Nam [23]. - Lê Thị Thu Hường (2016), Luận văn thạc sỹ luật học,“Thực hiện pháp luật về bình đẳng giới từ thực tiễn thành phố Đà Nẵng”. Đã đề cập đến một số vấn đề lý luận về thực hiện pháp luật về bình đẳng giới. Đánh giá thực trạng pháp luật về bình đẳng giới tại thành phố Đà Nẵng trên các phương diện thành tựu, hạn chế. Trên cơ sở đó, đã đề xuất một số giải pháp đảm bảo thực hiện pháp luật về bình đẳng giới tại thành phố Đà Nẵng [19]. - Phạm Thi Lê Dung (2017), Luận văn thạc sỹ chuyên ngành Chính sách công, “Thực hiện chính sách bình đẳng giới từ thực tiễn tỉnh Quảng Ngãi”. Đã đề cập đến những vấn đề lý luận về thực hiện chính sách bình đẳng giới tại Việt Nam, đánh giá việc thực hiện chính sách bình đẳng giới tại tỉnh Quảng Ngãi và đề xuất một số giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động thực hiện chính sách bình đẳng giới ở tỉnh Quảng Ngãi [9]. Bên cạnh đó, còn có một số các luận văn, các bài viết nghiên cứu trực diện về tỉnh Yên Bái liên quan đến đề tài như: Trần Văn Ước (2016), Luận 5
văn thạc sỹ chuyên ngành xã hội học, “Nhận thức về bạo lực gia đình của người dân tỉnh Yên Bái”; Lê Thị Nhung (2017), Luận văn thạc sỹ chuyên ngành công tác xã hội, “Công tác xã hội cá nhân đối với phụ nữ bị bạo lực gia đình từ thực tiễn thành phố Yên Bái, tỉnh Yên Bái”; Sa Huy Hoàng (2017), Luận văn thạc sỹ chuyên ngành Giáo dục và phát triển cộng đồng, “Giáo dục luật bình đẳng giới theo tiếp cận phát triển cộng đồng cho thanh niên người dân tộc Thái tại thị xã Nghĩa Lộ, tỉnh Yên Bái”; bài viết “Triển khai thực hiện công tác bình đẳng giới và vì sự tiến bộ của phụ nữ trên địa bàn tỉnh Yên Bái năm 2018” của Hoàng Ngọc, trên trang thông tin bình đẳng giới vì sự tiến bộ của phụ nữ; bài viết “Yên Bái triển khai thực hiện công tác bình đẳng giới và sự tiến bộ của phụ nữ năm 2017”, trên Báo Yên Bái… Như vậy, vấn đề bình đẳng giới và thực hiện pháp luật về bình đẳng giới đã có nhiều công trình nghiên cứu ở những khía cạnh khác nhau, mức độ khác nhau. Các công trình nghiên cứu, đã cơ bản khái quát được các vấn đề lý luận liên quan đến thực hiện pháp luật về bình đẳng giới, đánh giá việc thực hiện pháp luật về bình đẳng giới ở phạm vi rộng, hẹp khác nhau, nội dung khác nhau hoặc gắn với địa phương cụ thể và điều kiện kinh tế, xã hội cụ thể, đề xuất các giải pháp, kiến nghị nhằm hoàn thiện, thực hiện có hiệu quả pháp luật về bình đẳng giới. Tuy nhiên, cho đến nay chưa có công trình nào đề cập đến thực hiện pháp luật về bình đẳng giới dưới góc độ luật học tại tỉnh Yên Bái, cũng như chưa có công trình nghiên cứu về thực hiện pháp luật về bình đẳng giới có những điều kiện kinh tế, xã hội tương đồng với tỉnh Yên Bái. Các vấn đề lý luận đã được các công trình nghiên cứu làm rõ sẽ được tác giả tiếp tục kế thừa có chọn lọc, việc đánh giá thực hiện pháp luật về bình đẳng giới trong phạm vi rộng hẹp, nội dung cụ thể, các kiến nghị, giải pháp là cơ sở quan trọng để tác giả tham khảo, định hướng nghiên cứu. Việc tiếp tục có những nghiên cứu mang tính hệ thống, khoa học về thực hiện pháp luật về 6
