Luận văn Thạc sĩ Luật Hiến pháp và Luật Hành chính: Thực hiện pháp luật về bồi thường, hỗ trợ và tái định cư khi nhà nước thu hồi đất trên địa bàn huyện Thủy Nguyên - thành phố Hải Phòng

Chia sẻ: Ocxaodua999 Ocxaodua999 | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:114

Thêm vào BST

Báo xấu

52
lượt xem 7
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Đề tài được nghiên cứu nhằm đánh giá việc thực hiện chính sách bồi thường, hỗ trợ và tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất ở một số dự án trên địa huyện Thủy Nguyên. Từ đó đề xuất một số giải pháp góp phần thực hiện tốt chính sách bồi thường, hỗ trợ và tái định cư Khi nhà nước thu hồi đất trên địa bàn huyện Thủy Nguyên.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Luật Hiến pháp và Luật Hành chính: Thực hiện pháp luật về bồi thường, hỗ trợ và tái định cư khi nhà nước thu hồi đất trên địa bàn huyện Thủy Nguyên - thành phố Hải Phòng

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ …………/………… ……/…… HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA NGUYỄN VĂN HIỆP THỰC HIỆN PHÁP LUẬT VỀ BỒI THƢỜNG, HỖ TRỢ VÀ TÁI ĐỊNH CƢ KHI NHÀ NƢỚC THU HỒI ĐẤT TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN THỦY NGUYÊN - THÀNH PHỐ HẢI PHÒNG LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HIẾN PHÁP VÀ LUẬT HÀNH CHÍNH HÀ NỘI, NĂM 2019
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ …………/……….. …../..… HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA NGUYỄN VĂN HIỆP THỰC HIỆN PHÁP LUẬT VỀ BỒI THƢỜNG, HỖ TRỢ VÀ TÁI ĐỊNH CƢ KHI NHÀ NƢỚC THU HỒI ĐẤT TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN THỦY NGUYÊN – THÀNH PHỐ HẢI PHÒNG LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HIẾN PHÁP VÀ LUẬT HÀNH CHÍNH Mã số: 8 38 01 02 NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. TẠ NGỌC HẢI HÀ NỘI, 2019
i LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu, kết quả nêu trong luận văn là trung thực, có nguồn gốc rõ ràng và đƣợc trích dẫn đầy đủ theo quy định. Hà Nội, ngày 05 tháng 12 năm 2019 Ngƣời cam đoan Nguyễn Văn Hiệp
ii LỜI CẢM ƠN Lời đầu tiên, tác giả xin đƣợc bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến thầy giáo TS. Tạ Ngọc Hải, ngƣời đã trực tiếp hƣớng dẫn, tận tình chỉ bảo, động viên và tạo mọi điều kiện tốt nhất để tác giả hoàn thành bài luận văn này. Tác giả gửi lời cảm ơn chân thành đến toàn thể cán bộ, giảng viên Học viện Hành chính Quốc gia đã tận tình truyền đạt kiến thức quý báu nhất và tạo điều kiện cho tác giả trong suốt quá trình học tập và thực hiện luận văn. Bên cạnh đó, tác giả cảm ơn sâu sắc đến sự giúp đỡ của gia đình, bạn bè và ngƣời thân, đã luôn ủng hộ và tạo điều kiện tốt nhất để tác giả tập trung nghiên cứu và hoàn thành luận văn. Do thời gian và năng lực bản thân còn hạn chế nên còn có những hạn chế và thiếu sót. Tác giả rất mong nhận đƣợc ý kiến đóng góp và sự chỉ bảo của các thầy cô và các bạn đồng nghiệp. Xin chân thành cảm ơn! Hà Nội, ngày 05 tháng 12 năm 2019 Tác giả Nguyễn Văn Hiệp
iii MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN .............................................................................................. i LỜI CẢM ƠN ................................................................................................... ii MỤC LỤC ........................................................................................................ iii DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT ............................................................................ v DANH MỤC CÁC BẢNG............................................................................... vi DANH MỤC HÌNH ẢNH .............................................................................. vii MỞ ĐẦU ........................................................................................................... 1 1. Lý do chọn đề tài luận văn ............................................................................ 1 2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài luận văn ..................................... 2 3. Mục đích và nhiệm vụ của luận văn ............................................................. 4 3.1. Mục đích:.................................................................................................... 4 3.2. Nhiệm vụ: ................................................................................................... 5 4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu của luận văn ........................................... 5 4.1. Đối tƣợng nghiên cứu: ............................................................................... 5 4.2. Phạm vi nghiên cứu:................................................................................... 5 5. Phƣơng pháp luận và phƣơng pháp nghiên cứu của luận văn ...................... 5 6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn ..................................................... 6 7. Kết cấu của luận văn ..................................................................................... 7 Chƣơng 1. THỰC HIỆN PHÁP LUẬT VỀ BỒI THƢỜNG, HỖ TRỢ VÀ TÁI ĐỊNH CƢ KHI NHÀ NƢỚC THU HỒI ĐẤT ......................................... 8 1.1. Thực hiện pháp luật về bồi thƣờng, hỗ trợ và tái định cƣ khi nhà nƣớc thu hồi đất ................................................................................................................ 8 1.2. Các tiêu chí đánh giá kết quả thực hiện pháp luật về bồi thƣờng, hỗ trợ và tái định cƣ khi nhà nƣớc thu hồi đất................................................................ 15 1.3. Các yếu tố tác động đến kết quả thực hiện pháp luật về bồi thƣờng, hỗ trợ và tái định cƣ khi nhà nƣớc thu hồi đất ........................................................... 20
iv TIỂU KẾT CHƢƠNG 1.................................................................................. 27 Chƣơng 2. THỰC TRẠNG THỰC HIỆN PHÁP LUẬT VỀ BỒI THƢỜNG, HỖ TRỢ VÀ TÁI ĐỊNH CƢ KHI NHÀ NƢỚC THU HỒI ĐẤT TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN THỦY NGUYÊN – THÀNH PHỐ HẢI PHÒNG ................. 28 2.1. Tổng quát về quá trình thực hiện pháp luật về bồi thƣờng, hỗ trợ và tái định cƣ khi nhà nƣớc thu hồi đất..................................................................... 28 2.2. Thực trạng quy định pháp luật về bồi thƣờng, hỗ trợ và tái định cƣ khi nhà nƣớc thu hồi đất ........................................................................................ 41 2.3. Thực trạng thực hiện pháp luật về bồi thƣờng, hỗ trợ và tái định cƣ khi nhà nƣớc thu hồi đất trên địa bàn huyện Thủy Nguyên .................................. 46 2.4. Mức độ tác động, ảnh hƣởng của các yếu tố đến thực hiện pháp luật ..... 69 Chƣơng 3. GIẢI PHÁP NÂNG CAO KẾT QUẢ THỰC HIỆN PHÁP LUẬT VỀ BỒI THƢỜNG, HỖ TRỢ VÀ TÁI ĐỊNH CƢ KHI NHÀ NƢỚC THU HỒI ĐẤT......................................................................................................... 72 3.1. Bối cảnh mới và tác động của nó đến kết quả thực hiện pháp luật về bồi thƣờng, hỗ trợ và tái định cƣ khi nhà nƣớc thu hồi đất trên địa bàn huyện Thủy Nguyên ................................................................................................... 72 3.2. Nâng cao chất lƣợng quy định pháp luật về bồi thƣờng, hỗ trợ và tái định cƣ khi nhà nƣớc thu hồi đất ............................................................................. 