bình đẳng giới tại địa phương, trên cơ sở đó đưa ra các giải pháp, kiến nghị thực hiện có hiệu quả pháp luật về vấn đề này trong thời gian tới là không trùng lặp với các công trình đã công bố và có ý nghĩa lý luận và thực tiễn. Vì vậy, đề tài “Thực hiện pháp luật về bình đẳng giới trên địa bàn tỉnh Yên Bái” mà tác giả nghiên cứu là công trình khoa học độc lập, có tham khảo các công trình nghiên cứu của những người đi trước nhưng vẫn đảm bảo tính khách quan, không trùng lặp với các công trình nghiên cứu nêu trên. Đề tài tập trung nghiên cứu cụ thể những vấn đề lý luận về thực hiện pháp luật bình đẳng giới, đánh giá thực tiễn thực hiện pháp luật về bình đẳng giới trên địa bàn tỉnh Yên Bái và từ đó đưa ra các giải pháp nhằm hoàn thiện pháp luật và đảm bảo việc thực hiện pháp luật về bình đẳng giới tại tỉnh Yên Bái trong giai đoạn hiện nay. 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu 3.1. Mục đích nghiên cứu Luận văn có mục đích nghiên cứu xây dựng luận cứ khoa học cho việc đề xuất các giải pháp nhằm đảm bảo thực hiện pháp luật về bình đẳng giới trên địa bàn tỉnh Yên Bái và các địa bàn khác trong cả nước có điều kiện tương đồng với tỉnh Yên Bái. 3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu - Hệ thống hóa và tiếp tục làm sáng tỏ những khía cạnh lý luận của thực hiện pháp luật về bình đẳng giới. Tập hợp và phân tích hệ thống các quy phạm pháp luật hiện hành về bình đẳng giới. - Phân tích, đánh giá thực trạng thực hiện pháp luật về bình đẳng giới trên địa bàn tỉnh Yên Bái. Trên cơ sở đó, xác định nguyên nhân của những thành tựu, hạn chế trong thực hiện pháp luật bình đẳng giới tại tỉnh Yên Bái. - Xác định quan điểm và đề xuất giải pháp nhằm phát huy ưu điểm, khắc phục hạn chế, đảm bảo thực hiện pháp luật về bình đẳng giới trên địa 7
bàn tỉnh Yên Bái và các địa bàn khác trên cả nước có điều kiện tương đồng với tỉnh Yên Bái. 4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu của luận văn 4.1. Đối tượng nghiên cứu - Các quan điểm khoa học về bình đẳng giới và thực hiện pháp luật về bình đẳng giới. - Hệ thống các quy định pháp luật về bình đẳng giới ở Việt Nam. - Thực tiễn thực hiện pháp luật về bình đẳng giới trên địa bàn tỉnh Yên Bái. 4.2. Phạm vi nghiên cứu - Về nội dung: Luận văn nghiên cứu khái quát các khía cạnh lý luận và pháp luật về bình đẳng giới, lấy đó làm tiền đề nhận thức cho việc triển khai nghiên cứu sâu về thực trạng thực hiện pháp luật về bình đẳng giới trên địa bàn tỉnh Yên Bái. Tuy nhiên, Bình đẳng giới là một lĩnh vực có nội hàm rất rộng, trải trên nhiều lĩnh vực. Vì vậy, trong quy mô của luận văn thạc sĩ, thực trạng thực hiện pháp luật về bình đẳng giới tại tỉnh Yên Bái được xem xét, đánh giá chỉ trong một số lĩnh vực trọng điểm gắn với tổ chức và hoạt động của hệ thống công quyền. - Về không gian: Luận văn nghiên cứu thực hiện pháp luật về bình đẳng giới trên không gian toàn tỉnh Yên Bái, có sự tập trung hơn ở những địa bàn có nhiều thành tựu hoặc bất cập trong thực hiện pháp luật về bình đẳng giới. - Về thời gian: Luận văn nghiên cứu thực hiện pháp luật về bình đẳng giới trên địa bàn tỉnh Yên Bái trong giai đoạn từ năm 2014 đến nay, căn cứ vào mốc ban hành và triển khai Kế hoạch 36/KH-UBND của tỉnh Yên Bái ngày 21 tháng 3 năm 2014 về thực hiện công tác bình đẳng giới và sự tiến bộ của phụ nữ tỉnh Yên Bái năm 2014. 5. Phƣơng pháp luận và phƣơng pháp nghiên cứu 5.1. Phương pháp luận 8
Luận văn được triển khai dựa trên phương pháp luận của triết học Mác - Lê Nin. Cơ sở nhận thức của luận văn là tư tưởng Hồ Chí Minh và các quan điểm của Đảng cộng sản Việt Nam về quyền con người, về vai trò của nhà nước và pháp luật trong xây dựng đất nước, các quan điểm về quyền con người thể hiện trong các Công ước quốc tế mà Việt Nam đã tham gia ký kết. 5.2. Phương pháp nghiên cứu Luận văn sử dụng các phương pháp nghiên cứu như: Thu tập thông tin, tổng hợp, phân tích, diễn giải, đánh giá, đối chiếu, so sánh…Các phương pháp này sử dụng đan xen, phối hợp nhằm đem lại hiệu quả trong nghiên cứu. Cụ thể như sau: - Phương thu thập thông tin: Được