75 3.3. Nhóm giải pháp cải thiện mức độ đạt đƣợc mục đích, yêu cầu, nhiệm vụ, kết quả thực hiện pháp luật về bồi thƣờng, hỗ trợ và tái định cƣ khi nhà nƣớc thu hồi đất ........................................................................................................ 82 3.4. Các giải pháp bổ trợ ................................................................................. 93 TIỂU KẾT CHƢƠNG 3................................................................................ 101 KẾT LUẬN ................................................................................................... 102 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ...................................................... 103
v DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT GPMB Giải phóng mặt bằng TĐC Tái định cƣ UBND Ủy ban nhân dân
vi DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 2.1: Kết quả khảo sát việc ban hành các văn bản .................................. 48 Bảng 2.2: Thống kê các dự án thực hiện công tác bồi thƣờng GPMB trên địa bàn huyện Thủy Nguyên ................................................................. 53 Bảng 2.3: Khái quát tiến độ công tác bồi thƣờng GPMB qua các năm điều tra53 Bảng 2.4: Kết quả khảo sát về việc phân công, tổ chức thực hiện áp dụng pháp luật về bồi thƣờng, hỗ trợ tái định cƣ..................................... 58 Bảng 2.5: Kết quả điều tra thực trạng công tác kiểm tra, đánh giá thực hiện chính sách bồi thƣờng, hỗ trợ tái định cƣ ....................................... 60 Bảng 2.6: Kết quả khảo sát về công tác tổng kết, đánh giá thực hiện chính sách bồi thƣờng hỗ trợ tái định cƣ .................................................. 62 Bảng 2.7: Bảng thống kê số vụ vi phạm hành chính trong quá trình bồi thƣờng, hỗ trợ, tái định cƣ huyện Thủy Nguyên ............................ 65 Bảng 2.8: Kết quả khảo sát mức độ tác động, ảnh hƣởng của các yếu tố đến thực hiện pháp luật .......................................................................... 69
vii DANH MỤC HÌNH VẼ, ĐỒ THỊ Hình 2.1: Kết quả khảo sát về thi hành pháp luật về bồi thƣờng, hỗ trợ tái định cƣ ..................................................................................................... 49 Hình 2.2: Kết quả khảo sát về công tác tuyên truyền, phố biến chính sách bồi thƣờng, hỗ trợ tái định cƣ ............................................................... 51
1 MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài luận văn Đất đai là tài sản quốc gia có giá trị lớn, có vị trí đặc biệt quan trọng đối với đời sống của từng hộ gia đình, cá nhân, là tƣ liệu sản xuất đặc biệt, là điều kiện tối thiểu đảm bảo cho quá trình tái sản xuất giúp xã hội không ngừng phát triển. Trong quá trình đổi mới nền kinh tế - xã hội ở nƣớc ta, cơ chế kinh tế thị trƣờng đã từng bƣớc đƣợc hình thành, các thành phần kinh tế phát triển mạnh mẽ và một xu hƣớng tất yếu về nguồn lực đầu vào cho sản xuất và sản phẩm đầu ra đều phải trở thành hàng hoá, trong đó đất đai cũng không phải là ngoại lệ. Thực hiện đƣờng lối đổi mới do Đảng ta khởi xƣớng, trong các năm gần đây kinh tế tiếp tục tăng trƣởng với tốc độ ổn định, các lĩnh vực văn hoá, giáo giục, khoa học, xã hội... ngày càng đƣợc cải thiện. Sự phát triển chung của nền kinh tế xã hội cũng nhƣ của đất nƣớc, trƣớc hết đặt ra phải xây dựng hệ thống kết cấu hạ tầng kĩ thuật, hệ thống giao thông đƣờng bộ, hệ thống thuỷ lợi, hệ thống lƣới điện quốc gia... là điều kiện rất cơ bản để phát triển nông nghiệp, công nghiệp, thƣơng mại, dịch vụ, du lịch... Đến nay cả nƣớc ta đã có nhiều khu công nghiệp, khu chế xuất, khu công nghệ cao, khu kinh tế, nhiều công trình công cộng phục vụ lợi ích quốc gia. Để xây dựng các công trình kết cấu hạ tầng, phát triển các nghành kinh tế, công nghiệp, giao thông, xây dựng, thƣơng mại dịch vụ, giáo dục, y tế, xã hội, đào tạo. Nhà nƣớc phải thu hồi đất của ngƣời sử dụng đất và phải bồi thƣờng cho ngƣời bị thu hồi. Việc thực hiện bồi thƣờng giữ vị trí hết sức quan trọng là yếu tố có tính quyết định trong toàn bộ quá trình bồi thƣờng giải phóng mặt bằng. Trong những năm qua công tác GPMB gặp rất nhiều khó khăn, vƣớng mắc trong quá trình triển khai thực hiện. Để khắc phục những tồn tại đó trong những năm gần đây Nhà nƣớc đã từng bƣớc hoàn thiện pháp luật về đất đai và ban hành các văn
2 bản pháp lý hƣớng dẫn thực hiện về công tác bồi thƣờng, hỗ trợ GPMB và tái định cƣ thực hiện một cách có hiệu quả. Đặc biệt, Hải Phòng là trung tâm kinh tế của vùng đồng bằng châu thổ Sông Hồng do vậy vấn đề Công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nƣớc càng rõ nét hơn. Thành phố Hải Phòng có 152.300 ha diện tích tự nhiên và 1.837.000 nhân khẩu, có 15 đơn vị hành chính trực thuộc, bao gồm 7 quận (Hồng Bàng, Lê Chân, Ngô Quyền, Kiến An, Hải An, Đồ Sơn, Dƣơng Kinh), 8 huyện (An Dƣơng, An Lão, Bạch Long Vĩ, Cát Hải, Kiến Thuỵ, Tiên Lãng, Thuỷ Nguyên, Vĩnh Bảo); có 296 đơn vị hành chính cấp xã (gồm 150 xã, 124 phƣờng và 22 thị trấn) do đó nhu cầu sử dụng đất để xây dựng các khu công nghiệp, các khu đô thị mới… ngày càng trở nên cấp thiết để đáp ứng cho nhu cầu phát triển của xã hội và tốc độ đô thị hóa của Thành phố Hải Phòng nói riêng và cả nƣớc nói chung. Hiện nay trên địa bàn Thủy Nguyên có 73 dự án lớn nhỏ đang đƣợc triển khai đồng loạt nhƣng vẫn còn vƣớng mắc mặt bằng vì chƣa GPMB đƣợc. Đặc biệt trong tình hình hiện nay với tốc độ đô thị hoá mạnh mẽ trên địa bàn Huyện thì nhu cầu về quỹ đất sạch là hết sức quan trọng để tạo đà cho việc kêu gọi các nhà đầu tƣ trong và ngoài nƣớc đầu tƣ vào trong địa bàn nhằm thúc đẩy nền kinh tế của Huyện. Tuy nhiên tiến độ thực hiện công tác bồi thƣờng, hỗ trợ GPMB và tái định cƣ trên địa bàn Huyện hiện nay còn có nhiều khó khăn vƣớng mắc cả về mặt chủ quan và khách quan. Do vậy tôi lựa chọn đề tài: Thực hiện pháp luật về bồi thường, hỗ trợ và tái định cư khi nhà nước thu hồi đất trên địa bàn huyện Thủy Nguyên - thành phố Hải Phòng. 2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài luận văn Bồi thƣờng, hỗ trợ và tái định cƣ khi Nhà nƣớc thu hồi đất là một chế định quan trọng của pháp luật đất đai. Các chế định này khi đƣa vào áp dụng đã trực
3 tiếp đụng chạm đến lợi ích của ngƣời bị thu hồi đất, lợi ích của cộng đồng và lợi ích của nhà đầu tƣ nên đã nhận đƣợc sự quan tâm của nhiều ngƣời. Thời gian vừa qua đã có một số công trình, báo cáo nghiên cứu về lĩnh vực pháp luật này dƣới khía cạnh lý luận và thực tiễn; tiêu biểu là các công trình nghiên cứu của các tác giả: Đề tài: “Đổi mới chính sách liên quan đến đất đai, giải quyết những vướng mắc trong công tác thu hồi đất, bồi thường đất để phát triển công nghiệp, dịch vụ, đô thị, hạ tầng kinh tế - xã hội” của Phan Văn Thọ - Bộ Tài nguyên Môi trƣờng, 2011. Đề tài: “ h c trạng những vướng mắc trong quá tr nh Nhà nước thu hồi đất để giao đất, cho thuê đất và t thoả thu n để c đất th c hiện d án” của Ths.Nguyễn Đức Biền, 2011. Đề tài: “Đánh giá việc th c hiện chính sách bồi thường, hỗ trợ và tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất tại một số d án trên địa bàn qu n Hà Đông, thành phố Hà Nội, của Nguyễn Thị Bích Mai, 2012. Luận văn “Bồi thƣờng khi nhà nƣớc thu hồi đất nông nghiệp theo pháp luật Việt Nam từ thực tiễn tỉnh Bình Định” của Trần Nhật Quân (2018), Học viện khoa học xã hội, viện hàn lâm khoa học xã hội Việt Nam. Luận văn đã đánh giá thực trạng pháp luật về bồi thƣờng khi Nhà nƣớc thi hồi đất nông nghiệp ở tỉnh Bình Định nhằm chỉ ra những thành tựu, hạn chế và nguyên nhân của những hạn chế, tồn tại. Trên cơ sở đó, đề xuất các giải pháp hoàn thiện pháp luật, nhằm đáp ứng có hiệu quả các yêu cầu do thực tiễn cuộc sống đặt ra, trong quá trình thực thi pháp luật về bồi thƣờng khi Nhà nƣớc thu hồi đất nông nghiệp. Tác giả Lê Thanh Trà (2016), Bồi thƣờng, hỗ trợ và tái định cƣ cho ngƣời dân bị thu hồi đất trên địa bàn tỉnh Khánh Hòa. Luận văn đã phân tích, đánh giá thực trạng về công tác bồi thƣờng, hỗ trợ và tái định cƣ cho ngƣời