tác giả sử dụng để thu thập và khai thác các thông tin từ các nguồn có sẵn liên quan đến đề tài nghiên cứu, bao gồm các văn kiện, tài liệu, nghị quyết, quyết định của Đảng và Nhà nước về bình đẳng giới. - Phương pháp phân tích, phương pháp diễn giải, phương pháp lịch sử, phương pháp thống kê…được tác giả sử dụng khi nghiên cứu những vấn đề lý luận về bình đẳng giới. - Phương pháp đánh giá, phương pháp so sánh luật học, phương pháp đối chiếu, phương pháp khảo sát…được tác giả sử dụng trong nghiên cứu, đánh giá thực tiễn áp dụng các quy định của pháp luật bình đẳng giới Việt Nam hiện hành và thực trạng thực hiện pháp luật về bình đẳng giới trên địa bàn tỉnh Yên Bái. - Phương pháp bình luận, phương pháp quy nạp, phương pháp tổng hợp… được sử dụng khi nghiên cứu về các giải pháp đảm bảo thực hiện pháp luật bình đẳng giới ở Việt Nam nói chung và trên địa bàn tỉnh Yên Bái nói riêng và cơ chế bảo đảm thực hiện trong thực tiễn đời sống. 9
6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn 6.1. Ý nghĩa lý luận Luận văn là công trình khoa học đầu tiên nghiên cứu một cách tương đối toàn diện về việc thực hiện pháp luật về bình đẳng giới trên địa bàn tỉnh Yên Bái. Luận văn góp phần làm rõ những vấn đề lý luận cơ bản và thực tiễn thực hiện pháp luật về bình đẳng giới trên địa bàn Yên Bái hiện nay. 6.2. Ý nghĩa thực tiễn Kết quả nghiên cứu của luận văn có thể được sử dụng tham khảo trong nghiên cứu và triển khai các hoạt động thực tiễn liên quan đến bình đẳng giới. Luận văn cũng có thể được sử dụng tham khảo trong hoạt động đào tạo các lĩnh vực chuyên ngành pháp luật và quản lý công. 7. Kết cấu của luận văn Ngoài phần Mở đầu, Kết luận, Danh mục tài liệu tham khảo, nội dung của luận văn được kết cấu gồm 3 chương: Chương 1: Những vấn đề lý luận của thực hiện pháp luật về bình đẳng giới Chương 2: Thực trạng thực hiện pháp luật về bình đẳng giới trên địa bàn tỉnh Yên Bái. Chương 3: Quan điểm và giải pháp đảm bảo thực hiện pháp luật về bình đẳng giới trên địa bàn tỉnh Yên Bái. 10
Chƣơng 1 NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN CỦA THỰC HIỆN PHÁP LUẬT VỀ BÌNH ĐẲNG GIỚI 1.1. Khái niệm và đặc điểm của pháp luật về bình đẳng giới 1.1.1. Khái niệm pháp luật về bình đẳng giới 1.1.1.1. Giới và giới tính Giới và giới tính là các khái niệm được dùng phổ biến ở nhiều quốc gia trên thế giới và được sử dụng chính để phân biệt sự khác nhau nào giữa nam và nữ là do “thiên chức” và sự khác nhau nào không phải là do “thiên chức”. Những khác biệt giữa nam và nữ do “thiên chức” hay “thiên bẩm”, “trời phú”, sinh ra đã có những khác biệt hầu như không thay đổi được trong suốt cuộc đời con người. Những khác biệt giữa nam và nữ do người ta học được từ gia đình, nhà trường và giao tiếp xã hội chứ không phải sinh ra đã có mới là cái tạo nên sự bất bình đẳng nam - nữ mà ta cần đấu tranh xóa bỏ [2;tr12]. Theo quan niệm của nhiều nhà khoa học, Giới và giới tính là hai khái niệm cặp đôi, liên quan chặt chẽ nhau. Trong tiếng Anh giới là GENDER và giới tính là SEX. Do đó, để hiểu khái niệm giới, trước hết cần hiểu khái niệm giới tính. Giới tính là một khái niệm khoa học ra đời từ môn sinh vật học chỉ sự khác biệt giữa nam và nữ về mặt sinh học. Sự khác biệt này chủ yếu liên quan đến quá trình tái sản xuất con người, di truyền nòi giống. Con người sinh ra đã có những đặc điểm về giới tính. Ví dụ: chỉ phụ nữ mới có khả năng mang thai và sinh con. Giới là khái niệm ra đời từ môn xã hội học, chỉ sự khác biệt giữa nam và nữ về mặt xã hội. Nói về giới là nói về vai trò trách nhiệm và quyền lợi mà xã 11