4 dân bị thu hồi đất; Đề xuất đƣợc một số giải pháp, phƣơng hƣớng nâng cao hiệu quả của công tác bồi thƣờng, hỗ trợ và tái định cƣ cho ngƣời dân bị thu hồi đất trên địa bàn tỉnh Khánh Hòa [43]. Tác giả Trần Hồng Hạnh (2015), Lợi ích kinh tế của ngƣời nông dân khi thu hồi đất để phát triển kinh tế - xã hội ở huyện Thƣờng Tín, thành phố Hà Nội. 3 Luận văn đã phân tích, đánh giá và đƣa ra một số giải pháp để giải quyết vấn đề về: Tình hình bố trí tái định cƣ; Thực trạng giải quyết việc làm cho ngƣời lao động nông nghiệp bị thu hồi đất; Sự ảnh hƣởng của việc thu hồi đất đối với lợi ích kinh tế của ngƣời dân bị thu hồi đất trên địa bàn huyện Thƣờng Tín, thành phố Hà Nội [16]. Cuốn chuyên khảo “Pháp luật về định giá đất trong bồi thƣờng, giải phóng mặt bằng ở Việt Nam”, PGS.TS Doãn Hồng Nhung (chủ biên), NXB. Tƣ pháp 2013. Cuốn sách “Cơ chế Nhà nƣớc thu hồi đất và chuyển dịch đất đai tự nguyện ở Việt Nam và cuốn “Đổi mới chính sách về chuyển đổi mục đích sử dụng đất đai trong quá trình công nghiệp hóa, đô thị hóa ở Việt Nam” của Nguyễn Quốc Hùng- Nhà xuất bản Chính trị Quốc gia năm 2006. Các công trình trên đã nêu lên tƣơng đối sát thực tế về những tồn tại hiện nay về công tác bồi thƣờng, hỗ trợ và tái định cƣ nhƣng nó trên phạm vi rộng. Trên cơ sở đó học viên tiếp tục nghiên cứu theo hƣớng chuyên sâu, cụ thể và không trùng lắp với những kết quả, công trình đã công bố trƣớc đó. 3. Mục đích và nhiệm vụ của luận văn 3.1. Mục đích Đề tài đƣợc nghiên cứu nhằm đánh giá việc thực hiện chính sách bồi thƣờng, hỗ trợ và tái định cƣ khi Nhà nƣớc thu hồi đất ở một số dự án trên địa huyện Thủy Nguyên. Từ đó đề xuất một số giải pháp góp phần thực hiện tốt chính sách bồi thƣờng, hỗ trợ và tái định cƣ Khi nhà nƣớc thu hồi đất trên địa
5 bàn huyện Thủy Nguyên. 3.2. Nhiệm vụ - Hệ thống hóa cơ sở lý luận, thực tiễn về bồi thƣờng, hỗ trợ và tái định cƣ khi Nhà nƣớc thu hồi đất. - Phân tích, đánh giá thực trạng thực hiện chính sách bồi thƣờng, hỗ trợ và TĐC khi Nhà nƣớc thu hồi đất, chỉ ra những kết quả đạt đƣợc, những tồn tại, hạn chế, nguyên nhân của công tác bồi thƣờng, hỗ trợ và tái định cƣ khi Nhà nƣớc thu hồi đất tại huyện Thuỷ Nguyên, thành phố Hải Phòng. - Đề xuất giải pháp nhằm đẩy nhanh tiến độ và thực hiện tốt chính sách bồi thƣờng, hỗ trợ và tái định cƣ khi nhà nƣớc thu hồi đất, áp dụng với địa bàn nghiên cứu. 4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu của luận văn 4.1. Đối tượng nghiên cứu Đánh giá công tác bồi thƣờng, hỗ trợ và tái định cƣ tại 2 dự án. Quá trình thực hiện pháp luật về bồi thƣờng, hỗ trợ và tái định cƣ khi nhà nƣớc thu hồi đất. 4.2. Phạm vi nghiên cứu - Phạm vi về thời gian: Từ năm 2016 đến năm 2018 - Phạm vi về không gian: Trên địa bàn huyện Thủy Nguyên, thành phố Hải Phòng 5. Phƣơng pháp luận và phƣơng pháp nghiên cứu của luận văn - Phương pháp luận: Công tác bồi thƣờng và giải phóng mặt bằng, tái định cƣ đặt trong mối quan hệ tổng hợp từ góc độ kinh tế, pháp lý, hành chính, chính sách pháp luật liên quan đến thực tiễn triển khai thực hiện chính sách và thi hành pháp luật. - Phương pháp nghiên cứu: + Phương pháp thu th p thông tin, số liệu, tài liệu
6 Thu thập tài liệu, các văn bản, chính sách có liên quan đến công tác bồi thƣờng, hỗ trợ, tái định cƣ và giá bồi thƣờng khi Nhà nƣớc thu hồi đất ở các dự án nhƣ khung giá đất của Chính phủ, giá quy định của Nhà nƣớc và giá bồi thƣờng đƣợc áp dụng cho huyện Thủy Nguyên. Tra cứu trên mạng internet và tiếp cận các đơn vị, tổ chức và hộ gia đình cá nhận có liên quan để thu thập. + Phương pháp điều tra th c tế Tiếp cận với các tổ chức thực hiện, các hộ gia đình và cá nhân bị ảnh hƣởng để phỏng vấn trao đổi, thu thập thông tin về tình hình thực hiện công tác bồi thƣờng, hỗ trợ và tái định cƣ. Phối hợp với tổ chức tham gia thực hiện công tác bồi thƣờng, hỗ trợ và tái định cƣ. + Phương pháp phân tích, thống kê, tổng hợp, so sánh và xử lý số liệu Trên cơ sở số liệu thu thập và các chế độ chính sách hiện hành tiến hành tổng hợp, phân tích, xử lý số liệu và đánh giá những mặt ƣu nhƣợc điểm. 6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn - Ý nghĩa lý luận: Góp phần hoàn thiện, hệ thống hóa về công tác đánh giá việc thực hiện pháp luật về chính sách bồi thƣờng, hỗ trợ và tái định cƣ khi Nhà nƣớc thu hồi đất tại một số dự án đầu tƣ trên địa bàn huyện Thủy Nguyên, thành phố Hải Phòng. Là tài liệu có giá trị, tài liệu tham khảo hữu ích đối với những ngƣời quan tâm đến lĩnh vực trên. - Ý nghĩa thực tiễn: Đánh giá đƣợc những hạn chế trong thực hiện chính sách bồi thƣờng hỗ trợ và tái định cƣ khi Nhà nƣớc thu hồi đất; áp dụng nghiên cứu phù hợp với đặc điểm chuyên ngành trên địa bàn huyện Thủy Nguyên về công tác đánh giá việc thực hiện chính sách bồi thƣờng hỗ trợ và tái định cƣ khi Nhà nƣớc thu hồi đất tại một số dự án đầu tƣ xây dựng.
7 7. Kết cấu của luận văn Ngoài phần mục lục, mở đầu, kết luận và danh mục tài liệu tham khảo, nội dung chính của luận văn đƣợc chia thành 3 chƣơng: Chƣơng 1. Thực hiện pháp luật về bồi thƣờng, hỗ trợ và tái định cƣ khi nhà nƣớc thu hồi đất Chƣơng 2. Thực trạng thực hiện pháp luật về bồi thƣờng, hỗ trợ và tái định cƣ khi nhà nƣớc thu hồi đất trên địa bàn huyện Thủy Nguyên - thành phố Hải Phòng Chƣơng 3. Giải pháp nâng cao kết quả thực hiện pháp luật về bồi thƣờng, hỗ trợ và tái định cƣ khi nhà nƣớc thu hồi đất
8 Chƣơng 1 THỰC HIỆN PHÁP LUẬT VỀ BỒI THƢỜNG, HỖ TRỢ VÀ TÁI ĐỊNH CƢ KHI NHÀ NƢỚC THU HỒI ĐẤT 1.1. Thực hiện pháp luật về bồi thƣờng, hỗ trợ và tái định cƣ khi nhà nƣớc thu hồi đất 1.1.1. Khái niệm thực hiện pháp luật về bồi thường, hỗ trợ và tái định cư khi nhà nước thu hồi đất Để hiểu khái niệm về thực hiện pháp luật về bồi thƣờng, hỗ trợ và tái định cƣ khi nhà nƣớc thu hồi đất, trƣớc tiên ta tìm hiểu khái niệm về bồi thƣờng khi Nhà nƣớc thu hồi đất, hỗ trợ khi Nhà nƣớc thu hồi đất và tái định cƣ. Theo từ điển tiếng Việt, bồi thƣờng là sự đền đáp lại tất cả những thiệt hại mà chủ thể gây ra một cách tƣơng xứng.Thiệt hại có thể bao gồm cả thiệt hại về vật chất và thiệt hại về tinh thần [24]. Trong lĩnh vực pháp luật, trách nhiệm bồi thƣờng đƣợc đặt ra khi một chủ thể có hành vi vi phạm pháp luật gây thiệt hại cho chủ thể khác trong xã hội. Khi Nhà nƣớc thu hồi đất để sử dụng vào mục đích quốc phòng, an ninh, lợi ích quốc gia, lợi ích công cộng hay vì mục đích phát triển kinh tế xã hội thì việc thu hồi đất này gây thiệt hại cho một số chủ thể nhƣng không do lỗi của ngƣời sử dụng đất mà vì mục đích chung phát triển kinh tế - xã hội. Theo Khoản 6 Điều 4 Luật Đất đai năm 2013 quy định: “Bồi thƣờng khi Nhà nƣớc thu hồi đất là việc Nhà nƣớc trả lại giá trị quyền sử dụng đất đối với diện tích đất bị thu hồi cho ngƣời bị thu hồi đất” [21]. Theo Khoản 12 Điều 3 Luật Đất đai sửa đổi năm 2018 thì: “Bồi thƣờng về đất là việc Nhà nƣớc trả lại giá trị quyền sử dụng đất đối với diện tích đất thu hồi cho ngƣời sử dụng đất” [22].
9 Hỗ trợ khi Nhà nƣớc thu hồi đất là việc Nhà nƣớc giúp đỡ, tạo điều kiện cho ngƣời có đất bị thu hồi ổn định đời sống sản xuất, vƣợt qua khó khăn khi bị Nhà nƣớc thu hồi đất. Tại Điều 17 Nghị định 47/2014/NĐ – CP ngày 15/05/2014 quy định bổ sung về quy hoạch sử dụng đất, giá đất, thu hồi đất, bồi thƣờng, hỗ trợ và tái định cƣ, các khoản hỗ trợ khi Nhà nƣớc thu hồi đất bao gồm hỗ trợ di chuyển, hỗ trợ tái định cƣ đối với trƣờng hợp thu hồi đất ở, hỗ trợ ổn định đời sống và sản xuất, hỗ trợ đào tạo chuyển đổi nghề và tạo việc làm đối với trƣờng hợp thu hồi đất nông nghiệp; hỗ trợ khi thu hồi đất nông nghiệp trong khu dân cƣ, đất vƣờn, ao không đƣợc công nhận là đất ở và hỗ trợ khác. Tái định cƣ là việc bố trí chỗ ở mới, ổn định cho ngƣời bị thu hồi đất mà phải di chuyển chỗ ở. Theo quy định của pháp luật thì khu tái định cƣ phải đƣợc xây dựng cơ sở hạ tầng đồng bộ, đảm bảo đủ điều kiện bằng hoặc tốt hơn nơi ở cũ. Theo quy định của pháp luật đất đai hiện hành tại Việt Nam, tái định cƣ là việc cơ quan nhà nƣớc có thẩm quyền chuẩn bị nơi ở mới đáp ứng đầy đủ các điều kiện do pháp luật quy định cho ngƣời bị nhà nƣớc thu hồi đất ở để giúp họ nhanh chóng ổn định cuộc sống [22]. Đối tƣợng tái định cƣ khi bị thu hồi đất là các hộ gia đình, cá nhân phải di chuyển chỗ ở do bị thu hồi đất ở hoặc phần diện tích còn lại sau thu hồi ít hơn hạn mức giao đất ở mới tại địa phƣơng, trừ trƣờng hợp hộ gia đình, cá nhân không có nhu cầu tái định cƣ. Theo Khoản 7 Điều 4 Luật Đất đai năm 2018 quy định: “Hỗ trợ khi Nhà nƣớc thu hồi đất là việc Nhà nƣớc giúp đỡ ngƣời bị thu hồi đất thông qua đào tạo nghề mới, bố trí việc làm mới, cấp kinh phí để di dời đến địa điểm mới” [20]. Tuy nhiên, khái niệm này cũng chƣa đầy đủ và xúc tích nên trong Luật Đất đai năm 2018, tại Khoản 14 Điều 3 đã giải thích một cách bao quát
10 hơn nhƣ sau: “Hỗ trợ khi Nhà nƣớc thu hồi đất là việc Nhà nƣớc trợ giúp cho ngƣời có đất thu hồi để ổn định đời sống, sản xuất và phát triển” [22]. Nhƣ vậy, Luật Đất đai năm 2018 đã làm rõ hơn mục đích cơ bản trong chính sách việc hỗ trợ của Nhà nƣớc cho ngƣời dân thu hồi đất nông nghiệp. Hỗ trợ khi nhà nƣớc thu hồi đất là việc nhà nƣớc trợ giúp cho ngƣời có đất bị thu hồi để ổn định đời sống, sản xuất và phát triển. Khái niệm th c hiện pháp lu t Thực hiện pháp luật là quá trình hoạt động có mục đích mà các chủ thể pháp luật bằng hành vi của mình thực hiện các quy định pháp luật về việc nào đó trong thực tế đời sống. Thực hiện pháp luật bằng cách tuân thủ pháp luật, thi hành và áp dụng pháp luật. Thực hiện pháp luật gồm việc tuân thủ pháp luật, thi hành pháp luật, thi hành pháp luật, sử dụng pháp luật và áp dụng pháp luật. Trong đó, mỗi hoạt động trong thực hiện pháp luật đều có nội hàm và tính chất riêng. - Tuân thủ pháp luật là việc các chủ thể thực hiện pháp luật không thực hiện hành vi xử sự mà pháp luật cấm. Ví dụ những việc cán bộ, công chức không đƣợc làm theo quy định của Luật cán bộ, công chức,... - Thi hành pháp luật là việc các chủ thể thực hiện pháp luật chủ động thực hiện các nghĩa vụ mà pháp luật quy định. Ví dụ nhƣ nghĩa vụ của tổ chức, cá nhân trong bồi thƣờng, hỗ trợ, tái định cƣ khi nhà nƣớc thu hồi đất. - Sử dụng pháp luật là việc các chủ thể thực hiện pháp luật thực hiện các quyền của mình do pháp luật quy định. Ví dụ, trong bồi thƣờng, hỗ trợ, tái định cƣ nhà nƣớc có quyền thu hồi đất khi ngƣời dân sử dụng đất trái pháp luật; các tổ chức, cá nhân ngƣời dân sử dụng đất có quyền đƣợc bồi thƣờng khi bị thu hồi đất. Khi họ có quyền gì
11 thì họ thực hiện quyền đó và trách nhiệm của cơ quan chức năng là đảm bảo để các quyền đó đƣợc thực hiện đúng và đầy đủ, - Áp dụng pháp luật là việc các cơ quan nhà nƣớc, cán bộ, công chức nhà nƣớc có thẩm quyền thực hiện các chức năng, nhiệm vụ và quyền hạn do pháp luật quy định. Ví dụ nhƣ trong lĩnh vực này, cá nhân, tổ chức sử dụng đất đã đƣợc nhận tiền, nhận đất đền bù mới nhƣng không bàn giao đất cũ. Sau khi pháp luật đã đƣa ra các chính sách bồi thƣờng, hỗ trợ tái định cƣ đƣợc hoạch định, chính sách đó cần đƣợc thực hiện trong cuộc sống. Đây là giai đoạn quan trọng trong quá trình thực hiện pháp luật, nhằm biến chính sách mà pháp luật đề ra thành những hoạt động cụ thể và đạt kết quả trên thực tế. Các cơ quan nhà nƣớc, trƣớc hết bộ máy hành chính là ngƣời chủ yếu đề xuất các phƣơng án chính sách bồi thƣờng, hỗ trợ tái định cƣ, cũng đồng thời là ngƣời tổ chức thực hiện pháp luật. Nói tóm lại, thực hiện pháp luật bồi thƣờng, hỗ trợ tái định cƣ là quá trình thông qua việc tổ chức và triển khai các hoạt động của bộ máy nhà nƣớc nhằm hiện thực hoá những mục tiêu mà pháp luật đã đề ra. Từ những khái niệm trên, có thể hiểu pháp luật về bồi thƣờng, hỗ trợ tái định cƣ là hệ thống, quan điểm, chủ trƣơng, biện pháp của nhà nƣớc nhằm thực hiện các nhiệm vụ, mục tiêu của hoạt động bồi thƣờng, hỗ trợ tái định cƣ. Có thể hiểu rằng thực hiện pháp luật bồi thƣờng, hỗ trợ, tái định cƣ khi Nhà nƣớc thu hồi đất là việc thực hiện, chấp hành pháp luật về các quy định, các chính sách về bồi thƣờng, hỗ trợ, tái định cƣ; đó là một khâu hợp thành chu trình, là toàn bộ quá trình chuyển hóa ý chí của chủ thể trong bồi thƣờng, hỗ trợ, tái định cƣ thành hiện thực đối với các đối tƣợng bị Nhà nƣớc thu hồi đất nhằm đạt đƣợc mục đích theo định hƣớng.